Voorbijgaan
EIIAIfDBitflEUWS
Rosa Mosqueta
Intensieve Gezichtscrème
Emotionele redevoeringen, bewogen pleidooien, tenslotte de eindstem-
ming: de Hervormde Synode besloot op 12 december jl. tot fusie met 51
stemmen voor en 24 stemmen tegen. De secretaris-generaal dr. B. Plaisier
toonde zich blij met de nipte meerderheid die nodig was - dat was twee
derde van de stemmen. Met de stemming kwam een einde aan een proces
dat de lengte van Israels woestijnreis overschreed. Meer dan veertig jaar
vergde het slepend proces dat menigeen sloopte en slapeloze nachten
kostte. Nu is de grote en grootste zorg de nasleep, want de vereniging van
kerken is een feit, maar de eenheid geenszins. Het besluit heeft zeker niet
overal de eenheid bevorderd. Aan de gereformeerde geschiedenis van de
Vaderlandse Kerk kwam een einde. Of toch niet? Ds. J.H. Schrijver stel
de dat de Hervormde Kerk wel juridisch meegaat, maar niet confessio
neel. Ik veronderstel dat de fusie juridisch nog wel een staartje zal krij
gen, want de confessie heeft grondrechten en zeggingskracht. Alléén de
gereformeerde belijdenisgeschriften, aan de leidende hand van de Heili
ge Schrift, hebben heel de levensgeschiedenis van de Hervormde Kerk
'meegelopen'. Tot op de laatste dag, tot aan het besluit de Vaderlandse
Kerk op te geven voor een nieuwe gefuseerde kerk. Voor het behoud van
de Nederlandse Hervormde Kerk gaan hier en daar nog stemmen op. We
onderzoeken de omgang met de gereformeerde belijdenisgeschriften
door degenen voor wie de aanduiding 'gereformeerd' een erenaam was en
is.
Gaan gereformeerden samen?
Op gereformeerde basis?
Verzet
Liefde tot en zorg over de
Igereformeerde belijdenis
Voluit gereformeerd
en exclusief gereformeerd
Woorden uit afgescheiden
kerken
Nieuw van Weleda:
Weleda heeft een nieuw product toe
gevoegd aan de Rosa Mosqueta-
gezichtsverzorgingslijn: de Rosa Mos
queta Intensieve Gezichtscrème. Een
heerlijkee voedende crème voor extra
bescherming in de winter.
Drukkerij Gebr. De Waal
©AG 30 DECEMBER 200%
Gereformeerd bekeken
Bij de kerkfusie is een vraag te stellen: zijn
het wel gerefonneerden die zich herenigen?
Deze vraag heeft verklaring nodig.
Voor het proces staat het jaar 1961 als begin
jaar geboekt. Achttien dominees waren het
hartelijk eens dat het gescheiden optrekken
van de Nederlandse Hervormde Kerk en de
Gereformeerde Kerken in Nederland een
ontoelaatbaar feit was. Samengaan werd het
motto, onder verwijzing naar Pinksteren
waarop de Heere ook de eenheid schiep. De
verdeeldheid was in strijd met het verlangen
van de Heere Jezus 'dat zij allen één zijn.'
Het gebed van de Heere moest gestalte krij
gen. Daaraan wilden de negen hervormde en
de negen gereformeerde predikanten hun bij
drage leveren.
Het streven van de achttien is opmerkelijk,
des te opvallender wanneer we bedenken dat
bij het aanvaarden van de Hervormde Kerk
orde in 1951 van de kant van de Gerefor
meerde Kerken (nog) werd gezegd dat een
samengaan met de Hervormde Kerk onmo-
gehjk was omdat uit haar Kerkorde bleek dat
het een principeloze kerk was. De boodschap
was duidelijk: de Nederlandse Hervormde
Kerk kon met deze kerkorde samengaan met
de Gereformeerde Kerken in Nederland wel
vergeten. Terwijl juist gereformeerden in de
Hervormde Kerk blij waren met de nieuwe
stap in de goede richting: men was van het
juk van de overheid verlost, de Kerk werd
eindelijk tóch weer een behjdende Kerk, de
Kerk kon en ging weer ambtelijk spreken.
Tegelijk was er gaandeweg de gesprekken
over de kerkorde 1951 ook onrust en angst
gerezen, want men was bang dat de formule
ring 'in gemeenschap met de belijdenis der
vaderen' misbruikt zou worden en een losla
ten van de behjdenis ten gevolge zou hebben.
