Overdenking
't Bxiedfiuus van De Ptaetc
uit de
Heilige Schrift
Hervormingsdag
World Servants
EIIAtlDBt-niEUWS
HET
rjKIJkVENSTER
Blik op kerk
en samenleving Ij
- Dierenbevrijders
- Jeugdbenden
- Terrorisme?
A Herv (j
"^^xeuweTo^^^^
ffOTTE fkPPElS
UVlit MET GROEN MNOIE
NBCUTELUKE UOEiTKaiEBELi
HONGEÜENOE TUK
miZENKEUTELS
PaSEN 1961
GEHIEHJ mdUEtt
Uit genade
ÊOEÜENMOlimML
PAGINA 5
VRUDAG 31 OKTOBER 200i
De woorden 'terreur' en 'terrorisme' zijn de
laatste tijd nogal eens opgedoken in de pers,
en daarbij werd de vraag gesteld of die woor
den wel in de juiste betekenis werden
gebruikt.
Om een paar voorbeelden te geven; het Die
renbevrijdingsfront deed vaak van zich spre
ken. Kennelijk is men daar zó gegrepen door
het leed dat dieren worden aangedaan, dat
alle middelen om de dieren te 'bevrijden',
ongeoorioofd zijn. Dat nertsenfokkerijen
onder andere het doelwit zijn is bekend. De
nertsen worden 's nachts losgelaten en zwer
men dan vervolgens alle kanten uit, waarbij
een deel jammerlijk omkomt in het verkeer.
Of de 'bevrijders' daarbij gedreven worden
door liefde tot dieren kan men zich afvra
gen... Maar daar blijft het niet bij. Schuren
en stallen worden in brand gestoken, eige
naars en hun familieleden worden met de
dood bedreigd, enzovoorts.
Lange tijd konden de dierenbevrijders vrij
wel ongehinderd hun gang gaan. Het was
immers in dit land 'not done' om tegen zul
ke lieden op te treden.Je kon dan de schijn
van medeplichtigheid op je laden! De politie
deed daarom in veel gevallen een oogje
dicht.
Maar sinds bekend werd dat Volkert van der
Graaf, de moordenaar van Pim Fortuyn, ook
deel uitmaakte van het Dierenbevrijdings
front is men wat meer alert geworden. En
zelfs in de Tweede Kamer werd gesteld dat
de activiteiten van het front konden worden
betiteld met de naam 'terrorisme'.
Een tweede voorbeeld. In de hoofdstad blij
ken groepen jongeren, meestal Marokkanen,
benden te vormden die het voorzien hebben
op bejaarden. Laf overigens, want deze men
sen kunnen zich niet verweren. Deze benden
trekken er bij voorkeur 's avonds of 's nacht
op uit, en hebben bejaarden- en verzorgings
tehuizen tot hun doelwit gekozen. Ze gooien
bijvoorbeeld ruiten in en dringen zelfs naar
binnen om zich te vergrijpen aan eigendom
men van de oudjes.Ook daar liet de politie
in vele gevallen verstek gaan, trad in ieder
geval niet tegen de jongeren op, zodat
bejaarden gedwongen waren zichzelf te
wapenen met honkbalknuppels.
In de pers werd dat, toen het bekend gewor
den was, vergoelijkt. Jongeren doen nu een
maal kattenkwaad, dat behoort bij een
bepaalde leeftijd. Wie heeft in zijn jeugd niet
genoten van de boeken van Dik Trom en
Pietje Bell? Waarop anderen inbrachten dat
Dik Trom en Pietje Bell nimmer brand heb
ben gesticht of weerloze mensen aangeval
len...
Ook deze activiteiten vallen, zo werd
gezegd, onder naam 'terrorisme'. Nee, zeg
gen anderen, want terreur houdt een zekere
anarchie in, terroristen verzetten zich tegen
alle vormen van gezag.
