j GEZOND WEL
Werken (Z)onder stress
Nieuws
Herfst in de tuin: fantastisch!
uit de kerken
Groenvoorzieners, wat zijn dat?
EimilDBI-IIIEUWS
N
H
H
N
N
H
H
H
N
N
N
N
H
H
H
H
H
H
H
N
H
H
N
N
H
H
H
N
H
H
H
H
H
H
H
H
H
N
N
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
N
N
H
N
H
H
H
H
Nogmaals de papieren roosjes met kaarsvet
Planten die in de herfst mq bloeien
Herfstwerk in de tuin
fWWOVEMBER 2002
Volkswagen Lupo 3L TDI
weer als eerste op lijst
milieuÖriendelijke
auto's
Het is toptijd in de tuin. De planten raken beladen met
vruchten: bessen, bottels, hazelnoten, zaden zonder tal. Mistige
herfstochtenden en warme middagen wisselen elkaar af.
vlinders zuigen zich vol zoet vocht uit overrijpe vruchten. Ook
andere insecten, kleine zoogdieren en vogels duiken overal op
Alles wat leeft is bezig extra kracht op te doen om straks de
koude maanden goed door te komen. Dat gaat gepaard met de
meest intense kleuren en geuren van het hele jaar Zelfs de
grond geurt sterker...
Nu pionten, straks een mooie wintertuin
Een 'Tuin der bezinning'
Hovenierscompetitie
'De Tuin van het Jaor 2002'
Floriade 2002
Meer weten over tuinen, tuinieren en pionten?
Kijk op: www.tuinweb.nl
Meer kleur in de winter
Groen op de vierkonte meter
PAGINA 7
ki Gezondheid en Welzijn op de Zuidhollandse eilanden
Bij ruim een derde van de mensen die
noodgedwongen gebruik moeten maken
van de Wet op de Arbeidsongeschiktheid
(WAO) liggen daar psychische oorzaken
aan ten grondslag. Hoewel psychisch ver
zuim vaak erg complex is, is het zeker wel
hanteerbaar. Belangrijk is daarbij om tij
dig de signalen te herkennen en daar zo
spoedig mogelijk op in te spelen.
Je hoort het de laatste tijd steeds meer om
je heen: 'ziek zijn door psychische klach
ten'. De term bum-out is al breed bekend.
Iedereen heeft het druk. Elke volwassenen
heeft wei eens te kampen met een hoge
belasting, op het werk en/of thuis. Zolang
deze last in evenwicht is met iemands pro
bleemoplossend vermogen, hoeft dit niet
tot verzuim te leiden. Is deze balans zoek
en zijn er nog andere psychische of wel
licht ook fysieke klachten, dan ligt uitval
op de loer. In 2001 had 34% van de WAO-
instroom psychische klachten als hoofd
oorzaak.
Combinatie van gezond lijf,
gezonde geest en gezonde
werkomstandigheden
Hoe wordt voorkomen dat iemand onno
dig lang met problemen doorloopt? En hoe
wordt er voor gezorgd dat het verzuim niet
langer duurt dan nodig is? De in 2001
opgestelde Commissie Psychische Ar
beidsongeschiktheid van Donner, noemt
hiervoor acht spelregels:
1. Even rust is goed, met rust laten
werkt averechts
'Zorg maar eerst dat je weer de oude
wordt!' Hoewel goedbedoeld is één ding
zeker; van afwachten en niets doen is nog
nooit iemand beter geworden! Hoe langer
iemand het begin van zijn herstel voor zich
uitschuift, hoe kleiner de kans dat hij weer
terug kan naar zijn baan.
2. Arbeid is vaak het beste medicijn
'Hopen dat het vanzelf weer overgaat' is
een illusie. Rust kan wel goed zijn, maar
het besef dat je weer grip krijgt op je leven
is essentieel. De regelmaat van (deels)
weer werken en contact hebben met colle
ga's draagt vaak bij aan herstel.
3. Werknemer en werkgever zijn
samen verantwoordelijk
Uit onbegrip voor of onwetendheid van
'ziektes tussen de oren' blijft het vaak te
lang stil tussen werkgever en zieke werk
nemer. Alleen als beiden hun verantwoor
delijkheid nemen en in actie komen, is er
zicht op herstel en oplossingen. Werkge
ver en werknemer kunnen bovendien
altijd hulp van deskundigen zoeken, zoals
de huisarts, bedrijfsarts, therapeut en
andere aanbieders op de markt die behan
delingstrajecten aanbieden. Onderaan het
anikel vindt u het telefoonnummer van
aanbieder DIAO*).
