Ie Zeeuwse
Mannendag
Overdenking
uit de
Heilige Schrift
Startweekend Geref.
Kerk Middelharnis
Josina van Prooijen
exposeert in Goedereede
Aktie voor Ontmoeting
HET
.ÖJKVENSTER
lEEüonoEmouo
muGE innoEH
Juweliers - opticiens
Kwaliteit en service onder een dak
Jochem de
schoorsteenveger
Blik op kerk ^^y
en samenleving [j
- Kwajongensstreken
- Politiek gedraai
- Geen vertrouwen
We zullen het, denk ik, als kinderen allemaal
weleens bij de hand gehad hebben. We had
den iets gedaan wat niet door de beugel kon.
Of we hadden iets gezegd dat van geen kant
klopte. En het kwam uit. Natuurlijk kwam
het uit. "Het kwaad komt uit", zeiden ze bij
ons thuis, "al zouden de kraaien het uitbren
gen". Dan zat je een tijd in je piepzak, want
je wist dat je op een gegeven moment ver
antwoording zou moeten afleggen. Maar als
je dan wat slim was -ja, het komt er al vroeg
uit wat erin zit! - dan gaf je er een draai aan.
Je had het niet gedaan, een ander deed het.
Of je had het wel gedaan, maar niet zo be
doeld. En natuurüjk had je het niet zó ge
zegd, maar het was verkeerd overgekomen.
Enzovoorts. De reeks smoezen was einde
loos. Alleen - thuis hadden ze je wel dóór!
Soms denk ik dat we in Den Haag te doen
hebben met een stel jongens die de puberteit
nog niet te boven zijn. Neem nou Frits Bol-
kestein. Ging de politiek uit en was niet
bereid nog politieke functies op zich te ne
men. Kon hij zich eindelijk eens gaan bezig
houden met andere dingen.
Maar zie, nu kon hij lid worden van de Euro
pese commissie. En blijkbaar had hij toch
niet zó genoeg van de politiek als het wel
leek. Het is natuurüjk ook niet niks, zo'n
Europese baan. Maar er was een probleem.
Nog maar een jaar geleden had hij zich niet
zo positief uitgelaten over de Europese sa
menwerking. Kon zo iemand met een vrij
geweten een functie aanvaarden bij een in
stelling, waarvan hij het nut eigenlijk niet
inzag?
Politieke tegenstanders en journalisten kun
nen goed onthouden, dus iedereen wist nog
exact wat Bolkestein had gezegd, en hij
moest zich, alvorens te worden geïnstal
leerd, voor die uitspraken verantwoorden.
Maar wat denkt u? Geen centje pijn, want hij
had inderdaad weleens negatieve dingen
over het verenigd Europa gezegd, maar dan
in de Nederlandse contekst. Wanneer ieder
een zo lovend is, mag je dan niet eens op de
rem trappen? Bovendien was hij het laatste
jaar ook nog wat positiever over Europa
gaan denken. En met deze relativeringen
nam het Europese parlement genoegen.
Je zou toch zeggen: mijnheer Bolkestein,
wees eerlijk en zeg dat je zo graag op het
pluche zit... Liever dan dit gedraai, waar
niemand iets van gelooft.
Zo zou ik nog wel een paar voorbeelden
kunnen noemen. Mevrouw Netelenbos die te
vuur en te zwaard de Betuwelijn heeft ver
dedigd, en nu tot de conclusie is gekomen
dat de noordelijke tak eigenUjk niet hoeft.
En mevrouw Borst, die wel iets voelde voor
het voorstel om mensen die in het bedrijfsle
ven moeilijk kunnen worden gemist, voor
rang te geven voor een medische behande
ling. Maar toen de Kamer het voorstel ver
wierp vond zij het toch beter dat allen gelijk
werden behandeld.
Ja, zeggen we dan, zo lust ik er nog wel een
paar. Maar het zou geen wonder zijn, wan
neer het toch al geringe vertrouwen dat de
burger in de poUtiek heeft, tot het nulpunt
zou dalen.
Waarnemer
Voor de eerste keer organiseert het comité
Zeeuwse Mannendag een ontmoetingsdag
voor mannen rond een thema uit de Bijbel.