Misschien maak ik me er nu gemakkelijk
vanaf door de opmerking te maken: "Als het
kind maar een naam heeft". Of je het nu ver
regaande criminaliteit wilt noemen, of ter
rorisme, dat is in feite niet het belangrijkste.
We voelen met ons allen wel éétn, en het is,
hoewel rijkelijk laat, toe te juichen dat de
autoriteiten ook tot het inzicht zijn gekomen,
dat het niet langer getolereerd kan worden,
dat tegen deze bendes moet worden opgetre
den. Alleen - wat jarenlang de kans heeft
gekregen, scheef te groeien, dat trek je niet
ineens recht!
WAARNEMER
Deze vraag- en antwoordrubriek staat geheel ten dienste van de lezer die er
kostenloos gebruik van kan maken. Uw vragen op velerlei gebied kunt u stu
ren aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Postbus 8,3240 AA Middelharnis, met
in de linkerbovenhoek 'Vragenrubriek' vermeld. De vragen worden door
deskundigen beantwoord en zullen binnen enkele weken na de inzending
compleet met antwoord in deze rubriek worden gepubliceerd.
DE BLOtM OEft MdTIE
Waarom moetje bij een bruiloft in de fami
lie beslist een bloem in je knoopsgat dragen?
Ik vind dat een erg overdreven gedoe!
Antwoord: Vanouds worden bloemen
gebruikt ter versiering en als huldeblijk maar
bij een bruiloft waren ze bovendien het zin
nebeeld van de vruchtbaarheid, want in het
plantenrijk kan nu eenmaal geen vrucht of
zaad gevormd worden zonder bloem. In
vroeger eeuwen waren kinderen zeer
gewenst en dit bracht men tot uitdrukking in
het bruidsboeket. Omdat de bloem zelf nog
geen vrucht is, beschouwde men de bloem
ook als symbool van de maagdelijkheid.
Onze voorvaderen verwachtten van een
bruid, dat zij nog maagd was als zij in het
huwelijk trad en bij veel volkeren bestaat
daar zelfs nu nog controle op. Ook de kleu
ren kregen bepaalde duidingen. Die corsages
hebben dus wel degelijk betekenis en het ziet
er naar uit, dat dit vele eeuwen oude gebruik
nog lang blijft standhouden.
Mijn appelboom droeg altijd goed, maar nu
verrot de helft van de vruchten aan de boom.
Hoe kan dat?
Antwoord: Gezien de appels die u ons in
een stevig kistje toezond, is er sprake van
een aantasting door vruchtrot of monilia.
Daartegen zal vanaf de vruchtzetting gespo
ten moeten worden met een middel dat u
kunt kopen bij een fruitkweker, boomkwe
ker, tuincentrum of zaadhandel. Daar is wel
een klein handspuitje bij nodig. Volg precies
de gebruiksaanwijzing.
Kun je plakjes gekookte lever, die groene
randjes en plekjes vertonen, nog wel opeten?
Of moet je ze weggooien?
Antwoord: Gekookte lever kunt u in een
goed afgestelde koelkast (dus bij een tempe
ratuur tussen 2 en 6°C) twee dagen goed
houden. Beginnen de randjes binnen die tijd
groen te kleuren, dan is er niets aan de hand,
maar na twee dagen koelkast kunt u er beter
niet meer van eten.
De laatste maanden heb ik 's nachts gere
geld last van kriebels in de keel, die me als
maar doen hoesten. Drop, honing, hoest-
drankjes e.d. helpen niet meer. Wat kan er
aan de hand zijn?
