Over de 4 jaergetieën
Overdenking
Orgel-estafette leerlingen Paul Kieviet
uit de
Heilige Schrift
- en speldag
BLOEMSCHIKKEN
Borduurmateriaal
blijft in Middelliarnis
verkrijgbaar
HET
^KIJkVENSTER
voor Oostflakkee
VERVOLGVERHAAL
Jochem de
schoorsteenveger
"Me
Blik op kerk ^^y
en samenleving tj
Europese verkiezingen
- Lage opkomst
- Het Haagse gebeuren
De leden van het Europees parlement zijn
weer gekozen, in ons land en in enkele ande
re landen vorige week donderdag, andere
Europeanen moesten op zondag naar de
stembus. Moesten, maar beter gezegd is
konden. Want in de meeste landen, ook in
Nederland, hebben de burgers stemrecht,
geen stemphcht. Trouwens, tot stemmen kan
niemand worden verplicht, we moeten dan
spreken van een opkomstplicht.
Van dat recht hebben velen geen gebruik
gemaakt, ook in Nederland niet. De opkomst
was een absoluut dieptepunt. Kwamen vijf
jaar geleden nog ruim een derde van alle
stemgerechtigden om hun keuze te maken,
dit jaar was het aantal stemmers gezakt tot
beneden de dertig procent. De thuisblijvers
vormen hiermee de grootste partij. In andere
landen was het niet veel beter, in het Ver
enigde Koninkrijk kwam slechts een kwart
van de kiezers opdagen. België haalde zon
dag de negentig procent, maar daar heerst
dan ook een opkomstplicht. Bovendien wa
ren de verkiezingen voor Europa gekoppeld
aan het stemmen voor de eigen Eerste en
Tweede Kamer.
Over de oorzaken van de desinteresse is al
veel gezegd en geschreven, en waarschijn
lijk zal ik daaiaan niet veel nieuws kunnen
toevoegen. In Europees verband moet de
burger wel de indruk krijgen dat zijn stem
weinig of geen gewicht in de schaal legt. Het
Europese parlement heeft weinig bevoegd
heden, bovendien zijn de parlementariërs
ternauwernood aan iemand verantwoording
schuldig. Ze worden niet gecontroleerd of
gecorrigeerd, kunnen ook bij wanbeleid
door niemand worden weggestemd zoals de
nationale volksvertegenwordiging.
Daarbij komt dat de leden van het Europees
parlement de laatste tijd nogal in opspraak
zijn gekomen als gevolg van veel te hoge
declaraties. Ook al is het wellicht slechts een
klein percentage dat zich daaraan schuldig
maakt, al spoedig ontstaat het beeld van
'zakkenvullers', die niet veel meer uitvoeren
dan geld opstrijken, uiteraard ten koste van
de belastingbetaler.
En de kiezer, die een Verenigd Europa toch
al niet ziet zitten, neemt dan al gauw een
houding aan van: "Ze doen maar, mij niet
gezien..."
Ik denk dat het politieke gebeuren in Den
Haag ook van invloed is geweest op de lage
opkomst. Nèt was de breuk in het tweede
paarse kabinet gelijmd, maar of de politiek
daardoor geloofwaardiger is geworden...?
Bovendien heeft het Tweede Kamerdebat
over de Bijlmerenquête bij velen een bittere
nasmaak achtergelaten. Ministers die tegen
beter weten in blijven zitten omdat de coali
tie in stand moet blijven... En daarna nog-
eens de affaires van het plotseling aftreden
van minister Apotheker, en het de hand
boven het hoofd houden van staatssecretaris
Faber.Natuurlijk heeft dit alles met Euro
pa niet direct te maken, maar de burger gooit
het allemaal op één grote hoop en vindt poli
tiek maar een vies zaakje, waarvan hij zich
verre dient te houden. En de partijen maar
roepen dat de politiek dichter bij het volk
gebracht moet worden! Het zal moeten,
jawel, maar hoe...?
Waarnemer
Uw auto komt er
altijd beter uit
dan hij erin ging
Gelukkig heeft Van Lint
Autoschade de juiste
kettingreactie. Met de
modernste apparatuur
zetten we uw auto weer op
het juiste spoor.
