Nieuws
uit de kerken
Verbazing over zoveel
grote woorden
Kleding voor Oeiiraïne
Koert Davidse maakte een documentaire over de watersnoodramp, die in
de bioscopen en op tv te zien was. Overlevenden vertellen daarin aan
grijpend over de fatale nacht. Slechts een enkele kijker viel het misschien
op: in 'De Ramp' flitsen kleurenfoto's van 1953 voorbij. Dat is uitzon
derlijk, want kleur was in die tijd hoogst zeldzaam, althans in Nederland.
Vandaar dat de watersnood in ieders geheugen is geëtst in dramatisch
zwart-wit. Dat in Davidse's film kleurenfoto's voorkomen, is er destijds
niet uitgelicht door de media. Zij gingen eraan voorbij of realiseerden
zich niet hoe ongelooflijk bijzonder dat was. Nu, in de aanloop naar de
51ste herdenking van de Ramp, haalt Eilanden-Nieuws de schade in. Hoe
ontdekte Koert Davidse de kleurenbeelden, waar en welke moeite heeft
hij moeten doen om ze te krijgen?
Helikopterpiloot
Oproep
Boek
Korte shots
De ramp van 1953 verkleurt
naar werkelijkheid
door Gert van Engelen
Het was tijdens de research voor de docu
mentaire, ergens in 2002, dat Koert Davidse
bij twee Zeeuwse mensen één en dezelfde
foto in handen kreeg. Of beter gezegd: een
kopie van een foto, afkomstig uit het
Gemeentearchief Schouwen-Duiveland. De
foto toonde vanuit de lucht het gehucht
Capelle, dat niet meer bestaat. Het eeuwen
oude Capelle verdronk op 1 februari 1953.
Van de ruim honderd inwoners kwamen er
42 om het leven, en slechts twee huizen ble
ven overeind. De overlevenden wilden de
gemeenschap herbouwen, maar de overheid
besliste dat zulks "niet wenselijk wordt
geacht". Zelfs de naam verdween. Aan
weerszijden van de N59 naar Zierikzee staan
nu borden met 'Kapelle'
Twee van de overlevenden. Stoffel van
Mourik en Ria Geluk, koesteren die ene foto.
Koert Davidse begreep dat wel. Als jouw
dorp is verzwolgen, is elke oude foto ervan
een kostbaar kleinood, een historisch docu
ment. Maar Davidse werd om een andere
reden door de foto getroffen: hij is in kleur!.
"Dat vond ik waanzinnig", herinnert hij
zich. "Ik ken de ramp alleen in zwart-wit en
plotseling zag ik 'm in kleur: rode daken in
blauw water. De ramp kwam daardoor dich
terbij. Ineens was de ramp niet meer iets uit
een ver verleden."
Een passie was geboren. Koert Davidse
(1959), afkomstig uit 's-Heer Arendskerke
maar woonachtig in Rotterdam, ging gedre
ven op zoek naar nóg meer kleurenbeelden,
om ze te kunnen verwerken in zijn docu
mentaire.
Het gemeentearchief had de foto gekregen
van een Amerikaanse helikopterpiloot, en
met die man wilde Davidse zijn speurtocht
beginnen. "Niemand bij het archief wist hoe
die piloot heette, maar ik dacht: 'Misschien
heeft hij wel méér foto's gemaakt', en ook:
'Misschien moet ik alle Amerikaanse heli
kopterpiloten benaderen die in 1953 boven
Zeeland gevlogen hebben.'" Maar hoe leg je
contact met hen?
Dat was vrij gemakkelijk, via internet.
Davidse: "Bejaarden in Amerika hebben
allemaal internet en via vliegeniersorganisa
ties belandde ik bij een onderafdeling voor
tachtigjarige helikopterpiloten. Daar kwam
ik in contact met verschillende oud-helikop-
terpiloten die in de dagen na de ramp boven
het getroffen gebied hebben gevlogen. Zij
hebben me enorm geholpen met het zoeken
naar de juiste persoon. Het was een span
nende zoektocht: iedere dag kreeg ik mail-
tjes van oud-helikopterpiloten en iedere dag
kwam ik dichter bij de man die ik zocht."
Koert Davidse heeft de naam van de betrok
ken piloot kunnen achterhalen, major Jack
W. Ruby, maar de man bleek al overleden.
Sowieso liep dit spoor dood; het leverde hem
geen enkele kleurenfoto van 1953 op.
Daarop herinnerde Davidse zich een ander
voorval. Jaren terug had hij filmbeelden
gezien van de bevrijding, in kleur. Dat mate
riaal was afkomstig van Amerikaanse solda
ten die meevochten met de geallieerden.
"Dus in 1945 bestond er al kleurenfilm. Zo
bedacht ik: 'Waarom zou er dan geen kleu
renfilm zijn van de watersnoodramp, die
acht jaar later was?'"
