Zuid-Hollandse
met achterstand -
musea kampen
Erfgoedhuis helpt
Beheer genetische bronnen meer
in teken van biodiversiteit
Stijgende kostprijs eist van melk
veehouder duidelijke strategie
EIUUraDBI-lliEUWS
Dagboek van Jantine van Heemst
EIIAtlDEtl-rJlEÜWS
Dag 1: zaterdag 5 juli
Dag 2: zondag 6juli
Dag 3: maandag 7 juli
Dag 4: dinsdag 8 juli
Dag 5: woensdag 9 juli
Dag 6: donderdag 10 juli
Dag 7: vrijdag 11 juli
Dag 8: zaterdag 12 juli
Dag 9: zondag 13 juli
Het Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft
dit jaar een enquête gehouden onder
de Zuid-Hollandse musea. Het doel
van de enquête was een inventarisa
tie te houden op het gebied van con
servering (van zowel objecten en
collecties maar ook van het pand
zelf), en van registratie van de objec
ten.
Stand van zaken
Aanpak in de toekomst
PAGIN/
DINSDAG 23 DECEMBER 2003
Een paar weken werken
in een ontwikkelingsland
World Servants is een interkerkelijke organisatie die bouwprojecten realiseert
in ontwikkelingslanden. Met een groep van 37 jongeren gaan we drie weken
naar Ghana, in West-Afrika. We gaan naar de noordelijke provincie, naar het
dorp Gbungbaliga. We zullen daar een unit gaan bouwen waar vier gezinnen
van docenten kunnen wonen. Het belang van dit project is dat leraren meestal
ver van het dorp wonen omdat zij, gezien hun positie in de gemeenschap, niet in
een hutje kunnen wonen. Hun geloofwaardigheid zou daarmee weg zijn. De
gedachte daar is: hoe zou jij onze kinderen kunnen onderwijzen als je zelf ook
in een hutje woont?! Misschien een raar idee voor ons, maar daar liggen de
onderlinge verhoudingen anders dan hier. Het probleem zit vooral in de weers
omstandigheden, gecombineerd met de infrastructuur. Tijdens het regensei
zoen, dat ongeveer een halfjaar duurt, zijn de wegen niet begaanbaar en kun
nen de leraren die tien kilometer verderop in een stadje wonen dus niet naar het
dorp om les te geven. Nu krijgen zij een 'normaal' huis om in te wonen, vlak bij
de school, zodat de kinderen ook tijdens het regenseizoen les krijgen. We wer
ken samen met AGREDS. Dit is een niet bij de overheid aangesloten ontwikke
lingsorganisatie op kerkelijke grondslag. Haar missie is te strijden tegen honger,
analfabetisme, ziekte, uitbuiting en armoede.
Ons vertrek is een dag uitgesteld door de vlieg
maatschappij, maar dan eindelijk is het zover.
Op zaterdag 5 juli stappen we in het vliegtuig
richting Accra, de hoofdstad van Ghana. Het is
een uur of zes, zeven vliegen. Na deze, toch
best wel korte vlucht, komen we aan op Koto-
ko, het vliegveld van Accra. Spannend! De
komende drie weken zullen we hier dus leven
en werken tussen de Ghanezen! We stappen
het vliegtuig uit en gelijk valt de hitte als een
klamme deken op ons. Dat het zó warm zou
zijn.hm, dat had ik toch niet echt verwacht.
Het is zo'n drukkende hitte en dats avonds.
dat belooft nog wat! Het is al donker als we op
onze bagage wachten in de aankomsthal. AUe
tassen zijn er.met uitzondering van die van
Carmen! Na wat overleg met de KLM krijgt ze
een noodpakketje en wordt er verteld dat de tas
morgen aan zal komen, met de volgende
vlucht. Omdat we zelf nog twee dagen in de
bus zullen zitten en echt moeten vertrekken
morgenvroeg, gaan Joseph, onze 'gastheer'en
de directeur van AGREDS de tas ophalen en
brengen hem mee naar Yendi. De bus staat al
inmiddels al vier uur op ons te wachten als we
instappen.