Onze spuiterij heeft een
reputatie hoog te houden
en we geven 2 jaar Focwa
garantie op de uit de kreu
kels gehaalde autoschade.
Sommelsdijk (0187) 482292
Zierikzee (0111)414794
van Lint autoschade
Maakt het goed!
Stichting Welzijnswerk Oostflakkee organi
seert op woensdag 23 juni a.s. een fiets- en
speldag voor Oostflakkee.
Vertrek om 10.00 uur vanuit alle vier de
dorpskernen richting Fort Prins Frederik te
Ooltgensplaat. Kosten 7,50 incl. lunch.
Op z'nflakkees gezeit
VI
Bie de meeste aerebeiers maansen was het
(ondanks aarmoe) best gezellig in huus. De
omroeper had mit de belle over 't durp ge
weest in had omgeroepe dat er in de kaoie
een schip mit garaniums was angekomme.
Ieder jaer kwam er een schipper mit deze
moaie blommen in de kaoie. Het ruum stieng
vol mit schraegen mit planken d'r op in daer-
op volop echte boere garaniums, meest
roaie, een inkele witten of roazen er tussen.
Zo was de vrouwe dus oak naer de schuute
geweest in had vier blonmien gekocht, voor
ieder raem twee. Ze had wat overtollige eiers
kanne verkoape an d'n bakker in zo kon ze
noe dus vier garaniums koape, dat viel mee.
Toen Jan Jaop dein oak thuuskwam zag een 't
al trek. Hee zeit'ie, dat is leuk, je bint een
vrouwe uut duuzend. Dank je as je 't meent
zeit ze.
Ze stienge meest op een oud theeschutteltje
dan kon je ze niet verzuupe zie je. Er bleef
waark genog in 't naejaer. De zuurkoale in
de potten snieje. De aerpels uut 't hof an 't
pitje laage. Zo of in toe keke ze al es mit een
scheef oage naer 't vaarke in 't hok. Joenge
wat een knoert van een keu, ik dienk, zei
Jaop dat een zeker wel al tegen de vierhoen-
derd poend raekt. 't Kon oak wel, want ze
hadden al gekocht toen 't vorige vaarke nog
in 't kot zat. An z'n breeje rik te zien had 'n
flienk wat spek bie z'n. Het knien in 't hok
achter 't schuurtje kreeg noe nog wat extra
kruunen in wat peen lof van de koeiepeen
die oak an 't pitje gieng, dan kon een nog wat
biekomme voor korsemisse. Van de tieten
die nog in de renne bie de hoenders Uepe
wier de haentjes noe zo of in toe een geslacht
voor een beetje soep voor de kleine Sien,
want die zag zo witjes om de neuze die kon
dat wel gebruuke.
Zo lezers gieng dat noe eenmal ee toen ter
tied, vraegt het mar an je ouwe kennissen uut
de buurt, die zalle het je wel vertelle.
As je oktober naedert dan krieg je weer het
peendelven in de beeten. Zwaer waark, alles
mit 't peenspaetje. In dan as 't al wat schrim-
pele 's nachts in het blad zag dan wit van 't
ies. Houw mar op zei mun buurman Jaop,
een echte Oudurpsen aarebeier, dan warre je
viengers haest bevrore, mar deur flienk deur
te delven kreeg je 't al gauw heet, want-je
most oak 't shk van de peen slaen, zo tegen
't peenspaetje an, in dan netjes op een reije
laage, omdat dat weer makkelek was om de
kruunen er of te douwen mit den douwer in
laeter gienge ze weer het blad er of hakke
mit de peenhakker (kruunen hakke zei men
dan) voor voer voor de koeien.
De rest van de aerepels most er uut in men
gieng al ploege voor de wintertaarve te
zaoien, dat gieng oak al in oktober beginne.
Dit waark hep deur tot begin november. Je
kreeg dan weer al kael land. In 't kon al aer-
dig zuur weer weeze mit sturm in regen. De
koeien kwamme 's nachts al binnen in wier
d'r biegevoerd.
In de wienkel gieng 't noe oak wat antrekke,
je verkocht wat meer in as de tied van uut-
doewen daer was verkocht je wel es een
kleed of een bedsteetieke of je most wel es
een bed bie vuile mit kapok. Oak in de
kruudenierswaeren verkocht je noe wat meer
haevermout in vermeelje in tuttifruttie.
