Een eindeloze milieurace
Hyperventilatie
Beter Slapen
Overdenking
(WO)
Het Max Havelaar Keurmerk
bestaat 10 jaar
uit de
Heilige Schrift
Kerstnachtdienst
Vervult de aarde
,,(^et
Kerst aan de Dorpstienden
Doopsgezinde Gemeente
EIIAfIDOI-illEllWS
Twee adventsgetuigen
Trettig£^ %er&tdag£n' en^ een mnardpaed^ 1999
in Ouddorp
Verhuisd
VERVOLGVERHAAL
PAGINA 5
Vrijdag 18 december 1998
Landbouwpraatje
Boeren lopen een eindeloze race voor
een schoon milieu. Menig agrariër
wordt er moedeloos van, zeker als
alle gekijf over bodem-, water- en
luchtverontreiniging op zijn conto
wordt bijgeschreven. Het lijkt erop
dat het doek op vele boerenerven
voorgoed gaat vallen.
Het is met goed fatsoen niet vol te houden
dat boeren geen oog hebben voor het milieu
en - zoals sommigen zelfs beweren - er met
de pet naar gooien. Het tegendeel blijkt
zelfs: boeren beseffen maar al te goed dat
hun bestaan afhangt van een schoon en ge
zond milieu. Zij zouden wel gek zijn als ze
het milieu aan hun laars lappen. En toch
worden vele boeren moedeloos bij alle in
spanningen die zij zich getroosten om de
goede balans te vinden tussen landbouw en
milieu. Wie de goede boerenbedoelingen in
twijfel trekt moet maar eens gauw de boer
op. Aan de keukentafel komen de meest in
drukwekkende ontboezemingen naar boven.
De boer en zijn echtgenote hebben geen
geheimen, en zelfs al zouden zij die willen
verbergen, dan zal de oplettende luisteraar
de boodschap tussen de regels oppakken.
Tonnen voor milieu
De doorsnee werknemer, die ploetert met
een toch redelijk gezinsbudget en af en toe
tegen zijn matige hypotheek hikt, raakt van
slag als hij het boerenrelaas aanhoort. De
boer runt samen met zijn vrouw het bedrijf.
Al met al mocht hij tot voor kort niet kla
gen. De opbrengsten gingen veelal boven de
kosten uit en er bleef genoeg over voor het
huishouden, terwijl er zelfs een spaarcent
voor de oude dag opzij gelegd kon worden.
„Maar", zegt de boer er direct bij, „er wordt
sober geleefd en we stoppen bijna alle geld
in ons bedrijf'. Dat betekent dat boeren
investeren in hun eigen bestaan. De laatste
jaren wordt heel wat geld gestoken in be-
drijfsverbeteringen ten gunste van het
milieu. Het regent milieumaatregelen en
elke regel heeft zijn prijs (die de boeren
moeten betalen). De boer kijkt zijn bezoe
ker indringend aan en vervolgt: „Er is op
ons bedrijf de laatste jaren voor tonnen -
luister: voor tonnen - geïnvesteerd in
milieu. Wij hebben er vrede mee, maar je
mag dan toch ook verwachten dat er iets
voor terugkomt".
In de agrarische sector is de laatste tien jaar
voor miljarden geïnvesteerd in het milieu.
Helaas komt de opbrengst niet ten goede
aan de boerenbeurs. Boeren ervaren dat
offers en inspanningen weliswaar milieu
vruchten opleveren maar die vruchten bren
gen op de markt geen redelijke prijs op.
Stapelgek van de regels
Op de boerderij ligt een boek vol milieuver-
halen. Het boek vertelt over hinderwetperi
kelen, ovef gewasbescherming, over mest
en wat al niet meer. Neem het mestbeleid,
dat is voor vele boeren een blijvend blok
aan het been. De bijbelvaste boer beweert
zeer stellig dat hij die niet mest, mist. Dat
doet echter niets af aan het feit dat het
milieu toch wordt volgestopt met te veel
belastende stoffen. Boeren weten alles af
van fosfaten. Het mestbeleid omvat een
baaierd van regels die allemaal gericht zijn
op het terugdringen van milieubelastende
fosfaten. En de boer vertelt verder aan de
keukentafel: „Je wordt stapelgek van de
mestregels en het kost je hoofdbrekens om
alles op een rijtje te zetten, te registreren en
dan ook nog te verantwoorden. Bepaald
frustrerend zijn regels van vandaag die ach
terhaald worden door regels van morgen.
