Mannen van
Goeree-Overflakkee
(e.o.)
Schilderijen van
Janny Tulp
Ophalen oud papier
in Stellendam
Expositie:
Gevonden voorwerpen
op Goeree-Overflakkee
Op 6 maart was het alweer 15 jaar geleden dat, even voor de
haven van Zeebrugge, dat vreselijke scheepsongeluk plaats
vond dat aan 188 mensen het leven kostte: de 'Herald of Free
Enterprise'. Uit diverse artikelen en commentaren over deze
dramatische gebeurtenis werd dit artikel samengesteld. Met de
scheepvaartrubrieken in het Eilanden Nieuws willen wij
onderstrepen de grote inzet van mensen, die na zo'n ramp in
actie komen om nog te redden wat er nog te redden valt. Tra
gedies die onoverkoombaar zijn en waar mensen hun werk
doen. Ook hier moest worden vastgesteld, dat menselijke
tekortkomingen grote gevolgen kunnen hebben.
^^^m^t^M^^^sa^m^m
Zo God het wil organiseert het
Mannencomité Goeree Overflak-
Isee en Omstreken op zaterdag 16
maart 2002 voor de vijfde keer een
mannendag. Voor de vijfde keer
komen er ongeveer 300 mannen
samen in de aula van de Techni
sche School, Schoolstraat 11 in
Middelharnis om samen te zingen,
te bidden en te luisteren.
Driehonderd mannen uit verschillende deno
minaties die tijd vrij maken om elkaar te ont
moeten en om met elkaar meer van onze gro
te God te ontdekken. Een goede keuze die
niet eenvoudig is te maken. U kunt immers
kiezen om iets met uw gezin te gaan doen,
omdat u er doordeweeks nauwelijks tijd
voor heeft, om door te gaan met werken, om
te gaan sporten, om lekker eens niets te gaan
doen of nog iets anders. Zonder meer alle
maal nuttige dingen, maar die kunnen ook
op een andere dag (neem bijvoorbeeld op de
vrijdag ervoor vrij).
Deze maimendag is maar een keer per jaar en
uit de vele reacties blijkt dat deze dag zeer de
moeite waard is en zeker iets toevoegt waar
u wat aan heeft. Kortom: Deze dag is een
goede investering.
Het thema dit jaar is 'Vijf voor twaalfEen
thema dat ons tot nadenken zal zetten. De
sprekers, Henk Binnendijk en Frank Ouwe-
neel, zullen 's morgens het thema gaan toe-
Uchten in het licht van 2 Tessalonicenzen 1
en 2. Tijdens de middagpauze kunt u de vra
gen schriftelijk indienen waarna tijdens de
middagsessie de vragen behandeld zullen
worden.
De totale dag duurt van 10.00 uur tot 16.00
uur en wordt afgewisseld met samenzang.
Prachtig om te horen als er 300 mannen zin
gen. De kosten van deze dag bedragen 12,-
(bij aankomst te voldoen). Voor dit geld
krijgt u tevens de koffie thee en de lunch
aangeboden. U bent van harte uitgenodigd.
U kunt zich via een brief inschrijven bij het
Maimencomité Goeree Overflakkee e.o.,
p/a Tulpenpad 29, 3251 CW Stellendam; of
e-mailen: maimencomite_go@hotmail.com;
of bellen: Peter MaUepaard, tel.: (0187)
493069, of Aad Zouten dijk, tel.: (0187)
603165.
Ruim 5 jaar geleden stelde Jannie
Tulp voor het eerst haar olieverf-schil
derijen ten toon in Theetuin 'de Bon-
gerd'. Haar gemakkelijk aanspreken
de, bijna zonder uitzondering realis-
tisch weergegeven thema's uit het
dagelijks leven werden toen door de
bezoekers zeer gewaardeerd. Een goe
de reden voor de theetuin om het sei
zoen 2002 te openen met een expositie
van een collectie nieuw werk van deze
Zwijndrechtse kunstenares.