Deze dag wordt gehouden op D.V. zaterdag
13 november a.s. in het Calvijn College te
Goes, en begint om 10.00 uur.
Het comité Zeeuwse Mannendag bestaat uit
een aantal maimen uit verschillende kerken
en gemeenten uit Zeeland.
Het thema voor deze eerste Zeeuwse Man
nendag is 'Man, bouw met God'. Dit naar
aanleiding van het bijbelboek Nehemia.
De sprekers op deze dag zijn de evangelist
Dato Steenhuis en professor Herman Selder-
huis, welke trachten dit thema helder te
maken naar de praktijk van het dagelijks
leven. Verder is er tijd voor zang, gebed, het
stellen van vragen en voor persoonlijke ge
sprekken.
Tijdens de mannendagen wordt een sterke
eenheid ervaren door de mannen die uit ver
schillende kerken en achtergronden deze dag
bezoeken. God en Zijn Woord staan cen
traal. De Here Jezus wordt geëerd als de
Zoon van God en de Redder van deze we
reld. In het verstaan van Zijn Woord ligt een
grote zegen!
Meer informatie over de Ie Zeeuwse Man
nendag bij:
Dick V. d. Boogaart, tel. (0166) 663634,
of Jaap Hage, tel. (0166) 602059.
Inschrijvingen voor 1 november bij:
Erwin Houmes, tel. (0118) 468886.
STAD AAN 'T HARINGVLIET
OPBRENGST COLLECTE
De gehouden collecte voor de Kankerbestrij
ding heeft ƒ2.744,70 opgebracht. Gevers,
geefsters en collectanten hartelijk bedankt!
Deze vraag- en antwoordrubriek staat geheel ten dienste van de lezer die er
kostenloos gebruik van kan maken. Uw vragen op velerlei gebied kunt u stu
ren aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Postbus 8,3240 AA Middelharnis, met
in de linkerbovenhoek 'Vragenrubriek' vermeld. De vragen worden door
deskundigen beantwoord en zullen binnen enkele weken na de inzending
compleet met antwoord in deze rubriek worden gepubliceerd.
OE ZILUmEN OttaOEN
Kunt u me uitleggen hoe grijs haar ontstaat?
Op welke leeftijd kan het grijzen beginnen, is
het te voorkomen of te beïnvloeden? Zijn
mannen er gevoeliger voor dan vrouwen?
Antwoord: De kleur van het haar wordt be
paald door pigment, dat wordt geproduceerd
door de pigmentcel (melanocyt). Het grijs
worden van het haar wordt veroorzaakt door
een verminderde pigmentproductie door de
melanocyt. De wetenschap breekt zich al
heel wat jaren het hoofd over de vraag waar
om de pigmentproductie nu eigenlijk minder
wordt. Blanke mensen krijgen hun eerste
grijze haren gewoonlijk tussen het 24ste en
44ste levensjaar. Bij donkere rassen treedt
de vergrijzing gemiddeld tien jaar later op.
Japanners staan er om bekend dat ze tot op
vrij hoge leeftijd hun zwarte haar behouden.
Men denkt dat dit o.a. komt doordat zij veel
kelp eten. Men kan grijs worden door onder
voeding, door het gebruik van bepaalde ge
neesmiddelen en door de blootstelling aan
straling. Erfelijke factoren spelen ook een
rol. Zelfs het beantwoorden van moeilijke
vragen kan tot het verschijnsel leiden dat de
Spreukendichter de kroon der wijsheid
noemde. Er is echter nooit wetenschappelijk
bewezen dat iemand binnen 24 uur grijs kan
worden als gevolg van een heftige schrik of
emotie. Een schrale troost: vrijwel niemand
ontspringt de dans. Het is niet zo dat mannen
er gevoeliger voor zijn dan vrouwen. De
kankerspecialist dr. Moerman experimen
teerde eens met pantotheenzuur en consta
teerde bij toeval, dat de haren van een aantal
proefdieren weer de oorspronkelijke kleur
herkregen. Naar aanleiding van die ontdek
king kwam er een middel op de markt, dat
bestond uit een combinatie van twee ver
schillende tabletten: het zg. paba en vitami
ne-B complex. In het laatstgenoemde be
vindt zich pantotheenzuur. Bij goed gebruik
zouden die gezamenlijk het grijs worden van
het menselijk hoofcfiiaar kunnen voorko
men. Bij enkele gebruikers zou het haar na
enkele weken de oude kleur hebben herkre
gen. Er zijn evenwel ook bedenkingen geuit
tegen het gebruik van dit middel. Wil men
niet iets dergelijks proberen dan zit er niets
anders op, wil men niet grijs door het leven
gaan, om het haar te spoelen of te verven.
