De afgang van
Kuiterts theologie
e t i e fe
Opbrengst Operatie Schoenendoos
PREDIKBEURTEN
FNV thema-avond
over 'ontslag'
Dienst voor
belangstellenden
Een advertentie in Eilanden-Nieuws heeft altijd succes
Lijn
ICT
■■m
EIIAI1DB1-I1IEUW5
Over Kuitert
Wat is de oorzaak?
De grote keer in Kuiterts denken
Afwijzing van Gods openbaring
Geen theologie meer
W.H. Velema
Twee kamerkoren met stijlvol
programma in Dirksland
EIIIVI1DEri-l1IEUW5
Zondag 24 november 2002
Koos van Adrichem
in Flakkeecialiteiten
Radio-opname 'Nederland
zingt' in Oude Tonge
De organisatie van de Operatie Schoenendoos wil iedereen bedanken
die heeft meegewerkt aan 'Operatie Schoenendoos'. De kinderen
hebben de schoenendozen mooi versierd en gevuld. Door de grote
medewerking werden op 14 november 468 schoenendozen afgege
ven aan de medewerkers van 'Operatie Schoenendoos' in Gouda. Dit
jaar werden 75 schoenendozen meer opgehaald als vorig jaar.
■M«W
VRIJDAG 22 NOVEMBER 2002
Kuitert is geëmeriteerd hoogleraar van de
theologische faculteit aan de VU. Hij is bin
nen en buiten de kerk bekend. NRC Han
delsblad wijdde 28 oktober een uitgebreid
artikel aan de ontwikkeling van Kuiterts
theologie. Hij heeft aan de VU van 1967-
1989 ethiek gedoceerd. Als zodanig valt
onderstaande beschouwing binnen deze
rubriek. Ik erken dat wat nu volgt de grenzen
van de ethiek te buiten gaat. Toch waag ik
het erop binnen dit kader over Kuitert te
schrijven.
Kern van de vraag die mij bezighoudt is:
Hoe kan een hoogleraar theologie die als
gereformeerd predikant is begonnen, zo ver
komen dat hij nu het omgekeerde voordraagt
van wat hij tevoren heeft gepredikt. Kuitert
verklaart nu God tot een product van het
menselijk denken, is de conclusie van Her
man Amelink in genoemd artikel. In plaats
daarvan dat God de mens geschapen heeft,
heeft nu de mens de idee God ontworpen.
God is dus product van menselijk denken.
Met deze stelling als einde van zijn denkont
wikkeling heeft Kuitert de theologie verla
ten. Spreken over God als product van men
selijk denken is antropologie en geen theolo
gie. In zijn latere werken (na 1992) drong de
antropologie steeds verder op in Kuiterts
theologie. Nu, in zijn (tot heden) laatste
boek, 'Voor een tijd een plaats van god'
heeft antropologie het terrein van de theolo
gie geheel in beslaggenomen. Daarom
spreek ik over de afgang (in de zin van het
verdwijnen) van Kuiterts theologie.
Amelink stelt de vraag naar de oorzaak van
het verloop van Kuiterts theologie. Hij
noemt als eerste factor het feit dat Kuitert
zijn theologie goeddeels buiten de kerk heeft
beoefend. De kerk heeft hem links laten lig
gen en dat heeft Kuitert pijn gedaan. Hij is
nooit gevraagd als adviseur of voor het lid
maatschap van een commissie van de syno
de van de Gereformeerde Kerken. Kuiterts
collega Brinkman (ook van VU) noemt als
belangrijkste oorzaak 'de fuik van de publi
citeit'. "De media en zijn uitgever hebben
hem als het ware gedrongen in de richting
die hij is gegaan". Brinkman suggereert dat
Kuitert een aftreksom heeft gemaakt. De
titel van het artikel luidt dan ook: 'Hup, daar
gaat weer een dogma'. Brinkman noemt
Kuitert een volbloed Kuyperiaan. Evenals
bij Kuyper is bij Kuitert een combinatie van
rationalisme en mystiek te vinden.