De toenemende vrees bleek later niet onge
grond te zijn. Maar niettemin werd de Kerk
orde van 1951 als een hele vooruitgang
beschouwd. In 1983 schreef Ir. J. van der
Graaf daarover in Theologia Reformata, het
zijn lovende woorden: 'De vraag is of de
Hervormde Kerk na zoveel jaren malaise,
onvermogen tot kerkelijk handelen en spre
ken, na zoveel jaren tuchteloosheid en belij-
denisontrouw, verder had kunnen komen. Ik
meen van niet. Ik meen ook dat de hoogte, die
hier werd bereikt in het kerkelijk gesprek,
sindsdien niet meer zo is gehaald.Dat zijn
woorden van een 'insider' van de Hervormde
Kerk, die met liefde voor de gereformeerde
behjdenis en haar reUgie, de Hervormde
Kerk geleideUjk uit haar verval zag oprijzen.
Ging de Hervormde Kerkorde 1951 de Gere
formeerde Kerken in Nederland niet ver
genoeg, de gereformeerden in de Hervormde
Kerk zelf waren dus wel bMj met deze stap,
zij het dat zij nog genoeg vragen overhielden
en ook met angst en beven naar de toekomst
keken.
De klemmende vraag is of er de dingen in
1961 anders waren geworden. Was er in de
tien jaren die verstreken een positieve ont
wikkeling in de Hervormde Kerk waar te
nemen als het gaat om toenemend gezag van
de gereformeerde belijdenisgeschriften?
Was de Hervormde Kerk opgeschoven in de
richting van het principe dat de Gereformeer
de Kerken voor ogen stond en wilden? Was
de Hervormde Kerk principiëler geworden?
Het is onmogelijk dat te bevestigen. Het eer
lijk antwoord is: neen. En dus lag een toena
dering tussen de twee kerken op grond van
gedane uitspraken veeleer verder weg dan
voor de hand. En toch... zochten deze twee
kerken hereniging.
Een hereniging op gereformeerde basis? Dat
kan dus onmogelijk worden beweerd. Zien
we de feiten onder ogen en rekenen we de
gehele periode 1961-2003 mee - de termijn
van het SoW-proces dus - dan moeten we
vaststellen dat twee gereformeerde kerken
die verenigden en met de Evangehsch Lut
herse Kerk samengingen om gedrieën de
nieuwe kerk, de Protestantse Kerk in Neder
land (PKN) te vormen, van hun geloof zijn
afgestapt. Het is pubhek dat depositie van de
gereformeerde belijdenisgeschriften er niet
beter op geworden is. Met de oude traditie is
gebroken: Voor de nieuwe kerk is de gere
formeerde waarheid als exclusieve reisgids
bij de onuitputtelijke Bron van Heihge
Schrift achterhaald. Men houdt er vreemde
principes op na. Het leidt maar tot één con
clusie: gereformeerden van de Gereformeer
de Kerken in Nederland zijn anders over de
Kerk gaan denken en hebben een andere visie
op de Kerk dan hun voormaimen en coUegae
uit 1951. Zij kennen aan de gereformeerde
belijdenisgeschriften een andere plaats toe
dan anderen vroeger deden. Hetzelfde lijkt
gezegd te moeten worden van de gerefor
meerden in de PKN die ook Lutherse belijde
nisgeschriften een plaats in de PKN gunnen,
waar de gereformeerden uit de begindagen
van de Hervormde Kerk op dat punt onver
murwbaar waren. De Vaderlandse Kerk
heeft een belijdenis waarvoor de oudste gere
formeerde vaderen, de maimen van het eerste
uur, met inzet van hun leven gestreden heb
ben! Zij stonden op een exclusief gerefor
meerd standpunt en hielden voet bij stuk. In
de PKN blijken nazaten, die de Hervormde
Kerk daarin menen voort te zetten, er anders
over te denken. Zij zeggen zich gebonden te
weten aan de gereformeerde belijdenisge
schriften; maar het is een andere binding,
want zij staan tegenover de Lutherse erfenis
milder en gematigder.
Mij dunkt, gelet op deze feiten is de totaal
nieuwe situatie en een geheel nieuwe kerk
treffend in de naam weergegeven. Geen ver
dediging van en opkomen voor de gerefor
meerde belijdenisgeschriften, maar het pro
testantse collectief:
Uit het vorenstaande is af te leiden dat gere
formeerden sterk aan de gereformeerde belij
denisgeschriften gehecht waren. We mogen
gerust zeggen dat het een gereformeerde ken
merkt. De geschiedenis bewijst dat. In de
Hervormde Kerk zijn gereformeerden voort
durend voor de binding aan de gereformeer
de belijdenis van de gehele kerk opgekomen.
Het is de rechterflank, oftewel de gerefor
meerde vleugel, in de Hervormde Kerk
geweest die heftig verzet heeft geboden bij
de totstandkoming van de nieuwe gefuseerde
kerk. Hervormd gereformeerden hebben zich
over de nieuwe kerk vaak ongunstig uitgela
ten en hun woorden waren soms zeer fel. Een
duidehjk normatieve plaats van de klassieke
belijdenis der Reformatie werd nagestreefd.