Noe dienk ik aneens weer an de haevere. Die
haevere kon je leuk versiere. Dan spaerende
je al een heele zeumere de zulverpepiertjes
op van de kwattatjes.(as je teminste wel es
kreeg) in streek je moai glad in lei ze in een
schrift tussen de blaedjes. Dan nam je een
bosje haevere mee naer huus, niet al te riep
in gieng je al die haevertjes netjes inpakke,
an die trosje mit zulverpepier. Dat was leuk,
net klokjes.
De sukerpeen gieng naer de kaoje in er wier
al veul slik op de kinderkopjes gevoende op
de Meulendiek in Haarken. Mar dat zag je
oak in Sonmierdiek in Nieuwe Toenge bie
de tram in op de kaoie van Battenoord.
Begin november wier er oak Dankdag voor
't gewas gehouwe. Bie oens in (dat niet
alleen as m'n goed herinnere) wier niet in
beide kaarken gehek dankdag gehouwe. Dat
kwam omdat er in de Ger. Gemeente niet
genoeg. Dominees wazze om 't gehek mit de
Herv. kerk te houwen. Dat was bar verve
lend, want as middenstanders kon je niet
twee keer de wienkel dichtdoewe in je had
van allebeije de kaarken klangten, dus kon je
alleen mar prebeere om 's aevens naer kaar-
ke te kennen, we ha dan wel geweest dat m'n
vroeger slote, want je had geen wienkels-
luuting zo as noe. 't Was vervelend as t'r een
grossier stieng te lossen as de kaarkmaansen
verbie kwamme, mar 't kon aores. Gelokkig
is ter laeter veranderieng in gekomme, deur
medewaarking van de gemeentehuuzen. As
't weer wat roewer wier kon 't wel es gebeu-
re dat d'n omroeper roend gieng om te ver
tellen dat er noe goedkaope panhaering was
in 't stal op d'n hoek bie Tona. Dan rook heel
't durp 's aevens naer gebakke vis, in die was
lekker oor.
As kleine joengen kon je je eige vermaeke
op kaoie, meerieje op de peewaegens of
suukerpeen zoeke langs de weg die van de
waegens viele. In wat te dienken van kruu-
kele...? Op 't slik an de paeltjes in an de
steenen, van die lekkere groate kruukels. Ze
wier niet allemaele zelf opgegete, nee as je
kans zag, dan wier ze verkocht. Bijvoor
beeld op de Westdiek in Meneerse een kom-
me voor een stuuver of nog minder. Het was
oak lekker om kruukels te eten mit krente-
broad as je dat soms es had.
As de peentied verbie was, dan gieng heel de
meute an vrouwen, mannen in kinders helpe
om de straeten te schuuren, dat was verplicht
op 't eiland ieder voor z'n eige deure de diek
schuure.
Dat was wel interessant om al dat gesjouw
mit bezems in emmers bezig te zien. Reizen
waeter uut de wellen in trassen warre noadig
om 't slik van de keien te kriegen. In as 't
klaer was kwam de wethouder of in de bur
gemeester een roendje doewe over 't durp of
't goed gedaen was. Dat zou wel wat weze
voor de vier burgervaoders van noe oak dat
zouwe ze best wiUe dienk ik zo beetje neffen
der schoenen over een schoan durp van
groosegheid.
As je dit allemaele gehad had gieng 't vaar
ke oak z'n leste uurtjes tegemoet. Dan
belanden 'n binnen de kortste tied oender 't
stroo om gebrand te worren. Nog hoar ik het
gebrul van 't tegenstribbelend vaarke op de
zware pad. Veul van 't vaarke gieng er niet
verloore, tot de hersens toe in de dunne
daarm wier verorbert.
Al rap zag je dat oender de visbank weer een
krootje biggen in of roend een groate mande
scharrele, in zag je de mannen mit een big
getje op t'r aarm naer 't schoane hok gaen
om weer opgefokt te woiTen voor 't andere
jaer. (wordt vervolgd)
STOFFEL
De Hoge en Verhevene (i)
"Want alzo zegt de Hoge en Ver
hevene, Die in de eeuwigheid
woont en Wiens Naam heilig is -
Ik woon in de hoogte en in het hei
lige... (Jesaja 5715, ged.)
