ilAlflISI-IIIEUVffi
PAGINA 7
fmJDm 6 oicTööM^öbo
Oorspronkelijk was de benaming 'Vuur-
schepen'^, doch wij houden ons ook graag
aan de benaming van 'Lichtschepen' omdat
men dan direct weet waar men het over
heeft.
In 1814 had men in de Nederlandse wateren
het eerste lichtschip, een omgebouwde
kanonneerboot die als het 'Vuurschip Schuy-
tezand' in de Waddenzee voor anker lag.
Het eerste Nederlandse vaartuig dat speciaal
als lichtschip werd gebouwd dateert van
1858.
De Nederlandse lichtschepen hadden geen
eigen voortstuwing, omdat zij altijd vooran-
ker lagen, ongeveer .12-16 mijl buiten de
Nederlandse kust. In de machinekamer
bevonden zich de generatoren en de diverse
oplaadsystemen voor het opwekken en
bewaren van stroom ten behoeve van de
lichtinstallatie. Het belangrijkste doel van
het lichtschip was uiteraard hetgeen waar
voor zij werd gebouwd, en wel het lichthuis
met de lichtbundel en het cardanische opge
hangen lenzenoptiek. Deze cardanische
ophanging had daarmee te maken dat bij
slingerend schip het scheepvaartverkeer de
lichtopstand onder alle weersomstandighe
den kon zien. Verder werd het schip uitge
rust met een radiokamer, een kombuis en
diverse bemanningsverblijven. Bijzonder
zwaar uitgevoerd was het ankerspil met de
ankers die het lichtschip onder alle weer
somstandigheden op haar plaats moest hou
den. De lichtschepen waren rood geschil
derd en de naam van de locatie waar zij was
gelegen stond aan weerskanten in de zij. De
lichtschepen hadden als eigennaam een
nummer, (1-12). Wij willen ons in dit ver
haal houden aan de namen van hun locatie.
Wij willen met dit verhaal het lichtschip
'Goeree' dat indertijd voor de kust van Goe-
ree lag eens behandelen en maken hierbij
met toestemming gebruik van het boekje
'De Nederlandse Lichtschepen', geschreven
door Wibo Burgers.
Voor de Tweede Wereldoorlog lagen ver
voor de Nederlandse kust vier lichtschepen,
te weten de 'Terschellingerbank' ter hoogte
van Terschelling, de 'Haaks' ter hoogte van
Den Helder, lichtschip 'Maas' dat voor de
Nieuwe Waterweg gestationeerd, lag en het
lichtschip 'Noord-Hinder' die ver voor de
mond Yian de Westerschelde lag verankerd.
De 'Terschellingerbank' werd door de Duit
sers gevorderd en de 'Noord-Hinder' werd
tot zinken gebracht. De 'Haaks' was in die
tijd zo ver verouderd, dat deze als afgeschre
ven moest worden beschouwd. Alleen het
lichtschip 'Maas' kwam in deze periode
ongehavend uit de strijd. Dit lichtschip, dat
voor de inloop van de Nieuwe Waterweg
was gestationeerd, kreeg na de oorlog de
naam 'lichtschip Goeree' toegewezen, door
dat de locatie werd aangepast en het licht
schip meer westwaarts op zee uitgelegd
werd ter hoogte van de kust van Goeree. Dit
in verband met het ontbreken van de vuurto
ren van Ouddorp, die in de nacht van 4 op 5
mei 1945 door de wehrmacht werd opgebla
zen.