Zijn deze beide oorzaken toereikend om de
afgang van Kuiterts theologie te verklaren?
Ik karakteriseer ze als een psychologische
verklaring. Zeker, Kuitert kan teleurgesteld
zijn over het feit dat de kerk hem heeft
gepasseerd. Overigens hebben veel kerkle
den dat niet gedaan. Hij heeft binnen en bui
ten de kerk veel aandacht gekregen.
De fuik van de publiciteit kan een sterken
aantrekkingskracht hebben uitgeoefend. Ik
acht Kuitert echter een te helder denker, om
ter wille van de verkoopcijfers van zijn boe
ken, God tot een schepping van de mens te
verklaren. Het gaat veel dieper in iemands
ziel als je van het geloof in God overstapt op
het geloof in de mens, die dan nog zijn god
(in dit geval past geen hoofdletter) schept.
Hier is een geestelijk proces aan de gang.
We hebben in de negentiende eeuw ook zul
ke radicale veranderingen gezien in het den
ken van theologen. Ik noem als voorbeeld de
bekende Allard Pierson. Er zijn er meer.
In 1971 heb ik het tot dan verschenen werk
van Kuitert getypeerd als 'aangepaste theo
logie'. Ik deed dat omdat Kuitert de norma
tiviteit van de Schrift had losgelaten. Het
menselijk denken (de ratio) werd door hem
tot maatstaf van zijn theologie gemaakt. Dan
maak je een draai van honderdtachtig gra
den. Hoezeer ik toen Kuiterts theologie in
strijd met het gereformeerde belijden vond,
dat Kuitert dertig jaar later de mens tot
schepper van de Godsidee zou promoveren,
heb ik niet voorzien. Ik kon dat niet en wilde
het eigenlijk ook niet. Hoe is het mogelijk
dat een theoloog die met het Apostolicum
het geloof in een drie-enig God heeft bele
den, vervalt tot religieus nihihsme. Ik bezig
dit woord omdat God voor Kuitert niets
anders voorstelt dan product van zijn eigen
denken.
Het begin van de afgang ligt daar waar Kui
tert de Schrift als openbaring van God
afwijst. Ik citeer de bekende uitdrukking uit
1974, dat openbaring van beneden komt
ook al zeggen wij dat ze van boven komt.
Openbaring, dus ons spreken over God
komt van beneden; is derhalve product van
ons eigen denken, voelen, willen, enzo
voort!
Bij Kuitert zien we deze omkeer in de theo
logie zich steeds verder verwijderen van
God en Zijn openbaring. Het slot komt hier
op neer, dat God een product is van mense
lijk denken. Je moet maar durven!
Zoals ik hier boven reeds schreef, dit is geen
theologie meer maar antropologie. Dus ken
nis en leer van de mens. De Godsidee is pro
duct van de mens. Dat is een radicale ornke-
ring van wat Kuitert in de beginjaren van
zijn kerkelijk en theologisch optreden heeft
geleerd.
Ik heb mij nooit kunnen indenken dat een
theoloog van gereformeerde huize zo ver
zou komen. Zeker, er zijn meer gereformeer
de mensen, ook predikanten, zo radicaal
vrijzinnig geworden. Dat Kuitert de Gods
idee tot product van de mens zou verklaren
leek mij hoogst onwaarschijnlijk. Wie dat
doet, treedt immers geheel buiten de theolo
gie. Hij verklaart theologie tot onderdeel, ja
zelfs een product van de natuurwetenschap-
pan.
Het laatste boek van Kuitert, waarvan intus
sen een vierde druk is aangekondigd, is dan
ook geen theologie meer, maar antropologie;
dat is leer omtrent de mens. De kranten heb
ben er uitvoerig over geschreven. De hoofd
lijnen van de inhoud zijn mij daardoor
bekend. Ik heb geen behoefte om het boek
aan te schaffen, zelfs niet om het te lezen.