Dat betekent dat elke regel zijn prijs kent,
maar dat sommige regels ook haaks op el
kaar staan en dat de betaalde prijzen niet
meer zijn dan verspild geld. Je wordt er
tureluurs van". De luisteraar moet wel
medelijden krijgen met de boer. Maar hij
beseft nog amper dat het boerenbestaan niet
alleen van regels afhangt maar ook nog van
het weer. Boeren kunnen er dit jaar over
meepraten want de activiteiten op het erf
speelden zich af tussen een continue stroom
van regen, wind, vorst en andere klimatolo
gische narigheid. Zo konden boeren geen
kant op met hun mest terwijl de gierkelders
overliepen en de overheid de boeren aan de
ketting legde met verstikkende regelgeving.
Terug naar het mestbeleid. Na de fosfaat
misère dwingt Brussel nu een nitraatoplos
sing af. Het water mag binnenkort niet meer
dan 50 milligram nitraat bevatten. Dat
wordt dus weer een nieuwe opgave voor de
boer, want het nitraatgehalte in de dierlijke
mest moet terug. Wederom zullen kostbare
investeringen op het boerenerf noodzakelijk
zijn.
Bij alle milieuperikelen blijft de hamvraag
hoeveel boeren die race volhouden. Het is
waarschijnlijk dat vele boeren hun bedrijf
zullen (moeten) staken. Hoe die operatie
sociaal begeleid wordt, blijft voorlopig on
zeker. Een ware kaalslag zal de boerenwe-
reld in de komende jaren treffen. Niemand
beseft dat deze kaalslag ook veel boeren-
leed met zich mee zal brengen.
B.Schouwing
ua
Hyperventilatie komt voort uit een te snelle
en/of te diepe ademhaling. Het is op zich
niet gevaarlijk maar wel heel lastig. Hyper
ventilatie heeft grote invloed op het dage
lijks functioneren van mensen. Wat voel je
bij te snel en te diep ademhalen? Een be
nauwd gevoel, kortademigheid; een prop in
de keel; prikkelingen in handen en voeten;
duizelingheid, licht gevoel in het hoofd; het
idee flauw te vallen; angst om dood te gaan
of het idee om gek te worden. Herkent u
deze klachten of een aantal ervan? Dan is de
cursus hyperventilatie wellicht iets voor u.
Het doel van de cursus is deelnemers ken
nis bij te brengen over hyperventilatie en
vaardigheden en technieken aan te leren om
met hyperventilatie om te gaan en het te
kunnen hanteren. De cursus bestaat uit acht
wekelijkse bijeenkomsten van elk twee uur.
Kosten: 160,- voor leden van Gezond
heid Service en 250,- voor niet-leden.
Informatie en aanmelden bij Gezondheid
Service, ma t/m vr tussen 09.00 en 12.00
uur op tel. (0181)626226.
Moeilijk inslapen, vaak of vroeg wakker
worden of piekeren in bed, we hebben er
allemaal wel eens last van. Als het niet te
vaak gebeurd, maken we er ons niet echt
druk om. Maar een aantal mensen heeft
deze klachten soms al jarenlang. Uren wak
ker liggen en piekeren, zijn voor hen be
kende verschijnselen. Ze hebben het gevoel
alle schaapjes van de wereld al eens geteld
te hebben. Vaak nemen ze slaapmiddelen
in.
Voor degenen onder u die van de slaapmid
delen af willen en voor anderen die slecht
slapen, is deze cursus bedoeld. De cursus
bestaat uit 8 wekelijkse bijeenkomsten van
\Vi uur en een laatste bijeenkomst na on
geveer 2 maanden na afloop van de cursus.