De jaren door was er tijdens het hele proces
op het grondvlak, in de gemeenten dus, van
wege die plaats van de gereformeerde belij
denis veel onrust en onvrede. In alle drie de
kerken rommelde het, maar in de Hervormde
Kerk rommelde het eigenhjk altijd.
Om over dat verzet maar eens wat aan te
halen uit de kerkelijke pers, met name het
contactorgaan van de Gereformeerde Bond
'De Waarheidsvriend': 'waimeer door
Samen op Weg de Nederlandse Hervormde
Kerk als vaderlandse kerk zou moeten wor
den opgeheven, betekent deze hereniging
een breuk met de geschiedenis van de Refor
matie in ons land' (brief kerkenraad B.W.
Krimpen a/d IJssel, 1984); 'in het loslaten
van de belijdenis is er sprake van een verloo
chening van de leiding van de Heilige Geest
in de geschiedenis van de kerk, waarin ook
het ontstaan van de belijdenisgeschriften een
plaats heeft gehad'; 'onze kracht ligt niet
allereerst in het "neen" tegenover Samen op
Weg, maar in het "ja" tegenover de confes
sie' 'we spreken onze kerk aan op haar behj
denis en haar geschiedenis''geen per defini
tie gelegituneerde plurale kerk maar een kerk
waarin de Schrift norma normans en de behj
denis norma normata is. En hoezeer we ook
zelf als hervormd gereformeerden een stukje
zijn van die plurale kerk in haar praktische
gestalte, we zullen nünmer vrede hebben bij
een ecclesiologische consensus op pluraliteit
gebaseerd. Dan hebben we de Reformatie
prijsgegeven''als de kerk niet meer de kerk
van het Woord is, dient ze andere goden dan
de levende God''wanneer de kerk een
nieuwe identiteit aanneemt dan is de situatie
fundamenteel en principieel gewijzigd. De
gewetensvraag is dan immers: ga ik mee met
deze nieuwe kerkformatie, of blijf ik achter
in het grotendeels ontvolkte huis van de oude
Nederlandse Hervormde Kerk'?; 'In de clas
sis BrieUe leven grote bezwaren. Tal van
gemeenten willen en zullen niet meegaan''u
als synode geeft er bhjk van wél weg te kun
nen en ook metterdaad weg te gaan van de
historische belijdende wortels van onze
kerk'; en tenslotte een laatste citaat hiervan:
'wij spreken hier in vervolg op "Putten" nog
eens uit, dat wij op de weg naar een Verenig
de Protestantse Kerk in Nederland, zoals
wordt beoogd, niet mee kunnen gaan. Wij
kunnen en willen niet mede verantwoordehjk
zijn voor het prijsgeven van de historische
Hervormde Kerk aan een kerk, die niet meer
geworteld is in de traditie van de Reforma
tie'.
Het zijn stuk voor stuk bewogen woorden,
het zijn hartenkreten die illustreren hoe har-
tehjk de verbondenheid van hervormden met
de gereformeerde belijdenis in de grondslag
van de Hervormde kerk is. De grondslag die
de reden is dat men in die kerk is! Aan die
grondslag wenst men dan ook de gehele kerk
te houden. Ieder is daaraan gebonden. Her
vormd gereformeerden bhjken vuurbang te
zijn voor een grote afscheiding van de oude
Hervormde Kerk. Een gefuseerde kerk, een
nieuwe kerk, vandaag de dag PKN geheten,
benoemde men met de grootste Afscheiding
uit de Vaderlandse Kerkgeschiedenis. In een
uitgebreide verantwoording op de Hervorm
de Synode luchtte er bhjkbaar eentje zijn hart
en zei bevreesd te zijn voor een leegloop van
de Hervormde Kerk en met weinigen achter
te blijven.
De hef de tot de gereformeerde belijdenisge
schriften en de zorg over de handhaving van
die geschriften bhjkt met de geschiedenis en
het bestaan van deze kerk verbonden te zijn.
Nadat in 1816 de Reglementenbundel inge
voerd werd en Koning Willem I het bestuur
van de kerk aan zich trok, ontstonden er meer
en meer problemen. De problemen rezen juist
op het punt van de leer. De leer van de kerk lag
en ligt eigenlijk altijd onder vuur. Wie de
Bijbel leest, hoeft lüet lang te zoeken naar
gedeelten die dwahngen tot inhoud hebben. In
het Oude Testament waren er de valse profe
ten die met het Woord van God de hand Hcht-
ten. In het Nieuwe Testament kunnen we lezen
hoe de apostel Paulus de gemeenten waar
schuwde voor dwalingen van dwaaUeraren en
duivelse aanvallen op de leer van de apostelen.