Deze ingeving deed hem opnieuw voor de pc
zitten. 'Via internet dook Davidse de archie
ven in van filmproductiemaatschappijen. Hij
bezocht sites in België, Frankrijk en de VS,
en trok zelfs naar Engeland om er hoogst
persoonlijk in archieven te duiken. Maar ook
dit zijspoor leverde hem geen kleurenmateri-
aal op. "Het is er niet, althans, ik ben het niet
tegengekomen."
In de documentaire die Koert Davidse intus
sen maakte, had hij kunnen volstaan met de
overbekende zwart-wit beelden uit het 'Poly
goon Journaal'Maar daar wenste hij geen
gebruik van te maken. "Op zich is het prach
tig materiaal, maar ik heb het te vaak gezien."
Hij wilde unieke, onbekende beelden, liefst
in kleur, want kleur zou iets toevoegen aan
zijn film. Hij bleef naarstig zoeken.
Hij betrad een ander spoor. Davidse had tij
dens de voorbereidingen 8 mm-filmpjes
gezien van de watersnoodramp, bij het
Zeeuws Documentatie Centrum en in het
archief van Omroep Zeeland. Allemaal
zwart-wit. Die zou hij zeker kunnen gebrui
ken, maar hij vroeg zich af of bij mensen
thuis niet nog méér materiaal lag te verslof
fen, dat hem afwisselender beelden zou kun
nen bezorgen.
Davidse plaatste een oproep in de PZC en
daarmee boorde hij de juiste bron aan. Hij
kreeg contact met mensen die thuis nog
zwart-wit 8 mm-films hadden. Daarnaast
lieten enkele mensen hem weten dat zij kleu
rendia's in huis hadden. Eindelijk was hij
waar hij wezen wilde; eindelijk had hij kleu
renfoto's opgespoord. De oogst was groot:
tientallen dia's.
"Twee mensen", vertelt Davidse over de
herkomst van de dia's, "hadden een foto
graaf in de familie. Blijkbaar beschikte die
beroepsgroep in 1953 al over kleurendia's.
Voor de Nederlandse bevolking was kleu-
renmateriaal in die tijd nog te duur en amper
beschikbaar. De derde persoon die over
kleurendia's beschikte, had die gekregen
van een Amerikaanse neef die in 1953 toe
vallig in Zeeland was. In Amerika was kleu-
renmateriaal destijds al veel meer doorge
drongen én goedkoper. De dia's waren mee
teruggegaan naar Amerika, daar ontwikkeld
en ingeraamd en jaren later mee teruggeno
men naar Nederland." Alle foto' s toonden de
gevolgen van de ramp, de afloop: ondergelo
pen huizen, straten, bootjes in het water.
Maar het is logisch dat de rampnacht zelf
niet is vastgelegd, zegt Davidse. "Niemand
was er met een camera bij." Hij was uiterst;
content met de vondst. "Ik maakte een
afspraak en ging bij de mensen langs. In alle
gevallen mocht ik de dia's meenemen. We
hebben alles overgezet op video, en daarna
weer teruggegeven aan de betrokken men
sen."
In de documentaire vervlocht hij de unieke
kleurenbeelden met de getuigenissen van de
overlevenden. De kleurenfoto's zorgen voor
een verrassend effect; ze doen een opletten
de kijker rechtop zitten en verbaasd denken:
"1953? In kleur?" Het zien van de foto's
werkt ook tamelijk verwarrend, want '1953'
wordt in ieders hoofd uitsluitend geasso
cieerd met zwart-wit beelden. Davidse
beaamt dat de kleurenfoto's kijkers enigs
zins ontregelen. "Kleur maakt het beeld van
de ramp actueler. Kleur haalt 1953 meer
naar deze tijd."
Wie overigens de documentaire heeft
gemist, kan op de website www.waterland-
film.nl nog enkele afdrukken bezichtigen, en
zo nodig downloaden.
Via zijn documentaire zag Nederland de
watersnoodramp voor het eerst óók in kleur.
Het meest in de bioscoop. Daar duurde de
film tachtig minuten, voor de vertoning op tv
moesten er dertig minuten worden
geschrapt. Toch reageerden daar maar wei
nig kijkers op. "Niet zo heel veel eigenlijk,
terwijl ik het heel bijzonder vond." En in
recensies werd er niet speciaal over gerept
dat Davidse exclusieve kleurenfoto's open
baarde. "Misschien is de reden", veronder
stelt Davidse, "dat kleur zo gewoon is, en
iedereen aanneemt dat kleur er altijd al was."
Eilanden Nieuws drukt niet in kleur, vandaar dat de unieke kleurenfoto's hier in zwart-wit
zijn afgedrukt. Op de website waterlandfilm.nl. zijn de foto's wél in kleur te zien.
