Oude Tonge
EiiAtfcei-tiiEyii/s
JPAGINAa
(deel17)
Heel veel mensen hebben het
woordje dijk in één of andere
vorm als achternaam. Van
Dijk of Van Dijke, Van Dijck,
Dijkers, Dijkgraaf, Dijkman,
Dijkshoorn en Dijkstra. Dat
zijn ze nog lang niet alle
maal! Ook met de toevoeging
van de windrichting bestaan
familienamen als Noordijk,
Oostdijk, Westdijk en Zuid-
dijk. Men treft deze famihe-
namen in geheel Nederland
aan.
1914
1918
1938
1940
1951
1921
1950
De dieren
DAG 20 SEPTEMBER 2002
De Ramp van 1953
Op de Zuiddijk van de Oude Tonge woont
sinds mensenheugenis ene familie Van
Noord. Van Noord op de Zuiddijk. Adria-
nus van Noord was gehuwd met Hendrina
Maria Verweij. Zij hadden zeven zonen:
Teun, Jan, Aren, Abraham, Leendert, Arie
en Hendrik. De laatste, Hen, woont nog
altijd in de ouderlijke woning nummer 33;
hij is er geboren.
Vader van Noord was kleinlandbouwer.
Hij had een paar stukjes land en werkte er
wat bij. De man had overigens geen beste
gezondheid. Wanneer de jongens van
school kwamen trokken zij direkt de
maatschappij in. Werken! En dat deden
zij. Op het land bij de boeren, op de Kaai
eierkolen lossen voor firma De Korte of
ander werk waarmee wat te verdienen
viel. Waren de jongens volwassen dan
stapte de een na de andere in het huwe
lijksbootje.
Op de vooravond van de Ram p was Hen
van Noord om een biertje geweest bij
Ponsje de Weert. Fons die een cafee in
het dorp exploiteerde genoot tevens alge
mene bekendheid in een groot deel van
Flakkee.
Laat op die avond toog Hen naar huis. De
noordwester storm raasde over de Zuid
dijk en heel wat dakpannen kletterden in
gruizelementen op straat neer. Hen woon
de toen met zijn vader alleen. Zijn moe
der was al overleden.
Lang zal Hen niet hebben geslapen toen
zijn vader hem wakker maakte en hem
waarschuwde voor het water dat het huis
al binnendrong. Water? Storm en water?
Het zou niet lang gaan duren of het water
zou tot de schoorsteen in de kamer
komen te staan en dat in een dijkwoning!
Aan de achterzijde van het huis stond (en
staat nog) een stenen aanbouw waarin
duiven werden (en worden) gehouden.
Die dieren moesten als verloren worden
beschouwd, want dat duivenhok was
spoedig in het water komen te staan. Het
water was inmiddels zo hoog gestegen
dat het zelfs over de Zuiddijk stroomde
en daar tal van naar het dorp vluchtende
mensen overrompelde. Veel van deze
mensen zochten hun toevlucht bij de
famiüe Van Noord. Jaap Boom vluchtte
naar binnen en ook Lena Gebraad-van
Noord. Zij was een dochter van Teun van
Noord. Deze vrouw had onderweg haar
zoontje Tonny van bijna zes jaar voor
haar ogen zien wegstromen in het niets
ontziende water. Zijn werkelijke naam
was Tenuis Comelis Gebraad.
Wie kwamen er nog meer naar binnen bij
Van Noord?
Sien Esser was gehuwd met Marien Moe
renhout. Ook zij woonden op de Zuid
dijk. Haar zuster Truus was naar haar
toegegaan omdat.elk moment een kind
kon worden verwacht! Die twee vrouwen
waren onderweg van de Zuiddijk naar het
dorp en werden evenals zovele dijkbewo
ners door het water overvallen. Zij kon
den nog net bij Adriaan van Noord bin
nen komen. In totaal zaten er wel tien
gestrande of gevluchte buren in de
woning Zuiddijk 33. Maar zij leefden
allen nog en dat drong goed tot hen door!
Niet ver van de woning van Van Noord
stond het boerderijtje van Pauw van
Otzel. Het geheel werd door het water
weggevaagd waarbij Paulus van Otzel,
zijn vrouw Johanna Legierse en hun bijna
13-jarige dochter Cornelia Willemina zijn
omgekomen.
De kolenerf of kolenopslagplaats van fir
ma De Korte aan de Zuiddijk lag op een
steenworp afstand van Van Noord's
woning. Het hele erf met alles wat er lag
en stond, werd door het water wegge
veegd alsof het stof was.
