Oude Tonge
Toen de dijken braken
Nunspeet
Nazomer-expositie
in theetuin 'De Bongerd'
Waarom ga jij naar de kerk?
n
Het jeugdverenigingseizoen van de Gerefor
meerde Gemeenten gaat weer van start.
Daarom wordt op 13 september a.s. in het
kerkgebouw van de Gereformeerde
Gemeente te Dirksland een -16 Appèlavond
gehouden, waar de heer A. Karels hoopt te
spreken over het thema: 'Waarom ga jij naar
de kerk?'. Alle jongeren van 12 tot 16 jaar
zijn van harte welkom zijn. De Appèlavond
begint om 19.30 uur.
met bloemenschilderijen van
Helma Martens
In theetuin 'de Bongerd', Molendijk
65 te Herkingen is tot 15 oktober
dagelijks (m.u.v. donderdag) van
10.30-21.00 uur een expositie te zien
met werk van Helma Martens.
Hehna Martens (in 1946 te Breda geboren)
bracht haar jeugd door in Oosterhout, waar
zij woonde tegenover het 'Centrum voor
Kunstzinnige Vorming'. Zo kwam zij al in
haar schooltijd in aanraking met het magi
sche wereldje van de kunst. Zij volgde les
sen op gebied van zijde schilderen, batikken
en keramiek. In Breda volgde zij een cursus
creatieve handvaardigheid. Na een periode
van 12 jaar lesgeven in het beroepsonder
wijs, wijdt zij zich tegenwoordig geheel aan
de schilderkunst. In Oistenvijk, waar zij
thans woont, is zij een vaste exposant in
Galerie 'ArtiChoc'. Temidden van de vele
andere kunstenaars die daar exposeren, voelt
zij zich als een vis in het water. Die contac
ten vormen voor haar een bron van inspira
tie. Maar ook in het buitenland (België,
Frankrijk) heeft zij geëxposeerd. In theetuin
'de Bongerd' te Herkingen toont zij een col
lectie bloemenschilderijen in olieverf en
acryl. Grote stukken op linnen, kleinere op
tempera. Het zijn vrolijke, kleurrijke beel
den, realistisch, in perfecte techniek uitge
voerd, die een breed publiek aanspreken
zonder oppervlakkig te zijn.
(deel15)
De bevolking van Oude Ton-
ge telde tijdens de Ramp van
1953 ruim 3000 zielen. De
burgemeester van deze plaats
heette Abraham van Dijk.
Van meet af aan liet het zich
op de dag van de Ramp aan
zien dat er heel veel ingezete
nen zouden zijn verdronken.
Nog voor dat het die dag
avond werd vielen er telkens
meer slachtoffers. Met de
voorhanden zijnde redmid
delen is het niet mogelijk
geweest deze mensen alsnog
te redden. Daar zijn verschei
dene gevallen van bekend
gebleven, gevallen waarbij de
toeschouwers op afstand ten
slotte moesten achterblijven.
Geheel ontdaan!
Zo stond er een boerderijtje, een schuur
met een woonhuis van de familie Marien
Fluit aan de Julianastraat 32. Het geheel
was door het vloedwater in elkaar gestort.
Wat er eerst nog van overbleef, bestond
uit slechts twee stukken van muren waar
op een dak rustte. Fluit met zijn vrouw en
hun kindje hadden op het laatste ogenblik
nog kans gezien om op het dak te komen.
Zij hebben daar de ganse dag gezeten nog
net boven het wateroppervlak, echter
zonder enige bescherming. De wind teis
terde de ongelukkige zielen en het diep
staande, onrustige water rondom hen ver
hinderde elke ontsnappingspoging.
Niemand kon bij hen komen.
Als er ooit sprake is geweest van een
wanhopige situatie waarin mensen heb
ben verkeerd dan was dat wel daar op dat
kale dak van beton. De drie totaal ver
kleumde wezens hebben tot het bittere
einde op redding gehoopt en om hulp ge
schreeuwd; maar de hulp kon niet worden
gegeven.