Ifltf OUOE ËÜIl
Kunt u mij aan een adres helpen waar ik
mijn oude brillen heen kan sturen, zodat ze
weer in ontwikkelingslanden bijvoorbeeld
gebruikt kunnen worden?
Antwoord: In de regel kunt u uw oude bril
afgeven bij de opticien waar u uw nieuwe
bril hebt gekocht. Trouwens ook al zou u
geen nieuwe bril hebben gekocht dan zal een
opticien bij u in de buurt toch wel uw afdan
kertje in ontvangst willen nemen. De brillen
worden regelmatig bij de opticiens opge
haald en vinden dan een tweede leven bij
voorbeeld in ontwikkelingslanden, waar
men er erg blij mee is.
Onlangs kochten wij een stoeltje van scha
penleer. We kregen daar een speciaal flesje
ledercrème bij. We gebruiken echter op onze
oude runderlederenstoelen al jaren met suc
ces olijf- en wonderolie. Kan dit ook bij het
nieuwe stoeltje? Hoe vaak moeten wij het
aanbrengen (het stoeltje staat dicht bij de
verwarming)?
Antwoord: Rundleer bijvoorbeeld vereist
vrijwel geen onderhoud, schapenleer kan
echter uitdrogen, afhankelijk van de lucht
vochtigheid in huis en van de plek waar het
stoeltje staat, (in de zon, bij een radiator
zoals bij u) en moet dan ook met een specia
le lederwas behandelt worden. De door u ge
noemde crème is zeker een goed bruikbaar
middel.
Wonderolie en olijfolie kunnen ook prima
zijn, maar je moet het wel erg goed uitpoet-
sen anders krijgt degene die op het stoeltje
gaat zitten vlekken op de kleren. Wij ver
melden verder nog dat blanke vaseUne en
kleurloze bijenwas ook heel goed bruikbaar
zijn. Hoe vaak het leer behandeld moet wor
den is niet te^zeggen. Wordt het leer dof of
zijn er vlekken op gekomen dan is de tijd rijp
voor een behandeling.
Ik zou graag willen weten wat de betekenis is
van de uitdrukking 'met lange tanden eten
Mijn tandarts kent de betekenis ook niet, ook
hij en zijn assistente zouden het leuk vinden
om het te weten.
Antwoord: Het is niet bekend wanneer deze
uitdrukking in onze taal terechtgekomen is.
De uitdrukking wordt gebruikt om weer te
geven dat iemand geen zin heeft om een be
paald iets te doen. Bij kleine kinderen zie je
wel eens dat ze eigenlijk geen trek in eten
hebben. Van pa of ma moeten ze toch eten
met als gevolg dat het kauwen erg moeizaam
lijkt te gaan: het lijkt dan net of ze te lange
tanden hebben. Vandaar de uitdrukking 'met
lange tanden eten'.
'Maar nog is het einde niet.
Maar wie zal volharden tot het einde,
die zal zalig worden'. (Matth. 24:6b en 13)
De Heere Jezus heeft zojuist de tempel ver
laten en zal daar niet meer terugkomen. Tij
dens Zijn laatste bezoek aan de tempel heeft
Hij felle woorden gesproken over de huiche
larij van de Farizeeën en Schriftgeleerden.
Tot zeven keer toe had Hij het - wee u - over
hen uit moeten spreken en had Hij hen Zijn
liefdesbetuiging nog eenmaal laten horen.
