SLACHTOFFER
KUNDE
PREDIKBEURTEN
w
Zendingsavond
Kievit Warmte Holding B.V. ontvangt
Rabobank Milieucertificaat
EIIMDBl-niEUWS
Burg. S. Stoop in
Flakkeecialiteiten
Winterwandeling
op de
Slildien van Voorne
Open ochtend 'Van vrouw
tot vrouw' in Ouddorp
Geestelijke oogst op
het eiland Lewis
Een onbekende term
Achmea financiert
De ramp van vijftig jaar geleden
Hoe gaan wij met slachtoffers om?
Terug naar onze pralttijlc
W. H. Velema
Voorlichtingsavond
voor VMBO-leerlingen
EIÜVÜDEtl-niEUWS
Zondag 12 januari 2003
Alledaags
Het Zuid-Hollands Landschap orga
niseert op zaterdag 11 januari om
10.00 uur een winterwandeling op de
Slikken van Voorne, voor de kust van
Oostvoorne. Een ervaren vogelgids
zal uitleg geven over het rijke vogelle-
ven in dit gebied. Met behulp van een
telescoop kunnen de vogels goed beke
ken worden.
te Ooitgensplaat
Kerkdienst Ger. Gemeente
Op de valreep van het jaar 2002 ont
ving de heer C. Kievit het Rabobank
Milieucertificaat uit handen van de
heer A.C. van den Bos, Relatiebeheer
der bij Rabobank Middelharnis.
Reden hiervoor is de bouw van het
nieuwe bedrijfspand van Kievit
Warmte Holding B.V. aan de Indus
trieweg te Middelharnis. Eén van de
hoofdzaken waarmee Kievit Warmte
zich bezighoudt rondom de bouw van
dit pand is het benutten van primaire
warmtebronnen om ons heen zoals de
bodem, ventilatielucht e.d. om die via
toepassing van technische hulpmidde
len om te zetten in warme of koude
energie.
Energie optimaal benutten
Laatste milieu-certificaat
VRUDAG 10 JANUARI
De term was mij onbekend. Wel begreep ik
direct wat ermee bedoeld wordt. Het gaat om
het zicht op slachtoffers, hetzij van een mis
drijf dan wel van een ongeval.
Het achtervoegsel wijst op kennis van de
situatie van een slachtoffer. We kunnen daar
bij denken aan wat hun is overkomen, aan de
tijdelijke of blijvende gevolgen die dat voor
een slachtoffer meebrengt of wel aan de ver
werking van het toegebrachte leed.
Slachtofferkunde is dus een woord met meer
betekenissen. Ik schrijf erover naar aanlei
ding van het feit dat er aan de Vrije Univer
siteit een bijzondere leerstoel is gesticht die
bezet gaat worden door Willem Winkel.
Deze hoogleraar is van huis uit jurist. Hij
heeft ook psychologie gestudeerd. Op dit
terrein is hij gepromoveerd; op een proef
schrift dat gaat over de politie en de voorko
ming van misdrijven. Hij noemt zichzelf een
rechtspsycholoog en geen traumapsycho
loog. Ik ontleen deze en ook verder nog te
vermelden gegevens aan een informatief
artikel in het Reformatorisch Dagblad van
1 november 2002.
Nederland gaat samen met Engeland inter
nationaal voorop op het gebied van psychi
sche hulp aan slachtoffers. Bij Slachtoffer
hulp werken vijftienhonderd vrijwilligers en
een paar honderd professionals.
De meeste slachtoffers van criminaliteit, een
ramp of een ernstig verkeersongeval komen
er op eigen kracht of met hulp van familie en
vrienden weer bovenop.