De ontwikkeling grijpt mij aan. We zijn bei
den bij professor Berkouwer aan de VU
gepromoveerd. Hij is een totaal andere rich
ting ingeslagen. De titel boven dit artikel wil
zeggen: Kuitert heeft met de theologie
gebroken. Ieder die zijn boeken leest en over
hem spreekt of schrijft, zou dat moeten
bedenken. In 1971 heb ik als een der eerste
kritisch over Kuiterts theologie geschreven.
Dertig jaar geleden kon ik niet vermoeden
dat Kuitert zich zou ontwikkelen tot een
denker die nog wijsgerig over God spreekt,
maar de theologie heeft verlaten. Er zijn nu
heel wat mensen, ook predikanten, die
inzien dat Kuitert geen theologie meer
schrijft, maar de theologie heeft opgesloten
in de leer omtrent de mens. Theologie is bij
hem filosofische antropologie geworden. Ik
schrijf deze zin met droefheid in mijn hart.
Ter wille van de eerlijkheid gebruikte ik in
de titel het woord afgang. Het zou Kuitert
sieren als hij van de naam theoloog afstand
deed. Dit ter wille van de duidelijkheid naar
alle kanten.
Op zaterdag 23 november, hopen het Vocaal
Ensemble "Chantez a Dieu" o.l.v. Paul
Heijboer en het Vocaal Ensemble "Magnifi
cat" o.l.v. Rinus Verhage, met medewer
king van Wim Diepenhorst aan het orgel,
een concert te verzorgen in het prachtige
kerkgebouw van de hervormde gemeente te
Dirksland. De toegangsprijs is 5,- voor
volwassenen en 3,- voor 65-plussers en
scholieren; kinderen tot en met twaalf jaar
mogen gratis naar binnen. De aanvang van
de avond is 20.00 uur.
Het programma bestaat uit een aantal vocale
blokken die afgewisseld worden met twee
orgelsoli. Omdat twee koren dit programma
verzorgen, is naast de inbreng van de koren
afzonderlijk - met werken van Bach, Pur-
cell, Rutter, Bruckner en anderen - ook
gekozen voor een aantal dubbelkorige wer
ken van Mendelssohn. Kerkmuziek dus, die
overwegend staat in de Lutherse traditie en
voor deze avond een periode bestrijkt van de
I6e tot en met de 20e eeuw. Muziek geïnspi
reerd door het bijbelwoord en volgens Lut
her bedoeld als voertuig van het evangelie.
De organisatie van deze kerkmuziekavond is
in handen van het Vocaal Ensemble "Mag
nificat" en de uitvoerenden hopen dat u met
hen wil genieten van een luisterrijk concert!
chr. streelïblad op gereformeerde grondslag
voor de zuid-hollandse en Zeeuwse eilanden
is een uitgave van Uitgeversmaat
schappij Eilanden Nieuws BV
Verschijning: dinsdag- en vrijdagavond
Tel. (0187)471020
Fax (0187)48 57 36
Postbus 8, 3240 AA Middelhamis
Langeweg 13, Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINISTRATIE:
tel.(0187)47 10 20
e-mail: Algemeen@gebr-dewaal.com
(onder vermelding van 'adv' of 'adm')
tarief per mm 0,25:
contracttarieven op aanvraag
slultlngstennyn zakelijke advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
sluitingstermijn overlijdensberichten:
dinsdag en vrijdag 8.30 uur
voor foutief geplaatste advertenties als
gevolg van onduidelijke advertentie
opdrachten of telefonisch opgegeven
advertenties kan de uitgeverij niet
aansprakelijk worden gesteld.
Advertentie-acquisitie:
A. J. van der Velden.
06-50448359
REDACTIE:
hoofdredacteur: J. Villerius,
tel. (0187)47 10 22.
privé (0187) 60 14 40
e-mail: J.VilIerius@gebr-dewaal.com
Plaatsing van ingezonden berichten kan
zonder opgaaf van redenen worden gewei
gerd.
