Het Hospitaal Kerkschip 'De Hoop'
(opgericht 1898)
Van boer naar plattelandsondernemer
I
HET
KIJKVENSTER
Aan vervanging toe
Anjercollecte Stellendam
- Of-of
Landbouwpraatje
Het roer gaat om
Vindingrijke boeren
Geen kaarten voor WK
Nederland-België?
Biz. 2
KILANDEN-MELWS
VRIJDAG 12.JUNI 1998
Precies 100 jaar geleden vond de
oprichting plaats van de 'Neder
landse Vereeniging ten behoeve
van Zeelieden van elke nationali
teit', die met een eigen schip dit
werk deed. Het schip werd
genoemd: Hospitaal Kerkschip 'De
Hoop'. Wij willen dit bedrijf, dat
inmiddels niet meer bestaat, eens
voor u belichten.
In 1897 kwam de Schotse predikant ds,
J. Chambers, verbonden aan de Engelse
kerk in Amsterdam, op het idee om een
'hospitaal-kcrkschip' in de vaart te bren
gen en met het zelfde doel zoals de
"Deep Sea Missions' in Engeland dit
deed. Deze vereniging had wel 7 schepen
varen.
Dit plan vond toen bij velen bijval.
Op 5 mei 1898 werd de "Nederlandse
Vereeniging ten behoeve van zeelieden
van elke nationaliteit' opgericht. Deze
vereniging werd gesteund door een aan
tal notabelen alsmede de consuls van
Engeland en Amerika.
Ds. Chambers werd penningmeester van
de vereniging en in de statuten werd hun
doelstelling en werkwijze omschreven,
zoals hieronder vermeld:
,,Dc vereeniging stelt zich ten doel de
zeeman, onverschillig van welke natio
naliteit of geloofbelijdenis, zoowel in
onze havens als op zee Godsdienstig en
zedelijk te verheffen, hem zooveel
mogelijk te onttrekken aan de gevaren
die hem bedreigen in de maatschappij en
hem de geneeskundige en heelkundige
hulp te verschaffen, waar hij die onder
sommige omstandigheden zoude moeten
ontberen".
Hare Majesteit Koningin Emma werd
beschermvrouwe van deze "vereeniging'
en landelijk werden diverse comité's op
gericht, om zo geld bijeen te zamelen
voor aankoop van een schip.
Door hun werk werd 25.000,- bijeen
gebracht en werd een "tweemast-schoc-
ner' uit IJmuiden aangekocht en ver
bouwd tot een Hospitaal-Kerkschip, wat
de naam kreeg "De Hoop'.
Op 17 juni 1899 zeilde het schip voor het
eerst het zeegat uit met aan boord een
predikant en een arts. Op deze haar eer
ste reis werd aan 99 personen genees
kundige hulp verleend.
Na een aantal jaren ervaring op te heb
ben gedaan met dit werk, werd in 1903
de behoefte gevoeld om een "zeilschip
met hulpmotor' aan te schaffen.
Het duurde tot 1911 dat er een bestelling
voor zo'n motorschip geplaatst kon wor
den bij de werf Conrad in Haarlem.
In 1912 kwam het nieuwe schip, dat
geheel uit eigen middelen d.m.v. giften
e.d. was betaald, in de vaart.
De ziekenboeg was uitgerust met 10 bed
den alsmede een isolatiehut voor infec
tie-ziekten.
Gedurende de Eerste Wereldoorlog bleef
het H.K.S. 'De Hoop' haar werkzaamhe
den tot eind 1916 verrichten.
Daarna verbleef zij in de sluizen van
IJmuiden tot het einde van de oorlog in
1918, waarna zij haar werkzaamheden
hervatte. De vooruitgang in de techniek
bracht een ingrijpende verandering in de
werkwijze van het H.K.S. 'De Hoop'.
De zeilloggers verdwenen van de zoute
wateren en de nieuwe 'motor'-loggers
deden hun intrede. Zo kwamen meer en
meer de grotere trawlers in de vaart.