Antwoord: Als er geen sprake is van een
nieuwe matras met dons, veren of kapok,
dan wel van een allergie voor huisdieren,
stofmijt of dgl. moet u toch (laten) nagaan
wat de oorzaak is. Werd er misschien vaak
een middel gebruikt ter bestrijding van de
insecten die zich in de warme maanden snel
vermeerderden in huis? Het kan ook gebeu-
Zaterdag 1 november a.s. is er veel te
horen en te zien over het vakantiewerk
dat Adriaan Kom en Jantine van Heemst
gedaan hebben afgelopen zomer. Zij lie
ten hun licht schijnen in Tanzania en
leerden mensen ver weg van dichtbij
keimen. Natuurlijk wil jij hun verhalen
ook horen. Daarvoor ben je hartelijk
welkom in verenigingsgebouw 'Elim' te
Nieuwe Tonge, vanaf 19.30 uur!
Commissie Z.A.J.W.
ren, dat er tijdens de slaap slijm uit de neus
en het bovenste deel van de keel in uw keel
holte terechtkomt. Deze 'post-nasaldrip' kan
tot hoesten en soms tot benauwdheid leiden
indien dat slijm wat taaier is dan normaal het
geval is. Ook kan er in een liggende houding
wat maagzuur gaan terugvloeien, waardoor
het slijmvlies van de slokdarm wordt geprik
keld, hetgeen ook benauwdheid kan veroor
zaken. Raadpleeg zonodig een keel-, neus-
oorarts als de huisarts niets kan vinden.
Ik vond een wandelende tak, maar wat moet
ik dat dier 's winters te eten geven?
Antwoord: U kunt haar in leven houden met
ligustrumblad van die groen blijvende
hagen. Ter afwisseling en ook als de liguster
bij strenge vorst stukvriest, kunt u haar
seqoia, het erwtenplantje (een vetplant), of
bijv. blaadjes van 't vlijtig liesje voeren. Sla
wordt niet gewaardeerd.
Dit meegestuurd goedje kwam van achter
het plafond vandaan. Ik denk dat het keutels
zijn, zo ja, van welk beest?
Antwoord: Dit zijn de muizenkeutels. U
kunt ze bestrijden met de klassieke muizen-
val of met muizengif dat u bij een speciaal
zaak kunt kopen.
Op welke datum was het Pasen in 1961?
Antwoord: In dat jaar viel Pasen op 2 april.
BIOEO IN 'T El
Waar komt een druppel bloed in een ei van
daan
Antwoord: De vorming van een ei begint
aan de eierstok en daar kan gebeuren dat er
bij het loslaten van de dooier een bloed-
vlekje op terecht komt. Bevindt zich daaren
tegen een rood plekje in het eiwit, dan wijst
dat op een ontstoken eileider. Maar onze
eieren worden voor de verkoop geschouwd
en alle exemplaren met ongerechtigheden,
bloedvlekken en andere schoonheidsfoutjes
worden afgekeurd en terzijde gelegd.
Onlangs heb ik limonade of vruchtensap
gemorst op een marmerenvloer. Met groene
zeep kreeg ik de vlekken er niet uit. Weet u
een middel?
Antwoord: Eerst de ingewikkelde methode:
behandel de vloer eerst met een sopje met
heel weinig afwasmiddel, boen daarmee de
vloer. Daarna met een schone lap drogen.
Werkt dit onvoldoende dan kunt het marmer
met citroenzuur behandelen. Dat is bij een
drogist verkrijgbaar. Zijn de plekken erg
ingebeten, dan moet u het citroenzuur wat
langer laten inwerken. Behandel daar dan
het gehele oppervlak gelijkmatig mee,
anders ontstaan er oneffenheden in. De oor
spronkelijke kleur van het marmer komt nu
over de gehele linie terug. Dan flink afspoe
len. Probeer bij een steenhouwerij een stuk
je 'schotse steen' te kopen. Met de platte zij-
"Want uit genade zijt gij zalig
geworden door het geloof en dat
niet uit u, het is Gods gave.
(Efeze 2:8)
"Wat moet ik doen opdat ik zalig worde?"
