Historisch hoekje
*1J.1=1,IM:MJ71
d
EiiAtffiiei-iiiEyws
Een torenspits
die snel werd vervangen
Niels v.d.
Wekken
(Dirksland)
hoopt a.s.
zondag
13 jaar
te worden.
Vanaf deze
plaats alvast
onze
geluk
wensen!
Goede dagen
gewenst
met gouden
zonneschijn
en verkleurend
herfstblad!
PAXmiAÏ
VRWBAG 4 OKTOBER 2002
Puzzelregkmeut
^nn Difm 7^.
Adriaan Heystek (Middelharnis)
Begin 1762 voorzag het dorpsbe-
stuur van Ooltgensplaat zware tij
den, en dan vooral in financieel
opzicht. Er vaaren namelijk ver
schillende openbare gebouwen en
voorzieningen die hoognodig verbe
terd of vernieuwd moesten worden.
Schout en schepenen restte niets
anders dan zich (niet voor de eerste
keer!) tot de Staten van Holland te
wenden om een aanvulling voor de
dorpskas. Zo'n tweeduizend gulden
was nodig voor herstel van de
havenhoofden. In Ooltgensplaat was
wel een brandspuit, maar eigenlijk
was ook een zuigpomp nodig: er
waren niet altijd genoeg mannen
beschikbaar om water aan te voe
ren, een spuit zou dit probleem
deels oplossen. In Den Bommel was
buiten de emmers die elk huis moest
hebben, helemaal geen brandweer
materieel voorhanden. En ook was
geconstateerd dat een beeldbepa
lend gebouw in Ooltgensplaat
gevaar liep. De kerktoren was in de
loop der jaren ongeveer twee voet
verzakt, zodat gevaar van instorten
reëel begon te worden. Voor dit
werk zou minimaal vijfentwintig
honderd gulden bij elkaar gebracht
moeten worden.
Toestemming van de Staten
l. Stuur ]e oplossingen
aan het eind
vaa (te maand naar
Oom Ko,
p/a EilandeB'NieBws,
Postbus 8,
3240AA
MiddeBiamis.
2. Per HKKBdzijner
100&l2öpBnteQte
verdienêB.
Zelfgemaakte «aj-
sels voctzieB vatj
oplossing levels
15 extra ponten op.
3. Stuiaafeiitoeeea
brjefle, dat woïift
beatitwoord.
4. Bi| 500 puntea ont
vang je eeaboeken-
boavaa
10,-.
Vandaag de dag van je poes, hond of kana
rie. Vanzelfsprekend moetje altijd voor hen
zorgen. En niet alleen op 4 oktober. Jeugd-
hoek doet er ook aan mee. Twee speciale
raadsels staan in het teken ervan. Succes
ermee.
In het blad van de dierentuin Artis kwam ik
jaren geleden een geinig verhaal tegen over
een papegaai. Het beest at pinda's en andere
lekkernijen uit de hand van de bezoekers. Bij
de ingang zat hij met enkele andere lotgeno
ten vast aan een ketting die aan een zitstok
vast zat. Doordat het beest dagelijks mensen
hoorde praten, had het werkelijk enkele
zinnen geleerd. Op een dag braken de scha
kels om de een of andere reden. Blij krijsend
wiekte de tropische oerwoud bewoner de
vrijheid. Onder zijn kleurige verenpak
schoot het zwarte asfalt weg. Amsterdam
met z'n knarsende trams, zebrapaden en
plantsoentjes. Aan de overkant landde hij tot
grote hilariteit van de passanten midden op
een terrastafel waar een paar toeristen van
een pilsje zaten te genieten. Een van die
vakantiegangers dacht sUm te zijn en zette
met een klap zijn inmiddels leeggedronken
bierpul over de uitbreker heen. Het was
natuurlijk een benauwd plekje voor onze
gevederde vriend. Toen de verzorgers even
later het dier bevrijdden riep hij: "Ik stikte
bekant!" Over toepasselijk gesproken Je
houdt het niet voor mogelijk. Als eerste
raadsel zien we een papegaai bovenop de
kooi zitten. Vul steeds horizontaal en verti
caal dezelfde namen in. Tot welke soort
behoort onze puzzelgaai? Zet daarvoor de
letters van de vakjes met 1 veertje, 2 veer
tjes en 3 achter elkaar. Hoe heet hij?
Ontbijt: boterham met veel boter en Albert Hein-jam
en ontbijtkoek.
Drankje: vitanüentje.
Hobby: ridderspuUen sparen, computeren, schaken
en postzegels verzamelen.
Muziek: trompetspelen.
Bloem: trompetnarcissen.