De Kerk van vandaag bezit in de boodschap
van de Heere Jezus en de apostelen de waar
schuwingsvlag: wolven zullen de schapen
proberen te grijpen. De geschiedenis van de
Vaderlandse Kerk staat in de hjn van de apos-
tohsche woorden. Wie de goede behjdenis
houdt, komt onder vuur te Uggen. De Vader
landse Kerk noteert 1618-1619: de Dordtse
Synode. Uitwijzingen hebben plaatsgevonden.
De leer van Gods soevereiniteit. Zijn verkie
zing tot zahgheid en de volharding van de hei-
ügen zijn als vast en zeker in God beleden.
(Gelukkig werd in de Grote Kerk te Dor
drecht, waar in 1619 na de Synodevergadering
de Koning der Kerk aangeroepen werd, de
dankdienst voor de totstandkoming van de
PKN niet gehouden, daarvoor was een meer
oecmnenische plaats gekozen.)
Welnu, de invoering van de Reglementen
bundel zorgde voor specifieke leerproble
men. De leertucht werkte niet. Ieder veroor
loofde zich te zeggen wat hij dacht. Onge-
stiaft werden dingen verkondigd en werden
leringen gedaan die in strijd waren met de
gereformeerde behjdetüsgeschriften. Naar de
letter der kerkelijke wet mocht dit wel niet,
maar het gebeurde wel. We keimen de pijn
die gerefonneerden gingen voelen en de
nood waarin zij geraakten. 1834 is een mar
kantjaartal in deze kwestie. Eenjaar dat ver
bonden is met de geschiedenis van de Gere
formeerde Kerken in Nederland. Hendrik de
Cock, hervormd predikant te Ukum in Gro
ningen, scheidde zich af. Hij had het niet
gezocht. Tot het einde toe ging hij de kerke-
hjke weg. Hij was irmerhjk gebroken toen
coUega Scholte voor zijn prediking in Her
vormd Ulrum de kerk ontzegd werd, waar
door hij veroordeeld was voor zijn prediking
een boerenwagen als preekstoel te gebruiken.
Op 14 oktober 1834 werd de 'Acte van
Afscheiding of Wederkering' getekend. Een
deel daarvan luidt: 'Wij ondergetekenden
Opzienderen en litmaten der Gereformeerde
Gemeente van Jezus Christus te Ulrum;
sedert geruimen tijd opgemerkt hebben, het
bederf in de Nederlandsche Hervormde
Kerk, zoo wel in de verminking ofverloche-
ning van de leer onzer vaderen gegrond op
Gods woord, als in de verbastering van de
bediening der Heilige Sacramenten naar de
verordineering van Christus in zijn woord;
en in bijna volstrekte verzuim der kerkelijke
tucht; welke stukken allen naar onze Gere
formeerde belijdenis Art: 29 kenmerken zijn
der ware kerk weshalven de ondergete
kenden met dezen verklaren dat zij overeen
komstig het ampt aller gelovigen Art 28 zich
afscheiden van degene die niet van de kerk
zijn, en dus geen gemeenschap meer te willen
hebben, met de Nederlandsche Hervormde
Kerk, tot dat deze terug keert tot de waar
achtige dienst des Heeren en verklaren
tevens gemeenschap te willen uitoefenen met
ale ware Gereformeerde ledematen, en zich
te willen vereenigen met elke op Gods Woord
gegronde vergadering, aan welke plaatze
God dezelve ook vereenigd heeft Gere
formeerden gingen heen, anderen bleven
omdat, zo zeiden zij, de gereformeerde belij
denisgeschriften wettig nog altijd de grond
slag van de kerk waren. De geschiedenis her
haalde zich: 1886 dr. A. Kuyper en de Dole
antie. De twee afscheidsbewegingen
verenigden zich in 1892 tot de Gereformeer
de Kerken in Nederland. Een deel van 1834
wilde zich rüet verenigen maar bleef op zich
zelf: Christehjk Gereformeerde Kerk.
Alle kerkelijke feiten hoeven niet gememo
reerd te worden, het is wel duidehjk dat de
Hervormde Kerk een geschiedenis kent
waarin gereformeerden onvermoeibaar heb
ben opgeroepen tot en zijn opgekomen voor
het alleenrecht van de gereformeerde belij
denisgeschriften. Zowel uit het boek 'Zij die
bleven' van drs. K. Exalto, ds. W. van Gor-
sel, e.a., als uit het boekje Behjdenis en Ver
bond dat onder verantwoordehjkheid van het
Hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond is
uitgegeven bhjkt hoe gereformeerden toch
altijd bleven vanwege de gereformeerde
belijdenis die het alleenrecht op de Her
vormde Kerk heeft. Daarover kan geen dis
cussie zijn. Ook in de laatste decennia heb
ben zij, de gereformeerden in de Hervormde
Kerk, het SoW-proces aanhoudend bekriti
seerd, zoals uit citaten al is gebleken.