Juda is in ballingschap gevoerd. Ver weg
van hun eigen land zijn deze ballingen nu in
Babel. Geen wonder dat er vragen in hun
harten oprijzen. Wie is de Heere, hun God?
Waar woont Hij? Wat doet Hij? Deze vragen
en andere klinken nog. In allerlei omstandig
heden. Overigens maakt het wel uit vanuit
welke gezindheid we zulke vragen stellen...
Maar hoe het ook zij - de Heere geeft aan de
ballingen in Babel antwoord op hun vragen.
Door de dienst van Jesaja. In Gods naam
verkondigt deze: Alzo zegt de Hoge en Ver
hevene...
Daarmee maakt de Heere Zich bekend. Met
deze naam: de Hoge en Verhevene. Dat
duidt allereerst op de onmetelijke afstand die
er is tussen Hem en Zijn schepselen. Hij is de
grote Schepper van hemel en van aarde.
Onmetelijk is die afstand tot Hem. Op een
andere plaats in de Bijbel zegt Hij dat de vol
keren van deze aarde, bij Hem vergele
ken, minder zijn dan een druppel van de
emmer en een stofje aan de weegschaal. Hij
is het die de eilanden daarheen werpt als dun
stof en de hemelen ineen rolt als een boekrol.
Wij mensen vinden onszelf dikwijls heel
groot en voornaam.
Maar bij de Heere vergeleken is het schepsel
minder dan niets. Hoe broos, hoe kwetsbaar.
hoe zwak is een mens. De sterkste is enkel
ijdelheid.
Maar als de Heere Zich hier zo noemt, dan
betekent dat nog meer. Dan wijst dat vooral
ook op Zijn goddelijke heerschappij over ons
mensen. Hij is de grote Koning en de Rech
ter over ons allen. Die over alles regeert en
heerst. Die Zijn wet heeft geopenbaard,
waarin Zijn heilige wil is uitgedrukt. Die Zijn
heilig recht uitoefent. Die Zijn schepselen
ook aan Zijn heihge wet heeft onderworpen.
En zo zijn wij mensen aan Hem rekenschap
verschuldigd. Hij is zo hoog en verheven dat
elk schepsel de knie voor Hem moet buigen.
Ja, zegt de Heere, Ik ben de Hoge en de Ver
hevene ...Wiens Naam heilig is... Dat maakt
de afstand helemaal onoverbrugbaar. De
Heere is niet alleen hoog verheven boven
ons. Hij is ook helemaal afgezonderd van
ons. Want wij zijn zondaren. Hij is heilig. En
wij zijn onheilig. En dat bepaalt onze ver
houding tot de Heere. Heilig - dat is: afge
zonderd van de wereld die in de boze ligt,
afgezonderd van de zonde, de bron van de
scheiding tussen God mens, afgezonderd
moet Hij ook zijn van de zondaar. Heilig - dat
is: smetteloos, rein, zuiver. Zonder enige
bezoedeling. De hoge en verheven God is
ook de heilige!
U zegt: hoe zal ik dan voor de Heere kunnen
bestaan? Hoe zal ik tot Hem naderen? Dat is
geen onterechte vraag. Er is zeker wel reden
voor, om ons die vraag te stellen. En u bent in
geen slecht gezelschap als u zich deze vraag
stelt. De psalmdichters hebben er ook al mee
gezeten: Heere, wie zal verkeren in Uw tent?
Wie zal wonen op de berg Uwer heiligheid?
(Psalm 15 24). En - deze vraag gaat alleen
maar temeer klemmen als we horen waar de
Heere dan wel woont. Waar is Zijn woon
plaats?
Hij zegt in onze tekst: Ik woon in de eeuwig
heid. Dat is wat! De Heere woont in de eeu
wigheid. Dat benadrukt de afgescheidenheid
van ons mensen nog eens te meer. Wij zijn
mensen van de tijd, van de aardse tijd, van de
vergankelijke tijd. Van de altijd maar door
stromende tijd. Maar de Heere woont in de
eeuwigheid. Daar is Zijn domein! Niet in,
maar boven en buiten de tijd. Bij de Heere is
geen opeenvolging van ogenblikken. Ik
woon in de eeuwigheid. Wat een woord vol
majesteiten glans!