Kleur (en): wit, zwart en bruin bij elkaar.
Uame Broere (Sommelsdijk)
Je schreef me nog dat je broer Arjan Jarig was.
Jij zelf zit bij ene meester Van Veen in de Idas.
De beste man houdt er goed de wind onder
Als je normen en waarden moet leren is dit natuurlijk
geen wonder
Onze raad en devies: Oppassen dus!
Nablijven of strafwerk Is niet zo begerenswaardige
klus.
Gelukkig is de sfeer gezellig en leuk
Als hij over zijn knuffels vertelt lig je allicht In een
deuk
Arjan Broere (Sommelsdijk)
Zestien september was je Jarig.
Het cadeau verliep bepaald niet karig:
Een heus aquarium met als bewonersdrie vissen.
Helaas ging één van hen dood, die moetje nu missen.
Hoe ging het spijkerslaan op Je feest?
Er is toch niemand gewond geweest?
Rien Noteboom (Sommelsdijk)
Je stopt met puzzelen, je hebt er geen tijd meer voor
Tja logisch, eigenlijk hadden we dat wei door
Met de studie heb je heel wat te doen In het examen
jaar
Hopelijk mag het lukken en is het niet te zwaar
De boekenbonnen zijn in de loop van de jaren best
bevallen.
Nu ga je misschien wel wedden en verdienen vooralle
gevallen.
Sterkte in de toekomst: Houd God in het oog!
'k Hoop datje nooit voor wereld en duivel boog.
Coen v.d. Wekken (Dirksland)
Je meldt Je als een echte
rijmelaar
en voor jeugdboek word Je
ook puzzelaar.
Hier jouw eerste couplet
Aan het eind ben ik aan zet
Hallo oom Ko, ik ben Coen.
En voortaan wil ik ook
meedoen.
Samen met mijn broer Niels
los ik de puzzels op.
Maar soms weten we het niet, dat is dan een strop.
Ik ben tien Jaar en zit in groep zeven.
En ik hoop nog lang te leven.
Hallo die beste Coen, leuk om zo te beginnen,
'k Hoop datje massa 's bonnen mag winnen.
Fijn dat we gelijk je foto kunnen plaatsen.
Schrijf je nog je geboortedatum als laatste?
Marjolein Meijer (Ouderkerk a/d IJssel)
Van je vakantie maakte je een heel relaas.
't Is weer voorbij: Helaas.
Samen met Jacob haalde je de krant
Afgebeeld tijdens koetjestocht in het land.
Jullie liepen toch niet te loeien
of baldadig te stoeien?
Groeten aan pa en ma.
Nog een paar weken, de vakantie komt weldra!
De smeekbede van schout en schepenen
vond gehoor in Den Haag. In januari 1763
kwam het officiële stuk, een octrooi, van
de Staten van Holland aan in Ooltgens
plaat. Hierin werd bepaald dat Adolphs-
land een lening kreeg van bijna zesduizend
gulden, dat er extra havengeld geheven
mocht worden en dat er tijdelijk een verho
ging van de verponding werd toegestaan.
De opbrengsten van dit laatste zouden
moeten worden gebruikt voor het herstel
van de dorpstoren. De verponding was een
jaarlijkse heffing voor de eigenaren van
huizen en landerijen. Naar gelang de groot
te en waarden betaalden zij een bedrag (te
vergelijken met de moderne onroerend-
goed belasting). Tijdelijk mocht hierop nu
een extra heffing van anderhalve stuiver
per gulden gelegd worden; dat was dus wel
een verhoging van lYi procent! In de eerste
versie van het octrooi gold de heffing enkel
voor landbezitters, maar in september werd
het octrooi gewijzigd en kregen ook huis
eigenaren met de verhoging te maken. Het
dorpsbestuur had kennelijk al gelijk ver
trouwen in het doorgaan van de werken,
want begin 1763 waren al voorbereidingen
getroffen.
Besluit tot sloop van de torenspits
Op vrijdag 18 februari 1763 besloten
schout en schepenen in hun vergadering:
"den toom off spits staande op de kerk bin
nen Ooltgensplaat soodanig bouvalUg sijn-
de dat den selve niet langer kan blijven
staan, sonder vrees van onheijlen te ver-
oirsaken; geresolveert dat de tinmierUeden
Adrianus Groenendijk en Cornells van
Ywaarden denselven tot op de nok off rug-
ge der kerke te sullen affbreeken en wijders
dat dezelve sullen maken eenige teekenin-
gen van tooms off spitsen om in desselfs
plaats op de kerke voornoemt te brengen."