We constateerden een enorm en breed verzet
van hervormd gereformeerden tegen het
samengaan van drie kerken. En als de PKN
een feit wordt? Dan is de eenheid van her
vormd gereformeerden gebroken. Als ik het
goed zie, is hier het spreken van 'voluit gere
formeerd' en 'exclusief gereformeerd' ken
merkend. De bezwaarde die toch meegaat in
de PKN hanteert de terminologie 'voluit
gereformeerd' en de bezwaarde die niet kan
meegaan naar de PKN gebruikt de woorden
'excAusief gereformeerd
Toen na de stemming op 12 december aan
twee hervormd gereformeerde predikanten
de vraag werd gesteld waarom zij aan de tot
standkoming van de PKN hadden meege
werkt door voor de vereniging te stemmen,
luidde het antwoord: 'We kunnen in de PKN
volidt gereformeerd zijn en blijven.' Anders
is het geluid van een andere hervormd gere
formeerde dominee die erop aandrong tegen
het fusiebesluit te stemmen: 'Een uitermate
droevig besluit. Allereerst omdat met dit
fusiebesluit de kerk waaraan ik me verbon
den weet en die ik belijd als een planting van
God, besloten heeft om zichzelf op te heffen.
Ze heeft haar bijbels-gereformeerd karakter
definitief afgelegd en ingewisseld voor een
modem-plurale identiteit, waarbij eenieder
zijn eigen waarheid mag hebben.' Hier is een
verschil, hier ontstaat een breuk, hier begint
het te scheuren: de ene hervormd gerefor
meerde gaat mee omdat hij op zijn post of
plaats in de PKN nog voluit gereformeerd
kan zijn, de andere hervormd gereformeerde
kan niet mee omdat hij naar eer en geweten
het alleenrecht van de gereformeerde belijde
nisgeschriften op de héle kerk moet eisen.
Waarom kan een gereformeerde gewetensbe
zwaarde niet mee de PKN in? Heel raak en
kernachtig is naar mijn overtuiging het pro
bleem door ds. L.J. Geluk geanalyseerd en
heeft hij het antwoord op die vraag gegeven.
Hij is van meiüng dat de Synode richting de
gewetensbezwaarde niets heeft opgelost in
zijn wezenhjke en principiële bezwaren.
Misschien zijn de leidinggevenden daarvoor
ook te ver van de rehgie van de belijdenis
vervreemd, zo vraagt hij het zich af Ds.
Geluk schreef: 'Het is een religieuze bron die
het protest tegen het verdwijnen van de Her
vormde Kerk en tegen de PKN voedt De
bezwaarden houden vast aan hun kerk omdat
deze niet is ontstaan uit enige menselijke
actie, maar geboren uit het Evangelie, dat
hier voor het eerst in de 7e eeuw door Angel
saksische monniken werd verkondigd. Een
kerk die in een weg van diep lijden en ten
koste van het leven van vele martelaars in de
16e eeuw is gezuiverd, her-vormd, ge-refor-
meerd. Zij hebben haar steeds weer herinnerd
aan haar afkomst, aan haar plaats in de
Nederlandse staat en samenleving, aan haar
met bloed bezegelde belijdenis, aan de
onwankelbare waarheid van het Evangelie,
aan de vastheid van Gods wet. Haar zijn zij
trouw gebleven ondanks haar gebreken, haar
verdeeldheid, de vele onbijbelse leringen die
straffeloos hun weg mochten gaan Deze
kerk hebben zij lief, ondanks haar verval en
de onvriendelijke woorden die hun soms zijn
toegevoegd. Zij is het voorwerp van hun
gebed: dat God in Zijn genade haar herstelt,
zodat zij weer licht uitstraalt in onze verloe
derde samenleving, dat alle gemeenten een
plaats zullen zijn waar de drie-enige God
wordt aanbeden, waar geen water bij de wijn
van het Evangelie wordt gemengd, waar de
heilige sacramenten naar Christus' bedoeling
worden bediend, waar de enige troost in
leven en sterven wordt gepredikt. Hun kerk
gaat weg. Er komt een nieuwe, een andere
kerk. Het gaat hen niet om een plekje daarin,
waar zij enigszins zichzelf kunnen zijn, waar
zij meer of minder royaal worden geduld.