ABONNEMENTEN:
Per kwartaal 8.90.
Per Jaar €33,60.
Abonnementen zijn bij vooruitbetaling
en worden automatisch verlengd.
Opzeggingen schriftelijk
vóór 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor
deze ingaan doorgeven.
REKENINGNUMMERS:
postbank 167930
rabobank Middelhamis 342001108
OUDDORP - Herv. Gem. Dorpskerk: 9.30
uur ds. A. Simons, Goudswaard en 18.30
uur kand. A. J. Pater, Veenendaal. Eben-
Haëzer: 9.30 uur kand. A. J. Pater en
18.30 uur ds. A. Simons - Oer. Gem.
9.30 en 18.30 uur leesdienst - Ger. Kerk
10.00 uur ds. J. G. Arensman en 18.30
uur ds. J. Koster, dienst voor belangstel
lenden - Doopsgezinde Gem. 9.30 en
18.30 uur ds. J. Smink.
GOEDEREEDE - Herv. Gem. 9.00 en
10.45 uur ds. J. W. van Estrik, voorberei
ding Heilig Avondmaal en 18.30 uur ds.
P. J. Stam, Katwijk aan Zee.
STELLENDAM - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. W. L. Smelt, voorbereiding Heilig
Avondmaal en 18.00 uur ds. P. J. den
Admirant, Capelle a/d IJssel - Ger.
Kerk 10.00 uur ds. J. Koster en 18.30
uur leesdienst.
MELISSANT-Herv. Gem. 10.00 en 18.00
uur kand. G. A. van Ginkel, Maartens
dijk, v.m. voorbereiding Heilig Avond
maal - Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst - Ger. Kerk 9.30 en 17.00 uur
ds. mevr. H. Siebert - Ger. Gem. in
Ned. 10.00 en 18.00 uur leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem. 10.00 uur ds.
I. Hoornaar, Ermelo, welkomstdienst en
18.00 uur ds. R. de Reuver, Boskoop,
voorbereiding Heilig Avondmaal - Ger.
Gem. 10.00 uur leesdienst en 15.00 uur
student Beens.
HERKINGEN - Herv. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. A. van Wijk, v.m. bedie
ning Heilig Avondmaal en nam. dank
zegging en nabetrachting Heilig Avond
maal - Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst.
SOMMELSDIJK - Herv. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. G. C. Kunz, v.m. bediening
Heilig Avondmaal en nam. dankzegging
Heilig Avondmaal - Lukaskapel HDG
10.15 uur ds. J. Willemsen, bediening
Heilig Avondmaal - Rem. Ger. Gem.
10.00 uur ds. E. L. van Dunné-de Bijll
Nachenius - Herv. 'Exodus' Gem.
10.00 uur ds. R. Steenstra - Christenge
meente CAMA, het Prieel 10.00 uur R.
Pieper en 14.30 uur dankdienst o.l.v. J.
de Gans.
MIDDELHARNIS - Herv. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. C. Gielen, v.m. bediening
Heilig Avondmaal en nam. dankzegging
Heilig Avondmaal - Chr. Ger. Kerk
9.30 en 18.00 uur ds. P. den Butter -
Ger. Gem. 9.30 en 18.00 uur ds. J.
Karels - Ger. Kerk 10.00 en 17.00 uur
ds. L. J. Lingen - Ger. Kerk (Vrijge
maakt) 9.30 en 14.30 uur ds. G. Meijer.
NIEUWE TONGE - Herv. Gem. 9.30 en
18.00 uur ds. A. Belder, v.m. bediening
Heilig Avondmaal en nam. dankzegging
Heilig Avondmaal - Ger. Gem. 10.00
en 18.00 uur student E. Bakker.
OUDE TONGE - Herv. Gem. 10.00 uur ds.
A. van Lingen, voorbereiding Heilig
Avondmaal en 18.00 uur ds. W. van
Gorsel, Bergambacht - Ger. Gem. 10.00
uur leesdienst en 15.00 uur student E.