De bouw
De plaatselijke timmerlieden (waarvan
Groenendijk overigens ook als schepen aan
het dorpsbestuur deelnam) konden aan de
slag: of ze al geUjk zijn gaan slopen weten
we niet, wel dat de uiteindelijke aanbeste
dingen van de verschillende onderdelen
van het werk pas in de loop van 1764
plaatsvonden. Het meeste werk is gedaan
tussen augustas en november van dat jaar.
WaarschijnUjk waren Adrianus Groenen
dijk en ComeUs van Ywaarden de opzich
ters: zij hadden de sloop geregeld, hadden
tekeningen en bestekken gemaakt en waren
bij de aanbesteding van het timmerwerk als
laagste inschrijver uit de bus gekomen.
Daarnaast werd er toch ook iemand van
buitenaf aangezocht om toezicht te houden
op de uitvoering van de werken. In latere
jaren stelden de Staten wel als voorwaarde
bij leningen ten behoeve van openbare
werken dat er een goede controle op de
bouw werd uitgeoefend. Of dit hierbij ook
al het geval was, heb ik niet kunnen achter
halen. In elk geval werd de "fabriek" Cor-
neUs van Asperen uit Dordrecht aangesteld
om de bouw in Ooltgensplaat te komen
inspecteren en controleren. (Een fabriek
kuimen we misschien het best omschrijven
als een bouwkundig opzichter of hoofd van
openbare werken; de steden in Holland
kenden vaak een "stadsfabriék").
De rekening
Pas in mei 1767 waren alle formaliteiten
afgehandeld en kon de uiteindeüjke reke
ning van de torenbouw opgemaakt worden.
Er vond nog enige briefwisseling plaats
tussen schout en Van Asperen, voorname
lijk over de declaratie van de timmerbazen,
die het aanbestedingsbedrag nogal over
schreden had. De eindafrekening is goed
bewaard gebleven en zo kunnen we zien
welke kosten precies gemaakt werden. De
uitgaven waren (in guldens, stuivers en
peimingen):
Comehs van Asperen, voor
zijn werk als fabriek108-18-0
Dirk Bruijsters (uit Delft) voor
het leggen van 4M roe leien230-6-0
de bode (voor het rondbrengen
van bestedingsbiljetten etc.)12-13-0
Barend Voskamp (koperslager
uit Dordrecht) voor een koperen
bol, een koperen weerhaan,
spijkers en ander ijzerwerk118-19-0
Hendrik van Hombroek uit
Dordrecht voor de leverantie
van hout440-14-0
Comelis Wielaard,
scheepsvracht om Van Asperen
te halen4-2-0
Laurens van Dijke, ijzerwerk117-3-0
Adrianus Groenendijk,
afbreken oude spits101-5-0
Fabriek C. van Asperen voor
de controle achteraf, plus
reiskosten en verteringen12-5-0
Adrianus Groenendijk en
Comelis van Ywaarden voor
het timmerwerk593-16-0
Antony van Schastelet,
repareren uurwerk135-0-0
Jacob Hobbel en Maghiel
van Stadt, vrachtloon voor het
halen van hout, uurwerk,
wijzerbord, haan en touwen30-5-0
Barend Voskamp, koper voor
het wijzerbord68-0-0
Comelis van Ywaarden, voor
de tekening en het bestek,
plus keuren van hout21-0-0
Dirk Bmijsters, voor het afnemen
en opzetten van het kruis op
de toren, helpen verven en
het verwerken van lood90-17-0
Adrianus van der Burgh,
leverantie van lood (met aftrek
verkoop oud lood)333-6-0
Nicolaas Bouman, coUecteur
belastingen voor de impost
op het lood7-2-0
Jacob van der Werke, controle
op de bouw volgens bestek12-5-0
Dorpssecretaris Dusart, schrijfloon .43-6-0
Comelis Outzegel, logementkosten
van de heer Van Asperen48-3-0
Met nog wat ambteUjke kosten kwam het
totaalbedrag uit op fl. 2588-2-0. De buiten
gewone opslag op de verponding over
1763 en 1764 had fl. 2295 opgebracht. Het
tekort werd overgebracht naar de dorpsre
kening en zou op een of andere manier wel
weer verrekend worden.
Ooltgensplaat was weer van verre zicht
baar, "de toren met een fraaie open coupel
in de gedaante van een peer" (volgens de
Nederlandsche stads- en doipbeschrijver
van 1795) een sieraad voor het dorp. Een
lang leven was de toren niet beschoren: op
last van Napoleon werd de koepel verwij
derd en in 1818 werd de hele toren weer
vernieuwd.
Eva Lassing-van Gameren
Illustratie uit: De Nederlandsche stads- en dorpbeschrijver (Amsterdam, 1793-1805}
-^'im