4. Alléén behandelen of gedeeltei^k
weer aan de slag is niet de oplossing
Uitsluitend medische of psychologische
behandeling is niet genoeg om iemand
weer succesvol aan de slag te krijgen.
Maar ook zonder meer weer overgaan tot
de orde van de (werk)dag is evenmin een
oplossing. Vaak is een combinatie van
twee sporen nodig: én werken aan herstel
én zoeken naar geschikte tijdelijke arbeid
of aanpassing van de functie. Om dit te
bereiken maken werknemer en leidingge
vende samen afspraken en komen deze
ook na.
5. Verschuilen achter de ander lost
niets op
Zet de werkgever zich gebrekkig in?
Werkt de zieke werknemer onvoldoende
mee? Dat is voor de 'andere partij' geen
excuus om niets te doen. Bij sommige psy
chische problemen kan iemand niet op
eigen kracht beter worden. Soms weet 'de
baas' niet zo snel welke ondersteuning hij
kan bieden of hoe hij passend werk geor
ganiseerd krijgt. Hij zal dan hulp moeten
inroepen. Te laat in actie betekent hoe dan
ook: herstel duurt nog langer, klachten
worden ernstiger, kans 'op WAO' wordt
groter en het loon moet langer doorbetaald
worden.
6. Een succesvolle oplossing vereist
openheid van zaken
De werkgever mag vragen wat er aan de
hand is en mag vragen welke taken de
werknemer denkt wel te kunnen doen. Hij
mag vragen of de werknemer al onder
behandeling is en wanneer hij denkt weer
aan de slag te kunnen. De werkgever heeft
recht op deze antwoorden. De werknemer
heeft daarentegen recht op alle bijstand en
informatie van de werkgever die nodig is
voor herstel en terugkeer naar het werk.
Deze rechten gaan prima samen met het
medisch beroepsgeheim en de privacywet
geving.
7. Psychische arbeidsongeschiktheid
heeft wortels doorgaans in de per
soon en in het werk
Klachten alléén zijn meestal niet de door
slag bij 'uitval'. Ook de inhoud van het
werk en hoezeer iemand zijn taakuitoefe
ning kan beïnvloeden plus de relatie met
leiding en collega's wegen sterk mee. Pre
ventie van verzuim slaagt niet zonder het
systematisch opsporen en aanpakken van
gezondheidsrisico's in de organisatie.
8. Er is een laatste druppel, maar de
emmer was al vol
Ieder mens maakt grotekans minstens
éénmaal tijdens zijn loopbaan door stress
of overspannenheid uit te vallen. Daar kan
van alles aan voorafgaan. Onopgeloste
privé-problemen, een hoog opgelopen
werkdruk of slechte verhoudingen op het
werk. Ook psychiatrische stoornissen kun
nen meespelen. Essentieel is dat de zieke
en zijn omgeving signalen leren herken
nen en daarop tijdig reageren.
Bron tekst: brochure 'Verzuim door psy
chische problemen', verkorte weergave
van de Leidraad 'Aanpak en verzuim om
psychische redenen' 2001.
DIAO staat voor Delta Instituut Arbeid
Organisatie en biedt behandelings- en
begeleidingstrajecten aan bij bedrijven die
dit product inkopen voor hun medewer
kers. Het product is voor medewerkers die
door psychisch klachten uit het arbeids
proces zijn geraakt en die terugwillen naar
de werkplek. Deze medewerkers moeten
nog iets overwinnen en zijn gemotiveerd
mee te werken aan hun behandeling en
willen de vicieuze cirkel doorbreken.
Medewerkers kunnen zich zelf aanmelden
bij DIAO. Dit gaat veelal via een vast aan
spreekpunt in de organisatie, bijvoorbeeld
het bedrijfsmaatschappelijk werk van het
bedrijf waar u werkt. Wel kan de mede
werker zijn leidinggevende of hoofd per
soneelszaken attent maken op een aanbie
der als DIAO.
Voor meer informatie: mevrouw S. Rij
mers, secretariaat DIAO, telefoonnummer
010-2770661 ma-vr. (op vrijdag tot 12,30
uur) of via de mail: secretariaatdiao.nl
NED. HERV. KERK
Beroepen te Dirksland, C. van Duijn te
Amsterdam; te Poederoijen-Loevestein, M.
Maas, kandidaat uit Putten.
Bedankt voor Sibculo-Kloosterhaar, R. J.
Perk te Hellendoom.