STAD aan 't HARINGVLIET - Herv.
Gem. 10.00 uur ds. H. A. Samsom, voor
bereiding Heilig Avondmaal en 18.00
uur ds. F. Hoek, Hendrik Ido Ambacht -
Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst
- Ger. Kerk 10.00 en 18.00 uur ds. Th.
de Kok.
DEN BOMMEL - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. P. van Duijvenboden, voorbereiding
Heilig Avondmaal en 18.00 uur dr. T. E.
van Spanje - Ger. Kerk 10.00 uur de
heer M. Jansen en 18.00 uur drs. A. P.
Spaa.
OOLTGENSPLAAT - Herv. Gem. 9.30
uur dr. T. E. van Spanje, voorbereiding
Heilig Avondmaal en 18.00 uur dr. P. H.
Een streep van punt a naar punt b. Het
kortst is een rechte lijn, het langst is de lijn
trekken. In verschillende plaatsen is een
lijnbaan. Aan de lijn is een dagelijks
gebeuren en lijn twee doet al jaren mee. Er
zijn lijnen genoeg. Stippellijn. Vislijn. De
lijn van Hoek van Holland naar Har
wich. De Amerika-lijn vaart niet meer. Wat
is mu lievelingslijn of heeft u geen favoriete
lijn In dat geval bent u meerlijnig.
Het is lijn al wat er trekt de laatste jaren.
Iedereen kent de grote lijnen als de Hema-
lijn of de telefoonlijn. Over sommige lijnen
wordt heftig van gedachten gewisseld. Bij
voorbeeld over de omstreden lijn van voor
zitter Mao, de zeer lange lijn van Darwin
of het lijnzuerk van Picasso. Wie in het werk
van laatstgenoemde echte lijnen ziet, is een
belijnde man of vrouw. De beroemde kun
stenaar trok vast en zeker lijnen, maar
velen zien in zijn werk meer strepen dan lij
nen.
De trend om overal een lijn in te zien is niet
van vandaag of eergisteren. Lijn-gedoe is
er sinds mensen gedachten op schrift, stel
len. Wanneer deze aan gelinieerd papier
worden toevertrouwd ontstaat eerst een
schrijflijn, dan een leeslijn, vervolgens een
denklijn en tenslotte: cultuur historisch
gedachtegoed. Zx> ontstaan lijnen die lan
ger beklijven dan één oftiuee generaties.
Verschillende denklijnen groeien uit tot
ideeënlijnen, de grondslag voor beschaving
en cultuur. Alsmaar lijnen volgend gaat u
terug in de tijd en u komt tegelijk verder.
Zonder lijn lijkt velen de beste weg, maar
dat leidt tot weinig belijnd denken. Zonder
lijn wordt al dat geschrijf een kriebelende
massa. Beter is een belijnde visie. Tegen de
stroom in ontstaan bijzondere lijnen, maar
dat vergt het een en ander. Zoals het verwijt
rechtlijnig te zijn.
In tegenstelling tot de tijdvolgorde in de
Bijbel, eindigen xue bij Adam en Eva. In het
paradijs werd de heilzame verbinding met
God verbroken. De gevolgen daarvan zijn
dagelijks waarneembaar. De band met de
Schepper werd verbroken. Sindsdien spre
ken we van een breuk. Maar er is een Heel
meester die gebroken lijnen kan en wil her
stellen.
Zaterdag 23 november, om 09.00 uur ont
vangt Jan Lodder een veehouder in zijn
radioprogramma "Flakkeecialiteiten". Het is
Koos van Adrichem uit Melissant. Koos
werd 46 jaar geleden geboren in Berkel en
Rodenrijs en kwam via Delf gauw in Melis
sant terecht. Daar begon hij een eigen bedrijf
als "koeieboer". Hij maakte de ontwikkeling
mee van het melken met de hand tot het mel
ken met een computergestuurde machine.