Ik sta nog even buiten bij de bus als er een
vrouw naar me toekomt. Ze zal niet ouder zijn
geweest dan ik zelf. Op haar rug draagt ze een
kindje. Met een verlegen glimlach vraagt ze
hoe ik heet. (Deze vraag kan ik na drie weken
bijna niet meer horen omdat iedereen dat hon
derd keer vraagt, maar dit was nog maar de eer
ste keer.We maken een praatje, voor zover
dat kan. Ze vertelt dat ze in Accra woont. Ver
volgens vraagt ze me om geld. Altijd moeilijk
wat je dan moet doen. Alleen is het hier niet zo
verstandig om uit te gaan delen. Er lopen nog
honderd van deze mensen rond en als je de ene
wat geeft, kun je de andere 99 niet overslaan.
Op naar ons guesthouse! Wat een heerlijke
kamers! Lekkere driepersoonsbedden, maar
wat belangrijker is: een ventilator aan het pla
fond... Er zijn zelfs douches! Dat is even
genieten, want waarschijnlijk zullen we dat
niet vaak meer zien.
Al heel vroeg vertrekken we richting Tamale.
De tweede stad van Ghana, die ongeveer op de
helft van onze route ligt. Alles wordt weer
ingeladen in de bus. Nog even gemeten van het
uitzicht en de koele ochtendwind.,., dan de
bus in en rijden! De komende kilometers wordt
er veel gezongen, gekletst en heel veel gesla
pen! Toch wel mooi om dwars door het land te
rijden. Je ziet echt heel veel! Tot Tamale is er
een geasfalteerde weg, daarna wordt het slech
ter. Dus vandaag nog niet zoveel gehobbel.
Accra is heel groot, dus het duurt even voor we
de stad uit zijn. Wat een indrukken, nu al!
Kleurig geklede mensen, duizenden taxi's en
buiten de stad is alles mooi groen. Palmbomen,
bananenbomen en nog heel veel groen waar ik
geen naam van weet. We zitten aan het eind
van het regenseizoen dus vandaar dat alles er
zo mooi uitziet.
We maken tijdens de busrit kennis met Bash en
Felice (buschauffeur en 'co-driver'). Bash is
een buschauffeur uit Accra, hij rijdt dus nor
maal in de stad en niet door het hobbelige en
zanderige platteland. En de bus.'much too
slow'! Maar we zullen het er mee moeten
doen.
Onderweg stoppen we bij een dorpje. We heb
ben sandwiches meegekregen vanuit Accra en
nu gaan we dus even de benen strekken en lun
chen. Vlakbij staan kinderen te kijken hoe we
in een kring gaan zitten en gaan eten. Toch een
raar gevoel is je je boterham in je mond stopt
en er staan misschien wel tachtig kinderen naar
je te kijken. Waarschijnlijk hebben ze zondag
school gehad want ze zien er allemaal heel net
jes uit. De zon staat loodrecht boven ons en
brandt op ons hoofd; daarom willen we ook
wel weer snel door. Voor we weggaan natuur
lijk nog even een sanitaire stop. Bash brengt
een groepje dames naar de 'dorps-wc'. Een
paar tellen later komen ze kokhalzend terug-
rennen. Nadat ze vertellen wat ze daar gezien
hebben heeft iedereen.'gegeten en gedron
ken'! Snel weer door naar Tamale! Aan het
eind van de dag komen we daar aan. Eerst eten
en de avondsluiting. Die wordt opgeschrikt
door een enge grote torachtige vlieg! De avond
wordt afgesloten met opgetrokken benen en.
een angstige blik!
Deze ochtend hebben we ons eerste GMG-
gesprek. In kleine groepjes wordt dan een
onderwerp behandelt over het geloof, dit in
combinatie met wat we meemaken tijdens het
project. Al vroeg vertrekken we naar Yendi -
onze verblij^laats voor de komende drie
weken! Als de rit voorspoedig verloopt, kunnen
we nog naar de watervallen van Kintampo.
Onderweg verbaas ik me over de winkeltjes
langs de weg. Niet om hoe ze eruit zien, dat ze
zo klein zijn als een gemiddelde eettafel, niet
om wat ze allemaal verkopen, maar om hun
namenAan de ene kant is het heel erg grappig,
maar aan de andere kant laat het tevens zien hoe
de mensen hier geloven. Zo rijden we langs de
'My Lord - Motors', de 'Sweet Jesus- fast-
food', 'God's time is the best - ventures' en
links en rechts worden we ingehaald door 'In
God we trust - taxi's'Dc neem me voor om al
deze namen te gaan onthouden... Geweldig
toch?