TOT OVERMAAT VAN RAMP stortte
aan het eind van de middag de restanten
van het bouwsel in elkaar.De man
heeft zich op een bijna ormiogelijke
manier weten te redden maar zijn vrouw
Maatje Sletje Fluit-van Gurp en haar
tweejarig zoontje Leendert Adrianus Ruit
zijn daarbij om het leven gekomen.
De slachtoffers die elders in het dorp op
de eerste dag reeds waren geborgen en de
.vele omgekomenen die nog zouden vol
gen, moesten natuurlijk worden begraven.
Oude Tonge telde toen nog drie Begraaf
plaatsen maar die waren onbereikbaar.
Ook de dodenakkers lagen onder het kou
de zeewater dat op lugubere wijze tegen
de zerken aan kabbelde.
Men is op het idee gekomen om de arme
slachtoffers te begraven op de zogenaam
de Spuidijk (sommige mensen zeggen
Spuidam) een plaats die, hoe wrang het
ook moge klinken, daar zeer geschikt
voor leek te meer daar die plaats nog te
voet was te bereiken. De gevonden slacht
offers werden geborgen in de garage van
Geert Tuns voordien een kolenschuur van
de firma De Korte op de Kaai. Daar wer
den de lichamen gewassen, afgelegd en
uiteraard geïdentificeerd. Daarna volgde
de begrafenis. Volgens bestaande gege
vens vond de eerste begrafenis plaats op
vrijdag 6 februari om vier uur 's middags
en die begrafenis moet verschrikkelijk
moeilijk zijn geweest, vooral voorde
meer dan honderd inwoners van Oude
Tonge die nog in het dorp waren achterge
bleven en daarbij aanwezig waren. Op die
middag werden dertig slachtoffers van het
watergeweld ter aarde besteld. Dertig ont
zielde lichamen en er zouden nog zoveel
meer slachtoffers volgen.
Elk lichaam was gekist.
De burgemeester van Oude Tonge had al
een verzoek tot de buitenwereld gericht
om 200 doodkisten te bezorgen. Op het
'Massagraf' zoals deze dodenakker voor
taan zou worden genoemd, sprak burge
meester Van Dijk namens de gemeente
Oude Tonge. Als plaatsvervanger voor ds.
Wolters leidde vlootpredikant Kwakkel-
stein samen met Pastoor Hofstede de
rouwdienst.
Namens de Ned. Herv. kerk van Oude
Tonge was diaken Comelis van Loon bij
elke begrafenis aanwezig en moest deze
in het begin ook leiden. Elke dag vond er
een begrafenis plaats. Het aantal slacht
offers dat begraven moest worden was
van dag tot dag verschillend.
Van Loon heeft na veertien dagen ds.
Wolters telefonisch verzocht om terug te
keren naar zijn gemeente in het zo getrof
fen Oude Tonge. De dominee kon weer in
de pastorie gaan wonen waarin Koen de
Bruin en diens vrouw uit nood hun intrek
hadden genomen.
Cor van Loon was landbouwer te Oude
Tonge. Hij woonde op boerderij 'Essen-
hof' aan de Oostendesedijk. Zijn bedrijf
had een oppervlakte van 48 ha.
Comelis van Loon was gehuwd met
Arentje Mijs. Zij hadden vijf kinderen
van wie David de huidige bewoner is van
'Essenhof'. Naast het beroep van land
bouwer vervulde Van Loon verschillende
bestuursfuncties. Ten tijde van de Ramp
was hij gemeenteraadslid van Oude Ton
ge als vertegenwoordiger voor de Anti
Revolutionaire Partij, ARP. Verder was
hij polderbestuurder en diaken van de
Ned. Herv. kerk van Oude Tonge.
In de nacht van 31 januari op 1 februari
werden zij op de boerderij gewekt door
iemand uit het dorp en gewaarschuwd
voor overstromingsgevaar dat eigenlijk
alle polders op Flakkee bedreigde. Men
heeft toen in huis zoveel mogelijk spuUen
in veiligheid gebracht en tegelijkertijd het
vee de stallen uitgejaagd om ze vervol
gens naar de dijk te jagen. Maar het vee,
zo'n twintig koeien groot en klein en tien
paarden, liep terug naar de stallen.