GEREFORMEERDE KERKEN
Bedankt voor Sibculo-Kloosterhaar, R. J.
Perk te Hellendoom.
Aangenomen naar Kudelstraat (SoW), R.
Poesiat te Lutten.
GEREFORMEERDE KERKEN (VRIJG.)
Aangenomen naar Amersfoort-west (twee
de predikantsplaats), A. Buursema te
Utrecht-noord/west, die bedankte voor
Voorthuizen-Bameveld; naar 's Gravenha-
ge-Zuid/Rijswijk, D. de Jong te Grijpskerk
en Niezijl, die bedankte voor Aduard; naar
Zwartsluis, J. T H. Rozemuller te Baflo.
Beroepen te Hasselt i.s.m. de Overijsselse
Zendingsdeputaten, P. R. Baas te Hasselt,
voor het zendingswerk op Papoea, die dit
beroep heeft aangenomen.
NED. GEREF. KERKEN
Beroepen te Maaassluis en te Zeewolde, J.
A. Roose te Venlo; te Emmeloord, J. A.
Roose, voorheen vrijgemaakt-gereformeerd
predikant te Venlo.
Aangenomen naar Hoorn, J. Jonker, kandi
daat te Utrecht.
H:
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Oud-Beijerland, A. Wagenaar
te Aalten.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Dirksland en te Genemuiden,
W. J. Karels te Hardinxveld-Giessendam; te
Tricht/Geldermalsen, C. Sonnevelt te Veen-
endaal; te Aalst en te Lisse, G. J. N. Moens
te Goes, die bedankte voor Rotterdam-Zuid;
te Zwolle, W. Visscher te Amersfoort.
Bedankt voor Kampen, P. Mulder te Dor
drecht; voor Stolwijk, G. Mouw te Uddel.
ïH
OUD GEREF. GEMEENTEN
Aangenomen naar Krimpen a/d IJssel, A.
Kort te Rijssen.
(ffö .7^ o'ö olb J*^ J^ 5^ 5^ öf^ .31^ tfffe -7^ "j^
In onze rubriek 'Creatief thuis' van 15 november werd de lezer uitgelegd hoe een
bloemstuk van zelfgemaakte roosjes met kaarsvet kon worden gemaakt. Een foto van
i het uiteindelijke resultaat ontbrak nog in deze rubriek. Daarom plaatsen we alsnog de
ontbrekende foto van het bloemstuk. Het resultaat mag er zijn!
5 QiÖ Qip OiC-Oip^1^ Oiö QiO ^lO GiO-iiO Oi^ QiO QiÖ ^ip OiO QiÖ
Het milieu-instituut Öko-trend stelt als sinds
1997 elk jaar een lijst op met de millevrien-
delijkste auto's. Daarbij staat vooral het
advies bij de aankoop van milieuvriendelij
ke auto's voorop.
De 3-liter Lupo kon dit jaar met ruime voor
sprong de toppositie in het algemeen klasse
ment verdedigen. Ook in de afgelopen twee
jaren wist de Lupo deze begeerde positie te
veroveren. Hiermee wordt eens te meer
bevestigd hoe groot de waarding is voor het
feit dat Volkswagen een auto met een brand
stofverbruik van slechts 3 liter per 100 kilo
meter in productie heeft genomen.
Uit in totaal 1160 auto's die dit jaar door de
kritische onderzoekers van het milieu-insti
tuut uit Wuppertal werden beoordeeld, wis
ten drie Volkswagen-modellen een notering
in de Top 10 te behalen. Daarbij gaat de
Lupo 3L TDI aan kop, met op de plaatsen 4
en 5 respectievelijk de Polo 1.4 FSI en de
Golf 1.6 FSI, die in het voorjaar 2003 in
Nederland verwacht worden. Net als vorig
jaar haalde de Sharan 2.0 in de categorie
'Vans' de eerste plaats.
Met de FSI-technologie zet Volkswagen de
ontwikkeling van zuinige auto's consequent
voort. FSI (Fuel Stratified Injection) is direc
te brandstofinspuiting voor benzinemotoren
en staat voor meer rijplezier bij een lager
branstofverbruik.
Bij de notering stelt Öko-trend een totale
milieubalans op, van productie tot sloop.
Deze omvat diverse aspecten, zoals het zui
nig omgaan met grondstoffen bij productie,
inkoop en logistiek, maar ook criteria als het
brandstofverbruik, de emissies van schade
lijke uitlaatgassen en de geluidsproductie
van de auto's. Andere aspecten zijn recy
cling en milieumanagement.