Onvoorstelbaar voor ons, mensen. De Heere
is - anders dan wij - niet onderworpen aan de
wetten van tijd en ruimte. Nee, Hij is er Zelf
de Schepper van. Hij is God - van eeuwig
heid tot eeuwigheid. Hij die de eeuwen acht
als uren, zal al de eeuwigheid verduren
(Psalm 102).
En dan voegt de Heere daaraan nog toe: De
woon in de hoogte en in het heilige. Als wil
Hij het nog een keer benadrukken dat Hij
hoog en verheven is. De plaats van Zijn
woning is immers de hemel. Daar waar Hij
troont in luister en majesteit. Waar de enge
len Hem het driemaal "heilig" toezingen.
Waar Hij verheerlijkt wordt door de gezalig-
den. Waar de zonde geen toegang heeft.
Waar Hij alles in allen isIn glorie en luister.
In de zalen van eeuwig licht en zuivere zalig
heid.
Zo maakt de Heere Zich bekend. Zo wil Hij
ook erkend worden. Hij is geen mens. Maar
Hij is God. De God der goden. Al Zijn schep
selen dienen Zich aan Hem te onderwerpen.
Ook u en ik. Kwam het daar al van? In de
erkenning dat de Heere zeggenschap over
ons leven heeft? In de gewillige onderwer
ping aan Hem en Zijn wil? Dat is ook de weg
waarin een mens, een zondig mens, voor
Hem zal kunnen bestaan. In de onderwerping
aan Hem. Want de Heere is een groot God.
Ja, een groot Koning boven alle goden.
Komt, laat ons aanbidden en nederbukken.
Laat ons knielen voor de Heere (Psalm
95). Dan wil Hij Zich nader bekend maken
niet alleen als de Hoge en Verhevene maar
ook als de God die wonen wil bij mensen van
een verbrijzelde en nederige geest. Om
Christus' wil.
JMJK
Ooltgensplaat
Stichting Welzijnswerk Oostflakkee organi
seert op donderdag 24 juni a.s. een cursus
bioemschikken, voor aüe leeftijden. Deze
wordt gehouden in 't Centrum te Ooltgens
plaat en is van 19.00 tot 21.00 uur.
Kosten 12,50. U dient wel zelf een bakje
mee te nemen. Aanmelden voor 15 juni a.s.
bij de SWO, tel. 641344.
Al haast 25 jaar hebben de heer en mevrouw
Van der Kamp hun winkel in kreatieve hand-
vaardigheidsmateriaal in Middelhamis; eerst
in Sommelsdijk aan de Dubbele Ring en
later op 'd'n Diek' in Middelhamis. Nooit
hadden zij materialen om te borduren maar
hierin is verandering gekomen doordat Miep
Boeter per 1 juU haar deuren gaat sluiten.
Tot dan de speciaalzaak in borduren in de
regio.
Van der Kamp heeft altijd gezegd: "Ik begin
niet aan borduren want er zit hier een goede
speciaalzaak en we moeten elkaar niet in het
vaarwater gaan zitten". Nu Miep er mee
stopt is het de gelegenheid om het borduren
in het assortiment van handvaardigheids-
technieken op te nemen. Het zou toch jam
mer zijn als er in Middelhamis geen bor-
duurmaterialen meer te krijgen zouden zijn.
Slechts een meter of twintig van de zaak van
Miep Boeter vandaan kan iedereen nu
terecht in de Hobby-speciaalzaak 'v. d.
KAMP', Westdijk nr. 8. Alle kleuren DMC
splitzijde zijn uit voorraad leverbaar, alsook
een groot assortiment borduurpakketten van
Lanarte, Permin of Copenhagen en Maria
van Scharrenburg. Tevens zijn de meest
gebmikte borduurlinnens aan de meter te
verkrijgen. Borduren, een hele oude tech
niek; voor 'v. d. KAMP' een nieuwe tech
niek die wordt toegevoegd aan de velen
waarvoor zij de materialen in huis hebben.