Het gezin van Van Loon heeft de boerde
rij verlaten en vluchtte naar Achthuizen
waar zij bij keimissen met wel twintig
andere mensen op een zolder hebben
overnacht. De volgende dag zijn zij gaan
lopen naar Sluishaven en zijn daar op de
veerboot gestapt die de verbinding onder
hield met Dintel Sas. Mevrouw Van
Loon-Mijs met haar twee dochters zijn
verder gereisd naar Utrecht waar een zus
ter van haar woonde. Van Loon zelf met
de drie jongens reisden naar de Haarlem
mermeer waar een zuster van Van Loon
woonde. Maar de volgende dag was Cor
van Loon al terug gegaan naar Flakkee.
Al het vee op 'Essenhof' was verdronken,
behalve één paard. Dat paard, zij heette
Bertha, had zichzelf weten te redden. Zij
had gezien dat de keukendeur open stond
en nam van die gelegenheid gebruik om
de keuken binnen te stappen. De keuken
was aannzienlijk hoger gebouwd. Dagen
later, nadat het water grotendeels was
teruggelopen is Bertha ook naar de Haar
lemmermeer geëvacueerd maar helaas na
haar terugkeer op 'Essenhof' werd ze als
nog slachtoffer van een of andere ziekte
tengevolge van de Ramp.
De familie Van Loon was niet aanwezig
toen de cadavers werden weggehaald.
Maanden later kon de familie zich weer
hergroeperen. Comelis van Loon (91) is
bewoner van het rasthuis 'De Goede Ree'
te Sommelsdijk.
Stormramp 1 februari 1953
Bulderend woei het langs de dijken
rond het eilaüd van Flakkee
menig mens ging even kijken
over 't land en naar de zee
voor men zich begaf ter ruste.
Onze dijken zijn zeer sterk!
't was 't vertrouwen dat ons suste
in der vaadren machtig werk.
Lang was ik niet ingeslapen
toen 'n deur met fel gepiep
en de klok mij wakker maakte,
't Was de zee, die tot ons riep.
Aan de dijk stonden de mannen
handen wringend bij elkaar
tot het uiterst toe gespannen
met de schop en zandzak klaar.
Steeds maar hoger steeg het water
't ging er nu reeds overheen
't stortte zich met fel geklater
met geweld zo naar beneên.
Biddend stond men bij de golven
waar men 't eerst had van verwacht
't mensenwerk lag reeds bedolven
van ons oude voorgeslacht
Dijken machtige stukken werken
door geslachten eens gelegd.
Huizen, steeën grote werken
werden zo gelijk geslecht
Jonge mannen, vrouwen, kinderen
vluchtend in hun nachtgewaad.
Oude lieden, zuigelingen
't was voor hen soms al te laat.
Velen zijn er omgekomen
in die Februarinacht.
Vluchtend soms op huis en bomen
vechtend tot de laatste kracht
tot de handen 't niet meer koruien
vielen zij in 't water neer.
Echter grote stapels wrakhout
in 'n kuil daar in de dijk
op hun graf 'n stukje wrakhout
er om heen wat moddrig slijk,
ledere keer als ik daar langs kom
kijkt zo droef die plek mij aan
als ikz'in mijn gedachten opsom
dan is 't alsof ze voor mij staan.
O God van oude dagen
maar ook van deze dag
wij komen 't biddend vragen
in ootmoed en ontzag
leer ons op U vertrouwen
Jezus Christus is de Dijk
daarop is 't veilig bouwen
voor nu en voor altijd.
Dingeman Hermans, Den Bommel
Dit gedicht werd mij ter hand gesteld door Willem van Nimwegen uit Sommelsdijk.
Die had dit geschrift in het ziekenhuis van Dirksland van de heer Hermans gekregen.
Met toestemming van de thans 88-jarige Hermans mag het worden gepubliceerd.
