Op zun Oudurps èschreeve.
Melissantse kleuters
naar de supermarkt
Opleidingscentrum Zuidwester opent
praktijklokaal voor vaardigheidsonderwijs
Landbouw
en welvaart in
West-Nederland
EIIAIiDBn-niEUWS
Een plek waarvan talloze ansicht
kaarten zijn gemaakt is het Burge
meester Boumanplein. Het is dan ook
een van de mooiste plekjes van Mid-
delharnis. In de jaren zeventig van de
twintigste eeuw zijn er plannen
geweest om de muziektent af te bre
ken en te vervangen door een reusach
tige bloemenbak. Tegen het slopen
van de muziektent kwamen destijds
veel protesten en het gemeentebestuur
besloot de muziektent voor ons nage
slacht te bewaren, ook al wordt zij niet
meer gebruikt waar zij eens voor
gebouwd is. Het Burgemeester Bou
manplein, inclusief de muziektent,
vallen nu onder het beschermd dorps
gezicht en dat is mijns inziens volko
men terecht; de stapel ansichtkaarten
van dit plein - meer dan twintig -
onderstrepen de beeldbepalendheid
van dit stukje Middelharnis.
Op maandag 11 januaii hebben de kleuters van de O.B.S. "de Roxenisse" te Melissant de E-markt bezocht. Ze werken aan
een project over de supermarkt. De kleuters mochten zelf achter de kassa zitten om een boodschap te scannen. Bij de ^n-oen-
tenafdeling mochten ze groente en fruit wegen. Ze hebben zelfs plekken in de winkel gezien waar 'de gewone klanten" niet
mogen komen. Zoals achter de toonbank van het vlees en zelfs in de grote vriezer en koeling. En voordat ze naar huis ^^in-
gen, kregen ze nog een pakje drinken en een lekkere eierkoek. Het was een erg leuke en leerzame ochtend!
PAGINA 6
VRUDAG 16 JANUARI 2004
Het Opleidingscentrum Zuidwester
speelt een belangrijke rol in de
beroepsopleiding en kwalificering van
medewerkers én in de bij -en nascho
ling van het personeel van Zuidwester.
Er is er een breed aanbod van cursus
sen en trainingen. Dit aanbod varieert
van korte thematische bijscholingen
van enkele uren tot trajecten van een
jaar. Ook teambuilding en intervisie
bijeenkomsten behoren tot de moge
lijkheden. Hiervoor is in het lescen-
trum van Zuidwester een aantal loka
len beschikbaar. Wat tot nu toe
ontbrak, was een ruimte waar men de
praktische vaardigheden kan oefenen.
Op 7 januari is in het opleidingscen
trum Zuidwester hiervoor een geheel
verzorgd praktijklokaal geopend.
Sinds 1997 is de wet BIG (Beroepen Indivi
duele Gezondheidszorg) van kracht. Doel
van deze wet is de kwaliteit van de beroeps-
beoefening te bevorderen en te bewaken en
de cliënt te beschermen tegen ondeskundig
en onzorgvuldig handelen door beroepsbe
oefenaren. De wet noemt een aantal
medisch-verpleegkundige handelingen, die
alleen veiTicht mogen worden door mede
werkers die hiertoe bevoegd en bekwaam
zijn. Het Opleidingscentrum Zuidwester
heeft in samenwerking met een aantal poli
verpleegkundigen en ROC Zadkine een
scholingstraject ontwikkeld, om medewer
kers van Zuidwester in deze zogenaamde
'voorbehouden en risicovolle handelingen'
te bekwamen en bekwaam te houden.
Het uitgangspunt is de zogenaamde "skills-
lab-methode'. Dit is een vonii van vaardig
heidsonderwijs. waarbij de vaardigheid eerst
in een veilige omgeving van een praktijklo
kaal gedemonstreerd en geoefend wordt in
gesimuleerde praktijksituaties.
De handelingen worden aan de hand van de
betreffende protocollen aangeleerd. De les
sen zullen in groepen van maximaal twaalf
personen gegeven worden. Het oefenen van
de vaardigheden vindt in kleine subgroepjes
plaats. De theorie is ondersteunend aan de
praktijk en wordt in de vorm van een reader
voorafgaand aan de cursus ter bestudering
aangeboden.