Vol liefde en ontferming sprak Hij: "Jeruza
lem, Jeruzalem, gij die de profeten doodt en
stenigt, die tot u gezonden zijn. Hoe menig
maal heb De uw kinderen willen bijeenverga-
deren gelijk een hen haar kuikens bijeenver-
gadert onder de vleugelen en gijlieden hebt
niet gewild". De Heere Jezus heeft gewild
maar zij wilden niet. En omdat zij niet wU-
den zou de tempel verwoest worden. Voor
waar zeg Ik: Hier zal niet een steen op de
andere gelaten worden, die niet zal worden
afgebroken.
Deze profetie is vervuld toen in het jaar 70
de tempel door Titus werd verwoest. Ziet,
uw huis wordt u woest gelaten. Maar er is
een 'totdat'. Want De zeg u. Gij zult Mij van
nu aan niet zien, totdat gij zult zeggen:
"Gezegend is Hij, Die komt in de Naam des
Heeren".
Eens zal het volk uit Abraham gesproten de
Messias toch verwelkomen. Jeruzalem zal
door de heidenen vertreden worden totdat de
tijden der heidenen vervuld zuUen zijn. Jeru
zalem is sinds 1967 weer in handen van het
Joodse volk en vele Joden keerden en keren
uit de verstrooiing terug naar hun land.tot
dat. gij zeggen zult: "Gezegend is Hij, Die
komt in de Naam des Heeren".
Zeg ons, zo vroegen de discipelen aan de
Heere Jezus op de Olijfberg nadat zij de tem
pel hadden verlaten, zeg ons, wanneer zuüen
deze dingen zijn en welk zal het teken zijn
van Uw toekomst en van de voleinding der
wereld? Aan de komst, de wederkomst van
de Heere Jezus, een komst vol heerlijkheid,
gaat een periode van ellende vooraf. Aan die
komst gaan bepaalde tekenen vooraf. De
Heere Jezus wijst op gebeurtenissen die het
einde aller dingen aankondigen. Door de ge
beurtenissen in de wereld worden onze ge
dachten vermenigvuldigd. Wat heeft ons dat
allemaal te zeggen? Waar bevinden wij ons?
Het antwoord van de Heere Jezus was en is:
"Ziet toe, dat u niemand verleide. Want velen
zuUen komen onder Mijn naam, zeggende. Ik
ben de Christus en zij zullen velen verlei
den".
Er zullen mensen opstaan, die een andere,
een valse heilsleer zuUen verkondigen. Een
leer naar de mens maar niet voor de mens.
Die leer zal velen verleiden. De Heere Jezus
roept tegenkrachten op. Wij moeten waak
zaam zijn en bidden om de Heilige Geest,
Die in al de waarheid leidt. En, zo ging de
Heere Jezus voort, gij zult horen van oorlo
gen en geruchten van oorlogen. Wij horen en
weten daarvan. We worden er bijna dagelijks
via de moderne media mee geconfronteerd.
En wat raken we er aan gewend.
De Heere Jezus roept ons toe: ziet toe, want
al deze dingen moeten geschieden maar nog
is het einde niet. Oorlogen, wereldwijd, zijn
tekenen van de eindtijd maar ze zijn het ein
de nog niet. De geschiedenis blijft in Gods
hand. Er zuUen ook hongersnoden en pesti-
lentiën en aardbevingen in verscheidene
plaatsen zijn. De hele schepping kreunt voor
dat de grote dag des Heeren komen zal.
Het zijn de geboorte-weeën, die aan de komst
van het rijk van Christus vooraf zullen gaan.
Maar nog is het einde niet. Al deze dingen
zijn maar een beginsel der smarten. Er komt
nog een hele geschiedenis. Een geschiedenis
van overlevering, van verdrukking, haat en
dood van de volgelingen van Christus. Ook
daar zien en horen we steeds meer van. Dat
alles zal hen overkomen omdat zij de Heere
Jezus Christus belijden en verwachten. Dan
zullen er velen geërgerd worden omdat zij
niet langer kunnen verdragen wat hen over
komt en dan zullen velen Hem verloochenen.
De liefde van hen zal veranderen in haat en
zij zullen de getrouwe belijders aan hun ver
volgers bekend maken en hen overleveren.