Een belangrijke gebeurtenis aangaande
het hospitaal kerkschip 'De Hoop' ge
beurde in 1938, toen het schip in
Amsterdam grondig werd verbouwd.
Het zeiltuig met de beide masten ver
dween geheel van het schip en het kreeg
het uiterlijk van een sierlijk motorjacht.
Er werd een 200 pk Kroinhout-diesel in
geplaatst en ook de ziekenboeg werd met
12 bedden uitgebreid. De verbouwings-
kosten bedroegen 40.000,- dat door
vrijwillige bijdragen bijéén werd ge
bracht.
Het 'nieuwe' HKS "De Hoop' toonde als
vanouds haar 'klippersteven', met dat
verschil dat het veranderd is in een echt
motorschip, waar wij aan de dag van
vandaag jaloers op zouden zijn.
Een brief d.d. 1938, van de toenmalige
voorzitter de Booy die hij richtte aan zijn
'landgenooten' schreef hij geld nodig te
hebben voor het uit kunnen blijven voe
ren van het liefdadig werk. Kennelijk is
de oproep niet ongehoord gebleven.
'De Hoop'1911-1938 Zeilschip met hiilpiiiotor: 1938-1955 tvotorscliip
De Tweede Wereldoorlog ging ook voor
dit schip niet ongemerkt voorbij.
Op 30 december 1940 namen de Duitsers
het schip in beslag, maar net voor dat de
bezetters het schip in beslag namen, wis
ten de bemanningsleden de inventaris
van boord te halen en dit op een veilige
plaats op te bergen.
Op 31 oktober 1944 voer "De Hoop',
onder bevel van een duitse kapitein, de
haven van Wolphaartsdijk binnen, dat de
vorige dag was ingenomen door de
Canadezen.
Een poging om uit de haven te vluchten
mislukte omdat de bevolking het schip
enterde en de duitse bemanning over
meesterde en hen overdroeg aan de
Canadese commandant.
Op 8 november 1945 kwam het schip be
houden in Amsterdam aan. waar zij van
de oorlogsschade werd hersteld.
Op 1 juni 1946 voer het HKS "De Hoop'
voor het eerst na de oorlog, weer de
haven uit.
In het begin van de vijftiger jaren werd
duidelijk dat het HKS "De Hoop' na
veertig jaar trouwe dienst met daarin
twee wereld-oorlogen, aan vervanging
toe was. Er werd een landelijke aktie op
touw gezet om de nodige gelden bijeen
te krijgen. Deze aktie moest door droeve
omstandigheden worden beëindigd door
dat ons land op 1 februari 1953 getroffen
werd door de watersnood-ramp.
Desondanks werd op 30 juni 1954 de
bouwopdracht voor het nieuwe schip ge
geven aan de Zaanlandse Scheepsbouw
Maatschappij in Zaandam.
Op 23 december 1954 liep het oude HKS
voor het laatst de haven van IJmuiden
binnen, na 42 dienstjaren. In augustus
1955 werd dit schip naar Noorwegen
verkocht.
Het nieuwe HKS "De Hoop' (3) werd op
8 juli 1955 door Hare Majesteit Konin
gin Juliana in dienst gesteld.
Dit nieuwe schip werd uitgerust met een
motorvermogen van 400 PK en had de
meest moderne hulpmiddelen aan boord
zowel op nautisch- als op medisch ge
bied. Er was ook een kerkzaal ingericht
voor het houden van diensten met daarin
een prachtig orgel.
Het was in 1957 en 1958 dat het HKS
werd ingeschakeld voor de medische- en
geestelijke verzorging tijdens de grote
Lofoten (kabeljauw) visserij bij het
eiland Rost, waar meer dan 20.000 Noor
se vissers bij waren betrokken.
Dit optreden van onze 'nationale trots'
had in Noorwegen grote indruk gemaakt.
In 1960 maakte dit schip haar eerste
tocht naar de trawlvisserij in de Noorde
lijke wateren nabij de Vikingbank.