Tijdens een gezellige en informatieve bij
eenkomst ter gelegenheid van de opening
van het praktijklokaal refereerde Sylvia Ver
wijs, hoofd opleiding Zuidwester, aan 'een
leven lang leren". "Het onderwijs en de
beroepsopleidingen zijn permanent in veran
dering: de visie op zorg verandert, de inhoud
van de vooropleiding van medewerkers ver
andert. Situaties veranderen, organisaties
veranderen en vragen om flexibiliteit, om
medewerkers die mee veranderen en zich
mee blijven ontwikkelen met organisatie
doelen. Wat blijft is de noodzaak om je des
kundigheid op peil te brengen, te houden of
aan te vullen, passend bij de nieuwe omstan
digheden. Zorg dus datje bijblijft en de kwa
liteit kan blijven bieden die van je verwacht
wordt. Dit geldt voor iedereen, dus ook voor
alle medewerkers van Zuidwester in hun
specifieke functie", aldus Sylvia Verwijs.
Bert Boekhoff, voorzitter van de Raad van
Bestuur, onderstreepte het belang van Stich
ting Zuidwester om kwalitatief goede mede
werkers te hebben, en dus ook dat de organi
satie ruimte moet scheppen voor opleiding
en training. Ook Aad van Vliet, voorzitter
van de cliëntenraad, onderstreepte dit
belang. "Het geeft ouders een gerust gevoel
als de verzorging en begeleiding uitgevoerd
wordt door goed opgeleide medewerkers"
Thijs de Pee en Sjanie den Hoed, cliënten
van Zuidwester, verrichtten de openingshan
delingen, waarna het lokaal bezichtigd kon
worden. Hiermee werd pas echt zichtbaar
hoe in de praktijk geoefend kan worden op
het injecteren/bloedsuikerspiegel bepalen,
medicijnen toedienen, bloeddruk meten,
wondverzorging, katheters 1 (voeding),
katheters 2 (uitscheiding), klysma's toedie
nen, zuurstof toedienen en het uitzuigen van
mond- en keelholte (hoog).
Roake
Zoo'n jaer of vuftug èlee zeije ze. wanêêr ze
un aevundje op vesiete ginge. we göo un
aevundje roake. Wannéér dun aevund omme
was. konje de roak dan oak letterluk snieje.
In wat dienkje van de locht die dun aoren
ochtend nae un vurjaerdag in de huuskaemer
hing'? Dêêr was un kafee nog niks bie; as je
dêêr noe nog an dienkt, niuk je hut nog. Hut
zelfde gold oak voor dun trem in vurgaede-
ringen. want as je dan dêêr un hieelen
aevund èzeete hao, dan stonke je klieeren un
uure in de wind naer de roak. In zelf was je
dan net un panhaering. Om dan nog mar niejt
oover degeenen te spreeken die deeje
pruumen. Hierbie kwam nog al wat vocht
vrie. wat bie tied in wijle ofèvoerd most
woore. Déérvoor waere meerdere meugeluk-
heeden om dat te doewen, zoeoas: buute
plekkezat. mar in huns "s winters gaf de
koolbus of de kachel hiervoor de oplossing.
Oak waere dur wel die hut in un kwispeldoor
deeje. Wannéér je dan bie zoeo iemund in
huus was, zag je aitieens un hand naer de
grond góó, je zag dan dat ur un soort kroes
naer boo\en komme om dan vurvolgens
hierin hut pruumesop ofte voeren. Dur wae
re dur wel die dur un schutteltje op leije voor
de stank. Vandêêr oak dat vroeger in oopen-
baere geleegenheeden, zoeoas; kafees, post
kantoor in in dun trem bordjes hinge niit hut
opschrift 'Hier niet Spuwen". Wannéér ze un
bakkie koffie dronke. wier de pruume naest
hut kommetje op de schuttel èleid om un dan
nae de koffie wéér achter de kiezen te dou
wen. De mieeste pruumers hiewe dur nog al
wat bruune taon an oover. Mar pruume
scheen un ofdoewnd middel teegen kiespie-
ne te weezen, zeije ze. of hut waer is zouw'k
niejt kunne zeage want 'k hew hut zelf noe-
ojt èprebeerd.