Ook mensen met chronische pijnklachten
kunnen baat hebben bij een cursus 'Beter
Slapen'. Pijn belemmert nogal eens het in
slapen of maakt dat men vaker wakker
wordt. Woelen en gespannenheid zijn soms
het gevolg. De pijn wegnemen kan natuur
lijk niet met een slaapcursus. De verminde
ring van slaapmiddelen is - in overleg met
uw arts - mogelijk, maar staat voor mensen
met chronische pijnklachten niet persé
voorop in deze cursus. De nadruk ligt hier
veel meer op: hoe de gevolgen van pijn zo
te beïnvloeden dat men zich prettiger, meer
ontspannen voelt, wat dan hopelijk een
beter slaapritme oplevert. Ontspanningsoe
feningen zijn hierbij essentieel. Deze wor
den u tijdens de cursus geleerd, zodat u ze
thuis kunt toepassen.
Als straks alle
kerstboodschap
pen gedaan zijn...
is er eindelijk
tijd...om stil te
staan bij de
Boodschap van
Kerst. Een goed
moment om dat
te doen is tij-
A i I PI I II A kerst-
7^|_LL.I_LJIr\ diensten die op
ons eiland op
vele plaatsen worden gehouden. Vieren is
bij uitstek een activiteit van de christelijke
gemeente. Wij nodigen u hartelijk uit om
het Kerstfeest met ons mee te vieren. Wat
vieren we eigenlijk? In het Bijbel wordt het
Kerstfeest heel kernachtig onder woorden
gebracht: '....toen de tijd aanbrak dat God
ons, door de komst van Zijn Zoon, zijn
goedheid en mensenliefde zou tonen, heeft
Hij ons gered...
Als Doopsgezinde Gemeente hebben we
gekozen om dit jaar al op 23 december met
de bijzondere diensten beginnen, vanwege
de grote toestroom van mensen gedurende
deze dagen. Om 19.00 uur op 23 december
beginnen we met de Kerstmuscial 'het
kerstverhaal van A tot Z, geheel uitgevoerd
door leden van de gemeente.
De Kerstnachtdiensten bij kaarslicht op 24
december beginnen om 20.00 en 22.00 uur.
Een uniek feestelijk samenzijn voor jong en
oud. Ver voor de aanvangstijd moet je er al
zijn, wil je nog een plaatsje hebben in de
kerkzaai. In de eerste dienst zingt het man
nenkoor 'Ons Koor' In de tweede dienst
zingt het Doopsgezind Jeugdkoor. Op 25
december de Kerstmorgendienst om 09.30
uur. We gaan met daglicht naar de kerk. In
deze dienst zingt het Doopsgezind gemeen
tekoor.
Met de Kerstontmoeting - samenzang - op
de tweede kerstdag om 10.00 uur - sluiten
we de kerstdagen af.
„En zij waren beiden rechtvaardig
voor God, wandelende in al de
geboden en rechten des Heeren
onberispelijk". (Lukas 1:6)
Lukas laat aan het begin van zijn evangelie
het volle licht vallen op twee adventsgetui
gen: Zacharias en Elisabeth. Geen mensen
van naam. Zacharias heet een 'zeker' pries
ter en Elisabeth 'een' dochter van Aaron.
Wat wel beslissend is, is dat hun leven ge
stempeld is door waarachtige godsvrucht.
Het eerste wat Lukas van hen getuigt is:
,,En zij waren beiden rechtvaardig voor
God...!" Dat betekent niet dat ze zonder
zonde waren, wel dat ze recht voor God
stonden. Hier geen dubbelhartigheid als bij
de schriftgeleerden en farizeeën. Evenmin
oppervlakkigheid als bij de Sadduceeën.
Nee, beider hart was door de Heilige Geest
vernieuwd. Beiden hadden zichzelf leren
kennen in hun zonde en schuld voor God.
Beiden zagen ook uit naar de beloofde Ver
losser en beiden begeerden te leven voor
God.