Volgens Koos is een koe een huisdier.
Waarom dat zo is, legt hij zaterdag verder uit
in "Flakkeecialiteiten". De herhaling is dins
dag om 18.00 uur.
van Harten, Ridderkerk - Ger. Gem.
9.30 en 18.00 uur student Beens - Ger.
Kerk 9.30 uur drs. P. H. de Goede
(H.A.) en 18.00 uur de heer Zweers.
LANGSTRAAT - Herv. Gem. 10.00 uur
kand. mr. J. Kooij, voorbereiding Heilig
Avondmaal.
Maandag 25 november organiseert de FNV-
bouw op Goeree-Overflakkee een thema
avond over het ontslag. Deze avond wordt
gehouden in het Diekhuus te Middelhamis
om 19.30 uur.
Ontslag is altijd een ingrijpende gebeurtenis.
De meest voorkomende manieren waarop
een dienstverband kan eindigen zijn: Ont
slag met wederzijds goedvinden; ontslag in
de proeftijd; eenzijdig door de werkgever
(ontslag via het bureau arbeidsvoorziening
of de kantonrechter); ontslag op staande voet
of ontslag na een tijdelijk contract.
Volgens de FNV geldt in al deze gevallen
dat als men het niet eens is met ontslag er
dan direct schriftelijk moet worden gepro
testeerd. En er moet direct kontakt opgeno
men worden met de vakbond.
De Evangelische Omroep houdt op woens
dag 4 december een grote koor- en samen-
zangavond in de Nederlandse Hervormde
Kerk, Kerkring 1 in Oude Tonge onder de
titel 'Nederland Zingt'. De radio-opnames
die op deze avond worden gemaakt zal de
EO later uitzenden. De avond begint om
20.00 uur. Gezien de radio-opnames is het
belangrijk dat belangstellenden om 19.45
uur aanwezig te zijn. De toegang is vrij.
De volgende koren en musici werken aan de
avond mee: Chr. Waddinxveen's Mannen
koor 'De Gouwestem' o.l.v. Martin Mans;
Lydia Struijk, koorsoliste; Noortje van
Middelkoop, panfluit; Martin Zonnenberg,
orgel en Heleen van Dijk, presentatie. Ds.
C. van Velzen, hoofd afd. Nazorg EO, ver
zorgt de opening en sluiting van de avond.
'Nederland Zingt' wordt altijd opgenomen
in een bekende historische kerk in Neder
land. Er werken diverse koren mee en tij
dens de samenzang worden er allerlei
bekende en geliefde liederen gezongen.
'Nederland Zingt' wordt iedere zaterdag
avond om 19.00 uur en iedere zondagmor
gen om 10.00 uur uitgezonden op Neder
land 2. De radio-uitzending van 'Nederland
Zingt' is iedere zaterdagavond om 20.10
uur op 747 AM. De website van het pro
gramma is te vinden op www.nederland-
zingt.nl
Wonderlijk genoeg kent de kerk een andere
kalender; Op zondag 24 november wordt er
'oud en nieuw' gevierd. Deze zondag staat
namelijk te boek als de laatste zondag van
het kerkelijk jaar. Het is de zondag bij uit
stek waarop nagedacht wordt over de toe
komst van deze wereld en ons leven. Op
deze dag wordt er in de Gereformeerde Kerk
in Ouddorp een Dienst voor Belangstellen
den georganiseerd: Een laagdrempelig
samenzijn waarin iedereen welkom is die na
wil denken over de vragen die opi dat
moment naar boven komen: 'Hoe ga ik de
toekomst tegemoet? Kan ik een weg vinden
in mijn verdriet?'
Deze dienst begint om 18.30 uur en ds. Taco
Koster is de voorganger. Voor de muzikale
medewerking is deze keer gekozen voor een
unieke combinatie van twee koren uit deze
omgeving: Het Gereformeerd Kerkkoor
Canticum en het Stadskoor Goeree. Een
extra reden om te komenEen Uturgie is aan
wezig. Een ieder is van harte welkom!