Mar ja. toe waere dur spreekwoorden zoeo
as: "Hut is gèèn man die niejt roake kan!" In:
"Un gezellege roaker is géén onrust-
stooker!"" Of: "Wees us gezellug in roak oak
us mit uuz mee!"" Dur wier oak nog welus
gekscheerend èzeit; "geroakt vleis bedurft
niejt"". Dat bin dan zoeo mar un paer gezeg
des om te prebeeren van de niejt-roakers,
roakers te maeken. Hut is toch eigeluk wel
vreemd, as je iets eet of drienkt. wat je niejt
lekker vindt smaeke. dan bluuf je dur vaor-
der wel vanof. Mar mit hut roaken is dat
bliekbaer aors. Géén means zal beweere (as
hie of heur ieerluk voor zun eige is) dat de
ieerste sigeret lekker was. Desondanks
woordt hie of heur toch un geweunteroaker.
Trouwens, ee\'en voor alle dudelukheid,
zoeo bin ik op mun veertiende jaer, al hoes
tend oak mit hut roaken begorme. Mun vao-
der roakende oak behoeorluk. Zoeoas un
puupe. segaoren in zwaere sjek van de Erven
de weduwe J. van Nelle. Hie hao hiervoor un
tebaksdoeoze mit un matje dur in om de
sjekkies te draojen. Op zondagmiddug, wan
néér vaoder lag te slaepen, dee ik stilletjes
mit die tebaksdoeoze sigeretten draoje, in
anpersant roake nutuurluk. 'k Hewwe dan
oak van 1959 toet 1983 èroakt. Van Ueverlee
wier hut dan oak steeds méér in ginge dur
iedere weeke zeeker vuuf pakkies zwaere
sjek van de Weduwe de locht in. In 1959
kostende un pakje zwaere sjek van de Wedu
we 0,85. Mar op 25 februwaori 1983 bin 'k
dur van hut leen op hut care moment mit uut
èschee. 'k hewwe dur dan oak toet op heeden
noeojt méér naer étaeld.
Voor de mieeste roakers is hut oover hut
algemieen niejt zoeo raakkeluk. zoeo niejt
onmeugeluk om dur dan oak wéér van of te
kommen. De beste remedie teegen roakvers-
laoving is dan oak om dur noeojt an te begin
nen! Laete ze je dan mar ongezellug vinde;
hut is indurdaed waer: je bint un
vrouwe/man as je niejt roake kan!
Nog niejt zoeo lange èlee was un vrouwe die
dee roake ordinair. Teegenwoordug binne de
mieeste roakers vrouwen, zelfs op straete
soms achter de kinderwaegen. Je kan toch
anneeme dat alle roakende meansen dur eige
bewust binne van de gevaeren in de naediee-
len voor de gezondheid. In sinds kort oak
voor die van degeenen die ongewild toch
mee roake. Meede déêrom prebeere jaerluks
toch vurscheije roakende meansen om dur
mit op te houwen, mar hiervan lukt dat
slechts bie 10%. Zelfs meansen mit veel
zelfbewustwoording in wilskracht lukt hut
soms oak niejt om van de roakgeweunte zei
mar gerust vurslaoving) of te kommen. Dur
woore deur dun handel ontelbaere anti-roak-
middeltjes anèboo. mar die leevere eigeluk
géén resultaot op. Ur is mar ieen effectief
Het agrocomplex in West-Nederland
(Noord- en Zuid-Holland) had in 2000 een
toegevoegde waarde van 10,9 miljard
euro. Het leverde daarmee een bijdrage
van ruim 7% aan de regionale economie.