Dat was de vraag van de stokbewaarder van
Filippi. Zalig, dat is vol van geluk zijn en dat
ben je wanneer je vol van God bent. Als God
je Vader geworden is, want dan is er niets
meer tussen Hem en je ziel. Dan is het eeu
wig met Hem goed, zodat je het weet dat Hij
niet meer toornen of schelden zal in der eeu
wigheid. Omdat je schuld is verzoend en je
zonden zijn vergeven. Van zo iemand zingt
de dichter van psalm 32: "Welzalig hij wiens
zonden zijn vergeven. Van zo iemand zingt
de dichter van psalm 32: "Welzalig hij wiens
zonden zijn vergeven, die van de straf voor
eeuwig is ontheven."
Dan leef je heel dicht bij de Heere in een teer
en een afhankelijk leven. Paulus zegt tot de
Efeziërs: "uit genade zijt gij zalig gewor
den." Hij beschrijft hun vorige toestand en
die was ronduit rampzalig te noemen. Ze
waren zonder God in de wereld, ze hadden
geen hoop noch enige verwachting. Ze leef
den met een grote schuld en het ergste was
dat ze er geen last van hadden. Ze misten
God en ze konden Hem nog inissen ook. Ze
konden wel zingen: "Ik kende geen schuld,
ik voelde geen smart. De vroeg niet mijn zie
le doorziet gij uw lot, hoe zult ge rechtvaar
dig verschijnen voor God?" De zaligheid
interesseerde hen niet. Ze leefden naar hun
eigen boze lusten en begeerlijkheden en ze
maakten zelf wel uit hoe ze leefden. Zo
waren ze kinderen des tooms.
Laat dat eens op u inwerken wat dat wil zeg
gen, dat u ligt onder de toom van een heilig
God. Dat u eenmaal voor zijn rechterstoel
moet verschijnen, waar Hij heel uw leven
onder de loep neemt, terwijl u niet voor Hem
kunt bestaan. Dat is de realiteit van ons
allen, wanneer we nog voor eigen rekening
staan. Bent u daar al achter gekomen en wat
heeft het bij u uitgewerkt? Wilt u er niet van
weten en schuift u het daarom maar zo ver
mogelijk van u vandaan? Of worstelt u met
de vraag wat moet ik doen om zalig te wor
den? Dat is de belangrijkste vraag van ons
aller leven.
Wat is de Bijbel op dit punt vele malen ver
draait. Denkt u maar aan Rome. Wat een mis
leidend anrwoord wordt daar niet gegeven.
De godsdienst van de natuurlijke mens heeft
dit devies: "ik doe mijn best en God doet de
rest. Ik wat en wat ik niet kan vult God wel
aan." Die leer zit in ons aller hart. Zelf wat
presteren, zelf de hemel verdienen. Kijkt u
maar naar Maarten Luther. Hij geselde zich
zelf, meerdere malen per dag. Hij sloot zich
op in de eenzaamheid. Wat werd er door hem
al niet gedaan. Hij stond in de schuld en hoe
kwam hij er vanaf. U hoon hem bidden en
smeken: "O God help me toch." Maar hij
moet het leren, de Heere kan niets van mij
gebmiken. Het is alles tekort. De schuld
wordt alleen maar groter. Het loopt vast. Als
God met hem doet naar zijn zonden dan moet
hij weggeveegd worden in het gericht, dan
moet luj verteerd worden in het vuur van
Gods heihgheid. Maar juist daar wordt ons
door de hemel geleerd dat er maar één weg
ter ontkoming is, dat is door genade alleen.
Wat is genade? Daar staat een veroordeelde
voor de rechtbank. Hij heeft geprobeerd om
zichzelf vrij te pleiten. Alle verzachtende
omstandigheden zijn aangevoerd. Zijn advo
caat heeft er alles aan gedaan om hem vrij te
krijgen. Maar het is niet gelukt. De bewijzen
zijn niet tegen te spreken en het doodvonnis
klinkt. Dan hebt u genade nodig. Als God u
laat zien dat uw schuld zo groot is, dat u het
zelf nooit meer goed kan maken. Dan gaat u
schreeuwen om genade: "O God wees mij
zondaar genadig." Als u uzelf kent en iets
beseft van de heiligheid van God dan voelt u
het tot in het diepst van uw ziel: "Er moet
voor mijn schuld betaald worden of door mij
zelf of door iemand anders.