Het is te laat om nog naar de watervallen te
gaan, dus maken we een korte sanitaire stop.
We hebben toch liever de bosjes dan een
dorps-wc. De weg wordt steeds slechter en we
hobbelen richting het Noorden. Elke keer moe
ten we stoppen omdat we langs een politiepost
komen. Die controleren of je wel verzekerd
bent. Gelukkig mogen we doorrijden nadat er
eens goed gekeken is naar al die bleke mensen
achter de raampjes, die nieuwsgierig naar bui
ten kijken.
Yendi! Kinderen rennen naar de straat als onze
bus voorbijrijdt. Ze roepen en zwaaien, som
migen salueren zelfs. Wij zwaaien enthousiast
terug. Gaaf! Om al die lachende gezichtjes te
zien.
Stephen, de chief van AGREDS voor ons pro
ject, laat ons de vertrekken zien. In het ene huis
komen de meiden - die overtuigend in de
meerderheid zijn - en in een ander, kleiner
huisje de jongens. We slapen op matrasjes op
de grond én er hangt een ventilator aan het pla
fond! Tenminste..., bij de dames! (Sony,
heren.)
Uitslapen tot half zeven! Heerlijk een halfuur
langer dan de gewoonte zal worden. En dan het
ontbijt. We waren al gewaarschuwd op het
voorbereidingsweekend, maar dit was echt:
vier grote schalen rijstepap stonden dampend
op ons te wachten. Tja, je moet toch eten 's
morgens... Met veel moeite ging de rijstepap
naar binnen. De eerste hap om het te proeven,
de tweede om eraan te wennen en de derde en
tevens laatste om het af te leren. Het GMG
gesprek ging over 'here to serve'. Wat houdt
dat nu precies in, hoe kunnen we dienen in
Ghana? De ochtend is een ochtend om even bij
te komen en kermis te makeOn met de kinderen
uit de omgeving. Eén meisje uit onze groep is
hier vorig jaar ook geweest en ze kermen haar
nog! Allemaal roepen ze: 'Tineke! Tineke!"
Tegen de anderen zeggen ze: "HeUo! What's
your name?" Geen idee of ze wel weten wat
het betekent, maar als ze je naam weten dan
blijven ze die roepen. De kinderen vinden het
erg leuk dat we er zijn. Bij het gebouw lopen
veel geiten rond. Gewoon los, zoals ook in de
rest van Yendi, op straat, naast de straat, bij de
huizen en soms, als ze de kans krijgen, in de
huizen. Dan komen er donkere wolken aan en
stort onze eerste tropische regenbui neer! Wat
een grote druppels! Al snel worden er emmers
en schalen buiten gezet om het water op te van
gen. Het is de bedoeling dat we 's middags
eerst op bezoek gaan bij de District Chief Exe
cutive en dan naar Gbungbaliga; het dorp waar
we de huizen zullen gaan bouwen. Eerst wordt
iemand vooruit gestuurd om onze komst aan te
kondigen en dan kunnen we vertrekken. In een
overheidsgebouw, waar erg inspirerende pos-
tets hangen met de tekst 'be punctual at work'
en 'never be late', etc., lopen we naar boven.
Eerst de mannen en dan de vrouwen. Als de
laatste vrouwen binnenkomen zitten de man
nen al aan tafel en de vrouwen erachter, op
stoelen of op de grond. Het kantoor is meteen
vol. Er volgt een toespraak die we heel beleefd
aanhoren. We letten erg op onze houding (niet
met de benen over elkaar en onderuit gezakt
zitten) en luisteren naar de DCE, die ons vertelt
dat we van alle kanten beschermd worden en
dat er een avondklok is om 22.CX) uur. Deze is
ingesteld om de onrusten te voorkomen die een
jaar geleden begonnen zijn toen de Disticts
Chief werd vermoord. Als Willem-Jan (onze
hoofdleider) met zijn speech begint, wordt de
videocamera tevoorschijn gehaald en tot ieders
verbazing houdt de DCE tijdens de toespraak
van WJ de camera vlak voor zijn neus! Het
kost de grootste moeite om niet te lachen. Dan
vertrekken we, eerst de mannen en dan de
vrouwen. Na de groepsfoto gaan we richting
Gbungbaliga. We zijn heel erg benieuwd naar
wat we daar gaan zien.