Hen van Noord heeft gezien dat verderop
meer naar het dorp toe Piet de Laat zich
vasthield aan een schoorsteenpijp in de
keuken. Deze man heeft op die manier
zijn leven weten te redden. Zijn onge
huwde broer Hendrik was met drie kinde
ren op een vlot geklommen of op een
stuk zolder maar het water sloeg de kin
deren letterlijk uit zijn armen. De vrouw
van De Laat was op familiebezoek in
Lepelstraat, een plaatsje bij Halsteren.
Dat was de reden dat Cornelia (Kee), de
zuster van Hen en Piet, bij hen op de
Zuiddijk was gekomen om op de kinde
ren te passen. Wat er gebeurde ging alle
verstand te boven. De familie De Laat
verloor vier familieleden:
Cornelia J. de Laat 1904
Johannes H. W. de Laat 1947
Hendrikus J. de Laat 1948
Cornelia J. de Laat 1949
Schuin tegenover Van Noord op de Zuid
dijk woonde Leendert Quist. Ook deze
man is verdronken. Pieter de Vos woonde
ook dichtbij Van Noord en kwam even
eens om het leven. Er scheen geen eind te
komen aan de doodsberichten van hun
buurtgenoten die van mond tot mond gin
gen. De vraag deed zich voor of dergelij
ke berichten ook uit het dorp tot hen zou
den komen.
Men begon steeds meer te vrezen.
Een geweldig groot gat was in de Zuid
dijk geslagen. De golven spoelden door
dat gat van polder tot polder. Pas toen het
ochtend geworden was konden de samen
gestroomde mensen bij Van Noord goed
De molen van P. de Laat, Oude Tonge. (Foto: Jo van Kampen)
zien hoe zo'n gapend gat er in werkelijk
heid bij lag. Hoe moesten zij nu dat gat
overbruggen om in het dorp te komen?
In Oude Tonge was een stel redders van
het eerste uur onophoudelijk bezig om
hun in nood verkerende plaatsgenoten te
redden waar dit maar mogelijk was. Zij
waren niet georganiseerd, zij waren nim
mer getraind maar zij handelden spontaan
en trotseerden het golvende water dat
steenkoud was en zij waagden zich over
allerlei obstakels. Zij wilden met hart en
ziel redden wat er te redden viel. "Nog
niet alles was verloren", was ongetwijfeld
hun motiverende gedachte!
Een schitterend voorbeeld heeft de 19-
jarige Cor van de Tonnekreek gegeven.
Samen met zijn vriend Luijendijk hebben
zij gezwoegd als paarden. Gewapend met
een reddingslijn is Cor meermalen in het
water gesprongen om de lijn van de dijk
naar de tegenover staande huizen te span
nen. Op die manier konden degenen die
daar in nood verkeerden het wel wagen
om door het vijandige water naar de dijk
te waden. Als men maar goed vast hield
aan dat touw! Met een geïmproviseerd
vlot heeft hij vele mensen van een boer
derij gehaald.
Er waren gelukkig nog meer koene red
ders. Job van Gurp heeft ijzersterke staal
tjes van moed geleverd. Denk maar eens
aan de redding van Koos van Doris van
Vught op de Heerendij k.
Pieter van den Ouden met zijn vrienden
Bas Koert en Hans Buijs, jongens van
amper 18 jaar hebben in feite gewerkt als
zeeredders. Ongeveer honderd mensen
wist Piet met een touw om zijn middel
over allerlei aangespoeld materiaal van
de daken in de Julianastraat te halen.
Helaas, de redders zelf willen liever zwij
gen terwijl hun verhalen voor de
geschiedenis van ons dierbaar eiland toch
eigenlijk moeten worden opgetekend.
In tegenstelling tot Battenoord waar tij
dens de Ramp in de haven geen binnen-
vaartuigen lagen aangemeerd, lagen er in
de Kaai van Oude Tonge gelukkig wel
enige schepen. Men weet dat elk schip
over een roeiboot beschikt. De schippers
Van Dijke en Kanters hebben met behulp
van hun roeiboten tal van mensen uit hun
benarde positie gered. Deze schippers
zijn de Molenpolder ingevaren om de
mensen daar uit hun ondergelopen huizen
te halen.
Wie het van de Oude Tongenaren is
geweest die met een lang, dik en stevig
touw het gat in de Zuiddijk is overgesto
ken om zodoende de mensen 'over te
halen'is niet bekend. Maar ze gingen,
iedereen!
Ook vrouw Moerenhout-Esser, de hoog
zwangere vrouw, moest door water en
bagger gaan om in het dorp te komen. Zij
kwam samen met haar zuster in het café
van Keesje Esser haar vader aan alwaar
zij op dinsdag 3 februari het leven schonk
aan een jongen. Temidden van dood.
zijn vrouw, noch zichzelf weten te red
den. Jan van Noord was gehuwd met
Cornelia Tamboer uit Middelhamis. De
naam Tamboer was bekend door de vis-
zaak op de Waterweg van Middelhamis.