(foto 's: Privé' collecties Jansen en Nauta)
Koert Davidse met in zijn handen één van de zeldzame foto's: "Kleurenfoto's maken de ramp
actueler. Ineens is 1953 niet meer iets uit een ver verleden.(foto: Gert van Engelen)
Minstens één Nederlander heeft de kleuren
foto's in Davidse's documentaire opge
merkt, en dat was Ad Zuiderent, zo ontdekte
Eilanden-Nieuws. Hij heeft de uniciteit van
de kleurenfoto's herkend en erkend. Zuide
rent (1944) is dichter en universitair docent
na-oorlogse Nederlandse letterkunde aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam, zijn woon
plaats. Maar daarnaast is Ad Zuiderent
bovenal gezaghebbend watersnooddeskun-
dige. Hij verzamelt - bijna dwangmatig -
alles over '1953', en publiceert erover.
Zo stelde hij in 1983, bij de dertigjarige her
denking, het boek '1 februari 1953' samen.
Daarin staat het beste van wat de water
snoodramp heeft voortgebracht aan gedich
ten, proza en toneelstukken. Dit jaar ver
scheen een bijgewerkte en uitgebreidere ver
sie van dit boek, nu 'Na de watersnood'
geheten. Zuiderent werkte ook mee aan het
boek 'De Ramp, 1 februari 1953 vijftig jaar
later', waaiin honderden foto's staan van
destijds en nu - ook overvloedig veel van
Goeree-Overflakkee - en Zuiderent schreef
er de inleiding voor.
Voor een goed begrip: Ad Zuiderent maakte
de watersnood mee in zijn geboortedorp 's-
Gravendeel. Hij was toen negen. Na enkele
dagen op de zolderverdieping te hebben
gezeten, werden hij en zijn familie, na een
korte stop in Dordrecht, naar Vlaardingen
geëvacueerd. De ramp maakte diepe indruk
op hem, en doet dat nóg, hoewel hij beschei
den is over zijn ervaringen. "Ik heb de water
snood meegemaakt. Maar ik heb niet op het
dak gezeten, ik heb geen familieleden verlo
ren, ik ben niet gered door een helikopter. Ik
heb dus eigenlijk niets meegemaakt."
Het is in zijn tekst bij de historische en
eigentijdse foto's van rampgemeenten dat
Ad Zuiderent beschrijft hoe de zeldzame
kleurenfoto's hem beroerden. "Het verhaal
van de watersnoodramp", luidt zijn relaas,
"is een verhaal van stilstaande beelden; het
is vooral ook het verhaal van stilstaande
zwart-wit beelden. ICleurenfotografie
bestond wel, maar werd nog nauwelijks toe
gepast. Pas onlangs, in de documentaire film
'De Ramp' (2002) van Koert Davidse, zag ik
voor het eerst heel even de ramp in kleur.
"Het waren zulke korte shots dat ze voorbij
waren eer ik het door had. Ik herinner mij
roodbruinen dakpannen en een bakstenen
muur, die bruin was en niet grijs. Ineens leek
de ramp veel minder lang geleden en ook
minder dramatisch, gek genoeg." Zuiderent
voegt toe dat hij wel eerder de ramp in kleur
had gezien, "maar dat was duidelijk nep".
Als voorbeeld noemt hij de voorpagina van
het weekblad 'Paris Match' van 14 tot 21
februari 1953. Daarop is een vrouw te zien
die met twee kinderen onder een ruige
deken, tegen een achtergrond van onderge
lopen land rond een eenzaam wit huis. Maar,
oordeelt hij streng: "De foto van het drietal
is tegen een andere achtergrond gemonteerd.
En de kleuren zijn achteraf aangebracht."
Kleurentrucage dus.
Ad Zuiderent is in watersnoodzaken niet de
eerste de beste. Daarom is hem het verhaal
van Koert Davidse voorgelegd, en is hij
gewezen op de website met de kleurenfoto's.
Heeft hij misschien aanvullende bevindin
gen, nu er een jaar is verstreken? "Nee", laat
Zuiderent weten. "Wat ik in het fotoboek
heb geschreven, is zo'n beetje wat ik over
deze foto's te zeggen heb. Voor mij waren
die kleurenfoto' s volkomen nieuw. Zelfs zo,
dat ik bij het kijken naar de documentaire
pas na een tijdje doorhad dat dit 1953 was en
toch in kleur."
In deze rubriek kunnen lezers hun zegje doen of
reageren op hetgeen ze in dit blad gelezen hebben.
Inzendingen mogen geen grotere omvang hebben dan
ca. 400 woorden. De redactie behoudt zich het recht
voor om ingezonden tekst in te korten of niet te plaat
sen. Tevens draagt de redactie geen verantwoorde
lijkheid voor de inhoud van wat lezers schrijven.