Zij vindt haar onderwerpen vaak dicht bij
huis, zoals bij voorbeeld een stilleven van
dagelijkse inkopen, maar ook een oud dorp
je in Frankrijk of koeien in Friesland leve-
ren motieven voor haar schilderijen. Al is zij
amateur, haar werk is van een professionele
kwahteit. Zij werkt uitsluitend met olieverf,
op doek maar ook op speciaal geprepareerd
hardboard, dat bijzonder geschikt is voor fijn
gedetailleerde stillevens. Behalve in Herkin-
gen heeft zij in tal van andere plaatsen in
Nederland geëxposeerd. De vrije dagen
rondom Pasen bieden u vast wel gelegenheid
om deze expositie te komen bekijken - zij is
het waard! De expositie duurt van 17 maart
j tot en met 16 april 2002
in Theetuin 'de Bongerd', Molendijk 65
Herkingen (tel. 0187 66 93 27), en is geo
pend van 10.30 tot 21.00 uur, dagelijks
behalve donderdags.
Op D.V. zaterdag 9 maart hopen wij namens
de financiële commissie van het Open Her
vormd Jeugdwerk weer het oud papier bij u
op te halen. Wij begiimen om 9.00 uur op de
Molenkade, Nieuweweg en de Schoolstraat.
Wilt u het oud papier goed gebundeld en tij
dig gereed zetten? Liever geen karton. Bij
voorbaat hartelijk dank!
De Herald of Free Enterprise
In de maand
Overflakkee
I gevonden:
2002033955
- 2002039625
2002039625
2002039625
.2002039625
2002040536
2002057993
2002061820
2002061820
Ook zijn er diverse fietsen, bankbiljetten en
sleutels gevonden. Geüeve bij navraag het
nummer van het goed op te geven. U kunt de
voorwerpen komen bekijken op het politie-
bureau aan de Olympiaweg te Sommelsdijk
'tussen 10.00 en 16.00 uur.
februari 2002 zijn op Goeree-
de volgende voorwerpen
Ring (01-07-46) te
Middelharnis
Hanger meisjekopje te
Middelharnis
Hanger te MiddeUiamis
MedaUle 45-95 te
Middelharnis
Munten te Middelharnis
Armband dubbeltjes te
Nieuwe Tonge
Bril ovale glazen te Ouddorp
Paardenzadel te Ouddorp
Skill koffer te Ouddorp
Het is vrijdagavond, 6 maart 1987. Zoals
elke andere dag wordt de veerboot 'Herald
of Free Enterprise', die in eigendom is van
de Engelse rederij P&O European ferries, in
Zeebrugge volgereden met vrachtauto's en
personenwagens, die de reis naar Engeland
zullen ondernemen. Zowel het vrachtver
keer met bestemming Dover in Engeland,
alsook vakantiegangers, maken dagelijks
gebruik van deze veerdienst. (In 1987 was
het nog niet mogelijk om via de treintunnel
de overzijde te bereiken.) Aan boord zijn tal
van Engelse militairen, die in Duitsland zijn
gelegerd en nu met weekendverlof gaan. Er
staat een koudebries uit het noordoosten
(windkracht 2-3 Bf). Nog een halfuur en de
ferry zal zich losmaken van Belgisch grond
gebied om de overtocht naar Dover te
maken. De papieren zijn in orde en de
weersverwachtingen zijn niet ongunstig.
Het is zeven uur in de avond en de 'Herald
of Free Enterprise' maakt 'voor en achter',
dat wil zeggen dat ze klaar ligt voor vertrek.
De machines draaien en de trossen worden
gevierd. De veerboot maakt zich los van de
kade en gaat in de zwaaikom rond om daar
na, via de Pas van't Zand, zee te kiezen. Tot
op dat moment gaat alles voorspoedig. Om
tien voor half acht verlaat de 'Herald of Free
Enterprise' de haven van Zeebrugge, op weg
naar Dover.
Na zo'n tien minuten maakt het schip een
buitengewone rare beweging over BB. Is dat
een 'grondzee'? Tijd om te denken hebben
de bemanningsleden op de brug niet: een
enorme ramp voltrekt zich ter plaatse! De
ferryboten van de Nederlandse en Belgische
kust, die op Engeland varen naar Felixtown,
Dover en Huil, hebben altijd een zeer strak
tijdschema en varen exact op vaste tijden.
Een schema dat ver van tevoren is vastge
legd en waar niet vanaf geweken mag wor
den, behoudens overmacht.
In de garagedekken op de Herald of Free
Enterprise, waar zo'n tachtig vrachtauto's
en personenwagens staan geparkeerd, wordt
het in één keer een chaos van jewelste. Alles
wat los en vast staat, breekt los en verplaatst
zich naar de BB zijde. Natuurlijk stonden de
vrachtwagens gesjord, maar door het zwaar
tepunt van deze onverwachte beweging bra
ken de sjorkettingen waardoor meer dan
1100 ton aan vracht en materiaal naar de BB
zijde werd gesmeten. Dit geeft de grootste
instabiliteit, waarop het schip meteen kap
seist en, net buiten de vaargeul van Zee
brugge, op haar kant blijft liggen. Eén van
de grootste rampen met een veerboot vol
trok zich op dat moment, nog in het zicht
van de haven.