Het hele gezin van Jan en Corrie is ver
dronken.
Jan van Noord
Cornelia van Noord-Tamboer
Adrianus C. van Noord
Comelis van Noord
Jan van Noord
Pleuntje van Noord-van der Baan
Francina Joh. van Noord
Jan met zijn vrouw en kinderen ver
dronken.
De vrouw van Leen met dat lieve meisje
verdronken.
In die wetenschap moesten vader en
zoon Van Noord uit Oude Tonge ver
trekken. Leen bleef voorlopig op Flak
kee.
Op de Oostdijk, de Molendijk en de
Kaai zaten de mensen zo dicht opeen
gepakt dat er een onmogelijke toestand
was ontstaan. Evacuatie vormde de eni
ge oplossing.
De schippers van Oude Tonge waren,
toen zij het vreselijke nieuws hoorden
overal vandaan naar de thuishaven
gevaren. Zo lagen Jan en Dirk Moret
met hun schip 'Hoop op Welvaart' in de
buitenhaven van Dirksland. Zij hadden
van tevoren al geschut om 's zaterdags-
ochtends naar Rotterdam te varen. Maar
dat liep anders.
's Zondagsavonds vertrokken de
gebroeders Moret naar Oude Tonge. In
de Kaai en in de haven van Oude Tonge
lagen altijd wel enige schepen, soms
Boerderij van Job Mijs, Oudelandsedijk Oude Tonge. (foio jo van Kampen)
Resten van boerderij J. Pollemans, Oudelandsedijk Oude Tonge. In het midden dé kapel op de R.K. begraafplaats. (Fow: Jo van Kampen)
onnoemelijk veel leed, vernieling en cha
os ontstond zowaar weer nieuw leven!
Hen van Noord met zijn vader kwamen
ook in het dorp terecht. Ze wisten nog
niets van de overige familieleden.
Twee broers van Hen, Jan en Leendert
woonden in de Juhanastraat. Bij cafee
Van de Tonnekreek ontmoetten zij Leen
die met zijn oudste dochtertje Ineke daar
in die verschrikkelijke nacht was terecht
gekomen. Leen had met de acht-jarige
Ineke om zijn hals zich door de golven en
door de woestenij heen weten te slaan en
beiden in veiligheid gebracht. Maar zijn
vrouw, Pleuntje van der Baan, geboren te
Sommelsdijk, met haar jongste dochtertje
Francina Johanna van ruim twee jaar oud
waren verdronken.
Ineke van Noord is na de Ramp bij de
familie Van der Baan te Sommelsdijk
opgenomen. Daar heeft zij haar verdere
jeugd doorgebracht totdat zij in het huwe
lijk trad met Johan Kruider uit Sommels
dijk. BCruider bezit thans een gerenom
meerde zaak onder de naam 'Kruider
Slaapcomfort' op de Oostdijk van Som
melsdijk.
Wat moesten de mannen van Van
Noord bij dat café eigenlijk tegen elkaar
zeggen? Praten in die smartelijke ston
den waarin het ene slechte bericht na
het andere hen ter ore kwam was uiter
mate moeilijk. Zoon en broer Jan woon
de dus ook in de Julianastraat. De straat
die nog maar aan één kant overeind
gebleven was. Het verhaal ging dat
Leen Holleman heeft gezien dat Jan van
Noord met enige jongens op een stuk
dak of een stuk van de zolder met de
stroom werd meegesleurd. De lenige en
sterke man heeft zijn kinderen, noch
waren dat er meer dan veertig tegelijk.
Rondom Kerstmis en Nieuwjaar bij
voorbeeld kon men wel aan zo'n groot
aantal komen. Naar verhouding hadden
de meeste schippers van Flakkee hun
domicilie in Oude Tonge. U zult begrij
pen dat men gedurende de Rampdagen
in Oude Tonge dringend verlegen zat
om schepen.
Nauwelijks werd de 'Hoop op Welvaart'
vastgelegd of meteen wilden tientallen
mensen uit het verdronken dorp aan
boord gaan. Maar zo gemakkelijk ging
dat niet. Pas 's maandagsmorgens 2
febmari vertrok de 'Hoop op Welvaart'
met wel 200 mensen aan boord.
Eerst wisten de Morets niet waar de ont
redderde evacué's naar toegebracht moes
ten worden, maar op het open water van
de Krammer werd hun door de Marine
medegedeeld dat zij naar de steiger van
Dintel Sas moesten gaan. Daar zouden de
mensen door bevoegde hulporganisaties
met open armen worden ontvangen. Bij
daglicht vertrok op dinsdag 3 feJjraari
twee schepen met ongeveer 600 personen
aan boord. Iedereen werd van Oude Ton
ge naar Dintel Sas vervoerd en vandaar
met bussen naar verschillende plaatsen in
Noord Brabant, 's Woensdags vertrok een
vijftal schepen en de dag emaa werd de
evacuatie voltooid. Circa 120 mensen
bleven in Oude Tonge achter.