Het is een klein dorp met vooral hutjes. De ron
de hutjes hebben een rieten dak en staan in
groepjes bij elkaar. Daar woont dan een hele
familie. Overal lopen geiten, maar vooral kin
deren, heel veel kinderen. Vlakbij de bouw
plaats is een vergadering aan de gang. De oud
sten zitten in het midden vooraan, en eromheen
zitten of staan de mannen, daarachter de vrou
wen en de kinderen. Wij gaan eerst naar de
bouwplaats kijken. De fundering ligt er al en
het lijkt een heel groot gebouw te worden! De
kinderen lopen met ons mee, nog een beetje
onwennig staan we elkaar aan te kijken. Dan
maar een liedje zingen: hoofd, schouders knie
en teen, knie en teen.Alle kinderen willen je
een handje geven en al snel staat iedereen met
twee kinderen aan de hand. Wat een droppies!
Na een tijdje worden we voorgesteld aan de
gemeenschap. WUlem-Jan vertelt wat we
komen doen en vanuit welke motivatie. We
worden welkom geheten en gaan dan weer
terug. Het was een lange middag met vooral:
veel wachten.even weimen aan die cultuur!
Vandaag de eerste bouwdag! Om dat te vieren
(of iets anders) zijn er pannenkoekjes bij het
ontbijt. Dat smaakt toch wat beter dan de rijs
tepap. Eerst hebben we GMG en daarna ver
trekken we naar de bouw. Dat betekent: alle
maal in de bus; de meest misselijke mensen
moeten bij een raampje zitten, voor het geval
dat.Maar gelukkig viel het best mee.
Dan komen we aan bij de bouwplaats. Vlakbij
staan wat bomen, onder de boom legt Justin,
onze technisch leider, uit wat we precies gaan
doen. De Ghanese bouwlieden worden voor
gesteld en we worden in groepjes opgedeeld.
Het eerste wat moet gebeuren, is een latrine
bouwen! Een groepje van vier mensen gaan
een stuk verderop (maar niet té ver) een gat
graven voor de latrine. Dan moeten er stenen
gesjouwd worden; wat zijn die zwaar...! 2fe
worden met de hand gemaakt en Uggen dan
drie dagen te drogen in de zon. Ze zijn 50 cm
lang en ongeveer 30 cm hoog en.heel erg
zwaar!Dan kan er begonnen worden met het
metselen, het timmeren van houten kistjes voor
de latrines voor bij de huizen, en het zagen van
planken voor de vloer. Ondertussen moet er
veel gedronken worden, héél veel!
We worden opgevrolijkt door een muziek-
groepje. Drie mannen maken muziek die erg
hard is met constant hetzelfde ritme. Dat wordt
ook even wennen, denk ik! Af en aan rennen er
mensen naar de pasgebouwde wc, de meesten
zijn op tijd.
Na een dag hard werken is het fijn om naar
'huis' te gaan. Uitgeput komen we weer in
Yendi aan en het liefst ploffen we allemaal op
onze matrasjes. Maar we zijn natuurlijk heel
smerig van het zand, cement en zweet dat we
toch Uever een douche nemen. We moeten het
doen met water uit een kraantje; hoofd eronder
haar natmaken boven een emmer, kraan dicht,
shampoo in je haar, kraan open, haar uitspoe
len en met het water wat er in de emmer zit,
kun je jezelf wassen. Het water is best koud,
maar dat is helemaal niet verkeerd op zo'n
warme dag! Om acht uur is er een verrassing:
lekker koude cola of f anta! Vlakbij zijn er twee
winkeltjes, en die worden dus vanaf vandaag
elke dag bezocht door dorstige Nederlanders!