Prof. Winkel wijt dat aan het feit dat de mens
een veerkrachtig wezen is. Slechts een klei
ne groep slachtoffers houdt langdurig psy
chische klachten. Het gaat om een groep van
enkele tienduizenden per jaar. Men gaat
ervan uit dat één op de drie Nederlanders in
Nederland één keer in zijn leven het slacht
offer wordt van criminaliteit. Daarbij zijn
dus niet geteld slachtoffers van rampen of
verkeersongevallen. Dan is een getal van
enkele tienduizenden per jaar niet gering.
Zeker niet, als men bedenkt dat er elk jaar
enkele tienduizenden bij komen.
Het gaat er mij nu niet om hoe de nieuwe
hoogleraar zijn werk gaat aanpakken. Wat
hij ziet als de invulling van zijn leerop
dracht. Uit het interview krijgt de lezer de
indruk dat de man weet wat hij wil.
Het is opvallend dat de Stichting Achema -
slachtoffers en samenleving - de leerstoel
(in belangrijke mate) financiert. Achmea is
een verzekeringsbedrijf, bekend door de
leus: 'Achmea ontzorgt'. Het instellen van
deze leerstoel is kennelijk onderdeel van de
'ontzorgende' taak die Achmea zich heeft
gesteld.
Men kan zich afvragen wat Achmea met het
stichten van deze leerstoel beoogt. Ik ben
geneigd er enigszins kritisch tegenaan te kij
ken. Doet een verzekeringsmaatschappij dit
zonder aan haar eigenbelang te denken?
Misschien dat meer lezers die gedachte in
zich voelen opkomen. Eerlijk gezegd moet
ik mezelf toch corrigeren. Waarom zou een
verzekeringsmaatschappij met dit nieuwe
project aan een universiteit niet de samenle
ving, de mensheid kunnen en willen dienen?
Ik houd het voorshands daarop.
Het is niet mijn taak het enthousiasme waar
mee de nieuwbenoemde hoogleraar vertelt
over dit nieuwe vak, weer te geven. Het ge
noemde artikel geeft daarvan een inspire
rend verslag.
Er komen uiteraard allerlei aspecten van het
probleem slachtofferhulp aan de orde.
Het gaat mij nu vooral om wat niet-weten-
schappers van zo'n initiatief kunnen leren.
Heel concreet bedoel ik, wat wij voor mede
mensen kunnen doen die slachtoffer zijn
geworden van een roofoverval, van een ver
keersongeval of van een ramp.
Ik schrijf dit artikel juist in de maand waarin
we aan de watersnoodramp van vijftig jaar
geleden terugdenken. Uit 'Eilanden-
Nieuws' - het heeft door de reportages alom
in den lande bekendheid gekregen - is geble
ken dat velen jarenlang hebben gezwegen.
Was dat hun eigen keus? Was er voor hun
verhaal over doorstaan leed en opgedane
smart geen belangstelling? Konden ze hun
ervaringen niet kwijt of wilden ze er niet
over spreken? Het heeft mij bijzonder
getroffen dat het slot op mond en hart er na
vijftig jaar afgaat.
'Eilanden-Nieuws' heeft er goed aan gedaan
de opgedane en ondergane ervaringen van
leed te laten uitspreken. Het verbaast mij
niet dat er alom in het land grote belangstel
ling is voor deze vertellingen van wat door
leden werd. De zie daarin geen ongepaste
nieuwsgierigheid als drijfveer; al kan zo'n
motief meespelen. Ik zie hierin veeleer de
hartelijke belangstelling voor wat medemen
sen, zo dichtbij ons, hebben geleden. Mis
schien is ook een zeker besef van schuld wel
een drijfveer; namelijk de erkenning dat we
zo weinig met het leed van deze slachtoffers
zijn bezig geweest.
Hoe dan ook, het doet mij goed dat de meest-
betrokkenen nu, na vijftig jaar, gaan spre
ken; en dat naar hun stem met intense
belangstelling wordt geluisterd. Wat hebben
we de slachtoffers lang alleen laten tobben.