Het gaat hen niet om een aantal gemeenten
waar de gereformeerde belijdenis in ere mag
zijn. Het gaat hen om het geheel van de kerk.
Alleen een kerk die trouw is aan het Godde
lijk Woord kan tot zegen zijn voor het volk.
De eerstverantwoordelijken voor het SoW-
proces hadden moeten herkennen dat hier de
bron van het verzet der bezwaarden hgt, dat
daarom het hele verschijnsel van de beoogde
PKN voor hen onaanvaardbaar is en dat zij
zich daarom niet met een troostprijs laten
afschepen. Triest dat aan de ideologische,
zelotische ijveraars voor SoW hiervoor de
antenne ontbreekt. Hier botsen godsdienstige
ideologie en rehgieus gemoed op elkaar. En
die zijn niet met elkaar te verzoenen.'
Aan de hand van de woorden van ds. Geluk
lijkt het verschil tussen bezwaarden die wel
meegaan in de PKN en bezwaarden die de
PKN niet in kunnen gaan met twee zinnen
weergegeven te kunnen worden. De eersten
zijn dankbaar voor en blij met de ruimte die
de nieuwe kerkorde biedt, zij kunnen plaat
selijk voluit gereformeerd zijn. De laatsten,
de gewetensbezwaarden genoemd, kunnen
niet mee omdat zij overtuigd zijn dat de gere
formeerde belijdenis het alleenrecht op de
héle kerk heeft, hetgeen door de nieuwe kerk
orde ongedaan wordt gemaakt. In haar
grondslag was de Vaderlandse Kerk altijd
exclusief gereformeerd. Professor Graafland
erkende dat daarom ook het Comité tot
Behoud van de Nederlandse Hervormde
Kerk met het pleidooi voor de belijdenis his
torisch gezien gelijk heeft, maar aan de
gevolgen wilde hij he ver niet denken. Het
kan nauwelijks kernachtiger gezegd worden:
gewetensbezwaarden gaat het om de aan
spraak van de gereformeerde belijdenis op
het gehéél van de kerk! Juist dat lijkt hen te
vervullen als zij spreken over het behoud van
de Nederlandse Hervormde Kerk. De PKN is
een geheel nieuwe kerk die een nieuwe
geschiedenis schrijft waarin uit hoofde van
de pluraliteit de gereformeerde voluit gere
formeerd en de lutherse voluit luthers kan
zijn.
Met de vorming van een nieuwe kerk wordt
de brug opgehaald voor afgescheiden kerken.
De sleutel van de gereformeerde belijdenis
geschriften is gebroken. De 'Acte van
Afscheiding of Wederkering', zoals in 1834
getekend, lijkt een archiefstuk geworden te
zijn. Dat zou diep te betreuren zijn. Een ont
moeting met mijn Christelijke Gereformeer
de collega P. den Butter in de jaren negentig
in de Sint Jan te Gouda terzake een Reforma-
tieherdenking was onvergeteüjk en, om per
soonlijk te spreken, voor herhaling vatbaar.
Voor afgescheiden kerken, waarin de gere
formeerde belijdenisgeschriften als Schrif
tuurlijke documenten kerkelijke fundering is,
lijkt nu echter de weg naar de Hervormde
Kerk jammer genoeg voorgoed voorbij. Of
toch niet? Deze vraag is ingegeven door reac
ties van afgescheidenen zelf, die werden
opgetekend na het aanvaarde verenigingsbe-
sluit. Onder de kop 'meeleven met hen aan
wie wij ons verbonden weten' werden woor
den opgetekend van verschillende vertegen
woordigers uit gereformeerde kerken op het
ontstaan van de nieuwe kerk. Woorden die te
denken geven. Overwegend woorden waar
uit verbondenheid met gewetensbezwaarden
valt op te maken en waaruit verwachting en
hoop spreekt. Ze worden hier grotendeels
herhaald, gevolgd door een vraag ter afron
ding.
Allereerst toonde professor dr. J.W. Maris
van de Christelijke Gereformeerde Kerken
vooral begaan te zijn met het gereformeerde
deel in de Hervormde Kerk dat twee wegen
ging: "Ik begrijp de bonders die zeggen dat
ze in de PKN net zo veel ruimte krijgen als in
de Hervormde Kerk het geval was. Ik ben
met hen begaan, omdat hun plaats in de PKN
nog meer gecompromitteerd zal zijn. Het bij
na maximale aantal hervormde tegenstem
mers tegen de fusie zal hopelijk in de hele
Hervormde Kerk als pijn doen voelen. Was
het niet een laatste wanhopig beroep van de
aanhangers van de gereformeerde belijdenis
in de NHK op het geheel van hun kerk
Daarom heb ik misschien nog meer begrip
voor degenen die niet alleen tegen het voor
stel tot fusie hebben gestemd, maar die ver
volgens verklaren niet mee te gaan. Ik hoop
van harte dat hun stap niet slechts een roman
tisch "ja" betreft, maar een consequent "ja"
tegen het Woord van God en het gerefor
meerde belijden."