Zo'n veerboot bestaat niet uit ruimen, zoals
een ander schip, maar is één grote oprijlaan
van vrachtauto's en personenwagens.
Bemanning en passagiers zitten als ratten in
de val. Ze kunnen nergens heen. Zij die in
hun hut over de BB zijde zitten, hebben
geen schijn van kans en moeten verdrinken.
Die in het midden van het schip zitten, wor
den door de omvallende tafels en stoelen en
alles wat los staat, omvergeworpen en ver
wond. De paniek die uitbreekt is met geen
pen te beschrijven. Chaotische taferelen
wordt men hier gewaar: het licht valt uit.
men kan geen hand voor ogen zien want op
zee is het roetaarde donker, iedereen is
gedesoriënteerd. En het water is ijskoud. De
'Herald of Free Enterprise' wordt een stalen
graf voor velen!
De naam van dit schip doet mij denken aan
wat 40 jaar geleden is gebeurd. De onder
gang van de 'Flying Enterprise' in 1952,
waar de bekend geworden kapitein Kurt
Carlsen tot de ondergang van het schip aan
boord is gebleven. De reden daarvan was
bijzondere lading die het schip aan boord
had. Maar ondanks het scheepsverlies
waren daar geen persoonlijke verliezen te
betreuren. Nu was het geheel anders. Deze
'Herald' werd een graf van vele opvarenden.
De 'Sanderus', een baggervaartuig dat aan
het werk was tussen de pieren van Zeebrug
ge, werd door de veerboot bij het uitvaren
gepasseerd en de bemanning van het bag
gerschip zag even later dat de 'Herald' een
vreemde schuiver maakte en kapseisde. Ze
sloeg direct alarm. In het donker was de
gekapseisde veerboot net een spookschip,
waarvan de verlichting meer en meer doof
de. De 'Sanderus' stopte direct met haar
werkzaamheden in de havenmond en spoed
de zich naar de plaats des onheils. Ook de
sleepboten van de Urne van Reddings- en
Sleepdiensten voeren na het horen van de
noodoproep van de 'Sanderus' direct naar
de 'Herald of Free Enterprise'. De opvaren
den van de sleepboten wisten dat tijd nu het
belangrijkste was om mogelijke overleven
den te redden. Men wist niet hoeveel dren
kelingen er in het water zouden liggen en of
er wel mensen gered konden worden. De
temperatuur van het zeewater was rond de
twee graden, het was inmiddels aardedonker
bij een schip dat geheel op haar zij lag, half
onder water in zee!
Ook andere vaartuigen die de noodoproep
van de 'Sanderus' hadden gehoord, voeren
de haven van Zeebrugge uit, op weg naar de
'Herald of Free Enterprise'. Aangekomen
bij het omgeslagen schip doemde een doffe
ellende op, die door de vele schijnwerpers
van de overige vaartuigen werd verlicht.
Met rubberboten en vletten werden bewus
teloze en onderkoelde, maar ook gezonde
drenkelingen afgevoerd naar grotere sche
pen, die hen terugbrachten naar de werkha-
ven van Zeebrugge. Daar trof men 'helse
taferelen'.
Op de boven water üggende SB-zijde van de
'Herald of Free Enterprise' werden van bui
ten de ramen ingeslagen om enige opvaren
den te redden. Zij die in het midden van het
schip verbleven, schreeuwden in dood
snood. Men kon niet bij hen komen want het
schip lag op haar zij en daarbinnen was alles
roetdonker en half onder water. En wanneer
je bedenkt dat de vloer, waarop je normaal
gesproken loopt, nu een rechte wand is, dan
raak je aan boord gedesoriënteerd, zowel
redders als drenkelingen.
Wat de redders in die nachtelijke uren heb
ben meegemaakt, kunnen we eigenlijk niet
op schrift stellen. Naarmate de nacht ver
streek werd het geschreeuw van mensen
minder. De grootste vijand hier, de ijzige
kou, eiste haar tol. Rond middernacht werd
een eerste balans opgemaakt: 45 van de 365
aan land gebrachte drenkeUngen hebben de
ramp niet overleefd. Maar dat was het einde
nog niet.