Ik zou wel eens willen weten of predikanten
en ouderlingen in deze vijftig jaar bij hun
pastorale werk ook gestuit zijn op dit leed,
moet ik zeggen: verdrongen of met zwijgen
toegedekt? Voelden de betrokkenen dat er
eigenlijk geen plaats was voor hun ervarin
gen?
Ik zou me kunnen voorstellen dat de nieuw
benoemde hoogleraar Winkel een deel van
zijn opdracht richt op een terugblik op de
verwerking van de ramp 1953.
Nu naar een wat bredere setting dan het
gebeuren van vijftig jaar geleden. Hoe
vangen wij mensen op in onze omgeving
die slachtoffer zijn geworden van misdrij
ven of rampen? Hoe doen we dat in de
buurt- en dorpsgemeenschap? Hoe doen
we dat in de kerk? Als hoogleraar in de
ambtelijke vakken gedurende vele jaren in
Apeldoorn, heb ik wel eens met studenten
gesproken over pastorale zorg aan slacht
offers.
Toch moet ik achteraf zeggen dat dit vaker
had moeten gebeuren. De lezer begrijpt, de
benoeming van een hoogleraar slachtoffer
hulp aan de VU heeft ook consequenties
voor het onderwijs in de theologie. De vak
ken zijn in twee verschillende faculteiten
uiteraard niet identiek. Er zijn wel raakvlak
ken. Ik zou zeggen dat de theoloog wat kan
leren van de naam die ik tot heden nog niet
gebruikte maar die wel gepast is: de victi-
moloog.
Wat mij betreft hoop ik dat de victimoloog,
dus de hoogleraar in de slachtofferkunde,
ook naar de theoloog zou willen luisteren om
van hem iets te leren.
Nu weer terug naar de praktijk van het dage
lijkse leven, de samenleving en de kerkelij
ke gemeente.
Hoe gaan wij om met medemensen die
slachtoffer zijn van een misdrijf, ongeval of
ramp? De vraag geldt een christen en een
niet-christen.
Als ik gezondheid en gelegenheid tot schrij
ven mag behouden, kom ik later in het jaar
nog wel eens op deze vraag terug. We zeg-
gen dan: D.V., dat is Deo Volente - zo God
het wil en wij leven.
P.S. Een zeer instructief hoek over het ver
zwijgen van leed en de vanaf 1970 ont
stane publieke aandacht daarvoor is
het proefschrift van Jolande Withuis:
Erkenning. Van oorlogstrauma naar
klaagcultuur (De Bezige Bij 2002).
De decanen van de scholen voor VMBO op
Goeree-Overflakkee (Chr. Scholengemeen
schap 'Prins Maurits', Technische School,
Groene School en Regionale Scholenge
meenschap) organiseren de jaarlijkse voor
lichtingsavond over vervolgopleidingen op
maandag 13 januari 2003 in het hoofdge
bouw van de R.S.G. aan de Burgemeester
Mijslaan te Middelhamis.
Alle derde- en/of vierdejaarsleerlingen en
hun ouders (ongeveer 1200 personen!) kun
nen deze avond tijdens een drietal voorlich-
tingsrondes kennis nemen van zo'n veertig
tal vervolgopleidingen/studierichtingen: ad
ministratie, bouwkunde, grafisch onderwijs,
laboratoriumonderwijs, motorvoertuigen
techniek, plantenteelt, sport en bewegen,
toerisme, uiterlijke verzorging, verpleeg
kunde, etc, etc.
De voorlichters van de regionale opleidings
centra zullen ingaan op vragen over toela
tingseisen, kosten, opbouw van de oplei
ding, huiswerkbelasting, specialisaties,
doorstroommogelijkheden en beroepsper
spectieven.