In termen van werkgelegenheid was de
bijdrage ruim 8%. Van de ruimte in West-
Nederland wordt 60% gebruikt door land
en tuinbouwbedrijven. Zij zijn vaak
belangrijke dragers voor landschap, cul
tuurhistorie en natuur. Ook langs die weg
leveren ze een bijdrage aan de welvaart, al
kan die bijdrage maar voor een deel in
geld worden uitgedrukt. Dat komt naar
voren in een rapport van het LEI (onder
deel van Wageningen UR) over de beteke
nis van de land- en tuinbouw voor de wel
vaart in West-Nederland. Het rappoit ver
schijnt binnenkort en is samengesteld in
opdracht van de Westelijke Land- en tuin
bouworganisatie WLTO.
Veel land- en tuinbouwbedrijven leveren
door hun activiteiten meerdere producten
en diensten tegelijk, bijvoorbeeldeen
open weidelandschap in combinatie met
veehouderijproducten. Door hun nevenac
tiviteiten dragen ze ook bij aan agrotoeris-
me en natuurbeheer. Enkele voorbeelden:
de Bollenstreek is bepalend voor het ima
go van 'Nederland-Bloemenland'. Toeris
ten besteden er jaarlijks naar schatting 45
tot 90 miljoen euro. De Veenweidegebie-
den vervullen een belangrijke functie in
het behoud van biodiversiteit. Voorzichtig
geschat bedraagt de economische waarde
van de biodiversiteit in het Groene Hart 50
miljoen euro per jaar.
De baten van de landbouw in de vorm van
natuur en landschap komen vooral terecht
bij burgers, recreatieondernemers of hui
zenbezitters. De landbouw zelf profiteert
hiervan maar beperkt, bijvoorbeeld in de
vorm van een vergoeding voor natuur- en
landschapsbeheer.
middel om van je vurslaoving ofte kommen
in dat is je eigen vastberaedenheid, eeventu-
eel mit behulp van dun dokter.
De nicotine, die je mit hut roaken inaedemt,
woordt vriewel direct via de longen in hut
bloewd opènomen in is dan nae zeven
sekonden in je hersens, hier deur ontstöot un
gewaerwoording welke (zij hut in mindere
maete as bie druks) as angenaem woordt
ervaere. Omdat deeze wearking van de nico
tine nae anderhalf uure mit zoeo'n 50% is
èdaeld,ontst66t ur wêêr behoefte an nieuwe
impulsen; dat beteekent wêêr mar un nieuw
sjekkie draoje in opsteeke. Zoeodoende
woordt roake dan oak al gouw un geweunte
wêêr je dan oak niejt gouw raêêr mit op kan
houwe. ledere sigeret briengt ongeveer vier
duizend giftege in schaedelukke stoffen in je
lief, wêêr van teer zun eige op je longen vast
zet in dêêr van noeojt mêêr te vurwiederen
is. Dit in teegenstelling van nicotine, dat nae
hut opbouwen mit hut roaken, uut zun eige,
eigeluk gouw wéér uut je lief vurdwient.
Nae driej maenden is je longfunctie al wêêr
mit zoeo'n 30% vurbeeterd in is hut risico
van hartandoeningen nae un paer jaer mit
50% èdaeld, tenzei dat ur al teveel schaede is
ontstóö.
Hut zoeogenaemde meeroake is un vurhael
apart. Dêêr is eigeluk noe pas veel oover te
doewen. Roakers zouwe eigeluk dan un
soort korte ofstandsmoordenaers weeze.
Mar hieroover binne de gelieerde hut oak
nog niejt ieens. (Ik kieke mar bie uus thuus
vroeger, want mun moewder heit toch ruum
veertug jaer in de roak van mun vader èzee
te, in die stak dun ieenen mit dun oaren an.)
Mar ja, dur binne toch wel bedrieven wéér je
op de wearkplekke beslist niejt mag roake,
doe je hut toch stilletjes, dan krieg je un
waerschoeuwing, nae vuuf van die waer-
schoewingen kunne ze je ontsloeo! Ooveral
wéér roake eigeluk vurboode is, woore toch
wêêr ruumtes gecreëerd, wéér wel èroakt
mag woore. Trouwens, de handege roaker
vindt altied wel un plekkie om te roaken,
zoeoas de wc's Hiervan woordt in zieken-
huuzen nog alus gebruuk èmaekt deur de
roakende pasiënten wannéér hut betreffende
Ziekenhuus dur gêên reekreaosizaele(tje)
voor de roakers dur op nae houwd Mit
ingang van hut nieuwejaer 2004 goot ur nog
al wat vurandere op gebied van hut roaken.