Wat kan het benauwd worden als die eisende
gerechtigheid van God ons hart temeer dmkt
terwijl we weten: "ik kan die prijs der ziele
dat rantsoen aan God in tijd nog eeuwigheid
voldoen." Maar wat wordt het dan een won
der als het de Heere behaagt om zijn Zoon
aan ons te openbaren. Dat Hij zijn Naam doet
opUchten midden in onze verlorenheid. Dat
er genade is in de Zoon zijner liefde. Maar
tegen welk een prijs! Wie weten wil, hoe
groot de toom van God tegen de zonde is en
hoe duur de zonde betaald moest worden
wordt naar Golgotha verwezen.
Daar ziet u ook hoe groot Gods liefde is.
Daar heeft de Zoon genade verworven door
recht, opdat de Vader verloren zonen en
dochters in zijn armen zou nemen en aan zijn
hart kon dmkken en ze het door de werking
van zijn Geest mogen horen uit zijn mond,
wat de Vader sprak tot zijn verloren zoon.
"Deze mijn zoon was dood en is weder
levend geworden en hij was verloren en is
gevonden."
Genade wordt verleend aan iemand die ver
oordeeld is en dat door de prijs van Jezus
dierbaar bloed. Toen Maarten Luther dat zag,
toen de Heilige Geest zijn ogen daarvoor
opende werd het licht en ging de poort van
het paradijs voor hem open. Niet door de
werken, maar uit genade wordt ge zaUg. Dat
evangelie mag ons na zoveel eeuwen nog
verkondigd worden. Dat God zondaren aan
ziet niet in wat ze zijn in zich zelf maar in wat
Christus gedaan heeft, dat God goddelozen
rechtvaardigt enkel en alleen door de ver
dienste van Christus. Wat een zaligheid als
dat door ons wordt beleefd. Wat wordt Hij
dan dierbaar, die dat verworven heeft. Dan
wordt al wat aan Hem is gans begeerlijk.
Tegenover mijn zonden staat Zijn gerechtig
heid. Tegenover mijn dood staat Zijn leven.
Alleen door Hem kan ik zalig worden.
Dat we dan tot Hem uitgaan om in Hem
gevonden te zijn. Om bekleed te zijn met zijn
gerechtigheid. Om vervuld te zijn van zijn
liefde. Hoe kom ik er aan? Wel zegt Paulus
in onze tekst door het geloof. Niet door de
werken. Het is niets uit mij doch al uit Hem
zo reis ik naar Jeruzalem. Door het geloof
gaan we beamen wat God zegt in zijn Woord:
"U bent een verloren mensen kind. U staat
schuldig aan al mijn geboden, u hebt geen
daarvan gehouden. Uit u geen vrucht in der
eeuwigheid." Geloven, dat is ook ja zeggen
op Gods grote liefde en barmhartigheid. Dat
is genoeg hebben aan het offer van Christus.
Dat is met uw verloren leven wegzinken op
Jezus en Jezus alleen. Dat is leven uit Hem.
Wij dan gerechtvaardigd zijnde door het
geloof hebben vrede bij God door onze Heere
Jezus Christus.
Door het geloof in Hem gaat de hemel open
en wordt de gemeenschap met God ge
smaakt. U zegt: moet ik dan toch nog wat
doen? Nee, zegt de apostel en hij snijdt het
radicaal af. Het is niet uit u. Het geloof is
geen eigen maaksel. Het is Gods gave. Zo
wordt het ontvangen en zo wordt het beleefd.