Wat zij Christus hebben gedaan zullen zij
ook Zijn volgelingen doen. En vele valse
profeten zullen opstaan en vele volgelingen
maken. Zijn er ooit zoveel sekten en stromin
gen geweest als nu? Wat is hun werfkracht
groot, zelfs onder trouwe kerkgangers. Zij
verkondigen dat alles kan en aUes mag en dat
betekent dat de ongerechtigheid, dat de zon
den en de wetteloosheid zullen ongekende
vormen aannemen. Alle normen zullen wor
den omgekeerd en daardoor zal de liefde van
velen verkillen. De liefde tot God en tot de
naaste. Waar gaan we heen? Maar wie vol
harden zal tot het einde, die zal zalig worden.
Waarin volharden? Volharden in het geloof.
Tijdgeloof en historisch geloof zal het niet
redden. Alleen het ware geloof zal overwin
nen. De overwinning wordt behaald door te
volharden. Waar halen de ware gelovigen de
volharding vandaan? Die wordt hen
geschonken door Hem, Die sprak: "Wie zal
volharden tot het einde, die zal zalig wor
den". Bij Hem moeten we zijn en bij Hem
moeten wij blijven. En Hij geeft door Woord
en Geest alles wat nodig is om te geloven en
om in het geloof te volharden.
Om te volharden tot het einde. Wanneer zal
dat zijn? Het einde zal komen als het evange
lie van Gods genade en ontferming voor een
wereld verloren in schuld en zonde in de hele
wereld gepredikt zal worden tot een getuige
nis alle volken. Eerder is het werk van God
en van Zijn Zoon op aarde niet voleindigd en
kan de Zoon nog niet verschijnen op de wol
ken van de hemel.
We moeten niet zo zeer letten op oorlogen
en rampen en wat dies meer zij maar op de
loop van het evangelie. Verheugen wij ons
in de voortgang daarvan? Dat predikt ons
dat het einde van deze wereld nabij is en
dat de nieuwe hemel en de nieuwe aarde
aanstaande zijn. Dan geen oorlogen en
rampen meer. Dan geen ziekte en dood
meer. De Heere Jezus Christus zal eenmaal
verschijnen op de wolken van de hemel en
alle oog zal Hem zien en alle knie zal voor
Hem buigen. Een dag van vreugde voor
allen, die Zijn verschijning hebben lief ge
kregen maar een dag van rouw en smart
voor allen, die Hem niet hebben liefgekre-
gen.
Die dag is er nog niet. Het is nu nog de dag
der zaligheid. Zoek dan de zaligheid bij Hem,
Die u en jou kan en wil zaligmaken en allen,
die Hem als hun Zaligmaker hebben leren
kennen zullen door de verdrukkingen en ver
volgingen heen met Hem verheerlijkt wor
den.
'Stad'
L.D.B.
Toren Goedereede verlengt
quiltententoonstelling
De quiltententoonstelüng in de toren v£in
Goedereede wordt verlengd. Tot en met de
herfstvakantie kunnen de kunstkleden er
worden bewonderd.
In het kerkgebouw van de Gereformeerde
Kerk te Middelharnis aan de Koningin Juüa-
naweg is er volop actie, aanstaand weekend.
Dit houdt verband met de start van het ver
enigingsseizoen. Zaterdagmorgen 18 sep
tember is er een boekenbeurs, waar iedereen
voor 2,50 een tasje met boeken mag vul
len. Zaterdagmiddag om twee uur starten de
clubs. Alle kinderen van groep 3 t/m 8 zijn
harte welkom om te komen knutselen en
spelletjes te doen. Er wordt ook speelgoed
gemaakt van verwaarloosd materiaal. Zon
dagmorgen om 9.30 uur begint de ochtend
dienst. Daarin vindt de bevestiging van de
nieuwe ambtsdragers plaats. Peter Schouls
zorgt voor de muzikale omlijsting van deze
dienst. Daarna is er koffie. Zondagavond om
17.00 uur is er een vesperdienst. Iedereen is
van harte welkom!
anno
1870
Zandpad 2-4 Tel. 187) 48 25 67 3241 GX Middelharnis
De in Dirksland geboren Josina van
Prooijen, iedereen kent iiaar als
Jopie, exposeert van 25 september tot
13 november a.s. in Life Style Goede
reede. De tentoonstelling zal worden
geopend door burgemeester dr. D.
Boonstra van Dirksland op zaterdag
25 september a.s. om 16.00 uur.