Het ruisen van blad in de wind en het spel van licht en schaduw door struiken en bomen.
Een tuin kan u weer bij uzelf terug brengen, voor een adempauze zorgen. Hard nodig in ons
jachtige leven en iedere keer weer ware therapie. Het geheim van tuinen die dat met u doen
zit in rust en soberheid. De rust komt van een afgewogen samenstelling van groen in ver
schillende tinten en talloze bladvormen, een fraaie verhouding tussen bladverliezers en
groenblijvers en een bescheiden gebruik van kleine bloemen. In het liefst koele tinten zoals
wit en blauw.
Het zijn er niet zo veel, maar ze zijn wel erg
mooi. Perovskia bijvoorbeeld, een halfhees-
ter met fijn grijsgroen blad en hoge violette
bloeiaren. Of Caryopteris, een prachtige
struik die met zijn lange blauwe bloemplui-
men maandenlang de herfsttuin siert. Ook
Ceanothus, de Amerikaanse sering en de
schitterende Hibiscus. Die bloeien door tot
de vorst invalt, net als veel rozen. Bij de vaste
planten stelen herfstaslers en herfstanemo-
nen de show. De herfsttijloos (Colchicum)
kleurt de tuin met zijn grote krokusachtige
bloemen en herfstkrokussen als Crocus pul- in plaats van in het voorjaar. Hun tere kleu-
cfiellus en Crocus banaticus bloeien nu ook ren passen prachtig in dit seizoen.
De planten kunnen nu wintermooi worden gemaakt. Verzamel mooie bladeren, wortels,
zaden en vruchten voor decoratie. Hark het blad regelmatig van het gras, anders verstikt
dat. Het is nu ook de tijd om zaad te zaaien dat een koudeperiode moet ondergaan om te
kunnen kiemen. Zware grond (klei, leem) kan nu worden gespit als spitten nodig is, maar
wacht daar bij lichte grond (zand) mee tot het voorjaar. Plant voorjaarsbloeiende bollen,
grote en kleine fruitsoorten, heesters en bomen met kale wortels. Tuinplanten die in pot zijn
gekweekt kunt u altijd planten, behalve als het vriest of als het erg nat is. Snoei zonodig
bomen en struiken in vorm. Planten die in het vroege voorjaar bloeien nu niet snoeien,
anders neemt u de bloemknoppen ook weg. Haal het afstervende loof bij vaste planten weg
als dat groenblijvers ernaast dreigt te verstikken. Laat het anders tot het voorjaar zitten. Ga
door met grasmaaien zolang het gras nog groeit.
Deze competitie wordt sinds 2000 georga
niseerd door het Hoveniers Informatiecen
trum (HIC) in Bunnik om meer bekendheid
te geven aan het grote vakmanschap van
Nederlandse hoveniers en groenvoorzie
ners. Die kunnen zich jaarlijks met een door
hun bedrijf aangelegde tuin opgeven voor
de competitie. Er wordt m drie categorieën
meegedongen naar de prijs voor de best
aangelegde tuin van Nederland: tuinen tot
100 m', van 100-400 m' en als derde grote
tuinen zonder limiet. Inmiddels zijn zes tui
nen door een vakkundige jury in voorse
lectie genomineerd. Vanaf 29 oktober 2002
is bekend welke tuin als beste uit de bus
komt. Bij de selectie worden niet alleen za
ken als ontwerp, de toepassing van dode
materialen en de beplanting meegenomen
Ook de wijze waarop de wensen/eisen van
de opdrachtgevers werden gerealiseerd, is
een belangrijk criterium. Bent u erg tevreden
over de tuin die uw hovenier voor u maakte,
laat hij uw tuin dan nu vast aanmelden voor
de competitie 'DeTuin van het Jaar 2003'
In de leukste tuin van ,'\lededand vindt u
het allemaal. De speciale sfeer in de na-
jaarstuin. Een Tuin die rust en stilte uit
straalt. Een goed vooibeeld van zo'n tuin
vindt u op de Floriade aan het meer'. Deze
'Tuin der bezinning' is een van de drie Emo-
tietuinen. Met de natuu'Stenen 'droompa-
den' die vanuit het centrale pad uitlopen
in het omringende bo' en in schemering
verdwijnen. Opvallen.: in deze tuin zijn
prachtige treurboompjeb met groot gedeeld
blad In een maat die ook in uw tuin past,
Sophorajaponica'Pev'M^s' heten ze, in het
Nederlands'honingboo"i'.