Rechtvaardig voor God! Van nature is nie
mand dat. Bestraalt God met Zijn licht uw
leven, dan moet u beamen: Heere, ik ben
niet, die ik wezen moet. Wat een overtreden
tegen U in gedachten, woorden en werken.
Wat een schuld. Wat een tekort. En dan
straks Kerstfeest vieren? Ik, zo zoals ik ben
neerknielen bij de kribbe van Bethlehem?
En nog een stap verder: ik in het uur van
mijn sterven ingaan in de hemelse heerlijk
heid? U verzucht: „Zo Gij, Heere, de onge
rechtigheden gadeslaat, Heere, wie zal be
staan?"
En toch, juist hiertoe is Christus nu geko
men. Om deze levensvragen tot een oplos
sing te brengen. Gekomen, opdat mensen
die schuldig staan voor God dankzij Hem en
Zijn werk weer rechtvaardig voor God kun
nen worden. Hoe dan? In welke weg dan?
Er is er slechts één: in ootmoed en berouw
buigen aan Zijn voeten. Met de nood en de
schuld van uw leven vluchten tot Hem, van
Wie ook Zacharias en Elisabeth alles ver
wachten. Schuilen in Zijn bloed, ankeren in
Zijn offer. Want waar dat geschiedt, daar
ziet God u niet meer aan in uzelf, maar in
Hem. Daar vindt die machtige ruil plaats:
Hij neemt uw zonde en u ontvangst Zijn
gerechtigheid en daar mag in Hem weer hei
lig en onberispelijk zijn voor God.
Rechtvaardig voor God alleen door het
geloof in Hem. Zo lag het bij Zacharias en
Elisabeth. Zo ligt het ook vandaag in het
leven van allen, die de Heere vrezen. Weet
u ervan? En zingt u het in deze dagen van
Advent ziende op de beloofde en gekomen
en komende Verlosser: 'Dit is, dit is de
Poort des Heeren daar zal 't rechtvaardig
volk door treên?'
Dit geloof stempelt tegelijk heel ons leven.
In onlosmakelijk verband met het eerste ge
tuigt Lukas namelijk vervolgens van Zacha
rias en Elisabeth, dat zij 'wandelden in al de
geboden en rechten des Heeren onberispe
lijk'. Met andere woorden: terwijl hun hart
rust in de beloofde Zaligmaker en zij naar
Hem uitzien, bewerkt dat in hun leven een
nauwe wandel met God. Hun geloof is een
levend geloof. Een geloof dat handen en
voeten krijgt in de praktijk van alle dag. Ze
begeren niet te leven overeenkomstig hun
eigen inzicht en goeddunken, maar naar
Gods rechten en inzettingen. Ja, naar 'alde
geboden en rechten des Heeren.
En dat laatste zelfs 'onberispelijk'. En weer:
dat wil niet zeggen: zondeloos. Maar dat geeft
wel aan, dat deze twee adventsgetuigen het
voor zichzelf nauw nemen. Ze veroorloven
zich niet de vrijheid om met sommige van
Gods geboden stiekum de hand te lichten. Of
te zeggen: je moet toch wat, je kan toch niet
overal 'nee' tegen zeggen. Nee, Gods Woord
en Wet zijn hun kompas. „Ze namen het niet
naar de lichte gemakkelijkheid van de Saddu
ceeën en evenmin naar de gemaakte zwaarheid
van de Farizeeën. Het was bij deze mensen
echt naar de geboden Gods, geestelijk en harte
lijk' (W. L. Tukker).
Ook vandaag zult u daar het levende geloof
aan herkennen. Dat bestaat niet slechts in
woorden - want hoe makkelijk worden die
soms gesproken, of in gevoelens - want hoe
makkelijk kunnen die niet opgezweept wor
den. Nee, de échte rechtvaardige, hij of zij die
wérkelijk in Christus zijn leven heeft gevon
den, begeert ook voor de Heere te léven!