(wordt vervolgd)
D. Hoogzand
De redactie van Eilanden Nieuws ontving enige tijd geleden van de heer H. Ottink uit
Gorinchem naar aanleiding van de artikelenserie over de ramp in 1953 van D.H. eni
ge foto's ter ondersteuning van de serie. Uit deze toezending zijn zes foto's gekozen
waarvan de heer Ottink echter niet weet waar deze op Goeree-Overflakkee in 1953
zijn genomen. Mogelijk kunt u als lezer van Eilanden Nieuws de locaties aangeven.
Hiervoor kunt u contact opnemen met de redactie of met de inzender:
H. Ottink, Voermanstraat 3,4204 RC Gorinchem. Tel. (0183) 63 43 60.
Fotol
Foto 4
Foto 6
Welbekend toeristenoord. Lang geleden
logeerde Eilander hier in een
kinderkolonie. De plek was eenvoudig te
achterhalen maar het witte gebouw, waar
stadse(l) bleekneusjes werden onthaald
op stevige maaltijden en frisse lucht, is er
niet meer. Nunspeet is sowieso ingrijpend
veranderd, maar een aantal zaken zijn
hetzelfde gebleven.
De straatnamen zijn van oudsher verwar
rend: een Stationslaan, een Spoorlaan en
een gewone Laan bepalen het stratenplan.
Stereotiep zijn de Dorpsstraat, de Markt
straat en de Bosweg. Lokale namen zijn er
ook: Driestweg, Gruppendelenveg, Brinkers-
weg en de Oenenburgweg. Het meest
intrigerend is het Eiberijespad, genoemd
naar een vrouw die richting Vierhouten
woonde. Zij liep de kortste weg naar Nun
speet, de lokale zomerbraderie werd naar
haar genoemd. Wij verbleven in een recent
stukje Nuwenspete, aan de Dreeslaan om
predes te zijn.
Alhoewel het toeristenseizoen langzamer
hand ten einde liep, was er genoeg te
beleven: heidewandelingen o.Lv. een
boswachter, wild(e) fietstochten, een
knapzakroute, wiekdagen, kleedjesmark-
ten, wandelen met schapen, theeschenke-
rij of brood met praatjes, een klooster
moppenwandeling, een everzwijn-expedi-
tie, kijktuinen (kijkduinen was vorige
week) en als klap op de vuurpijl zijn hier
museumboeren. In de wijde omtrek valt
nog meer te doen: fietsen én varen,
stapvoets door de Onzalige Bossen, Ave
gaar Buiten, bottertiochten. Achter de
Haeg, meefietsfietsen, de bloeiende hei
bewonderen, een elfheuvelentocht, vossen
bespieden, het begin van de bronsttijd lev
ert het eerste burlen op. Lunteren is offi
cieel het middelpunt van Nederland.
Avondlijk vermaak is in soortien en maten:
orgelconcerten, avondfi'etsvierdaagse,
demonstraties klederdracht, zangavonden
en houtjes verbranden in de eigen
tuinkacheL
Dit alles onder het motto: achter het hek.
Door het wild in te sluiten, sluiten we
onszelf buiten. Maar dat moet omdat
mens en natuur in ons oven/olie land niet
altijd en overal door één hek kunnen. We
reden langs stiltegebieden, afgewisseld
met terreinen waar middeb grote borden
werd gewaarschuwd deze niet te betreden,
het betreft militaire oefenterreinen.
Het plaatselijk nieuws leverde aardige
doorkijkjes op: aardappelexplosie in de
bossen, een collectieve (s) loopregeling (in
clubverband wandelen of afbreken?),
kamperen bij de boer wordt verruimd (nog
meer plek rond caravan en tent?) en
avondtrainingen in de manege van de poli
tie leidt tot overlast bij buren.
We eindigen waar we hadden moeten
beginnen, bij het transferium. De uitkijk
toren bij deze poort naar de Veluwe gaat
's avonds al om vijf uur dicht. Er was wel
een Nacht van Nunspeet, maar deze
avondlijke winkelopenstelling staat uiter
aard in de schaduw van een blik op het
Veluwse dorp tijdens de avondschemering.
De Ramp van 1953