Zo'n 8 jaar geleden is is Josina van Prooij
en begonnen met schilderen. Geveld door
ziekte kon zij haar werk als coördinator
dagopvang niet meer uitoefenen en was ze
veel aan huis en bed gebonden. Om iets om
handen te hebben is ze gaan schilderen. Ze
begon met het maken van aquarellen. Om
meer van die techniek te leren heeft ze cur
sussen gevolgd in Diekhuus en bij Interna
tional Art Centre, beide te Middelharnis. En
wat begonnen is als 'bezigheid', is uitge
groeid tot een passie waaraan Josina ontzet
tend veel plezier beleeft. Haar werk bestaat
uit aquarellen, olie verf schilderij en, enkele
pastels en acryl werken. Haar oeuvre is heel
gevarieerd en bestaat o.a. uit portretten,
landschappen, bloemen en stillevens. Bij
goed weer trekt ze de natuur in om het land
schap of om bloemen te schilderen. Ook
fotografeert ze die, waarna thuis de uitwer
king volgt.
Na enkele opdrachten voor anderen
gemaakt te hebben is de expositie in Life
Style te Goedereede haar eerste expositie.
De showroom van Life Style Creatief Keu
ken en Badkamer Design is geopend van
dinsdag t/m donderdag van 9.00 tot 17.00
uur, vrijdag van 9.00 tot 21.00 uur en zater
dag van 10.00 tot 16.00 uur. Andere tijden
volgens afspraak.
Het adres is Delta Industrieweg 40 te Stel-
lendam, tel. (0187)499033.
Stichting
Ontmoeting
'M'n moeder? Die haat ik!'
Zó praat Erik over z'n moeder. En over z'n
vader praat hij niet veel beter, "'t Is iemand
die alles bij elkaar vloekte", zegt Erik. Wie
is Erik? Hij is één van de bezoekers van het
dienstencentrum van Stichting Ontmoeting.
Erik is thuisloos, komt uit een gezin waar
niemand om hem gaf en gebruikte vanaf
zijn dertiende jaar drugs. Nu zegt hij van
zichzelf: "ik ga toch dood als een junk, wie
wil mij nog hebben?"
Met Erik kunt u verder kennismaken. En
met René, met Klazien, met Inge, met Bere-
ra. U kunt over hen lezen in het boek 'ONT
MOETINGEN'. Hierin ontmoet u dak- en
thuislozen, mensen met een eigen verhaal
en eigen problemen. Een indrukwekkend
boek wat tot nadenken stemt. De prijs van
het boek is 17,50.
Voor de kinderen hebben we een vertel-CD
te koop. 'Spanningen rondom Huize Bos-
zicht' is de titel. Robert, z'n vriend Peter én
Wally beleven heel wat spannende avontu
ren met Derrek, iemand die dingen doet die
het daglicht niet verdragen kan. Deze ver
tel-CD, waar kinderen en wellicht ook
ouderen graag naar luisteren, kost 15,-.
Wanneer u het boek en de CD koopt, krijgt
u een korting van 2,50 en betaalt u 30,-.
In de aktie weken vanaf 6 september tot 16
oktober komen wij bij u langs. Wordt u ook
de eigenaar van deze unieke uitgaven? U
steunt daarmee tegelijk het werk van Stich
ting Ontmoeting. Natuurlijk kunt u het ook
alvast telefonisch bestellen bij familie
Breederveld, tel. 492281 of famiUe Van
Dieren, tel. 484266.
VERVOLGVERHAAL
H. Kingmans
-30-
Het is merkbaar op het dorp, dat drie acht
ste deel van de inwoners door de zeis van
de dood is weggemaaid.
Maar tijd en leven gaan verder. Geslagen
wonden worden ook geheeld, al rijten ze
wel open.
Dolf Weishaupt, hij is nog steeds onge
trouwd, neemt nu volledig de plaats van
zijn vader in. De rivier vindt hem elke
avond, behalve 's zaterdags. En de zwijgzame figuur
haalt, met behulp van Joseph, de netten op en neemt de
vis in ontvangst, die de rivier geven wil, soms vaak heel
weinig.