Als bijzonderheid mag worden vermeld
(hoe vaak is het niet anders) hoe het ram
penplan in werking werd gesteld. Na het
alarm van de zuiger 'Sanderus' werden de
vele hulpposten en ziekenhuizen in gereed
heid gebracht om de gewonden te vervoeren
en te helpen. Ook werden beslissingen
genomen die zonder aarzelen werd opge
volgd. Er werd in 'teamverband' aan deze
gigantische operatie gewerkt. Het gemeen
schapshuis in Zeebrugge werd 'omge
bouwd' tot mortuarium, alwaar zich hartver
scheurende taferelen afspeelden. De licha
men van hen die deze ramp niet hadden
overleefd, werden hier opgebaard om te
identificeren. Over het exacte aantal vermis
ten zou men nog heel lang in het ongewisse
blijven, omdat op een ferryboot alleen
vrachtlijsten wordten bijgehouden en geen
passagierslijsten. Iimiiddels werd bij Smit
Internationale in Rotterdam hard gewerkt
aan een bergingsplan om de veerboot recht
te zetten en te lichten. Geen gemakkelijke
klus, als je weet dat het schip 132 meter lang
en 23 meter breed is. Dat deze klus door
P&O werd gegund aan het Hollandse Ber
gingsbedrijf Smit Tak, behoeft geen betoog.
De bergingsinspecteurs Hans Walenkamp
van Smit Tak uit Rotterdam en Paul Goris
van de Unie van Reddings- en Sleepdien
sten uit Antwerpen hadden al een lange
periode zo'n vertrouwensrelatie met elkaar
dat P&O, in overleg met de Belgische rege
ring, besloot deze twee mensen aan te wij
zen om met hun bedrijf de 'Herald of Free
Enterprise' te bergen.
Ook werd de TVB (Tijdelijke Vereniging
voor Bergingswerken) ingeschakeld. Beide
bedrijven wilden deze Belgische firma niet
voorbij lopen, want zij waren tenslotte als
eerste bij de 'Herald of Free Enterprise',
toen de ramp zich voltrok. Zij waren met
hun baggerschip 'Norma' in de havemnond
van Zeebrugge aan het werk en waren als
eerste aanwezig om hulp te bieden. Op 8
maart werd door de rederij P&O European
ferries opdracht gegeven aan de coalitie van
TVB, Smit Tak en URS om tot de berging
van de 'Herald of Free Enterprise' over te
gaan op basis van 'No Cure, No Pay'. Dus
op 4 en 5 april. De trekbakken worden in
hun positie gemanoeuvreerd en verankerd.
Ook de 9 cm. dikke staalkabels om te trek
ken worden aan de sluitingen van elk 350
kg. bevestigd. Het wachten is nu op het
startsein! Dat komt in de vroege morgen
van 7 april en negen uur later staat de 'Her
ald of Free Enterprise' op haar kiel in zo'n
tien meter diep water. Een troosteloos
gezicht na een lange dag van spanning en
hard werken, maar niet zonder succesDe
bergers waren zeer verblijd over dit staaltje
vakmanschap, maar dat verstomde al gauw
toen men de BB-zijde inspecteerde, de zij
de die vier weken onder water was
geweest. Al het glas was er uit en de licha
men van vele vermisten werden zichtbaar.
Zij hebben daar als ratten in de val gezeten
en hadden geen enkele kans gehad om het
schip te verlaten. Duikers van de Britse en
Belgische Marine borgen de daaropvolgen
de dagen nog 63 lichamen - onbetwist het
moeilijkste werk van zo'n berging.
Het volgende punt van de berging stond
alweer te wachten: het dicht maken en
daarna leegpompen van het schip, om het
dan weer terug te geven aan de eigenaar,
P&O European ferries. Maar zover was het
nog lang niet. Een zware storm teisterde
opnieuw het wrak en men moest zich weer
geheel naar de haven van Zeebrugge terug
trekken. Alle kabels waarmee het wrak
rechtop was gezet, waren gebroken.
Onvoorstelbaar dat alle 9 cm. dikke staal
kabels, die verbonden waren met de trek-
bak 'Takheave 31', afbraken. De kracht
van zo'n storm is bijna niet te meten. De
gemeten golfhoogte was drie meter, een
zware tegenslag voor de bergers. Inmiddels
was het dodental opgelopen tot 174. De
'Herald of Free Enterprise' stond nu volle
dig los op de zeebodem en maakt 15 graden
slagzij.