Ook is er een informatiestand van Con-
nexxion. De eerste voorlichtingsronde vangt
aan om 19.15 uur.
clir. streel5blad op gereformeerde grondslag
voor de zuid-hollandse en Zeeuwse eilanden
is een uitgave van Uitgeversmaat
schappij Eilanden Nieuws BV
Verschijning: dinsdag- en vrijdagavond
Tel. (0187)4710 20
Fax (0187)48 5736
Postbus 8, 3240 AA Middelliamis
Langeweg 13, Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINISTRATIE:
lel. (0187)47 1020
e-mail: Algemeen@gebr-dewaal.com
(onder vermelding van "adv" of 'adm")
tarief per mm 0.27;
contracttarieven op aanvraag
siuitingstermijn zakelijke advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
sluitingstermijn overlijdensberichten:
dinsdag en vrijdag 8.30 uur
voor foutief geplaatste advertenties als
gevolg van onduidelijke advertentie
opdrachten of telefonisch opgegeven
advertenties kan de uitgeverij niet
aansprakelijk worden gesteld.
Advertentie-acquisitie:
A. J. van der Velden,
06-50448359
REDACTIE:
hoofdredacteur: J. Villerius.
tel. (0187)47 10 22,
privé (0187) 60 1440
e-mail: J.Villerius@gebr-dewaal.com
Plaatsing van ingezonden berichten kan
zonder opgaaf van redenen worden gewei
gerd.
ABONNEMENTEN:
Per kwartaal 9.25.
Per Jaar €35,00.
Abonnementen zijn bij vooruitbetaling
en worden automatisch verlengd.
Opzeggingen schriftelijk
vóór 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor
deze ingaan doorgeven.
REKENINGNUMMERS:
postbank 167930
rabobank Middelhamis 342001108
Hij is al weer een poosje burgemeester van
Dirksland. Maar wij weten nog niet veel van
hem. Daarom heeft Jan Lodder hem uitgeno
digd in het programma "Flakkeecialiteiten"
op Radio Flakkee. Zaterdagmorgen 11 janu
ari, om 09.00 uur vertelt Servaas Stoop wie
hij is. De heer Stoop werd 40 jaar geleden
geboren in Hendrik-Ido-Ambacht. Na zijn
schoolopleiding werkte hij o.a. bij de Pro
vinciale Staten van Zuid-Holland en was hij
beleidsmedewerker van de Tweede Kamer.
Zijn hobby's zijn lezen en orgel spelen. In
april 2003 verhuist hij met zijn gezin naar
Dirksland. De herhaling van "Flakkeeciali
teiten" is dinsdag om 18.00 uur.
OUDDORP Herv. Gem. Dorpskerk: 9.30
uur ds". R. Veldman en 18.30 uur ds. G.
Meuleman. Eben-Haëzer: 9.30 uur ds.
G. Meuleman en 18.30 uur ds. R. Veld
man. Woensdag 15 januari: 19.30 uur
ds. J. H. C. OUe, Spijk - Ger. Gem. 9.30
en 18.30 uur leesdienst - Ger. Kerk
10.00 uur de heer K. Baas en 18.30 uur
ds. J. C. van Westenbrugge. - Doopsge
zinde Gem. 9.30 uur ds. J. Smink en
18.30 uur ds. J. Smink en It. kol. mevr.
Ine Voorham.
GOEDEREEDE - Herv. Gem. 9.00, 10.45
en 18.30 uur ds. J. W. van Estrik.
STELLEND AM - Herv. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. W. L. Smelt - Ger. Kerk
10.00 uur de heer P. Reedijk en 18.30 uur
de heer P. C. Koster.
MELISSANT - Herv. Gem. 10.00 en 18.00
uur kand. A. P. Muilwijk, Kesteren -
Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst
- Ger. Kerk 9.30 en 17.00 uur ds. R.
Wattel - Ger. Gem. in Ned. 10.00 en
18.00 uur leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem. 10.00 uur ds.
J.C. deBie, Papendrecht en 18.00 uur
ds. P. van Duijvenboden, Den Bommel -
Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur lees
dienst.