Een kleine interne verbouwing heeft er toe
geleid dat deze materialen in de winkel een
plaats konden vinden.
D.y. zaterdag 19 juni, morgen dus, zullen zo'n 30 orgelleerlingen van musicus Paul
Kieviet een orgelconcert geven in de vorm van een estafette. Zij zullen het fraaie
Meere-orgel bespelen in de Ned. Herv. kerk van Sommelsdijk. De aanvang van dit
interessante muzikale evenement is 1930 uur, en vanzelfsprekend bent u er van
harte welkom. Toegang is gratis. Hieronder volgt het 'estafette-programma'.
Ouverture in g kleine terts
Aria in G grote terts
Bourrée
Folia '-'xlêg
'Nuniidanket alle Gott'^
(pavotte mit 2 Variationen
"^in feste Burg ist unser Gott'
Aiiein Gott in dèr Höh sei Ehr'
Prfeïu<èuin in c kleine terts
(BWV 999)
Pralöditöö en Fuga
in C grote terts <BWV 353)
Twee canons: Psalm 5 ea Psalm 75
RreludiïBn in C grote terts
Trio en koraal over Psalm 105
Variaties over
'Was Gott tut, das ist wohlgetaa'
'Alle Menschen mussen sterben'
koiaalzetting
Reinhard Hameeteman 'Sei gegrösset, Jesu gütig
(BWV 768) (koraal en variatie)
'Balio del graaadüca'
Variaties over
'H:eu dich sehr, o meïne Seeie'
Cantabile in b kleine terts
Allegro uit
i, l^^ncerto del Signor Vivaldi
1»AUZE
Postliïde sur Ie Psatmie CV
Fantasia in c Meine tetts
Koraalfantasie 'Nun lob mein
Seel den Herren' (BuxWV 212)
Fuga in b kleine terts (BWV 579)
Passacaglia (BuxWV 161)
VïïÉiaties uit Sonate V in d kleine terts
'Wir glauben all an einem Gött'
(BWV 680)
Ciacona in e kleine terts
(BuxWV 160)
Largo uit Triosonate V (BWV 529)
Allegro Vivace
uit Ie Symfonie (Op. 14)
Ricercare voor orgel
(Hommage a Sweelinck)
Sander v. d. Houten
Arjan Buth
Tony Jumelet
Henk van Lingen
Pieter-Jan Boot
Barbera v. d. Veer
Jaco Buth
André Steenbeek
Gerard Hoogmoed
Bas Villerius
Ad de Gans
Dinant van Walsem
Pieter Dingemanse
Willian van Rees
JanVoortman
Geertrai Struik
Maps Hameeteman
Gerda Prinsen
Claudia Stniijk
Erik Grootenijoer
Jan-Simon Haijser
Arian van der Mark
Herco Methorst
Marianne Verhelst
Mark Verhêïst
Corrie Stolk
Mare Aamoudse
Hans van Heemst
Martin Kolff
Coen van Alphen
G. H. Stölzel (1690-1749)
G. F. Handel (1685-1759)
J.Krieger (1651-1735)
A. Scarlatti (1660-1725)
G. F. Kauffmann (1679-1735)
J. Pachelbel (1653-1706)
M.Reger (1873-1916)
J.G.Walther (1684-1748)
J. S. Bach (1685-1750)
J. S. Bachv,
A. de Gans (1966)
LC.Kellner (1736-1803)
P. Dingemanse (1960)
J. Pachelfeel
J.S. Bacil,
J. S. Bach
J. P. Sweelinck (1562-1621)
G.BÖhm(i661-1733)
C.P. E. Bach (1714-1788)
J.G.Walther.;,
P.Segond(1913)
A. V. d. Kerckhoven (1627-1701)
D. Baxtehude (1637-1707)
J. S, Bach
D. Buxtehude
C. P. E. Bach
J.S.Bach
D. Buxtehude
J. S. Bach
L.Vieme (1870-1937)
A. de Klerk (1917-1998)
H. Kingmans
-4-
Hij ziet er nu niet het minste bezwaar
meer in, 's zondags in een kroeg een pint
bier te drinken, tenminste, wanneer hij in
de stad is bij Gebhard. Op het dorp zou
het niet in zijn hersens opkomen. Vader
en moeder Weishaupt weten er dan ook
niets van. Als die vriendschap zo wat een
jaar tiert komt, waarvoor Liesbeth zozeer
gevreesd heeft toen er sprake van was, dat
Jochem knechtje bij Dreckmeyer zou worden: schoor
steenvegers kunnen tochten maken die maanden duren.