Vervolgens woorden van diaken L.M.P
Scholten, lid van de Gereformeerde Gemeen
ten in Nederland, die luidden: "Het betekent
dat deze drie kerken zichzelf opheffen, dat is
heel wat. Er komt een nieuwe kerk voor in de
plaats, waar we zeer gemengde gevoelens bij
hebben, een modem-plurale kerk. Dat was
het al in de praktijk, maar de grondslag is
daarmee nu in overeenstemming gebracht.
Wat betreft de handreiking die gisteren door
het hervormde synodebestuur is gedaan, deze
hgt toch in het verlengde van de eerdere
handreiking, waarin toegezegd wordt dat
gemeenten zichzelf kunnen blijven. Maar dat
neemt niet weg wat door het Comité is aan
gevoerd en wat ik helemaal onderschrijf: Je
zit in een kerkverband en je moet dan toch
respecteren dat andersdenkenden daarin een
legitieme plaats hebben."
Als derde aanhaling, uit de Gereformeerde
Kerken vrijgemaakt, worden woorden van
ds. A.J. van Zuijlekom opgeschreven: "Dit is
geen eenheid in geloof We leven bijzonder
mee met hen aan wie wij ons in geloof ver
bonden weten, dat zijn er velen binnen de
PKN. Met voorgangers die verantwoorde
lijkheden voelen drukken. Die 'hun'
gemeente bijeen willen houden, en haar niet
willen uitleveren aan dit eenheidsstreven. De
Bond heeft gezegd: Wij kunnen niet mee en
wij kunnen niet weg. Toch vraagt de Heere
trouw aan Hem. Groen van Prinsterer zei:
'Geen recht om te blijven in een kerk waaruit
veeleer een christen, aan de hervormde kerk
leer getrouw, verplicht is te wijken.' We
staan niet triomfalistisch aan de kant. We
bidden om verlichte ogen van het hart."
Ouderhng J.B. Philibert uit de Oud Gerefor
meerde Gemeenten sprak zijn droefheid en
schuld uit. Uit zijn mond zijn de woorden:
"Ik had altijd nog een hoop dat de Heere in
die kerk dusdanig zou werken dat alles op de
rechte plaats zou komen, zodat wij weer
terug zouden kunnen. Maar, ik moet eerlijk
zeggen, nu weet ik het niet meer. De weet niet
wat de Heere gaat doen. Ik heb veel te doen
met de bezwaarden. Kun je zeggen dat de
mensen die niet meegaan met de nieuwe
kerk, de Hervormde Kerk verlaten? Of moet
je zeggen: De kerk heeft hen verlaten? Ik stel
dit vragenderwijs, maar die gedachte komt
wel bij je op."
Tenslotte is ds. J.J. van Eckeveld van de
Gereformeerde Gemeenten te citeren: "We
moeten eerlijk zijn, ook de Nederlandse Her
vormde Kerk was een plurahstische kerk,
waarin de gereformeerden was in ieder geval
nog op die belijdenis aanspreekbaar. In de
nieuwe kerk is de belijdenis zelf pluralistisch
geworden. Ongetwijfeld een grote stap ach
teruit. Van harte leven we mee met degenen
die door deze kerkelijke fusie in grote gewe
tensnood gekomen zijn vanwege hun liefde
voor de gereformeerde belijdenis. Sommigen
van hen kunnen om des gewetens wil niet
mee. Terwijl anderen, die evenzeer in gewe
tensnood verkeren, toch geen andere weg
zien dan mee te gaan. Dat tekent de verwar
ring die er is. Heel deze gebeurtenis bepaalt
ons bij de nood en schuld van de kerk. We
hebben niet gewaakt en gebeden. Het is mijn
bede of de Heere de hof van de kerk van
Nederland wil doorwaaien met de wind van
Zijn Geest en dat Hij nog eens bij elkaar zou
willen brengen wat bij elkaar hoort."
Naar aanleiding van de reacties dringt zich
een vraag ter afronding op: Zouden vele gere
formeerden, tussen wie ook zeker behoorlijke
verschillen bestaan, een ontvolkte Hervorm
de Kerk in de toekomst bevolken? De Heere
weet het antwoord, 't Is alleen goed en het
houdt alleen stand als het uit God is, 'eens
Geestes'. Dan zal het met dankzegging geno
men zijn, geheiligd door het Woord van God
en door het gebed.
Drs. J.W. van Estrik, V.D.M.