HERKINGEN - Herv. Gem. 10.00 en 18.00
uur ds. A. van Wijk - Ger. Gem. 10.00
en 18.00 uur leesdienst.
SOMMELSDIJK - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. J. C. den Toom en 18.00 uur ds. G. C.
Kunz - Lukaskapel HDG 10.15 uur ds.
J. Willemsen - Herv. 'Exodus' Gem.
10.00 uur dr. R. Steenstra - CAMA
Christengemeente, het Prieel 10.00 uur
F. Ouweneel.
MIDDELHARNIS - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. C. Gielen en 18.00 uur ds. A. P.
Voets - Chr. Ger. Kerk 9.30 en 18.00
uur ds. M. van der Sluys - Ger. Gem.
9.30 en 18.00 uur ds. J. Karels - Ger.
Kerk (Vrijgemaakt) 9.30 uur leesdienst
en 16.45 uur ds. G. A. den Broeder.
NIEUWE TONGE - Herv. Gem. 9.30 en
18.00 uur ds. P. de Vries, Elspeet - Ger.
Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst.
OUDE TONGE - Herv. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. A. van Lingen - Ger. Gem.
10.00 en 18.00 uur leesdienst.
STAD aan 't HARINGVLIET - Herv.
Gem. 10.00 en 18.00 uur ds. H. A. Sam-
som - Ger. Gem. lO.ÓO en 18.00 uur
leesdienst - Ger. Kerk 10.00 uur ds. J.
C. van Westenbrugge en 18.00 uur ds. J.
W Becker
DEN BOMMEL - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. P. van Duijvenboden, bevestiging
ambtsdragers en 18.00 uur kand. G. C.
Bok, Poederoijen.
Met de zinsnede 'Ober, is het al oktober?'
zette mijlen Simon Carmiggelt de toon waar
het de tijdwaameming betreft. De sonore
opmerking is ontleend aan zijn bekende
kroegverhalen, maar doet wat ze^ngs-
kracht betreft niet onder voor diepgaande
verhandelingen over het begrip tijd. Aan
het begin van het nieuwe jaar beperken wij
ons tot de seizoenen. Ondanks het feit dat
de jaargetijden vervagen kent iedereen ze.
Wat zomer en winter zijn, kan iedere kleu
ter vertellen. De kou van december vorig
jaar staat bij wijze van spreken nog op de
voorruiten van onze auto 's.
In de natuur zijn de jaargetijden goed
waarneembaar, maar in de schappen van
de supermarkt worden de seizoenen steeds
minder heikenbaar. Vroeger luas er seizoen
gebonden groente en fmit en andere pro
ducten die alleen in het seizoen verkrijg
baar waren. Tegenwoordig zijn aardbeien,
witlof en tomaten niet alleen in komkom
mertijd verkrijgbaar; het hele jaar rond zijn
producten verkrijgbaar die vroeger een aan
tal weken of hooguit enkele maanden te
koop loerden aangeboden. Het is de hoogste
tijd voor een actieplan tegen seizoenverva
ging
1) Allereerst wordt hét toeristenseizoen in
ere hersteld. Vomiaan alleen op vakan
tie als het hoog zomer is. Bij toijze
van uitzondering mogen de inwoners
van de zuidelijke provincies één keer per
jaar op wintersport en wordt het noor
derlingen toegestaan eenmalig voor
enkele toeken naar het zuiden af te rei
zen.
2) De vier jaargetijden van Vivaldi weer
klinkt dagelijks in huis en haard, op
school en kantoor, op metrostations en
in de overdekte winkelcentra.
3) Overbodige seizoenen zoals het voetbal
en het jachtseizoen dienen voor onbe
paalde tijd op het strafbanhje plaats te
nemen.
4) Het begrip seizoengevoelige arbeid dient
met het oog op de zondagsrust herijkt te
worden.