Eerlijkheidshalve zij gezegd dat dit schip
met haar 400 PK niet voor deze verre
visserij niet gebouwd was.
De Loggerharing-drijfnet visserij moest
plaats maken voor trawlers en kotters,
die uitgerust waren met sterke motoren.
Het werd steeds duidelijker dat aan de
toename van het motorvermogen nog
geen einde kwam.
Ook het HKS werd te klein mede door
haar geringe vermogen om naar de veraf
gelegen visgronden te varen. Deze ont
wikkeling vereiste een nieuw schip.
De financiering werd mogelijk gemaakt
door de medewerking van spaarbanken
van de visserij-gemccnten Scheveningen,
Vlaardingen, IJmuiden en Katwijk.
Op 14 maart 1963 kon aan Scheepswerf
Gebr. Pot in Bolnes opdracht worden
gegeven voor de bouw van een nieuw
Hospitaal Kerkschip en op 12 december
van dat jaar vond de tewaterlating plaats
en kreeg de naam HKS "De Hoop'.
De lengte van dit schip bedroeg 62,46
meter en haar motorvermogen was 900
PK Holnes.
De Anjercollecte van jongstleden mei
heeft in Stellendam een bedrag opgele
verd van bijna 1.400,-. Diverse vereni
gingen, waaronder Fanfare-orkest De
Hoop, krijgen via het Anjerfonds subsi
dies bij de aanschaf van instrumenten,
enz. Ook een deelvan bovenvermelde
opbrengst komt ten goede aan de kas van
het orkest. Chr. Zangver. Soli Deo Glo
ria deelt eveneens mee. Alle collectanten
en gulle gevers hartelijk dank.
De zeventiger jaren kenmerkten zich
door een steeds ongunstiger visserij-kli
maat. Enerzijds vanwege de enorm
gestegen olieprijzen en anderzijds als
gevolg van de EEG-maatregelen m de
vorm van quotermg van haring en andere
vissoorten. Een sanering van de visserij-
vloot werd noodzakelijk.
Deze ontwikkeling was voor de toenma
lige minister van landbouw en visserij
aanleiding om de rijkssubsidie voor het
HKS "De Hoop' af te bouwen.
In 1976 ontving de vereniging aan rijks
subsidie nog 1,9 miljoen gulden, maar
met dien verstande dat dit jaarlijks zou
worden herzien.
In oktober 1986 kwam de minister op
nieuw op het in 1976 toegezegde overleg
inzake de herwaardering van het HKS
'De Hoop' terug. Er werd duidelijk ge
constateerd dat de ontwikkelingen bin
nen de Nederlandse visserij de behoefte
aan de mogelijkheden tot hulpverlening
middels zo'n HKS sterk verminderd had
den.
In de jaren 1986 en 1987 viel een verde
re teurggang te constateren m het aantal
dienstverleningen door dit schip zodat
door het bestuur werd onderzocht naar
een mogelijkheid om het schip ook voor
andere doelen te kunnen inzetten.
Doch men was unaniem van menmg dat
de voortzetting van haar aktivitciten een
onhaalbare kaart was.
Bij een briefwisseling aan de mmister
schreef het bestuur op 18 april 1988 dat
het HKS "De Hoop' op 31 december a.s.
uit de vaart zou worden genomen.
De overwegingen daarbij aangegeven
waren:
a. De drastische sanering van de visse-
rijvloot.
b. De kottervloot verbleef in het weck
end in de thuishaven.
H.K.S. 'De Hoop' 1955-1964
H.K.S. 'De Hoop' 1964-1989
Op 14 april 1964 werd het nieuwe schip
overgedragen aan voornoemde vereni
ging en een week later vertrok het HKS
'De Hoop' naar de visgronden. Al spoe
dig bleek dat dit schip aan alle verwach
tingen voldeed, maar een vaste ligplaats
was nog niet gevonden. Tijdelijk werd
haar thuishaven de Parkkade in Rotter
dam en een kleine periode daarna kreeg
het schip, ook voorlopig, de Scheurha-
vcn m Hoek van Holland toegewezen.