(www.flakkee.net/~grefkerk)
Waar deze drie letters voor staan, zal bij
velen van onze lezers wel bekend zijn. Ze
duiden op de Informatie- en Communicatie-
Technologie die de laatste jaren zo'n hoge
vlucht heeft genomen. Letterlijk zou dit drie
tal letters toegepast kunnen worden op alle
technische middelen die in de geschiedenis
de mens ten dienste hebben gestaan om met
anderen te communiceren: van rooksignalen
en kanonschoten tot perkament, papier en
inkt. Maar met ICT bedoelen we vooral de
hedendaagse elektronische communicatie
door middel van de computer. Met name is
te denken aan de opkomst van het internet en
het versturen van elektronische post (e-
mail). Het eind van die ontwikkeling laat
zich nog niet zien.
Wanneer we het hebben over de moderne
communicatiemedia, dan tellen we bij de
genoemde middelen nog enkele andere toe
passingen op: radio, tv, video en de (mobie
le) telefoon. Deze verworvenheden bezitten
we al langer dan het laatste tiental jaren.
Maar ook deze behoren tot het instrumenta
rium dat we gebruiken met het oog op het
verwerven en uitwisselen van informatie en
communicatie.
Elk aanbod schept zijn eigen vraag. Dit is
een economische wet waarvan de waarheid
zich altijd al bewezen heeft. En zo ook in dit
verband. Met het voorhanden komen van de
huidige ICT-mogelijkheden ontstond ook de
behoefte om er gebruik van te maken. En dat
wereldwijd en zeer intensief. En zo heeft
onze samenleving zich ontwikkeld tot (wat
we noemen) een informatiemaatschappij.
Geen sector is er en geen levensverband dat
zich eraan onttrekken kan. Het bedrijfsleven
niet, de overheid niet en het onderwijs niet
van welke signatuur ook, maar ook de gezin
nen niet. En zelfs de kerken niet. ICT is tot
vrijwel alle terreinen van het leven van de
mens doorgedrongen.
"Hoe kijk ik er tegen aan? Wat moet mijn
houding tegenover deze ontwikkelingen
zijn? Hoe moet ik als christen met al die
media omgaan?" Deze en andere vragen zijn
heel reëel. Althans het is te hopen dat die
vragen ook gesteld worden en dat deze
bezinning ook daadwerkelijk plaatsvindt.
Het is te wensen dat mensen die zich chris
ten noemen zich niet willoos laten meedrij
ven op de ontwikkelingen van de tijd en alles
aanpakken wat er voorhanden is en er ook
een kritiekloos gebruik van maken. Onge
twijfeld, het onbenut laten van goede en nut
tige mogelijkheden van ICT brengt een
mens in een onnodig isolement. Maar het
bewust of onbewust niet onder ogen zien van
de bedreigingen van ICT is eveneens
schadelijk.
Met het oog op de bezinning op dit thema
verscheen onlangs een tweetal boeken. Bun
dels met bijdragen van gespecialiseerde
auteurs, die op deskundige en principiële
wijze hun licht laten schijnen op de geschet
ste problematiek. Geprobeerd is om vanuit
christelijk perspectief een bijdrage te geven
aan de nodige bezinning. In de overtuiging
dat alleen wat naar het Woord van God is
'wijsheid' genoemd kan worden.
Ik wijs allereerst op een bundel, uitgegeven
bij Groen te Heerenveen en samengesteld
door vertegenwoordigers van vijf organisa
ties. Te weten het reformatorisch voortgezet
onderwijs, het Reformatorisch Dagblad, de
Vanenburg Group, het studiecentrum van de
SGP en de Reformatorische Maatschappelij
ke Unie. Enkele thema's en namen: Intro
ductie tot het internet (mr. drs. W. van der
Knaap), Bijbel en byte (dr. Chr. Fahner),
Overheid en internet (ir. B.J. van der Vlies
en drs. E.J. Brouwer), Ouders, kinderen en
computers (dr. N.A. Broer en J. Verburg),
Pastorale overwegingen rond ICT (ds. W.