De seizoenopruiming moet gestimuleerd te
lüorden, anders blijven de winkelrekken
gevuld met zomerkleding terwijl de herfst in
aantocht is. Nazomeren mag natuurlijk,
evenals ovenointeren, maar het is wel sei-
zoenvervagend, zeker' als het tot in het
oneindige worden uitgerekt. Voor een juist
besef van de jaargetijden verdient een vroe
ge voorjaars- of een late herfstvakantie de
voorkeur. Op deze manier zal het seizoenbe
sef langzaam maarzeker toenemen.
Ook de Bijbel spreekt van jaargetijden. In
Genesis staat'Vooriaan zullen, zolang de
aarde bestaat, zomer en winter,niet
ophouden.Is deze belofte, die na de zond
vloed dom' de Allerhoogste werd gedaan,
niet tot op de dag van vandaag bewaar
heid?
OOLTGENSPLAAT - Herv. Gem. 9.30
uur dr. P. H. van Harten, Ridderkerk en
18.00 uur dr. T. E. van Spanje - Ger.
Gem. 9.30 en 18.00 uur leesdienst.
LANGSTRAAT - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. A. P. Voets.
Het slikken en schorrengebied voor de kust
van Voorne maakt deel uit van de Voordel
ta, een dynamisch kustgebied met zandpla
ten, kreken en getij dengebied. Het is het
gehele jaar door de moeite waard om in dit
gebied naar vogels te kijken. De wandeling
gaat ook langs de zuidwest oever van het
Oostvoomse meer. Dit zoutwatermeer is
vooral in de winter interessant vanwege de
soorten eenden, ganzen, water- en wadvo-
gels die zich regelmatig laten zien. Ook kunt
u lijsters, koperwieken en kramsvogels
tegenkomen, en misschien laat de roodborst-
tapuit van zich horen. Vanwege het jaarge
tijde is het wel aan te raden laarzen aan te
trekken.
Dattim: zaterdag 11 januari;
Tijd: 10.00-(ca.) 12.00 uur;
Start: Paviljoen 'De Duinrand', Strandweg
te Oostvoorne;
Deelnamekosten: gratis;
Aanmelden: Vooraf, van 9.30-12.30 uur via
telefoonnummer 0181-48 39 09.
Op donderdag 16 januari zal er in 'Eltha-
to' aan de Zuid-Achterweg te Ooitgens
plaat een zendingsavond gehouden wor
den. Deze wordt verzorgd door de plaatse
lijke Zending en Evangelisatie Commissie
van de Hervormde Kerk. Op deze avond
zal de fam. Hedinger-Schaap die werk
zaam is voor de GZB het één en ander laten
zien en horen van hun Bijbelvertaalwerk in
Kameroen. Jong en oud is hierbij van har
te uitgenodigd. De avond begint om 19.30
uur en duurt tot ongeveer 22.00 uur. Er zal
één collecte gehouden worden t.b.v. het
Bijbelvertaalwerk in Kameroen.
Woensdag 15 januari wordt de maandelijkse
open ochtend voor vrouwen in Ouddorp ge
houden.
Voor deze morgen is als gastspreekster
Marian Hellendoom uitgenodigd. Zij zal
dan spreken over het thema 'Hoe hoog leg
gen wij de lat?'
De koffie staat weer klaar vanaf 9.00 uur, het
programma begint om 9.30 uur en eindigt
om ongeveer 11.00 uur.
Het adres is: Doopsgezinde Gemeente,
Dorpstienden 3, Ouddotp.
Neemt u ook uw vriendin, kennis, buur
vrouw en/of (schoon-)zus mee? U bent van
harte welkom!
OUDDORP-Dinsdag 14 januari, 19.30 uur
student J. M. D. de Heer uit Beekbergen.
In 1975, dus heel wat jaren geleden, was ik
drie weken lang op vakantie in Schotland.