Vader Adrianus van Noord met zijn zoon
Hen hadden plaats kunnen nemen in het
schip van Johannes van Rooijen. Ook zij
voeren naar Dintel. Per bus reisden zij
naar de Veehallen van 's Hertogenbosch.
Daar bleven zij voor slechts één nachtje.
Zij zijn de volgende dag naar Tilburg
afgereisd waar een broer van Adrianus,
Hendrik van Noord, woonde. De hulp die
overal geboden werd was bijzonder goed!
Hen is twee jaar lang in Tilburg gebleven.
Begin november 1953 ontving Hen van
Noord een uitnodiging van de burge
meester van Oude Tonge voor het bijwo
nen van een bijeenkomst ter nagedachte
nis van de Rampslachtoffers. De bijeen
komst zou op 12 november plaatsvinden.
Deze uitnodiging wordt hierbij afgedrukt.
In Tilburg leerde Hen zijn vriendin Joke,
een Zeeuws meisje, kennen dat later ook
zijn vrouw geworden is. Hen en Joke
wonen samen op Zuiddijk 33, het geboor
tehuis van Hendrik.
Jan van Noord heeft als jongeman nog in
de bakkerij van de gebroeders Heester-
mans op de Molendijk van Oude Tonge
gewerkt. Daar werkte toen ook ene
Marias Boot. Die bakkersknecht hield
duiven. Hij kreeg Jan zover dat die ook
duiven ging houden. Later toen Jan in de
Julianastraat ging wonen bouwde hij daar
een duivenhok van hout. Ook zijn broer
Leen die twee huizen verder woonde
hield duiven. Maar toen de Ramp daar zo
erg had toegeslagen viel er aan een dui
venhok niet te denken. Zelfs niet aan de
gevleugelde vrienden.
Toch hebben enkele duiven net boven de
kolkende massa weten uit te komen en
vlogen in het donker naar een plaats waar
het water hen niet kon verzwelgen. De
volgende dag zijn er nog enkele duiven
van Jan en Leen van Noord gevangen en
gekooid.
De duiven van Hen aan de Zuiddijk zijn
allemaal verdronken. Zij zaten opgesloten
in een stenen behuizing die niet was inge
stort wat met het houten hok bij zijn
broers in de Julianastraat wel het geval
was.
Hen had nog een ander dierenverhaal. Hij
bezat tijdens de Ramp een hond, een her
der. Die hond heeft zich op tafel in de
huiskamer weten te redden. Nadat het
water voor een deel was weggeëbd en
alle mensen de woning van Van Noord
hadden verlaten ging de hond ook mee
naar het dorp. De hond werd bij Aren van
Noord achtergelaten maar hij liep temg
naar Zuiddijk 33 waar niemand meer
was. De politie trof hem daar later aan en
kwalificeerde hem als een loslopende
hond. Dat soort beesten werden zonder
pardon doodgeschoten. Het navrante van
het geval was dat het beest zichzelf had
weten te redden maar door de omstandig
heden toch nog de dood vond.
Dat zit Hen nog altijd dwars.
(wordt vervolgd)
D. Hoogzand
L.S. OUDE-TONGE, 5 November 1933.
-In verband met de volksgezondheid was het dikwijls noodzakelijk de
lijken van de ramp-slachtoffers nog dezelfde dag van \nding, uiterlijk ds
volgende dag, ter aarde te bestellen. Tengevolge van de slechte verbindin
gen mêf ons eiland na de ramp, konden in vele gevall"n de familieleden
niet worden verwittigd. Kort na de ramp waren hun verblijfplaatsen zelfs
niet bekend. Velen vernemen dan cok eerst later, dat de begrafenis van
dierbare overledenen reeds had plaats gehad.
Nii op Donderdag, 12 November a.s., op de begraafplaais der slachtoffers,
te hunner nagedachtenis, een monument zal worden ont'iuid, krn deze
;,angelegenheid worden aangegrepen tot gezamenlijke bijeenkomst der
families.
Deze bijeenkomst zal worden gehouden des n.m. 2 uur Tc-^bij de N.IL
Kerk aan de Keikring. Na afloop zullen allen zich naar de begraafpla:.ts
begeven.
Ik nodig U beleefd uit bij deze plechtigheid tegenwoordig te zijn.
De Burgemeester van Oude-Tor,?:,
A. D. -van Dijk.
Uitnodiging gemeentebestuur van Oude Tonge in bezit van Hen van Noord.