Om zes uur opstaan! En als je als staflid dag-
leiding hebt, dan moet je wat eerder opstaan
om iedereen te wekken. Niet iedereen heeft
even lekker geslapen, 's Nachts stond er een rij
voor de wc met mensen met darmproble
men. tja.Bij het ontbijt hebben we weer
rijstepap, 't is nog steeds een uitdaging om
meer dan drie happen naar binnen te krijgen!
Gelukkig hebben we er ook brood bij.
De dagspreuk vandaag is: 'Als ik ik ben omdat
jij jij bent, en jij jij bent omdat ik ik ben, dan
ben jij niet werkelijk jij en ik niet werkelijk ik.
Maar als ik ik ben omdat ik ik ben, en jij jij bent
omdat jij jij bent, dan ben jij werkelijk jij en ik
werkelijk ik!' Het ging erover hoe je in een
groep bent en of je jezelf kunt zijn in een groep.
Dan weer snel naar de bouw! De hoeken zijn al
een stuk hoger gemetseld door de Ghanezen en
daardoor kunnen wij ook lekker verder. De
taken worden verdeeld over ziek - zieker -
ziekst. De zieken kunnen best cement maken
en metselen, de ziekeren kuimen onder de
bomen zagen en timmeren en de zieksten,
tja.die zitten onder de boom en rennen naar
de wc, maar ze mogen ook ijzervlechten! Zo
doet toch iedereen wat. Het werk vordert heel
goed en de samenwerking met de Ghanezen is
ook echt samen werken. Zij zijn echt bereid om
ons dingen te leren en uit te laten proberen! Als
het dan lukt om een steen goed neer te leggen,
dan is iedereen blij. Er wordt heel wat af gela
chen om elkaar. Ze vinden ons 'pregnant fish',
zwangere vissen dus... Tja..., als je de hele
dag met een fles water loopt dan schijnt het dat
je daarop lijkt omdat die ook de hele dag water
drinken...; het zal wel! Het metselwerk loop
wel wat vertraging op omdat mister Philip, die
ons helpt vanuit AGREDS, er vandoor is met
de sleutel van het cementhok! Erg jammer,
maar we zullen even moeten wachten tot hij
weer terug is.
's Middags is er weer kinderwerk. Ook dat is
even wennen. Tweehonderd kinderen en één
leraar is een lastige verhouding, maar toch
werkt het! Hosea, de leraar, krijgt ze allemaal
stil. Er komen veel kinderen uit de omgeving.
De meesten gaan niet naar school en juist voor
hen willen wij de tijd die we er zijn heel bij
zonder maken.
Voor het bijbelverhaal doen we eerst een intro
ductiestukje met twee handpoppen, felgekleur
de vogels met de namen 'Piet en Roos'ze ver
tellen elke dag een beetje over Nederland. Dan
zingen we liedjes met elkaar.
Het groepje dat ingedeeld is voor het kinder
werk heeft een bijbelverhaal voorbereid en
gaat dat uitspelen. Geboeid blijven de kinderen
kijken en luisteren naar Hosea, die het verhaal
vanuit het engels in het Dagbani vertaalt.
Hosea stelt nog wat vragen om te kijken of de
kinderen het verhaal begrepen hebben en dan
is het tijd voor het werkje. Ze gaan een kleur
plaat maken over het verhaal. (Het is lastig om
wat uit te delen aan al die grijpgrage handjes!)
Veel mensen zijn ziek, het hjkt ook alsof het
niet veel beter wordt. Een aantal is opgeknapt
maar dan zijn de volgende aan de beurt. Daar
naast hebben Bontje, Baukje, Laurette en Pie-
ter een oogontsteking! In het ziekenhuis heb
ben ze zalf gekregen; na een dag of drie, vier
moet het dan over zijn. Het bouwen schiet
goed op. De samenwerking met de Ghanese
bouwlieden gaat fantastisch. Het is gewoon
gezellig en soms zijn we meer aan het kletsen
dan aan het werk, maar ondertussen werken zij
hard door en proberen wij daar iets van over te
nemen. We krijgen wel het commentaar dat we
veel pauze nemen - 'n halfuurtje 's morgens,
voor de lunch en 's middags, dat valt toch best
mee! - en dat we drinken als 'pregnant fish'.