De pakjes sigeretten woore 0,55 dierder, in
roake op je wearkplekke is niejt mêêr
toeèstöó. Meansen die in Rotterdam buute
op de stoepe van dur werkplekke stoó te
roaken, kriege un boewte van 45 wannéér
ze de peuken op de straete goeoje. Un alge-
hieel roakvurbod op de ooverdekte dieelen
van de perons bie de treinen. In de mieeste
treinkoepee's waere de asbakken in 2003 al
dichtèmaekt mit popnaegels, mar in 2004
geld oak in de treinen un algehieel roakvur
bod. Wat nog niejt èlukt is om hut roaken in
de kafee's te vurbiejen. Mar ja, wêêr roak is,
is vier dus dat kriege ze oak nog un kêér
voormekaore!
Toet slot mag iederieen mit zun eige lief
doewe wat hie of heur wil, behalve un aor
toet last weeze in roake op de plekken wêêr
of dat dan is toeèstöó. Is dur dan nog we! un
gegronde reeden op te zeagen; "Steekt ur
nog us ieen op joh'?" Hut zouw ieen van de
goeoje voomeemens van de roakers voor
20(M kunne weeze! In de krante van 29
december 2003 las ik dat ur ruum 900.000
roakers dur eige bie de Stichting Volksge
zondheid in Roaken (Stivoro) anèmeld hew
we om per 01 jannewaori 04 te prebeeren om
mit hut roaken op te houwen in dat dan vol te
houwen. We zulle hut ofwachte hoe of zun
eige dat ontwikkeld. Sukses roakers!
Hellevoetsluus, winter 2004
De groewten van Job van Klaos van Job
Padmos in Gerda van Koos van Giirp.
In joele alle maele un gezond in wak-
vrij 2004.
f Groeten uit
I grootmoeders tijdj
(15)-door Jan Both
Ik wil het in dit artikel niet over de muziek
tent hebben of over het Tuindorp, maar meer
over de huizen aan het Burgemeester Bou
manplein, Dit zijn namelijk de eerste huizen
van woningbouwvereniging Middelharnis,
thans Woongoed Flakkee. Hieronder volgt
een korte geschiedenis van de volkshuisves
ting in de eerste helft van de twintigste eeuw
in Middelharnis.
In 1900 stelde burgemeester Ulbo J. Mijs op
eigen initiatief een onderzoek in naar de toe
stand van de woningen voor de laagste
sociale klasse. Hij onderzocht 175 woningen
met de laagste huurprijs. Hieronder vielen
niet de woningen van de Weistraatjes,
Waterweg of Vissersstraat, want die volde
den allemaal aan de toen geldende bouw
voorschriften; daar zou dus weinig op aan te
merken zijn. De uitkomsten van de 175
onderzochte woningen waren ronduit schok
kend te noemen, maar de gemeenteraad nam
het onderzoek slechts voor kennisgeving
aan. In 1903 werd een eilandelijke Gezond
heidscommissie opgericht, waarvan burge
meester Mijs als secretaris fungeerde. Het
was deze commissie, die herhaaldelijk bij de
gemeenten en particulieren aandrong op ver
betering van woontoestanden. Het gevolg
was dat steeds meer woningen onbewoon
baar werden verklaard. Voor de bouw van
nieuwe woningen was men (nog) aangewe
zen op particulier initiatief, zoals in de Een-
drachtstraat.
In 1910 werd in Middelharnis woningbouw
vereniging 'Samenwerking' opgericht.