Tot nu toe is daarvan geen sprake geweest. Slechts één
maal is Jochem vier weken achtereen met Dreckmeyer op
stap geweest, overigens twee en één week.
Maar nu hebben die twee, Gebhard Waldmont en Jochem
'de kolder in de kop' gekregen; zo jong als ze zijn willen
ze allebei hun patroon verlaten en op eigen gelegenheid
gaan werken. Zij beweren, dat zij dan veel meer kuimen
verdienen, en dat is niet onmogelijk.
Maar dat wordt dan een zwervend leven van maanden en
maanden, vol van gevaren.
En - wie is die Gebhard eigenlijk? Jochem praat genoeg
over hem - Lize zou er hele stukken van weten te vertel
len, want haar vertrouwt Jochem alles toe - maar zij heb
ben hem nog niet ontmoet.
Nu, dat kan gauw verholpen worden, Gebhard komt als
hij vrij heeft eens naar Liegnitz. Het is niet op een zondig
doch op een dag in de week.
Moeder Liesbeth moet dan ervaren, dat Gebhard een
ordentelijke jongen is, voorzover dat althans is na te gaan
in zulk een korte tijd. Maar zijn ongodsdienstigheid acht
zij een groot bezwaar. Staat Jochem wel stevig genoeg in
zijn schoenen?
Het wordt een punt van emstige overweging voor vader
en moeder Weishaupt, waarvan het resultaat is, dat zij
Jochem geen toestemming willen geven tezamen met
Gebhard op stap te gaan de wijde wereld in. Hij mag dan
hoog of laag springen, hij wordt nog te jong bevonden.
"De doe het toch", zegt hij tot Lize, wie hij zijn nood
klaagt.
Maar die zegt: "Als je dat doet, kijk ik je nooit weer aan.
Wil jij een ontaarde zoon worden?"
Van die woorden schrikt Jochem toch terug: de warme
genegenheid van Lize wil hij niet missen.
Het ziet er dus op het eind van 1773 naar uit, dat hij in het
voorjaar weer met Dreckmeyer op stap zal gaan, in het
dorp, in de omgeving, bij de vaste klanten.
Edoch - het rechte kunnen ze niet te weten komen, het
verluidt, dat Dreckmeyer voor zijn doen grote verliezen
heeft geleden door toedoen van een famiüelid - Jochem
ontvangt de mededeling, dat hij ontslagen wordt. Dreck
meyer zal het weer met een knechtje doen. Heel veel kun
nen ze er niet van zeggen, want Dreckmeyer heeft
Jochem feitelijk langer gehouden dan zij hebben ver
wacht. Er zijn heel weinig schoorsteenvegers in Silezië
die ettelijke jaren een gezel houden. Die komt hen te
duur.
Jochem vat Dreckmeyers mededeUng niet spijtig op. Nu
zullen vader en moeder wel toestemming moeten geven
voor zijn grote plan! Wat zal hij anders?
Dat begrijpen vader en moeder Weishaupt. Het is nu
zeker, dat Jochem in het voorjaar de wijde wereld zal
intrekken. God zij hem genadig!
"Ik zal je erg missen", zegt Lize - zij is sinds de laatste
twee jaren geen ganzenhoedster meer, maar dienstbode
op een boerderij - als zij voor het laatst voor zijn vertrek
bij elkaar zijn.
"Maar ik kom temg, Lize", verzekert Jochem. "En wil je
dan mijn vrouw worden? Zul je op mij wachten?"
Dit is de eerste maal dat Jochem haar kust.
"Ik zal wachten", zegt zij eenvoudig. "En verlies God
niet uit het oog, Jochem".
HOOFDSTUK 3
Leen.je het heus?" vraagt Jochem.
"Het zal wel moeten, als je hier niet blijven wil", ant
woordt Gebhard.