Christus zegt: 'Aan hun vruchten zult gij hen
kennen. Leest men ook een druif van doornen
of vijgen van distelen?' (Mattheüs 7:16). En
dan blijft er niets buiten schot. Ons huiselijk
leven niet. Ons werkt niet. Onze portemonnee
niet. Onze verhouding tot de naaste niet.
Niets! De band met God, de levensverbon
denheid met Christus raakt alle teireinen van
het leven. En juist zo zijn Zacharias en Elisa
beth echte adventsgetuigen. Twee lichtende
sterren in een tijd van diep geestelijk verval.
En 'wij? Is er de levensverbondenheid met
Christus? Is er de vrucht voor Hem? De
vrucht van ootmoed, liefde, vergevingsge
zindheid, gehoorzaamheid? Weg met al dat
losse, dat hovaardige, dat lichtvaardige, en
vurig gesmeekt om de Geest van Christus,
opdat Die ook onze harten doe rusten in
Hém en wij vanuit de levende verbonden
heid met Hem ook daadwerkelijk voor Hem
leven, opdat we echte Kerst-, dat is: echte
Christusgetuigen zullen zijn. Immers:
i/WetzaCig zijn de oprechten van gemoed,
(Die ongeveinsd des Meeren wet beiracfiten,
(Die Ouj op 't spoor der godsvrucht wondden doet'.
L. W. Ch. Ruijgrok
Register
Vakbekwaam
Opticien
Kwaliteit en service onder een dak
Op donderdag 24 december wordt er in de
Gereformeerde Kerk in Ouddorp weer een
kerstnachtdienst georganiseerd. Altijd weer
een bijzondere dienst met een bijzondere
sfeer!
In deze nacht zal het interkerkelijk koor Re
joice uit Zuidland haar medewerking verle
nen en enkele mooie kerstliederen zingen.
Voorganger in deze dienst is ds. Zaadstra
en hij hoopt het een en het ander te vertel
len aan de hand van het thema 'In Verwon
dering'. Deze kerstnachtdienst begint om
22.00 uur en om 21.30 uur gaat de kerk
open.
Voor het begin van de dienst worden er ook
al enkele mooie liederen gezongen. Ieder
een is van harte welkom en er zal een litur
gie aanwezig zijn.
Kosten: 160,- voor leden van Gezond
heid Service en 250,- voor niet-leden.
Informatie en aanmelden bij Gezondheid
Service, ma t/m vr tussen 09.00 en 12.00
uur op tel. (0181)626226.
Christelijk >y Gajus is verhuisd naar een
Jonseren- geheel nieuwe lokatie.
/-^ Anderhalfjaar heeft Gajus
^'V^ yy' het café aan de Kaai als
yy onderdak gehad.
De nieuwe lokatie is zo knus en
gezellig dat je echt even moet komen kijken.
Proef de sfeer! Aan de Boezemweg staat een
schuur, met op zolder een echt ouderwets café
verscholen. Dat wordt de nieuwe Gajus-loka-
tie.
Zaterdag 9 januari openen we onze deuren op
nieuw, nadat we een maand gesloten zijn ge
weest. De opening gaat gepaard met live mu
ziek van Qui Vive.
Gajus is een jongerencafé, georganiseerd van
uit de Ned. Hervormde kerk te Dirksland.
Het is bedoeld voor jongeren vanaf 16 jaar
tot elke leeftijd. We zijn elke zaterdagavond
open vanaf 20.00 tot 23.30 uur.
Begin het nieuwe jaar met een bezoek aan
Gajus. Ontmoet je vrienden aan Boezemweg
62 in Dirksland.
Er wordt gewerkt aan een Internatio
naal Keurmerk voor producten die
onder eerlijke handelsvoorwaarden
in Europa op de markt komen. Dit
kondigt directeur Hans Bolscher aan
bij de viering van het 10-jarig
bestaan van het Max Havelaar Keur
merk.
Het initiatief van de Stichting Max Have
laar heeft navolging gekregen in 12 andere
Europese landen èn in Canada en Japan.