Direct sloegen de particuliere verhuurders -
ook wel huisjesmelkers genoemd - de han
den ineen en schreven een brief aan het
gemeentebestuur, waarin zij hun verontrus
ting uitspraken over de komst van bouwver
enigingen. Ondanks de protesten was de
oprichting van deze vereniging op 2 sep
tember 1910 een feit. In de statuten lezen
we: 'De vereeniging stelt zich uitsluitend
ten doel in het belang der verbetering der
volkshuisvesting te Middelharnis werkzaam
te zijn. Ter bereiking van haar doel streeft
zij er naar woningen die voldoen aan de
behoeften van een bescheiden financieele
omstandigheden verkeerend gezin, in eigen
dom of op erfpachtsgrond te verkrijgen, ten
einde deze, bij voorkeur aan hare leden, te
verhuren.' In artikel 5 staat; 'Leden der ver
eeniging kunnen worden onderwijzers,
ambtenaren van Rijk, provincie of gemeen
te, of personen met deze gelijk te stellen, die
te Middelharnis woonachtig zijn en
bekwaam zijn tot het aangaan van overeen
komsten.'
In 1912 verrezen de eerste - en tevens laat
ste - woningen van woningbouwvereniging
'Samenwerking'. Deze vier woningen wer
den gebouwd aan de Hobbemastraat. Later
zijn zij overgenomen door de gemeente. In
1989 werden ze gesloopt voor de bouw van
bejaardencomplex 'De Breeveertien'.
In de afscheidsrede van burgemeester Ulbo
J. Mijs-toen hij in 1917 vertrok naar Gouda
- sprak hij zijn zorg uit over de toenemende
woningnood" in Middelharnis. Het aantal
woningen van woningbouwvereniging
'Samenwerking' is om wat voor reden dan
ook niet uitgebreid. Een Landarbeiders ver
eniging was er nog niet in Middelharnis.
Overigens zijn er in het kader van de Land-
arbeiderswet in latere decennia slechts drie
woningen (plaatsjes) opgericht.
Het gemeentebestuur besloot in 1918 zelf
woningen te gaan bouwen. In eerste instan
tie was men van plan houten noodwoningen
op te richten, maar dat werd door de
Gezondheidscommissie afgeraden. En zo
verrezen er in 1918 tien gemeentelijke
woningen aan het Oost Voorgors, de zoge
naamde 'Tien Plagen'. Deze woningen zijn
eerst enkele jaren geleden door de gemeente
afgestoten.
In de tussentijd vond op 23 juni 1919 de
oprichting van woningbouwvereniging
'Middelharnis" plaats. Als initiatiefnemer
kan J.J.C, van Zuylen worden gezien. Hij
plaatste als redacteur van de Maas- en Schel-
debode een bewogen ingezonden stuk in zijn
krant over de volkshuisvesting. Op 30
augustus 1919 kregen de statuten Koninklij
ke goedkeuring. De heer Van Zuylen, maar
ook burgemeester Bouman - de opvolger
van Ulbo J. Mijs - werden bestuursleden.
Johannes Bouman was ook burgemeester
van Sommelsdijk en enkele jaren eerder had
hij daar het initiatief genomen voor de
oprichting van bouwvereniging Sommels
dijk, waarvan hij tevens voorzitter was
geworden.
In 1920 werd een perceel grond onteigend,
dat dienst moest gaan doen als bouwgrond
voor de eerste 26 woningen van de nieuwe
woningbouwvereniging. De woningen wer
den in 1921/22 gebouwd aan de Secretaris
Nijghstraat, het Burgemeester Bouman
plein en de Christiaan de Vrieslaan. Burge
meester Bouman heeft de eerste woningen
van de woningbouwvereniging niet meer
mogen aanschouwen; hij overleed na een
kort ziekbed op II mei 1921, slechts 42 jaar
oud. Burgemeester Bouman ligt begraven
op het oude kerkhof van Sommelsdijk. In
Middelharnis werd een plein naar hem ver
noemd: het Burgemeester Boumanplein,
Architect van de huizen was M. Koert uit
Leiden. Deze gerenommeerde architect,
afkomstig uit Den Bommel, is in 1927 bij
een verkeersongeval om het leven geko
men. Eerst na de Tweede Wereldoorlog
verrezen de volgende huizen van woning
bouwvereniging Middelharnis en vele hon
derden zijn er inmiddels bij gebouwd. Toch
vind ik de huizen rond het Burgemeester
Boumanplein e.o. nog steeds de fraaiste van
Woongoed Flakkee.
Publicatie van Streekmuseum
Goeree-Overflakkee