Naast het praten wordt er natuurlijk ook veel
gezongen. De Ghanezen proberen het ook en
wülen de liedjes graag leren. Zo staan we dan
's middags zij aan zij, wit en zwart of eigenlijk
allemaal grijs van het stof, liedjes te blèren. Er
worden zelf verzoeknummers aangevraagd.
Na het opruimen van het materiaal gaan we
naar Yendi. Lekker schoon worden, en eten!
Het is weekend! Vandaag is het 'complimen-
tendag'. Tijdens het GMG vanmorgen hebben
we het over complimenten gehad en hebben
we elkaar complimenten gegeven. Geweldig
om mensen zo te zien stralen als ze van hun
groepsgenoten welgemeende en persoonlijke
complunentjes krijgen. Eigenlijk voel ik nu
pas goed hoe moe ik ben. M'n matrasje op de
vloer ziet er zo heerlijk uit, dat ik echt zin heb
om er de hele dag op te blijven liggen, lekker
onder de ventilator... Sommigen gaan naar
Yendi om even winkels te kijken, of de markt
te bezoeken, 's Middags spelen we onder de
bomen aan de zijkant van het gebouw 'levend
kwartet'; we worden gadegeslagen door een
stel kinderen, dat ons heel erg verbaasd bestu
deert. Af en toe rent er iemand weg naar de wc
ja, dat gaat in het weekend ook gewoon door.
Carmen is vandaag jarig! Vannacht hebben
een paar meiden haar klamboe versiert met
slingers en ballonnen, en vanavond krijgt ze
een echte verjaardagstaart, gebakken door
Mary! Het ziet er geweldig uit, rose en blauw,
en smaakt erg zoet! Nadat ze de kaarsjes heeft
uitgeblazen en een wens heeft gedaan, wordt
de taart in stukjes gesneden en uitgedeeld.
's Avonds is er een dansfeest voor de jongeren
uit Yendi, waarvoor we zijn uitgenodigd. (De
ben zelf niet geweest, maar hoorde achteraf dat
het best 'apart' was, én dat er veel handtastelij-
ke jongens en meisjes waren.
Ook vandaag mogen we iels later opstaan!
Lekker rustig ontbijten en dan in de bus. Geen
GMG vandaag, maar een kerkdienst in Gbung
baliga. We zijn benieuwd! Niemand weet waar
de dienst gehouden wordt, maar we worden we
de goede kant op gestuurd en uiteindelijk zijn
we er. Onder wat bomen staan bankjes; links
zitten de vrouwen, rechts de mannen en aan de
zijkant de kinderen. Wij moeten vooraan zitten
en letten niet zo op die man/vrouwverdeling.
Willem-Jan mag beginnen, daarna is er een
voorganger uit Tamale. Het was een mooie
dienst waarin ook veel gelachen werd. We
werden gevraagd om wat te zingen, en dat
deden we dan ook maar.Ik schaam me diep
als ik ons gelegenheidskoortje vergeüjk met de
gemeenteleden. Wat klonk dat vals! Toen de
collecte: al dansend en zingend werd het geld
voorin de kerk gebracht. Na anderhalf uur was
de dienst afgelopen en gingen we naar huis.
Het was best warm weer en ik voelde me echt
beroerd. Gelijk maar naar bed gegaan, 's
Avonds was ik echt ziek, de volgende in de
rijToch nog het kinderwerk voorbereid voor
morgen, en dan slapen; hopen dat het morgen
over is!
(vervolg in Oudejaarsnununer)
Uit de resultaten blijkt dat de achterstand in
Zuid-Holland soms verontrustend is: met
name op de onderdelen lichtmeting en licht-
beheersing scoren de musea niet zo hoog.
Waar musea zich terdege bewust zijn van de
gevaren van klimaatschommelingen en on
gedierte is er voor lichtbeheersing nog niet
zoveel aandacht.
Daarnaast heeft maar de helft van de musea
een calamiteitenplan. Dat is niet veel, zeker
na alle aandacht op dit onderwerp door een
aantal calamiteiten in de musea de afgelopen
twee jaar. Ook het beleid t.a.v. conservering
blijft vaak achterwege: slechts een minder
heid van de musea is er planmatig mee
bezig.
Bij het registreren van objecten bij binnen
komst wordt vaak goed begonnen: beschrij
vingen, akten, inventarisboeken en digitale
registratie: het wordt vaak allemaal gedaan.