Inmiddels werd het 25 april en waren de
bergers in volle gang om de nieuwe staal
kabels weer te bevestigen en materiaal aan
te voeren om het schip alsnog drijvend te
krijgen. Dat gebeurde op 27 april. De 'Her
ald of Free Enterprise' werd naar de bui-
tenhaven van Zeebrugge gesleept, waar de
als deze bergingsoperatie niet slaagt, ont
vangt men ook geen geld. Het risico van sla
gen Hgt dus geheel bij de bergers (een
gebruikelijke zaak bij zulke opdrachten).
Eerst werden bodemmonsters genomen om
de diverse verankeringen aan te brengen,
hetgeen uiteindelijk moest leiden tot de
berging van het wrak. Bodemonderzoek
wees uit dat het schip rustte op een dikke
laag zachte slib. Maar om het schip weer
recht te krijgen, moest wel een bepaalde
trekkracht kunnen worden uitgevoerd, dus
een hardere bodem hebben. Veel denkwerk
leidde tot het slaan van 16 stalen buizen op
een afstand van ongeveer 200 meter van
het schip. Op het schip zelf werden op 32
punten grote bolders gelast, waaraan de
trekkabels werden bevestigd. Smit Tak
leverde de bokken en trekbakken en had de
leiding over de berging, URS verzorgde het
sleepwerk en TVB plaatste de 16 trekpalen
in de grond, die ze na het slagen van de
operatie ook weer zou verwijderen. Ook
leverde ze de bok 'Norma'Er was een plan
opgemaakt waarin iedereen zich kon vin
den, en dat was vastgelegd in de 'joint ven
ture' (bergingsovereenkomst). Alles werd
in gereedheid gebracht, totdat... een zware
storm het hele verhaal deed stoppen. Drie
dagen was er een zeer zware storm, die
diverse aanvallen op het schip uitvoerde en
de bergers grote parten speelde. Wind
kracht 10-11 uit het zuidwesten! De ber-
gingsschepen gingen naar rustig water en
wachtten af. Zou hun voorbereidend werk
voor niets zijn geweest? Zou het wrak het
op die ongunstige plaats wel houden? Werd
er geen onherstelbare schade aangericht?
Zouden de bunkertanken het wel houden,
zodat er geen olie in zee stroomt? Vragen
die de bergers steeds weer opnieuw bezig
hielden. Hoe zou het gaan?!
De laatste voorbereidingen vonden plaats
duikers van de Marine het schip zouden
onderzoeken naar de nog vermiste licha
men. Dat aantal was inmiddels opgelopen
tot 186. Nadat het rampschip in de haven
van Zeebrugge was gelost en geheel drij
vend was gemaakt, werd het schip op 13
mei naar Vlissingen gesleept en bij de
Scheldepoortwerf afgemeerd voor totale
inspectie. In november 1987 werd beslist
dat de 'Herald of Free Enterprise' in Kaoh-
siung op Taiwan zou worden gesloopt. Het
schip werd klaar gemaakt voor de sleepreis
van 7500 zeemijlen en omgedoopt in 'Flus
hing' De Duitse zeesleper 'Marcus Turm'
zou het schip naar Taiwan slepen doch
kreeg in de Golf van Biscaje een zware
storm over zich heen, waardoor het kon
vooi op drift raakte. Met kustsleepboten
werd de sleep gaande gehouden richting de
Zuid-Afrikaanse kust. Verder is de zeesle
per niet gekomen want door financiële con
flicten werd die daar aan de ketting gelegd.
De Hollandse zeesleper 'Sirocco' van
I.T.C. uit Haarlem nam het laatste gedeelte
van de sleepreis voor haar rekening en
leverde haar op 15 mei, ruim eenjaar na de
ramp, op de sloperij in Taiwan af.
Tot slot een opmerking over de oorzaak van
deze ramp. Het is niet aan de schrijver van
dit artikel om een oordeel uit te spreken,
maar menselijk falen is hierbij de grootste
oorzaak. Uit onderzoek bleek dat de boeg
deur van de voorsteven, tijdens het verlaten
van de haven niet gesloten was, waardoor
het water rijkelijk naar binnen stroomde en
het schip kapseisde, met als gevolg 1 Ibiina
190 doden.
Schiedam, Maarten Bezuijen
foto's: Smit Rotterdam
tekst: Eigen Archief