Vooral de noordelijke Highlands en de
Islands vormden de reisbestemming. Een
dezer dagen keek ik nog eens in een oude
reisgids. Over de ten westen van Schotiand
liggende zogenaamde Buiten-Hebriden las
ik onder meer: "Het grootste van de Outer
Hebrides is het tweeling-eiland Lewis
Harris, met een lengte van 55 km en een
breedte van 46 km. Het bestaat hoofdzake
lijk uit heide- en inoeraslandschap, meren en
inhammen. De grens tussen Lewis en
Harris ligt in een gebied waar heide- en moe-
rasland overgaan in een heuvelachtig land
schap." Lewis is bekend om de beroemde
standing stones van Callanish. Deze 48
staande monolieten dateren uit ongeveer
3000 v.Chi'. en worden tot de mooiste pre
historische bezienswaardigheden van Groot
Brittannië gerekend.
De aanleiding om de herinneiingen aan Har-
ris Lewis weer eens op te halen ligt in een
boekje dat ik onlangs las. Het geeft aandacht
aan de geestelijke opwekkingen die in vori
ge eeuwen plaatsvonden in dit ruwe en grau
we gebied in de Atlantische Oceaan. Des
tijds heeft het bijwonen van een Communion
Season, een serie samenkomsten rond de
viering van het Heilig Avondmaal in Tar-
bert, mij ook al bepaald bij de aanwezigheid
van authentiek geestelijk leven op dat verre
eiland. De schrijver van het boek dat ik nu
introduceer, is de heer L.J. van Valen,
bekend publicist op het terrein van de kerk-
historie en kenner met name van de geschie
denis van de kerk in Engeland en Schotland.
Al eerder, in zijn boek 'Gelijk de dauw van
Hermon', schreef hij iets over de geestelijke
erfenis van het eiland Lewis. Het nu uitge
komen boekje is daarvan een uitbreiding en
nadere verdieping.
Tot diep in de 18e eeuw had de leer van de
Reformatie weinig of geen ingang bij de
inwoners van Lewis. De meesten van hen
leefden in de duisternis van bijgeloof en
onverschilligheid. Maar de Heere had iets
bijzonders met dit onherbergzame en
onvruchtbare eiland voor. Enkele getrouwe
gezanten van de grote Koning waren in die
donkere 18e eeuw op het eiland te vinden.
Zij behoorden tot degenen die in Psalm 126
worden getypeerd als wenende zaaiers. Zij
zaaiden het Evangeliewoord en besproeiden
het met hun tranen. En na verloop van tijd
vervulde de Heere Zijn belofte: "Die met tra
nen zaaien, zuilen met gejuich maaien!"
Gaandeweg vond het Woord van God
ingang. Zo kwam in 1773 John Downie naar
Stomoway. Hij had een helper in de persoon
van Lachlan Mackenzie, die later predikant
was van Lochcarron. Zij deden pionierswerk
op het eiland. Maar de doorbraak kwam
onder Alexander Macleod, Hij werd in 1824
als predikant verbonden aan het plaatsje Uig
aan de westkust van het eiland. In die tijd
waren er maar twee Bijbels in het dorp te
vinden, één in de kerk en één in de pastorie.
Maar het Woord ging vrucht dragen. Al op
nieuwjaarsdag 1826 zag Macleod terug op
de 'vele zichtbare veriossingen en menigvul
dige barmhartigheden in de aanbiddelijke
voorzienigheid van God en de bemoedigen
de beloften van Zijn bijzondere goedheid en
aunst tegenover onsIn het midden van de
faren dertig vond een ingrijpende geestelijke
opwekking plaats. De wind van de Geest
waaide krachtig. De machten van bijgeloof
en vijandschap moesten wijken voor de
kracht van het Evangelie. Krachtdadige
bekeringen vonden plaats en Gods kinderen
namen toe in de kennis en de genade van
Christus. Overal ontstonden gezelschappen
om de gemeenschap der heiligen door
Woord en gebed te onderhouden.