Friedrich - een mens blijft niet jong, zeker niet te jong,
dus heeft vader Weishaupt eenmaal toestemming gege
ven - zwalkt op de ongewisse baren, hoofdzakeUjk in de
Oostzee, hoewel hij ook wel eens in Amerika komt, en
arriveert een klein half jaar nadat 'de ziekte' is uitge
woed. In Stettin vernam hij ervan. Ook Silezië was be
zocht. Liegnitz? Het halve dorp gestorven. Hij is naar
huis gespoedr vader, Kathe, Stephan in één week gestor
ven en begraven. Moeder is er oud van geworden. Zo...
en verzorgt Lize Hackmann nu de kleine huishouding
van Joseph, dat is nog niet zo verkeerd bekeken. En die
ouwe Kaufmann is toch maar taai; helemaal niet ziek
geweest. En Pastor Leckman staat elke zondag op de kan
sel en verkondigt steeds vol vuur het heil in Christus.
Friedrich, hij moge dan ruwe zeemanstermen bezigen,
zal geen kerkdienst overslaan, wanneer hij thuis is.
Op Hermann, de zoon van het woud, kun je geen staat
maken. Heeft die behoefte om zich te zetten onder het
gehoor van Pastor Leckmann? Liesbeth twijfelt er heel
sterk aan. Van al haar kinderen is Hermann feitelijk het
smartekind. Ook Jochem is nooit uit haar gedachten,
maar als, wat ze als zeker aanneemt, hij gestorven is, dan
gelooft zij is hij toch geborgen. Jochem was weer heel
anders dan Hermann.
Wat is dat met Hermann? Heeft die nu ineens begeerte in
een vrouw gekregen? Waarom heeft hij Lize altijd links
laten liggen? Wist hij soms iets van een verhouding tus
sen Jochem en Lize en neemt hij nu aan, dat Jochem dood
is en die verhouding dus niet meer bestaat? Liesbeth
vraagt het zich af, maar een antwoord kan zij er niet op
geven. Feit is alleen, zij ziet het met eigen ogen, dat Her
mann druk bezig is werk van Lize te maken. Dat verklaart
ook, waarom hij de laatste tijd zo trouw naar de kerk
gaat...
Totdat dit opeens is afgelopen. De eerste tijd is hij nors
en ongenaakbaar en Lize vertoont zich haast niet.
Eerst geruime tijd later, als de gelegenheid er is, polst
Liesbeth.
"Hermann heeft mij gevraagd zijn vrouw te willen wor
den. Ec heb 'neen' gezegd, waarom weet hij niet. Dat
moet ook niet. Niemand hoeft het te weten. Alleen u weet
het. Ik heb Jochem immers beloofd op hem te zullen
wachten?"
"Kind", is alles wat Liesbeth met stokkende stem stame
len kan.
HOOFDSTUK 14
Er schijnt van de Turk een order te zijn uitgegaan, die
nu letterlijk alle menselijkheid mist.
De sterfte onder de slaven is vrij groot. Van de ploeg,
tegelijk met Jochem aangekomen, stierven er twaalf bin
nen het jaar. Zij verrichtten hun werk voor de ploegen tot
zij er dood bij neervielen. En dan werden de kuilen
gedolven. Ook met oudere slaven werd hetzelfde erva
ren. Dat nu is de Turk gaan verdrieten: die hele zwerm
slaven behoeft niet te zien, dat een hunner bezwijkt; dat
houdt ook op, want de 'bespanning' moet worden losge
maakt; bovendien komt er een min of meer onrustige on
tevreden stemming onder de werkers; wel zorgen strie
mende zweepslagen tegen excessen maar als je die ver
keerde stemming kunt voorkomen, is dat toch beter.
Daarom moet het afgelopen zijn met dat doodgaan van
slaven onder het werk. De opzichter moet niet meer een
half of driekwart dooie uit de hut halen.
Op de een of andere wijze - er zijn wel opzichters die iets
zeggen - zijn ze dat te weten gekomen.
Het lijkt aardig, wijl het wijst op een ietwat soepeler
behandeling. Dit zou immers betekenen, dat de zieke
slaaf tenminste in zijn hut mocht blijven, of als hij zeer
ver weg was, althans vredig sterven kon en niet als het
ware onder de zweepslagen van de opzichter!