Het is te verkrijgen om niet. De Heere deelt
graag aan u uit. Er is een volheid van genade
in Christus Jezus. Ze stroomt ons toe vanaf
het kruis. Al wat u ontbreekt schenkt Hij, zo
gij 't smeekt, mild en overvloedig.
Laten we dan maar als een verloren zondaar
aan de troon van Gods genade komen en
laten we daar maar heilig bmtaal zijn. Laten
we Hem maar niet loslaten, tenzij dat Hij ons
zegent. Dan zullen we zalig worden. Daar
hoeven we niets voor te doen, niets voor te
zijn en niets voor te hebben. Het is genade
alleen. Laten we maar bedelen om geloof en
God zal het ons schenken.
Wanneer u verloren gaat komt dat niet omdat
er geen genade is. Omdat er geen Zaligmaker
is. Omdat Zijn bloed niet genoegzaam zou
zijn voor uw zonden. Dan komt dat alleen
omdat u niet gelooft. Omdat u Zijn bloed
onrein acht en Zijn genade versmaad. Er is
genade bij God voor de grootste der zonda
ren. U vindt het in het bloed des kruises. In
Hem wordt ge zalig door het geloof en dat
niet uit u, het is Gods gave. Amen.
Sommelsdijk, JCdT
de' van die zachte groene polijststeen en heel
véél' water erop kunt u het marmer 'zoeten',
d&t is het oppervlak mooi glad maken.
Gebruik geen amarylsteen of iets dergelijks,
want als daar een doomtje in zit, kan dat
lelijke krassen veroorzaken. Na het drogen,
niet eerder, kunt u het marmer ter bescher
ming tegen vochtopname inwrijven met een
heel dun laagje blanke bijenwas. Laat deze
een nacht intrekken en behandel het marmer
dan nog eens luchtig met die bijenwas. Daar
na pas uitwrijven met een schone flanellen
doek. En dan nu de eenvoudige methode:
gebmik een polijstmiddel voor marmer. Het
middel is te koop in de meeste doe-het-zelf
zaken en wordt ook wel marmerpolish
genoemd.
Een vriendin kreeg darmklachten en de spe
cialist zei dat dit door het eten van boeren
kool kwam. Hoe kan dat?
Antwoord: De darmen van sommige men
sen zijn erg gevoelig voor het grof gekrulde
stogge blad van verse boerenkool. Wie al
een zwakke darmwand had, kreeg daardoor
wel eens een kleine darmbloeding. Voor hen
kunt u beter de fijnere geblancheerde of
voorgekookte boerenkool uit de diepvries
nemen. Voor de smaak moet er toch vorst
overheen gegaan zijn. Kiest u toch voor de
verse boerenkool, kook die dan na het
schoonmaken voor kleine kinderen en voor
personen die aan darmaandoeningen (kun
nen) lijden, minstens 2,5 uur.
iHeije 'tgekzt •van Q. ToorwCiejt uut 2?e "Staett?
Van 't ouwe raedlums dat daer fiaest 'Vier êêuwen stoet,
dat tnomamnt dat deur dt voed wier iosgetaete.
in, as t'r not ni/q Beurt, geweun te gronde gaet
't Was 'n aSuus omzo'n fiistoriscfipandte loözen;
't is ecfit 'npronl(§til(jüaer d'r hier mar één van is.
1/oor Odstf(a(^ is 't 'njezuêêlom rttez tegrêózen,
mar aokJ,t gemêlntehuus is wei 's even mis.
Israelite Oöstf(a/(^juust IqUeg vooruutstreVtnd.
Ze Birme daer toch aol<;jkwdron£e van 't Besef:
wie d'r 'n toel^gmst wil, Houdt z'n verCejen Cevend,
mit 'n moderne l<}é^n mit 'n Beetje kf.