Hervormd predikant Goedereede
Onze huid kan flink uitdrogen door extreme
weersomstandigheden, zoals felle zon,
vrieskou en harde wind. Rose Mosqueta
Intensive Gezichtscrème is speciaal ontwik
keld voor de zeer droge en belaste huid. De
crème bevat plantaardige oliën, bijenwas en
wolwas, die de lipidemantel van de huid
optimaal aanvullen en een zeer drogen huid
weer soepel en zacht maken. De crème is
zeer geschikt als dag- en nachtcrème in de
winter of als kuur van twee weken bij een
extreem droge, schilferende en gesprongen
huid.
Hiermee komt het aantal crèmes in de Rosa
Mosqueta gezichtsverzorgingsserie op
vier:naast de intensieve gezichtscrème zijn
er ook een dagcrème, nachtcrème en hydra-
terende crème.
Alle Rosa Mosqueta-crèmes bevatten rozen-
bottelolie van de wilde roos. Rosa mosqueta.
Dit is een levenskrachtige struik die tot op
een hoogte van zo'n 2.200 meter in het heu
vel- en berggebied van Chili voorkomt. Haar
vruchten bevatten een olie die bijzonder rijk
is aan essentiële vetzuren. Deze activeren de
opbouwende processen van de huid en
ondersteunen haar natuurlijke herstelvermo
gen, waardoor zijn opbloeit en gaat stralen.
De etherische rozenolie die de crèmes een
aangename rozengeur geeft, komt uit Tur
kije en Marokko. Zij wordt gewonnen uit de
bloemblaadjes van een speciale geurroos, de
Damascus-roos.
Traditiegetrouw blikken we terug op het
afgelopen jaar. In 2003 was er in eigen land
op het eerste gezicht weinig nieuws onder
de zon. Alhoewel de zomer die van 1947
bijna overtrof en het noorderlicht in novem
ber als bovennatuurlijke neonreclame werd
afgeschilderd. Op de valreep kwam de veel
besproken kerkfusie tussen hervormden,
gereformeerden en lutheranen tot stand. De
nog immer dubieuze Harry Potter en de
Zweinsteinexpres, de medicalisering van de
gezondheidszorg en de 'Oranjewatchers'
bleven het goed doen in de media. Mabeien
en nederlaagstrategie verrijkten onze taai,
net als het gloednieuwe en tegelijk ouder
wetse beurtplankje en het ineens niet meer
fictieve frisbier. Met een 'starttoets' voor
kleuters en een 'pyjamadag' voor ouderen
werden veranderingen en tekortkomingen in
onze verzorgingsstaat duidelijk zichtbaar.
Kortom, Nederland bleef ook aan het begin
van de eenentwintigste eeuw een welvaarts
staat waarin het sterke benen zijn die de
broekriem kunnen aanhalen.
Globaal gezien leek 2003 gewelddadiger dan
de jaren ervoor. De arrestatie van Saddam
Hoessein zal hopelijk bijdragen tot een ver
mindering van het geweld in Irak. Het
onzinnige geweld in het Midden-Oosten
kreeg veel aandacht in de media, maar ook
elders speelden zich gruwelijke taferelen af.
De welvarende landen hadden zo hun eigen
problemen. Ze werden beslecht door het
blussen van binnenbrandjes en het bijleg
gen van ordinaire ruzies over macht en gel
dingsdrang. Veel werd bijgelegd en gladge
streken, In eigen land kwam de 'man van
tien miljoen' goed weg. Hij leverde zijn
bonuskaart in en ziet de rest van zijn buite
nissige salaris gewoon op z'n HA-rekening
gestort. Ondertussen bezuinigde het kabi
net op o.a. de gezondheidszorg en tal van
subsidies. Soms terecht, maar niet altijd.
Met name het jongerenwerk en activiteiten
op het gebied van de volksgezondheid had
den moeten worden ontzien.
Zo kijken we onvermijdelijk terug op een
alweer tumultueus jaar. Veel rumoer in bin
nen- en buitenland. Ook dicht bij huis was
er veel onrust. Hoe krijgen we iets terug van
de 'rust' en de saamhorigheid waar velen
naar uitzien? Ik denk door gewoon te doen
wat gedaan moet worden. En houdt reke
ning met elkaar. Spreekt u iemand ergens op
aan? Doe het rustig en weloverwogen.
Wordt u ergens op aangesproken? Luister en
probeer te begrijpen waarom de ander zo
doet We eindigen met de bekende spreuk:
'Verbeter de wereld, en begin bij jezelf'. Ik
wens een prettige jaawisseling.
Dan ook een fijn geboortekaartje.
Wij hebben ze voor u.
Maak uw keuze uit ons nieuwe
modellenboek!
SOMMELSDUK
Tel. (0187) 471020