Och, wat hebben zij zich vergist.
De nieuwste order van de plantagehouder, hun eigenaar,
lijkt wel ingegeven door de duivel in eigen persoon.
Jochem en Arthur Lemarque maken het van nabij mee
wat er onder verstaan wordt, onder dat niet uit de hut
halen, als er een doodziek is.
Dat is het geval met Leo Bernstein, een Hamburger.
Tegelijk met Lemarque heeft hij zich gemonsterd op het
Duitse schip, dat in de Middellandse Zee zo lelijk is weg
gekomen.
Hoewel hij niet tot de sterksten behoort, integendeel,
heeft hij dit vreselijke leven vol ontberingen en ellende
goed doorstaan. Hij behoort steeds tot de moedigen, daar
toe aangevoerd door het voorbeeld van Lemarque en
Weishaupt, met wie hij zeer bevriend is geworden.
Ze werken in dezelfde ploeg, bij de jongeren. De hutten
staan vlak bij elkaar. Vaak lukt het in de late avonduren,
dat de bewoners der beide tenten met elkaar gezelsen. Zij
spreken dan over Duitsland en hun vroeger leven. Een
bijbeltje hebben ze niet. Arthur Lemarque, die een stalen
geheugen bezit en veel godsdienstonderwijs genoten
heeft, citeert hele of halve hoofdstukken zo vaak, dat ook
Jochem zonder haperen Jesaja 53 en Psalm 25 voorbeel
dig weet te vertolken.
Bernstein heeft aanvankelijk met verbazing geluisterd
naar de godsdienstige gesprekken tussen Lemarque en
Weishaupt, om vervolgens al meer belangstelling te
tonen.
Hij heeft meegemaakt, dat de onverschillige Weishaupt,
die niet vies was van een stevige vloek, geleidelijk ver
anderde en tenslotte uit eigen beweging, voor zover de
boeien dat mogelijk maakten, bij het eten de handen vou
wen ging en overigens het vloeken en morren geheel
naliet.
Vrij regelmatig - de bewaking was niet zo streng meer,
als aanvankelijk het geval was, van ontvluchting kon
trouwens geen sprake zijn - werden de gesprekken ge
houden.
Het gevolg was geweest, dat Bernstein een christen werd.
Van Arthur Lemarque ging een invloed ten goede uit. In
zijn onmiddellijke omgeving werd niet meer gevloekt.
Het schelden van de opzichters was opgehouden. Er
werkte geen ploeg zo voorbeeldig als die, waarin Lemar
que en Weishaupt zich bevonden. Dit tweetal werkte sti
mulerend. De opzichters noemden die twee kerans, hard
lopers. Ieder wist, wie met die 'kerans' werden bedoeld.
Er waren er die slechts matig ingenomen waren met de
ijver van Weishaupt en Lemarque. Die leken wel stapel
gek: ze werkten zich dood in die moordende hitte; als zij
dan persé zichzelf wilden vermoorden, dan was er toch
wel een andere weg, een weg, die bovendien ineens een
eind aan hun leven maakte.
Ontkennen kan echter niemand in de groep van de twee
kerans, dat men er prettiger werkt dan in de andere groe
pen. De zweep wordt er veel minder gehanteerd, en, hoe
vreemd het ook moge lijken, het zwoegen is dragelijker.
Ze begrijpen dat niet.
Alleen Weishaupt en Lemarque, en sinds enige tijd ook
Bernstein, verstaan dat geheim: zij geven hun lot
onvoorwaardelijk in handen van hun Vader in de hemel,
Die het wel met hen zal maken, ook al gaat het langs die
pe wegen, ja door het dal van de schaduwen des doods.
In dat dal schijnt Bernstein te zijn aangeland. Lemarque
en Weishaupt, die van nature vrij sterk van constitutie
zijn, begrijpen nauwelijks, hoe zij het leven en de
gezondheid behouden al hebben zij de eerste jaren perio
den gehad, waarin een hevige koorts hun aderen verhitte.
Steeds kwamen zij er bovenop. (wordt ven'olgd)
••oi
O
Reformatorische
stichting voor hulp
aan thuislozen