Maar de bijzondere zegeningen bleven niet
beperkt tot de tijd en de generatie van ds.
Alexander Macleod. Diverse opmerkelijke
bekeringen uit later tijd worden door Van
Valen beschreven. Ook veel namen van pre
dikers en ook van 'catechists' komen ter
sprake. Finlay Cook en Robert Finlayson
waren medewerkers van de genoemde
Macleod. Uit later jaren noem ik Duncan
Macgregor, Peter Maclean en Duncan Mac-
Beath. Bekend uit de 20e eeuw is Kenneth
MacRae van de Free Church in Stomoway.
Over hem stelde Iain M. Murray van de Ban
ner of Truth in Edinburgh een boek samen.
Veel geestelijke oplevingen zijn er op Lewis
geweest. Een groot aantal jaartallen kan
genoemd worden waarin iets van een bijzon
dere opwekking werd ervaren: 1859 (Stor-
noway), 1902 (Carioway), 1923 (Ness),
1934 (Carioway). Tot zelfs in 1950 (Bar-
vas), 1952 (Bemera) en 1970 (Stomoway).
Het zijn wonderen van Gods genade op dit
verre eiland.
In het midden van de 20e eeuw woonde er in
Stomoway een eenzame en wat eenzelvige
man. Zijn naam was Arthur W. Pink. Aan
het kerkelijke leven op het eiland nam hij
niet deel. En toch was hij een van God
geleerde man. Zijn 'Sudies in the Scriptures'
en zijn andere geschriften bereikten de uit
hoeken van de hele wereld. Het zou me veel
waard zijn als de heer Van Valen ons nog
eens zou willen verrassen met een biografie
over deze Pink.
In ieder geval beveel ik zijn boekje over de
wonderen op het eiland Lewis van harte aan.
De getuigenissen van Gods genadewerk daar
en toen roepen gevoelens van heimwee en
verlangen op. Eén ding mogen we weten: die
God leeft nog!
N.a.v.: L.J. van Valen, Zijn lof in de eilan
den. Wonderen van Gods genade op
het eiland Lewis. Uitgeverij De Sleutel,
Leerbroek. Paperback. Geïllustreerd.
139 pag. Prijs 13,50.
Enkele weken geleden besprak het ik boekje
'De geestelijke honger' van Johannes Cal-
vijn. Als verkoopprijs van dit fraai uitgege
ven boekje gaf ik 18,95 aan. Dat is tien
euro te veel. De werkelijke prijs is 8,95.
Dat betekent een extra aanbeveling.
J.M.J. Kieviet
De heer Van den Bos reikt liet laatste Rabobank milieu-certificaat uit aan de heer C. Kievit
"Wij willen deze energie zo optimaal moge
lijk benutten door het gebruik van o.a. een
warmte- pompinstallatie, warmte-terugwin-
ning uit ventilatielucht en andere energiezui
nige toestellen," vertelt de heer L. Kievit.
"Met name het gebruik van energiezuinige
toestellen en het toepassen van duurzame
energie is voor Kievit Warmte één van de
doelstellingen die wij nastreven." Dit komt
dan ook tot uiting in de installaties die in het
nieuwbouwpand worden gereahseerd. Hier
mee probeert Kievit Warmte een klein beet
je bij te dragen aan de Kyoto norm om C02
uitstoot terug te dringen. Deze investering is
mede mogelijk gemaakt door de Rabobank
en het Europees Investeringsfonds (EIF).
Het milieu-certificaat aan Kievit Warmte is
tevens het laatste milieu-certificaat dat nog
uitgereikt werd namens de Rabobank. Het
Europese Investeringsfonds heeft besloten
deze overeenkomsten niet meer te verlen
gen, aangezien er geen budgetten voor gere
serveerd zijn. Daarom is Rabobank Middel
hamis er trots op dat zij het dit milieu-certi
ficaat mocht uitreiken aan Kievit Warmte.