Gezamenlijk werken deze keurmerkorgani
saties aan een Internationaal Keurmerk dat
op alle producten zal komen te staan die aan
de handelsvoorwaarden van Stichting Max
Havelaar voldoen.
Daarnaast zal StichtingMax Havelaar een
project starten om alle andere initiatieven
ten aanzien van keurmerken en gedragsco
des meer op een lijn te krijgen om zo duide-,
lijkheid voor de consument en het bedrijfs
leven te scheppen. Voor de boerencoöpera
ties in ontwikkelingslanden wordt een net
werk opgezet dat hen ondersteuning geeft
bij management en financieel beheer.
Op 15 november was het precies 10 jaar
geleden dat het eerste pakje koffie met het
Max Havelaar Keurmerk in Nederland ge
presenteerd werd. Sindsdien is er o.a. meer
dan 27 miljoen kilo koffiebonen onder de
handelsvoorwaarden van Stichting Max Ha
velaar verkocht. In heel Europa wordt per
jaar meer dan 13 miljoen kilo koffiebonen
verkocht.
Naast koffie zijn er ook andere producten
op de markt gekomen die volgens de han
delsvoorwaarden worden ingekocht: bana
nen, thee, cacao en honing.
Het model van eerlijke handel is in Neder
land goed aangeslagen. Aanvankelijk be
stond binnen het bedrijfsleven nogal wat
scepsis over dit initiatief Het zou toch nooit
lukken om consumenten meer te laten beta
len voor de producten van dezelfde kwali
teit. En de ontwikkelingsorganisaties ston
den enigszins wantrouwend tegenover de
bedrijven die wel onder de voorwaarden
van Max Havelaar zaken wilden doen.
Inmiddels is het Max Havelaar Keurmerk
een geaccepteerd begrip. Meer dan 86% van
de Nederlanders kent Max Havelaar-produc
ten en 84% vindt het een effectieve vorm
van ontwikkelingssamenwerking. In princi
pe' zegt 35% van de Nederlanders bereid te
zijn producten met Max Havelaar Keurmerk
te kopen, maar in werkelijkheid is het een
kleine 10% die dat met enige regelmaat
doet. Ook de Max Havelaar-producten moe
ten in een reguliere markt vechten voor
goede schapposities, tegen prijskortingen,
merkentrouw en smaakvoorkeuren.
De belangstelling voor het model van Max
Havelaar blijft groeien. Er zijn steeds meer
bedrijven die hun maatschappelijke verant
woordelijkheid willen tonen. Het begrip
'social responsible business' bestond 10
jaar geleden nog niet maar is nu een vorm
van bedrijfsvoering die breed wordt onder
schreven.
Al met al een reden voor Stichting Max Ha
velaar om met grote tevredenheid terug te
kijken, maar vooral ook om vooruit te blik
ken. Want in deze snel veranderende sa
menleving nemen de mogelijkheden om
door middel van marktwerking en handel de
situatie in de wereld te verbeteren enorm
toe. Stichting Max Havelaar zal daar een be
langrijke rol in blijven vervullen.
Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan
verschijnt een speciale verjaardagsbundel
'Nieuwe Oogst' met daarin boeiende verha
len, scherpe columns, en vermakelijke bij
dragen van schrijvers, journalisten, politici
en ondernemers. Over de geschiedenis van
het Keurmerk, het leven op koffieplantages,
marktaandelen, een dodenwake in een Zuid-
Amerikaans dorp en het onvoorspelbare
gedrag van de consument.
Dit boek is vandaag tijdens een bijeenkomst
in de Janskerk te Utrecht overhandigd aan
de Minister van Ontwikkelingssamenwer
king, Eveline Herfkens.
K. Norel
Want de oproep richtte zich tot de
leden van de Hollandse kerk in Ameri
ka, waarvan 'De Wachter' het orgaan
was. 't Zou dus een nationale en tege
lijk een geloofsgemeenschap worden".
„En wat wij ons toen hebben voorge
nomen, is tot stand gebracht", zei Kin-
ders met een zekere vervoering. „Hier
zie je het resultaat".