Met verbazing heb ik het verslag gelezen
over de bijeenkomst in Middelhamis over de
vorming van de Protestantse Kerk in Neder
land (PKN) en hoe het nu verder moet
(Eilanden Nieuws van dinsdag 13 januari
2004). Wat een grote woorden en veronder
stellingen. Zonder schroom of twijfel wordt
erin gesproken over waarheid en dwaling,
over een door God geplante kerk en één van
mensenhanden.
Is dit zoals we de omgang met God kennen?
Gaan we, ook als gelovigen, vaak niet tas
tend en aarzelend onze weg?
In Jezus leren we God. Hij bevrijdt van alles
overheersende (tijd)geesten waarbinnen een
mens niet meer tot zijn recht komt. Hij
bevrijdt van zonde die tussen God en men
sen in staat, opdat de relatie weer zou wor
den hersteld; en daarmee de relatie tussen
mensen. Met dat verhaal van verlossing gaan
we telkens weer zoekend onze weg, zoals
Abraham, het bevrijde voUc Israël, als de
Spreukendichter en de eerste volgelingen
van Jezus met al hun vragen en twijfels.
Hoe zouden we dan nu tot de genoemde gro
te woorden kunnen komen. Alleen als we
onze ogen sluiten voor de zo verschillende
wijzen waarop God met mensen door het
leven gaat, kunnen we zo vol overtuiging
roepen dat de PKN een oordeel van God is.
Hetzelfde geldt voor de uitspraak dat de
breuk tussen God en mensen in de PKN
meer dan tot op heden in de afzonderlijke
kerken openbaar komt.
Ons past bescheidenheid en een luisterend
oor als het om deze grote dingen gaat. Bin
nen en buiten de PKN gaan mensen op weg
met God, weten mensen zich vrij door het
bevrijdend daadwoord van Jezus en mogen
ze tot een zegen zijn voor mensen om hen
heen. De ene keer vol overtuiging, de ande
re keer aarzelend, vormen ze zo een wereld
wijde Kerk. Het vertrouwen in het behoud
daarvan wens ik alle betrokkenen van harte
toe.
Jaco Faasse
Tijm 28
8265 DV Kampen
tel. 038-3327898
OOLTGENSPLAAT - Op woensdag
avond 4 februari kunt u van 19.30 tot
20.15 uur weer goede tweedehands (kin-
derjkleding afgeven in gesloten zakken of
dozen bij de fam. Saarloos, Weesmolen
straat 4 te Ooltgensplaat, tel. 630099.
Indien u baby uitzetspulletjes heeft, zoals
ledikantjes, commodes, speelgoed, etc,
zijn ook die zeer welkom. Meubels en
grote bedden kunnen niet worden
gebruik, dit i.v.m. transportkosten en
ruimtegebrek. Fietsen en rolstoelen gaar
ne in overleg, dit i.v.m. tijdelijke opslag.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Berkel en Rodenrijs (wijk
Noord), ds. J. G. Schenderling te Varik en
Heesselt; te Engelen (Protest. Gemeente),
kandidaat C. A. Terlouw te Culemborg; te
Hendrik Ido Ambacht (wijkgem. Elim), ds.
J. A. Brussaard te Scherpenzeel; te Maars-
sen, ds. H. F. Klok te Hierden; te Nun-
speet/Hulshorst (wijk 6), ds. W. van Vrees
wijk te Bergambacht; te Oldelamer en
Oldetrijne (parttime), ds. K. T. S. Nicolay-
Brouwer te Nieuwebrug, die dit beroep heeft
aangenomen (de intrede heeft inmiddels
plaatsgehad); te Waspik, ds. H. J. van Kapel
te Buurmalsen.
Aangenomen naar Bennebroek, ds. W. M.
Schinkelshoek te Colijnsplaat; naar Zwolle
(Adventskerk), ds. N. A. Eygenraam te
Zuidhom.
GEREF. KERKEN IN NEDERLAND
Beroepen te Dongen-Rijen (Protest.
Gemeenschap), ds. J. S. Koops te Middel
burg.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Den Bosch, ds. J. van Benthem
te Drachten-Oost. Bedankt: voor Uithuizen,
ds. R. Prins te Hoofddorp (Haarlemmer
meer).
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Emmen, ds. M. Groen te Apel-
doom-Oost; te Sliedrecht (Eben Haëzer), ds.
W. N. Middelkoop te Rijnsburg.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Kampen, ds. P. Mulder te Dor
drecht; te Kampen, ds. P. Mulder te Dor
drecht; te Ridderkerk, ds. A.H. Verhoef te
St. Catharines (Ontario-Canada).
Bedankt voor Enkhuizen, ds. W. Harinck te
Woerden; voor Utrecht, ds. B. van der Hei
den te Alblasserdam; voor Zwijndrecht, ds.
M. Karens te Werkendam.