De lichtschepen vormden in die dagen het
belangrijkste bakens op zee. Zij hadden een
lamp van ongeveer 4500 kaars, die door een
stelsel van lenzen en prisma's haar stralen-
bundels naar buiten een sterkte gaf van 5
miljoen kaars. Bij mist maakte de beman
ning gebruik van de misthoorn, die om de
vijf seconden twee seconden aanstond. Een
oorverdovend lawaai moest het scheepvaart
verkeer op afstand van het lichtschip hou
den. Het schip was, zéker met slecht weer,
een baken in zee doch met mist een angst
aanjagend aanvaringsobject. Het kon
immers niet vluchten voor een gevaarlijk
naderend schip. Het lichtschip 'Goeree' lag
daar als een trouwe maar eenzame wachter
voor de Nederlandse kust. Het werk aan
boord bestond naast onderhoud uit het
Het lichtschip "Goeree voorheen "Maas
schoonhouden van het schip, want verveling
was hier de grootste dooddoener. Men kori
immers voor vier weken niet de wal op en
men moest zich met elkaar vermaken en
zoveel mogelijk ergernissen voorkomen. De
sociale contacten moesten gewoon goed
zijn. Door een goede gezagvoerder werd dan
ook gestimuleerd om er een hobby op na te
houden. Vissen was er daar bijvoorbeeld één
van. Knutselen met hout en koper vormden
eveneens een goede en verantwoorde tijds
besteding. Schrijver dezes heeft bijv. in de
woonkamer een koperen vuurtoren staan die
aan boord van het lichtschip 'Goeree' is
gemaakt en aan mijn vader werd geschon
ken, die kok was aan boord van dit licht
schip. Ik ben er vele malen getuige van
geweest hoe op dinsdagmorgen de tonnen-
legger s.s. 'Rotterdam' de Pai^khaven uitvoer
om proviand en post naar het lichtschip
'Goeree' te brengen. Ook werd er vers water
van de tonnenlegger aan boord van het licht
schip gebracht. De bemanning van het licht
schip zag altijd uit naar de komst van s.s.
'Rotterdam' met proviand en post want dit
was tenslotte het enige contact wat de elf
bemanningsleden van het lichtschip met de
buitenwereld had.
Bijzonder is de informatie die ik onlangs
over dit schip, de s.s. 'Rotterdam', ontving
en die ik bij deze graag bij dit artikel wil
meenemen. Dit stoomloodstransportvaar-
tuig werd in 1906 gebouwd onder de naam
'Zeemeeuw' bij de Nederlandsche Stoom
boot Mij. (het etablissement Feijenoord)
onder bouwnummer 204. Haar afmetingen
waren (LxBxHxD) 32.80 x 6.50 x 3.57 x
2.55 meter. Het schip had een waterverplaat
sing van 240 ton en het machinevermogen
was 307 PK. De max. snelheid was 10.3
knopen.
De lotgevallen van de 'Rotterdam' zijn:
17 09 1905kiel werd gelegd.
2001 1906: de 'Zeemeeuw' wordt te water
gelaten.
07 06 1906: de 'Zeemeeuw' wordt overge
nomen van de werf en komt in
dienst van het 4e en 5e District
van het Loodswezen.
1911: het schip gaat over naar het 3e
District.
16 041912: de 'Zeemeeuw' komt bij de
Koninklijke Marine in dienst als
mijnenvisser. De achtermast
wordt verwijderd.
01 04 1914: het schip komt weer in dienst als
stoomloodstransportvaartuig.
De achtermast wordt vveer
geplaatst.
03 08 1914: weer omgebouwd tot mijnenvis
ser en de achtermast wordt weer
verwijderd.
1916: het schip wordt op de Rijkswerf
te HeUevoetsluis verbouwd tot
mijnenlegger
1919: de Rijkswerf te HeUevoetsluis
maakt het schip weer gereed
voor de dienst bij het Loodswe
zen, wordt in dienst gesteld bij
het 4e en 5e District en blijft dat
tot in september 1944.
1924: haar naam wordt gewijzigd in
Stoombetonnings- en VerUch-
tingsvaartuig No. 4 "Zee
meeuw", het vaartuig heeft
inmiddels weer twee masten.
1928: het schip wordt hersteld en ook
worden de voeringen van de
schroefassen vernieuwd.
1929: in de zomermaanden wordt het
schip afgestaan ten dienste van
de Hydrografie voor opname
van de Hinderbanken.
1930: het schip moet worden gedokt in
verband met gescheurde voor
stevenplaten, veroorzaakt door
zware ijsgang. Ook krijgt het
schip een nieuwe stoomketel.
1931een gedeelte van het dek wordt
vernieuwd.
16 10 1944: de 'Zeemeeuw' wordt gevor
derd door de Duitse Wehrmacht.
01 06 1945: in Umuiden overgenomen van
de Duitsers en weer terug bij het
Loodswezen.
01 10 1945: het schip komt weer in dienst
van het Loodswezen Rotterdam
(4e en 5e District)
01071946: de naam 'Zeehieeuw' wordt
gewijzigd in de naam 'Rotter
dam'.
Het schip bhjft tot het einde van haar loopbaan
in 1958 in dienst van het loods
wezen, het 4e' en 5e District te
Rotterdam. Het voert maar één
mast,
15 06 1959: De s.s. 'Rotterdam' wordt van
de vloot afgevoerd.
08 09 1959: Het schip wordt door de domei
nen verkocht aan van Dalen,
Scheepssloperij te
Hendnk Ido Ambacht.