Toch valt het met de collectieregistratie
tegen in de praktijk: veel musea werken met
eigen databases, die snel verouderen.
Daarnaast is de technische ondersteuning bij
een eigen ontworpen database niet verze
kerd. Door de huidige techniek en de goede
computerprogramma's is het wenselijk en
mogelijk dat musea overstappen naar ge
standaardiseerde software voor collectiere
gistratie, zoals bijvoorbeeld die van Adlib.
Ook gestandaardiseerde trefwoordenlijsten,
zoals de door het Getty Institute overgeno-
men en vertaalde methode Art Architectu
re Thesaurus, de AAT, bieden vele voorde
len, waar nog maar een kwart van de musea
van profiteert.
Het Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft door de
resultaten van deze enquête een goed over
zicht gekregen van de punten waarop musea
nog kunnen verbeteren. Vaak is het pro
bleem meervoudig: of er is geen apparatuur
voorhanden (vaak door geldgebrek), of het
ontbreekt aan interne menskracht die er goed
mee om kan gaan.
Uit de respons blijkt gelukkig wel dat musea
veel plannen en ideeën hebben om te kunnen
voldoen aan de voorwaarden voor museum
registratie, maar dat ze op bepaalde punten
hulp behoeven.
In de komende jaren willen de museumcon
sulenten nog meer dan voorheen hun exper
tise delen met de museummedewerkers.
Daartoe is niet alleen het cursusaanbod voor
2004 uitgebreid en toegesneden op de groot
ste verbeterpunten, maar ook worden nog
meer dan eerst informatiemiddagen op de
werkvloer georganiseerd waarbij vakmede
werkers elkaar kunnen ontmoeten, en prakti
sche tips van professionals krijgen.
Daarnaast biedt het Erfgoedhuis Zuid-Hol
land natuurlijk advies-op-maat. Door alle
contacten die de consulenten hebben met de
musea, maar ook met de Vereniging van
Musea in Zuid-Holland, de Nederlandse
Museumvereniging en het Landelijk Contact
van Museumconsulenten hebben zij een bre
dere overkoepelende visie op de problemen
waar kleine en middelgrote musea vaak
tegenaan lopen.
Door deze intensieve deskundigheidsbevor
dering waar het Erfgoedhuis Zuid-Holland
de komende jaren op inzet wordt getracht de
achterstand bij de Zuid-Hollandse musea
weg te werken.
De doelstellingen van de overheid bij het
beheer van voor de landbouw belangrijke
genetische bronnen worden breder. Ging
het vroeger vooral om de beschikbaarheid
van uitgangsmateriaal voor de Nederland
se land- en tuinbouw, nu speelt internatio
nale medeverantwoordelijkheid voor de
agrobiodiversiteit en voor het culturele erf
goed een steeds grotere rol. De aansturing
van conservering en beheer van bronnen
wordt daardoor complexer. Bovendien
moeten de algemene doelstellingen voor
een duurzaam gebruik nog worden ver
taald in concrete acties, op basis van plan
nen die in internationaal overleg worden
vastgesteld. Dat blijkt uit een rapport van
het LEI over de manier waarop de conser
vering van genetische bronnen in Neder
land is georganiseerd. Het werd geschre
ven in opdracht van het ministerie van
LNV. Aan de studie werkten ook onder
zoekers mee van CGN (Centrum voor
Genetische Bronnen, Nederland), evenals
het LEI onderdeel van Wageningen UR.
In het onderzoek zijn de verschillende
organisaties die betrokken zijn bij het
behoud van genetische bronnen in de land
bouw in kaart gebracht. De samenstelling
van de grote groep personen en instanties
die zich hiermee bezighoudt is gevarieerd.
Het beheer van genetische bronnen
gebeurt voor een deel op commerciële
basis met het oog op de benutting van het
materiaal in de land- en tuinbouw. De
bedrijven die zich hierop richten zijn in het
algemeen sterk internationaal georiënteerd
en de overheid heeft maar beperkte moge
lijkheden om hun gedrag te beïnvloeden.
Beheer op niet-commerciële basis gebeurt
door uiteenlopende betrokkenen zoals
tuinders en kwekers, ideële organisaties,
onderzoeksinstellingen en genenbanken.