Al ruim anderhalf jaar hebben zij gezworven door een
groot deel van Polen en Duitsland. Steeds verder zijn ze
daama naar het westen getrokken. Ze hebben heel goede
en heel slechte weken gemaakt, maar over het algemeen
zijn ze niet ontevreden. Als er geen schoorstenen te
vegen waren, hebben zij zich verhuurd als metselaars-
knechts, soms voor een week, hoogstens voor een maand.
Dan trokken zij weer verder. Hun eigeidijk beroep is
schoorsteenveger. Dat andere doen zij in geval van nood.
Want een bepaald inkomen dienen ze toch te hebben per
week. Wel brengen zij de nachten door in volkslogemen
ten, die ook heel goedkope maaltijden verstrekken, maar
alles met elkaar wordt het toch een heel bedrag.
Heel kameraadschappelijk gaan ze met elkaar om. Bete
kenend verschil van mening hebben zij nog niet gehad.
"Gezworen kameraden", hebben verschillende kostbazen
hen lachend genoemd.
Maar nu hokt het tussen die twee.
Al raim zes weken zijn ze in dit oude stadje, waar geen
schoorsteen meer te vegen is. Elke morgen sjouwen ze
naar de dorpen in de omgeving, om 's avonds weer te
keren. Soms blijven ze twee dagen weg. Gebhard weigert
pertinent verder te trekken. En 's avonds is Jochem
meestal alleen.
De oorzaak is niet ver te zoeken: er is in het stadje een
trekpleister.
Er dwaalden avond aan avond twee meisjes over het oude
marktplein en door de straatjes die er op uit komen. Zij
hadden het oog geslagen op de twee aardige, robuuste
zwervers, van wie al spoedig bekend was dat zij schoor
steenvegers waren. En nu eens geen Italiaanse, die door
heel of half Europa zwierven, maar onvervalste Duitsers.
Uit Silezië.
Die meisjes hebben de aandacht van Gebhard weten te
trekken. De kennismaking kwam tot stand en in een
kroeg werd door het viertal bier gedronken.
Jochem had er al gauw genoeg van. Heeft hij, toen hij
Liegnitz verliet, Lize niet gekust en haar gevraagd, op
hem te blijven wachten? Dacht deze Juul - zij beweerde
zo te heten, het is de vraag of het waar is - dat zij Lize kan
vervangen? Mijn lieve deugd, Jochem moet niets van
haar hebben.
Neen, naar de kerk ging hij niet meer. En het bijbeltje, dat
moeder hem heeft meegegeven, zit nog steeds onder in
zijn zak met kleren en andere spullen. Maar hij wil als
een fatsoenlijke jongen in Liegnitz temgkomen. "Je moet
je vader en moeder en je vrouw altijd eerhjk in de ogen
kunnen zien". Die woorden van zijn vader zijn hem bij
gebleven. En ook deze: "...en houd losse meiden van je
af!" Deze Juul is een losse meid, afgelopen. En die ande
re is geen haar beter.
Toen zij de volgende avond die twee weer ontmoetten,
heeft hij resoluut 'bonjour' gezegd - dat behoefde Geb
hard niet te verbazen, want Jochem had onomwonden te
kennen gegeven, dat hij met die schepsels niets te maken
wou hebben - zodat zijn kameraad alleen met die twee
meisjes bleef.
Geleidelijk heeft één van haar, Juul, zich temggetrokken
en toen had de ander Gebhard stevig in haar greep. Schier
avond op avond was Jochem alleen, omdat Gebhard met
het meisje op stap was. Hij kan niet zeggen, niet gewaar
schuwd te zijn, want dat heeft Jochem herhaaldelijk
gedaan.
Dat avontuurtje kost Gebhard geld ook. Ze hebben geen
gezamenlijke kas. Dat heeft moeder Liesbeth hen afgera
den. Zij verdelen eerhjk hun inkomsten en ieder moet
weten, wat hij ermee doet. Het is goed gezien van Lies
beth. Zó kan er nooit ongenoegen komen. Wat wèl kan?
Dat Gebhards geld opraakt - het meisje kost te veel - en
hij Jochem geld ter leen vraagt. Enkele malen is het reeds
gebeurd, en Jochem heeft gezegd: dat gaat niet meer,
anders raak ik op zwart zaad. (wordt ven'olgd}
J