'Want as je l(ie% et, naar dat Bouzifplan 'Suijssenwaerde',
Boe dat Bie Oöstf[al<^ BistoriscB. Beit gescoord,
dan vdt aol(jPoortvCiejts pBangeBeidingoeje aerde,
in wordt die man z'n smeelqcBrift deur de raedverhoordl
'Maartje van Mdissant
-50-
Ze noemt zijn naam nu harder. Haar stem klinkt luid op
in de stille slaapkamer. Opeens overvalt haar een ang
stig gevoel.
"Willem!" komt het als een bange kreet van haar Up-
pen.
Ze trekt het gordijn open. Nu moet ze kijken, maar ze
durft niet! Schoorvoetend draait ze zich eindeUjk om
naar het bed. Dan ziet ze het!
"Willem", fluistert ze. "Willem dan toch."
Ze staart naar het stille, witte gezicht. Roerloos staat ze
er. Als in een droom. Ze kijkt nog eens goed. Dan loopt
ze als een robot de trap af naar de telefoon in de gang.
Frederik is in de schuur bezig, als Toke hem roept. Hij
schrikt van haar gezicht. Grauw is het.
"Wat is er?" vraagt hij bezorgd.
"Thonia heeft gebeld. We moeten onmiddellijk
komen", antwoordt ze. "Willem.
Hij schrikt hevig.
"Toke?" vraagt hij nog, terwijl hij het antwoord reeds
weet.
"Het is heel erg", zegt ze zacht.
"Hij is toch niet overleden?" vraagt hij dan.
Ze antwoordt niet meteen, maar haar ogen geven het
antwoord reeds.
"Jawel", zegt ze dan zacht.
"Och..." zegt hij.
Dat ene woord snijdt door haar heen. Ze weet, dat Fre
derik een zwak voor zijn oudere broer heeft. Zijzelf
heeft het ook. Maar ze voelt ook, dat ze van Thonia
houdt, als ze de keuken binnenkomen en haar schoon
zus als een hoopje mens aan de tafel zien zitten.
"O, Toke", zegt ze enkel. "Willem leeft niet meer!"
Ze ziet krijtwit. Ze staan even stil bij elkaar.
"Heb je de dokter al gebeld, Thonia?" verbreekt Fre
derik de stilte.
"Nee", zegt ze verschrikt.
"Dat geeft niet. Ik doe het zo wel. Ik wil nu eerst gaan
kijken. Ga je mee?"
"Gaan jullie maar", zegt Thonia. "Ik kom zo."
Ze schuifelen achter elkaar de trap op. Bij de deur pakt
Toke Frederik bij de arm. In de kamer heerst de stilte
van de dood.
"Och", zegt Frederik, als hij zijn broer ziet liggen.
"Willem toch, jongen!"
Hij knielt bij het houten ledikant neer en legt zijn gro
te sterke hand over de smalle van zijn broer. Toke kijkt
naar het stille gezicht.
"Wat lijkt hij jong, Frederik", zegt ze na een tijd. "Zie
je dat niet? Kijk eens goed."
Frederik komt moeizaam overeind. Net kon hij het van
de spanning niet goed zien, wat Toke in één oogopslag
zag.
"Ja, ik zie het nu ook. Maar hij is er niet meer", zegt hij
toonloos.
Ze kan hem bijna niet verstaan. Er is gemcht achter
hen. Thonia komt de slaapkamer biimen. Zwijgend
staan ze met z'n drieën bij het bed. Zij schamen zich
hun tranen niet.
"We moeten de dokter bellen", zegt Toke later.
"Dat zal ik doen", antwoordt Frederik.
Zijn hoofd staat er niet naar, maar het moet gebeuren.
Dominee moet ook gewaarschuwd worden,en de
begrafenisondernemer. Het is net een droom als hij
zichzelf tegen de dokter hoort zeggen, dat zijn broer
overleden is. Die stelt bij zijn komst de dood vast.
"Ik denk, dat uw broer in het begin van de nacht over
leden is", zegt hij.
Toen dacht ik, dat ik hem hoorde zingen, denkt Thonia,
maar ze zegt niets.
De moest toen zo sterk aan hem denken, peinst Toke,
maar ze zwijgt.