Ze bloeien schitterend .Mt in juli-augustus
Ga maar kijken, er val; "iet alleen voor de
ziel, maar ook voor (ie echte plantenlief
hebber nog vppl mpp' 'e genieten 'In de
presentatie "Dp Groene Stad" beleeft u de
invloed van gropn ^p viprkante meter
Tijdens de wisselende "'nnententoonstel-
Imgen tonen blopmsie'unstenaars en ar
rangeurs hun hf".tp ki,-^ 'pn met gevarieer
de produrtpn Adiieir 'formatie over de
floriade 20n; wwwfloriade.nl
Ook coniferen zijn in al hun vormen uiterst
dankbare en rustgevende planten m de tuin.
Veel groenblijvende planten hebben iets
rustgevends. Ze vormen het blijvende'groe
ne geraamte' van de tuin, waartegen al het
andere des te beter uitkomt. Zeker bij de
coniferen kunt u kiezen uit honderden soor
ten en cultivars in tientallen kleuren. Van
goudgeel en brons tot blauw en bont en ui
teraard groen in alle toonaarden. Behalve
bij de groene is er vooral bij blauwe conife
ren veel keus. Sommige coniferen verkleu
ren trouwens iets met de seizoenen. Aparte
groei- en snoeivormen kunnen een gewel
dige impact in uw tuin hebben. Boompjes
met groene of goudgele'bollen', smalle zuil-
vormen, stamboompjes, treurvormen, bo
dembedekkers, mini's en reuzen. Coniferen
zorgen voor structuur in de tuin.
Er zijn erg veel planten die de tuin ook 's
winters mooi laten ^ijn Gropnblijvers en
bloeiers, U heeft uw tuin om er het hele jaar
van te genieten. Kwekers en tuincentra heb
ben de planten de u kunnen inspireren. Plant
ze nul Laat ook de plantenbakken waar de
zomerbloeiers in stonden niet leeg staan. Zet
er bijvoorbeeld kleine conifeertjes in, samen
met Skimmia, mooie winterbloeiende heide
{Erica carnea) in allerlei roze en paarse tin
ten, winterviolen, kleurrijke sierkool enz, U
heeft er maanden plezier van.
In 201 o zullen we anders wonen, werken en
recreëren. Dat zeggen de ontwikkelaars,
planners, ruimteverdelers en psychologen.
Alle functies verdicht, m elkaar geschoven,
gestapeld. Maar met groen op alle niveaus.
Meer bebouwing betekent kleinere tuinen,
maar op elke vierkante meter buitenruimte
kan iets We willen cultuur en natuur dicht
bij elkaar. Dat zal in de toekomst nog ster
ker zo zijn. Tuinen kunnen overal en verbe
teren de kwaliteit van de woonomgeving
enorm. Die wordt in hoge mate bepaald door
het groen. Een straat zonder bomen vinden
we kaal. Maar zo'n straat is ook stoffiger,
lawaaiiger, heter en winderiger. Planten hou
den onze leefomgeving beter leefbaar Wo
ningen worden ook nu al meer waard ge
vonden als ze in het groen staan. Een kan
torencomplex heeft minder allure zonder
groene omlijsting. Dat gevoel en de kennis
daarover zal snel toenemen. De projectont
wikkelaars van de nabije tijd zullen het
groen als broodnodige bouwsteen in het
geheel opnemen. De natuur speelt een be
langrijke partij in de symfonie van de stad.
Hoveniers maken tuinen Groenvoorzieners
maken parken en plantsoenen, sportvelden
en recreatieterreinen, leggen het groen bij
grote bedrijven aan, werken heel vaak voor
gemeentelijke en provinciale overheden in het
openbare groen.
Soms gaat het om kilometersgrote projecten
midden in een stadsomgeving, soms om de
aanleg van nieuwe nattur Bedrijven die in
deze grootschalige groenprojecten zijn ge
specialiseerd, hebben ei - naast heel veel
groene kennis - een geweldig arsenaal aan
zware machines en gereedschappen voor in
huis. Heel anders dan een hovenier die zich
veel meer met klein groen werk bezig houdt
en soms zelfs met al zijn spullen door een
huis heen moet om daarachter een tuin te
kunnen maken. Groenvoorzieners en hove
niers zijn elk op hun gebied even veelzijdig
en creatief Ze hebben verstand van land-
schaps- en tuinarchitectuur, planten en be
strating, constructiewerk en waterpartijen. Ze
werken zonodig nauw samen met kunste
naars, kwekers, boomverzorgers en andere
specialisten en zorgen dat uw leef-, woon- of
werkwereld mooier en beter wordt.