Dit duurde tot 1971, het Gem. Havenbe
drijf in Rotterdam verzocht de Stichting
om naar een andere ligplaats of thuisha
ven uit te kijken, want deze plaats zou
opgeheven worden. Vanaf die tijd werd
Scheveningen de thuishaven van het
HKS.
Dat het HKS "De Hoop' haar werk deed
vanuit sociale bewogenheid en hulpver
lening aan vissers, is ons niet vreemd,
maar de expansie naar nog grotere sche
pen met nog meer vermogen werd er
mede de oorzaak van dat de vereniging
heeft moeten besluiten de werkzaamhe
den van het HKS "De Hoop' te moeten
beëindigen.
c. De medische bijstand werd zonodig
uitgevoerd door de kustwacht met
gebruik van een helicopter.
Het hospitaal kerkschip "De Hoop'
moest worden verkocht en dit gebeurde
dan ook op 13 maart 1989 aan Suffolk
Marine in Lowestoft-Engeland.
Zij voer op 1 april 1989 de Schevcningse
haven uit onder de naam "Britannia de
Hoop'.
Als gevolg hiervan werd besloten de ver
eniging per 30 juni 1989 op te heffen.
In 1990 werd het schip grondig ver
bouwd van voormalig HKS tot Standby
Safety Vessel en werd herdoopt in "Bri
tannia Challenger'.
Met het verdwijnen van 'De Hoop' is
opnieuw een stukje 'Hollands Glorie'
van de zee verdwenen.
Toch zal bij velen de herinnering blijven
aan wat 'De Hoop' heeft betekent voor
de visserij in pastoraal-, medisch- en
sociaal opzicht.
Schiedam, Maarten Bezuijen
Blik op kerk
en samenleving Lj
- De Wereldkampioenschappen
- Voetbal is religie
Het gebeurde in een winkel, vorige
week. De klant die aan de beurt was,
stond af te rekenen. Na hem kwamen
drie mannen die een heftig gesprek vc:)er-
den over het voetballen. Ze maakten
geen aanstalten om geholpen te worden.
Aarzelend vroeg ik of ik al aan de beurt
was. ,,Gaat u maar, meneer", was het
antwoord van één van hen, ,,er is maar
één ding belangrijk, en dat is het voetbal
len".
Ik denk dat de spijker op de kop gesla
gen werd. De komende dagen verliest
vrijwel alles z'n betekenis. Er zijn alleen
nog de Wereld Kampioenschappen.
't" 't- 'I'
De nationale gekte is weer over Neder
land gekomen. Dagen- en wekenlang
wordt nergens anders over gesproken, en
puilen de media uit van hèt nieuws, dat
al het andere overschaduwt: het voetbal.
In de krant las ik dat de mensen naar ver
wachting voor 15 miljoen Oranje-attribu
ten zullen kopen. Om dan maar niet te
denken aan de miljoenen die worden uit
gegeven voor plaatsbewijzen, en aan het
aantal manuren dat besteed wordt aan hci
kijken. Wie dezer dagen de moed heeft
om te verklaren dat 'het voetbal' hem of
haar geen lor interesseert, maakt een
goede kans meewarig aangekeken ic
worden, misschien zelfs niet helemaal
toerekeningsvatbaar verklaard.
Voetbal is oorlog, zo wordt weleens be
weerd. Het bewijs voor die stelling is in
ons land al diverse malen geleverd. Sup
porters van de ene club gaan die van de
andere te lijf, dikwijls met grof geweld,
en de autoriteiten staan machteloos.
Wanneer een burgemeester de moed
heeft om een wedstrijd te verbieden, of
de aanvangstijd te verzetten, dan is Lei
den, liever gezegd, Rotterdam, in last.
Het spel moet doorgaan, koste wat het
kost.