Beheer van genetische bronnen in land-
bouwsystemen (in situ) wordt steeds
belangrijker naast beheer door middel van
genenbanken (ex situ). Dat past in het stre
ven naar een brede benadering van de
agrobiodiversiteit, waaraan ook een meer
multifunctionele landbouw moet bijdra
gen. De toenemende belangstelling voor
biologische landbouw, streekproducten en
landschappelijke kwaliteit zou een stimu
lans kunnen vormen voor meer lokale acti
viteiten om de diversiteit te behouden.
Daaraan wordt ook bijgedragen door niet-
commerciële beheerders van genetische
bronnen, die zich vooral richten op behoud
van het biocultureel erfgoed. Actieve
betrokkenheid van de overheid blijft
belangrijk om de versnipperde activiteiten
en doelstellingen te bundelen tot concrete
acties voor duurzaam beheer.
De kostprijs van melk op gespecialiseer
de melkveebedrijven is de laatste jaren
aanzienlijk gestegen, tot gemiddeld 48
eurocent per kilo in 2002. Er doen zich
echter grote verschillen voor tussen
bedrijven. Op het kwart van de bedrij
ven met de laagste kostprijs bedraagt
deze gemiddeld 41 cent, op het kwart
met de hoogste kostprijs is dat 64 cent.
In 2002 ontving de melkveehouder ruim
34 cent voor een kilo melk. Door dit ver
schil wordt de flnanciële weerstand van
bedrijven aangetast en zal de bedrijfs
overname steeds moeilijker verlopen.
Deze situatie vraagt van de ondernemer
een duidelijke strategie, waarin hij zijn
persoonlijke sterke punten benut maar
ook consequent over de hele Unie naar
kostenbesparing streeft. Dat conclu
deert het LEI (onderdeel van Wagenin
gen UR) in een onderzoek dat werd uit
gevoerd in opdracht van het Product
schap Zuivel.
De inkomens en de financiële weerstand van
gespecialiseerde melkveehouders lopen
terug. Uit een internationale vergelijking
over de jaren negentig blijkt dat de positie
van Nederland in die periode ook is ver
slechterd ten opzichte van omringende lan
den. De laatste jaren komt het gezinsinko
men op de bedrijven met een hoge kostprijs
voor bijna de helft van buiten het bedrijf;
zonder dat inkomen zouden op veel van deze
bedrijven grote betalingsproblemen ont
staan. De bedrijven hebben weinig ruimte
voor investeringen of het opvangen van
tegenvallers. Door negatieve besparingen
vermindert het eigen vermogen van deze
bedrijven.
Bedrijven met een lage kostprijs zijn in het
algemeen groter en intensiever dan die met
een hoge kostprijs. Vooral de arbeidskosten
per kilo melk dragen aan de verschillen bij,
maar ook andere kostenposten verschillen
belangrijk. Bedrijven met een lage kostprijs
hebben de afgelopen jaren relatief veel
vreemd vermogen aangetrokken, vooral
voor de aankoop van grond en quotum. Maar
de moderniteit van de bedrijven liep terug,
wat er op wijst dat de komende jaren veel zal
moeten worden geïnvesteerd in huisvesting
en melkinstallaties.
Ondernemers die een lage kostprijs realise
ren, blijken in de praktijk vaak te kiezen
voor een consequente, integrale strategie
van kostenbesparing, met veel aandacht
voor arbeidskosten. Een integrale aanpak
van problemen is belangrijk; als de onderne
mer zich blindstaart op één aspect van het
bedrijf zoals bedrijfsgrootte, melkgift per
koe of milieuresultaten, leidt dat meestal tot
hogere kosten. Dit betekent niet dat iedere
melkveehouder precies dezelfde strategie
moet volgen. Strategisch ondernemerschap
vraagt inzicht in eigen vaardigheden, inzicht
in veranderingen in de omgeving, en inzicht
in de sterke en zwakke punten van het
bedrijf. Op die basis moet de melkveehouder
voortdurend zijn eigen specifieke sterke
punten benutten, nieuwe vaardigheden ont
wikkelen en binnen zijn eigen strategie zoe
ken naar de beste invulling voor kostenbe
sparingen.