Jan Willem had genoegen in de geestdrift van de
pionier.
„Vertel eens hoe dat is gegaan?" vroeg hij.
Freek Kinders deed het gaarne.
„Ruim honderd gezinnen hebben gehoor gegeven
aan de oproep in 'De Wachter'. Sommigen kwamen
uit verschillende streken van Canada, maar in dit
l,and woonden toen weinig Nederlanders. De meeste
kolonisten kwamen uit de Verenigde Staten. We ont
moetten elkaar in Edmonton en zijn vandaar als
groep naar het noorden getrokken: allemaal te paard,
ook de vrouwen en kinderen; huisraad en gereed
schappen gingen op pakpaarden. We hebben zestien
dagen werk gehad om hier te komen".
„Zestien dagen!" verwonderde Jan Willem zich. Zijn
reis van Edmonton per trein en auto had vrij lang
geduurd. Maar zestien dagen...
,,Er was nog geen kilometer spoorweg. De trein van
Edmonton naar Westlock rijdt pas een jaar. Er was
geen straatweg ook. We moesten door een ongebaan
de wildernis".
„Zoals de Grote Trek van de Zuidafrikaanse Boe
ren", zei Jan Willem.
,,Die Boeren gingen nog in ossewagens. Wij konden
geen wagens gebruiken op de smalle Indianenpaden,
die wij moesten volgen door de bossen. Soms kon
den de paarden niet eens langs die paden. Dan moes
ten we met de bijl ruimte maken. In de moerassen,
die we doortrokken, zakten onze dieren tot de buik
weg. Snelstromende rivieren moesten we oversteken,
ledere avond sloegen we onze tenten op in het bos.
En toen we hier kwamen, moesten we eerst beginnen
met bomen kappen om daarvan onze huizen te bou
wen".
„Het lijkt op het begin van Scholte en Van Raalte in
de Staten", onderbrak Jan Willem.
„Precies", zei Kinders trots. „Zoals zij honderd jaar
geleden Holland in Michigan gesticht hebben, zo wij
Neerlandia in Canada. Maar wij hebben twee dingen
op hen voor gehad. Zij hadden veel ziekte; wij waren
allemaal gezond. Zij moesten zwaar bos ruimen; hier
was alleen maar licht hout, dankzij de geweldige
bosbranden, die de Indianen-tijdens de grote India-
nenopstand van 1875 hebben gesticht, waarbij hier al
het oude bos is platgebrand. Van de halfverkoolde
oude stammen, die wij vonden tussen het jonge hout,
hebben wij onze eerste kerk gebouwd. Voor onze
huizen en schuren konden de lichte jonge stammen
dienen. Het kappen van dat jonge bos ging vrij
gemakkelijk, maar het opruimen van de stobben en
wortels was zwaar werk.
,,Ik weet wat me te wachten staat", begreep Jan Wil
lem.
Kinders glimlachte geruststellend. ,,Wij hebben
elkaar altijd".
„Dus jullie hebben eerst dit huis gebouwd", zei Jan
Willem rondziend.
„Neen, zo groot zijn wij niet begonnen", lachte Kin
ders.
,,Ons eerste huis staat daar". Hij wees naar het var
kenskot op het erf. ,,Daar hebben we zes jaar
gewoond".
Jan Willem bekeek het hok. De wanden verschilden
weinig van die van de woning; beide waren van
ongeschild hout. Maar terwijl het huis een schuin
dak had, goed gedekt met shingles, was dat dak plat
met een laag klei erop, waaruit allerhande onkruid
weelderig opwies.
„Zo'n plat dak, met klei gedekt, hadden alle huizen
in die eerste tijd; de kerk ook", ging Kinders door.
,,s Winters, bij sneeuw en vorst, zat je er goed onder.
Maar bij droogte werd de klei vaak mul en bij een
beetje wind stoof ze weg. En als er dan een bui
kwam, regende het binnen net zo hard als buiten.
Wij zaten soms allemaal met de paraplu op in de
kerk. De jongens hielden dan om beurten de dominee
een regenscherm boven het hoofd".