Eeuwigheid, denkt Frederik stil.
Als de dokter vertrokken is, telefoneert Frederik naar
de pastorie. Mevrouw neemt aan. Dominee is naar een
ernstige zieke, maar ze belooft, dat hij zo spoedig
mogelijk zal komen. Met z'n drieën zitten ze in de
kamer. Thonia denkt aan het zingen, maar ze weet niet
hoe ze beginnen moet en heeft ze het wel goed
gehoord? Toke peinst over de afgelopen nacht. Wat
vreemd eigenlijk, dat ze opeens zo heel sterk aan Wil
lem moest denken, toen ze helemaal vervuld was met
Heleen. Frederik moet er steeds aan denken hoe de
laatste momenten van Willem geweest zullen zijn. Zou
hij het aangevoeld hebben? Zou hij het benauwd gehad
hebben? En...
Dan horen ze de voordeurbel.
"Dat zal de dominee zijn", zegt Toke en staat op om
open te doen. "Ik zal wel even opendoen, Thonia."
"Mevrouw Van Woudrichem", groet de predikant.
"Gecondoleerd met het verhes van uw zwager."
Even lijkt het of hij nog wat wil zeggen, maar dat doet
hij niet. Toke gaat hem voor naar de kamer. Ze zijn
blij, dat dominee er is. Zijn herderlijk medeleven doet
hen goed. De predikant blijft een tijd bij hen. Samen
praten ze over WiDem.
"De wU graag, voor ik naar huis ga, een gedeelte uit
Gods Woord met u lezen", zegt dominee.
Thonia pakt de Bijbel en legt hem voor dominee op
tafel.
Dat is dezelfde psahn, hoort Toke ontroerd. Zou Fre
derik het ook in de gaten hebben? Ze kijkt schuin naar
haar man, maar die zit met zijn hoofd naar beneden.
Het grijpt haar wel aan en ze ziet in gedachten Willem
ontroerd zitten luisteren, als dominee leest:
"Gelijk zich een vader ontfermt over de kinderen, ont
fermt Zich de Heere over degenen die Hem vrezen.
Want Hij weet wat maaksel wij zijn, gedachtig zijnde
dat wij stof zijn."
Wat zou er toen door hem heengegaan zijn? denkt ze
en ze heeft geweldige spijt, dat ze het nooit gevraagd
heeft.
Nu is het te laat en zuUen ze het nooit te weten komen,
wat er in Willem leefde. Ze luistert aandachtig naar het
gebed dat dominee opzendt. Ze is blij, dat hij er is. Er
gaat mst van hem uit.
Nadat doininee vertrokken is, komt de begrafenison
dernemer en moet de kaart samengesteld en alles gere
geld worden.
"De ga naar de boerderij terug, Thonia. Toke blijft bij
je", zegt Frederik in de loop van de middag.
En vannacht? denkt Thonia. Maar ze vraagt niets.
"Ik ga nog even naar boven", zegt Frederik. Hij blijft
er echter een tijd en komt niet meer in de kamer, als hij
weggaat.
HOOFDSTUK 27
Die morgen gaan ze samen regelmatig boven kij
ken. Lang turen ze naar het verstilde gezicht.
"Straks komt de begrafenisondernemer weer, Thonia",
zegt Toke, als ze weer bij het ledikant staan.
Thonia knikt stom. Ze weet wat dat betekent. Haar
gezicht staat strak gespaimen.
"We zullen het nachtkastje en de tafel aan de andere
kant van de kamer zetten. Help je me tillen?" vraagt
Toke.
Eerst mimt Toke het nachtkastje leeg. Dan dragen ze
het weg. Thonia loopt naar de tafel toe. Ze pakt een
paar dingen eraf. Dan houdt haar hand stil. Midden op
de tafel ligt een witte envelop. Ze kijkt ernaar zonder
zich te bewegen. (wordt vervolgd)