Visscher). In dit boek worden de dingen bij
hun naam genoemd. Eerlijk en helder.
Zowel wat betreft de concrete informatie die
wordt geboden als de richting die gewezen
wordt aangaande het omgaan met ICT. Er
valt hier en daar wel wat verscheidenheid in
benadering van de problematiek te constate
ren. Maar wie dit boek ter hand neemt, krijgt
een duidelijke handreiking voor een per
soonlijke afweging. Met name het slot
hoofdstuk treft naar mijn gedachte de goede
toon. Nuchter en principieel!
Het tweede boek bevat de lezingen van een
themadag binnen de Christelijke Hoge
school 'De Driestar' te Gouda. De naam 'De
Driestar' wijst op de drie levensgebieden
gezin, kerk school. Ze komen in dit boek
terug. Op alle drie terreinen zal de komende
jaren veel aandacht besteed moeten worden
aan het leren omgaan met de media. Daaraan
wilde de themadag en daaraan wil ook dit
boek dienstbaar zijn. Ik citeer uit het Woord
vooraf: "De moderne media krijgen een
steeds grotere plaats en invloed in onze
samenleving. Binnen de achterban van de
Christelijke Hogeschool De Driestar is er
tot op heden een kritische en afstandelijke
houding ingenomen tegenover deze ontwik
keling. Door de opmars van de computer en
alle andere communicatiemiddelen daarom
heen lijkt dit te veranderen. Opvallend is dat
we de tv in een groot deel van de reformato
rische achterban weren, maar dat we wat de
computerdichtheid in de gezinnen betreft
voorop lopen. Dit roept nieuwe vragen en
problemen op.
Aan deze bundel werkten onder meer mee:
dr. ir. J. van der Graaf ('De waardering van
de moderne media'), ds. P. Mulder ('Bezin
ning rond de media-educatie'), A. Karens
('De taak van de kerk en het gezin in de
media-opvoeding') en drs. W.P. van Kem
pen ('Bouwstenen voor een media-pedago-
giek'). Dit boek is minder technisch dan het
eerste, maar meer gericht op het omgaan met
de media in de opvoedingssituatie in gezin
en op school. Met name de bijdrage van de
heer A. Karens (conrector van het Van
Lodensteincollege te Amersfoort) is prak
tisch en pastoraal. Hij wijst mede op de taak
van de ambtsdragers. Ook op huisbezoek, zo
meent hij terecht, moeten de broeders over
dit onderwerp spreken, in openheid en eer
lijkheid. De grenzen tussen tv-bezit, video-
gebruik en internetten zijn flinterdun gewor
den...
Ik eindig met de laatste regels uit zijn bijdra
ge. "Op ons levensscherm zou met grote let
ters moeten staan: Zoek eerst het Koninkrijk
Gods..., ook voor de kinderen. Als ons eeu-
wigheidsbelang het zwaarst weegt, hoe den
ken we dan onze tijd te vullen? Met het zoe
ken van de grootste Parel of met het surfen
op het web? Dan gaan we haast maken en
bidden, elke dag, om genade en om de
wapenrusting Gods.
N.a.v.: Dr. N.A. Broer, W, Büdgen e.a.,
ICT: uitdaging of bedreiging? Op
zoek naar wijsheid in de informatie
stroom.
Uitgeverij Groen te Heerenveen.
232 pag. Paperback. Prijs 12,48.
Dr. ir. I. van der Graaf, ds. P. Mul
der e.a.. De noodzaak van media-
opvoeding. Uitgeverij De Groot
Goudriaan te Kampen in samen
werking met Christelijke Hoge
school De Driestar te Gouda. 159
pag. Paperback. Prijs €11,50.
J. M. J. Kieviet