„Ja, en eens hield een schelm het zó, dat de dominee
op een gegeven ogenblik een straal water in de nek
kreeg", viel vrouw Kinders in.
Jan Willem lachte vrolijk.
„Het eerste begin was het moeilijkst", vertelde Kin
ders verder. „We hadden wat graan meegenomen,
maar dat was eigenlijk voor de inzaai. We hadden
enkele kippen, maar We durfden amper een eitje
eten, omdat er gebroed moest worden. We hadden
een paar koeien meegedreven; de melk was nauwe
lijks voldoende voor de kleine kinderen. Sommigen
maakten zich ongerust, waarvan we zouden moeten
leven. We durfden haast geen brood te bakken. Maar
God heeft best voor ons gezorgd, want het bos zat
vol wild en de rivier vol vis. We hadden de patrijzen,
herten en elanden voor het schieten en de forellen
maar voor het opscheppen. Wat wij uitzaaiden,
kwam het eerste jaar al prachtig op. Zo hadden we in
de herfst een aardige wintervoorraad, en dat was
gelukkig, want de winter duurt hier lang. Het vol
gend jaar groeide er veel meer. Gebrek aan eten heb
ben we nooit gehad. Maar we zaten wel eens verle
gen om dingen, die wij niet zelf konden telen. Er was
hier niets. De dichtstbijzijnde dokter woonde vijftig
fnijl weg. Het was een lange reis om hem te halen,
en nog moeilijker om hem te betalen. Hij rekende
een dollar per mijl plus de visite. Dat werd dus meer
dan vijftig dollar. Geen mens, die zoveel had".
„Hoe ging dat dan bij ziekte?"
,,0, er was nooit iemand ziek",; kwam Kinders'
vrouw er vrolijk tussen. „Nu ja, één keer. Toen heb
ben we de dokter gehaald; de kerk heeft hem betaald.
Maar bij zijn aankomst was de patiënt al dood. Hij
had iets in de buik. Mèt doktershulp was hij ook
doodgegaan", besloot ze.
Jullie hadden weinig ziekte", zei Jan Willem,
„maar er werden toch wel kindertjes geboren?"
„O, bij de vleet", lachte Kinders.
„Hoe redden jullie dat?"
Hij wees op zijn vrouw. „Daar was zij voor!"
,,Ik had het nooit gedaan", vulde vrouw Kinders aan.
,,Maar de eerste keer dat ik hielp, ging het goed en
de volgende malen telkens beter".
,,Ze heeft wel voor hetere vuren gestaan", zei haar
man.
„Vertel eens van die goudzoekers, Leentje".
Zij scheen het liever niet te doen, maar haar man
hield aan. Als hun gast zich in de West wou vesti
gen, moest hij toch weten wat de West was. En toen
vertelde zij:
„'t Was op een hete dag in het hartje van de zomer.
De mannen waren weg. Ik was in huis. Het was te
warm om op de farm te werken. De kinderen tierden
ook niet. De varkens lagen te hijgen in hun kot. De
kippen taalden niet eens naar hun graan. Toen hoor
de ik paarden. Een troep mannen, een dikke dertig
denk ik, kwam de weg af. Een paar reden bij m'n
buurvrouw het erf op; een paar bij ons; de anderen
gingen verder. Het waren goudzoekers, op weg naar
Klondyke, rauwe kerels, die wij altijd liever zagen
gaan dan komen. Maar ze gedroegen zich behoorlijk.
Ze vroegen of ze wat eten konden kopen. Zij hadden
geld; wij niet. Zulke klanten waren welkom, al zagen
ze er nogal woest uit. Ik heb een ham uit de schoor
steen gehaald, een paar kazen uit de kelder, tien kip
pen uit het hok. De lui betaalden prompt, zelfs meer
dan ik gevraagd had. (wordt vervolgd)
DE BETERE WONINGINRICHTING .SINDS 1920
Zandpad 36 Middelhamis Tel. (0187) 482784