In 1959 kwam het nieuwe zeebetoniüngsvaar-
tuig 'Delfshaven' in de vaart ter
vervanging van de 'Rotterdam'
(1906) en zette deze traditie naar
het lichtschip 'Goeree' voort.
Het museumschip "Noord-Hinder" te HeUevoetsluis.
In de periode na de oorlog, tot in de jaren '50,
verbleven de opvarenden van het lichtschip
vier weken aan boord en gingen dan twee
weken naar huis. Later werd hun dienstroos
ter gewijzigd in twee weken op en twee
wekeh aif. In de jaren '60 werd er meer en
meer gewerkt aan het ontwerpen van onbe
mande bakens in zee. De lichtschepen ver
ouderden en de loon- en onderhoudskosten
stegen dermate dat er naar alternatieven
moest worden gezocht. In 1971 werd het
lichtschip 'Goeree' vervangen door een
onbemand platform, dat in 1987 uitgebreid
werd met een radar. Het m.v. 'Challenger'
van Heerema's Ingenieursbureau uit 's-Gra-
venhage plaatste het platform op de poot-
constructie en het 'lichteiland' werd een feit.
De hchtopstand op het eiland bevindt zich
twee keer zo hoog als op het voormalige
lichtschip en het licht heeft een sterkte van
2.500.000 kaars.
Het lichtplatform 'Goeree' werkt vol auto
matisch en wordt op afstand bediend. Wan
neer er een storing optreedt gaan de vier
hulp-dieselgeneratoren automatisch aan en
wordt op deze wijze de veiligheid van het
scheepvaartverkeer gewaarborgd. In de loop
van de jaren tachtig werd het lichtplatform
gemoderniseerd en aangepast. Met het
betonningsvaartuig 'Delfshaven' werd op
geregelde tijden diverse zaken op het plat
form gecontroleerd.
In 1986 kwam het nieuwe moderne motor
vaartuig 'Rotterdam' als opvolger van de
'Delfshaven' in de vaart, die de controle op
het lichteiland verder tot op de dag van van
daag onderhoudt.
In 1980 werd het lichtschip 'Texel' ver
bouwd en aangepast om ook dienst te doen
als onbemand station op zee. Eén van de erg
ste ongelukken met een Nederlands Ucht-
schip willen wij nu in het kort memoreren.
Op 1 oktober 1991 is in zware storm het
SS "Rotterdam", 1906 -1959.
'Lichtschip 10' werd in 1952
gebouwd bij Rijkswerf Willems
oord in Den Helder. Haar lengte is
45.40 meter en haar breedte 7.92
meter. Sterkte van de lichtbundel
is 800.000 kaars.
Op 1 oktober 1952 werd dit licht
schip no. 10 uitgelegd als 'Texel'.
Het schip werd in 1981 bij de
Sleephelling Mij. in Scheveningen
omgebouwd en geheel geautoma
tiseerd.' In 1993 werd het uit de
vaart genomen en opgelegd in
HeUevoetsluis. In 1994 werd zij
versleept naar Terschelling om
daar bij het 400 jarig bestaan van
de Brandaris mede het gezicht te
bepalen.
Daarna is het schip als museum
schip naar Den Helder vertrokken,
waar zij heden ten dage nog Ugt.
'Lichtschip no. 11kwam in okto
ber 1953 in de vaart en werd uit
gelegd op de positie 'Terschellin
gerbank', waarna het schip in
1979 uit de vaart werd genomen
en als reserve lichtschip werd
opgelegd. In 1988 werd dit reserve
vaartuig weer uitgelegd als
'Texel' en in 1991 zoals boven
vermeld verhaal, door de zware
storm op de 'Hondsbossche Zee
wering' geworpen, nabij Petten en
daar ter plaatse gesloopt.
'Lichtschip no. 12' werd als laatste
"Een groot moment in het leven van de lichtschip-bemanning: de brieven van thuis,
die met het zeegaand-betonningsvaartuig zijn meegekomen, worden
met grote interesse gelezen.
lichtschip (no. 11) 'Texel' van haar ankers
geslagen en op drift geraakt. Er werd gepro
beerd om met een helikopter een aantal men
sen aan boord te krijgen, maar dat is niet
gelukt. Op 2 oktober strandde het lichtschip
'Texel' op de Hondsbossche Zeewering ten
zuiden van Petten. Vanwege de hoge golven
en de zware zeegang lag het schip enorm te
slingeren. Twee uur na de stranding sloeg
het optiek door de ramen van het lichthuis en
viel aan dek van het gestrande lichtschip aan
diggelen om daarna in zee te verdwijnen. De
berginginspecteurs van Smit Internationale
en WijsmuUer waren het er over eens dat het
bergen van het schip totaal geen zin had en
men besliste om over te gaan tot het 'slopen
ter plaatse'. De lichttoren werd verwijderd en
kreeg later een plaats in Den Helder bij de
Stichting Nautische Monumenten. Op 17
oktober werden de werkzaamheden weder
om stil gelegd wegens de zware storm. De
kolkende zee spoelde over het bijna kaalge-
maakte casco van wat eens het lichtschip
'Texel' was. Na enkele dagen werden de
sloopwerkzaamheden weer hervat en dit
aUes onder vrij moeilijke omstandigheden
omdat de zeegang nog best 'zwaar' was. De
periode die toen aanbrak was alleen maar
slopen en branden. Op 6 december vond
men niets meer dat aan de ramp met de
'Texel' deed terug denken. Een stukje mari
tiem verleden werd aan de zee ontrokken.
Heden ten dage zijn er geen lichtschepen
meer. Het laatste Nederlandse lichtschip, de
'Noord-Hinder' werd in maart 1994 van
haar locatie op zee weggehaald. Een Ucht-
boei vervangt nu de drijvende vuurtoren.
Door de verbeterde technische voorzienin
gen stelt de scheepvaart steeds minder eisen
aan de zichtbaarheid van markeringsmidde-
len op zee. Waar vroeger een lichtschip
noodzakelijk was, kan nu worden volstaan
met een grote boei, die uitgerust is met ver
fijnde apparatuur. Radarsystemen maken de
markering op een scherm aan boord van
schepen zichtbaar. Bovendien is de exploita
tie van een schip veel duurder dan een boei.
Twee Nederlandse lichtschepen zijn
bewaard gebleven en die wil ik in het kort
nog memoreren.
lichtschip in 1963 gebouwd bij de Scheeps
werf de Waal in Zaltbommel. Haar lengte is
45.40 metepen haar breedte 8.35 meter. De
sterkte van de Uchtbundel is 1000.000 kaars.
In oktober 1963 werd dit schip uitgelegd op
depositie 'Noord-Hinder'. Na 17 jaar werd
het schip in 1980 verbouwd tot geautomati
seerd lichtschip. Op 21 maart 1994 werd de
'Noord-Hinder' voor proef uit de vaart
gehaald en in HeUevoetsluis als reserve
Het lichtschip "Terschellingerbank"
üchtschip neergelegd. Dit met de bedoeling,
wanneer de proef met de boei niet zou sla
gen, het lichtschip direct weer inzetbaar zou
zijn. Na precies eenjaar werd het schip afge
stoten en daarmee werd het einde ingeluid
van het tijdperk de lichtschepen op de
Noordzee.
In maart 1995 werden er stappen onderno
men om met de Gemeente HeUevoetsluis en
diverse sponsers te gaan praten om dit licht
schip een definitieve plaats te kunnen geven
in de Koopvaardij haven te HeUevoetsluis.
Om dit alles gerealiseerd te krijgen werd er
een gelijknamige stichting opgericht waarin
de 'Noord-Hinder' werd ondergebracht.
Vele vrijwilligers hebben het mogelijk
gemaakt dat de 'Noord-Hinder' behouden
bleef voor het nageslacht en dit voormaUge
lichtschip, dat nog geheel in originele staat
verkeert, heeft in deze oude havenplaats een
gewaardeerde ligplaats gevonden. Men kan
het schip nog in haar oude glorie bewonde
ren in de Koopvaardij haven van HeUevoet
sluis, waar het nog steeds als museumschip
dienst doet en ook te bezichtigen is.
Momenteel is de initiatiefnemer, Siemon
Bezuijen Janszn., er de beheerder van. Sie
mon heeft vroeger gevaren bij het Loodswe
zen en is nu gepensioneerd en woonachtig in
HeUevoetsluis.
Deze laatste gegevens over dit museumschip
mocht ik van hem ontvangen, waarvoor ik
hem zeer erkentelijk ben.
Gegevens s.s. 'Rotterdam': F. de Boer
Gegevens Li. 'Noord-Hinder'S. Bezuijen
Foto's: S.& M. Bezuijen
Schiedam, Maarten Bezuijen
Het lichtplatform "Goeree" (1971 - heden).
Nederlandse
Lichtschepen
"fSfe