Met evenveel recht zouden we kunnen
zeggen: voetbal is religie. Het is voor de
grote massa gewoon een surrogaat-gods
dienst, het dienen en vereren van een
andere god. Koning Voetbal. Alles moet
ervoor wijken, alles wordt eraan onder
worpen.
-I- 'T»
Het is daarom mijn heilige overtuiging
dat iemand die zich christen noemt, zich
verre moet houden van dit onchristelijk,
anti-christelijk bedrijf. Het kan voor mij
echt niet samengaan. God dienen èn Ko
ning Voetbal. Ook niet met het argument
dat je er weliswaar niet zo van houdt,
maar dat je er toch over mee moet kun
nen praten.
Dan is de vraag die Paulus stelde aan de
gemeenteleden van Korinthe op z'n
plaats: „Wat voor gemeenschap heeft het
licht met de duisternis? En wat voor
samenstemming heeft Christus met
Belial?"
Waarnemer
Wie de drukte van de stad achter zich
laat en de rust van het platteland
zoekt, ontdekt de talloze 'boereniok-
kers'. De kleurrijke borden wijzen
naar de huisverkoop en de boerderij-
canipings. Zijn boeren op de alterna
tieve toer?
Ons land telt nog honderdduizend boe
renbedrijven, waar vee wordt gehouden,
bloemen en groenten worden geteeld en
graan, bieten en aardappelen worden ver
bouwd. Het aantal boeren en tuinders is
de laatste jaren sterk gedaald: die dalen
de tendens zal zich in de komende jaren
voortzetten. Desondanks wordt nog
tweederde deel van de Nederlandse
grond beheerd en bewerkt door de boe
ren. Zij proberen er hun boterham mee te
verdienen, alhoewel het met de dag
moeilijker wordt. Akkerboeren, tuinders
en veehouders zetten alle zeilen bij om
het hoofd boven water te houden. Eigen
lijk hebben de boeren al jarenlang aange
voeld dat de traditionele land- en tuin
bouw weinig mogelijkheden behoudt in
een dichtbevolkt land waar meer dan
vijftien miljoen mensen op eikaars tenen
wonen, werken en recreëren. Twintig
jaar geleden protesteerden de glastuin
ders tegen de explosief stijgende gasprij-
zcn, terwijl gas noodzakelijk is voor hel
produkticproces in de kas. Bijna tien jaar
geleden gingen de graanboeren met de
trekkers de barricade op. In Brussel was
men niet langer bereid de graanprijs te
ondersteunen en dat betekende een
ingrijpende aanslag op de beurs van de
akkerbouwers. Nu zijn het de varkens
houders die ongeveer een kwart van hun
varkensstapel moeten inleveren. De
reden daarvoor, aldus de landbouwmi
nister, is de mest die Nederland dreigt te
verstikken.
Boeren merken dat hun bestaan op het
spe! staat en dat zij hun gangbare nering
niet meer kunnen voortzetten in het
dichtbevolkte Nederland. De veehouderij
en de akkerbouw zullen een fikse draai
moeten maken om in ons land draagvlak
en acceptatie te houden.
Burgers vinden dat boeren meer naar hun
wensen moeten luisteren. Zij hechten
meer dan ooit waarde aan natuur- en
milieuvriendelijkheid, aan het dierenwel
zijn en aan het zgn. echte plattelandssnuf-
je. Bovendien gaan pok de beleidsmakers
in de Europese Gemeenschap op de toer
van een grondgebonden landbouw en
veeteelt. Boeren mogen voortaan een
maximum aantal dieren per hectare hou
den (grondgebondenheid). Wat betekent
dat bijvoorbeeld voor de melkveehouder?
Zijn moderne ligboxenstal waar tientallen
koeien dag en nacht verblijven (het gras
van de wei gaat naar de koe in de stal)
blijft misschien bestaan maar de koeien
moeten weer naar de wei.
Varkens- en kippenboeren zullen hun
dieren op een wclzijnsvriendclijke
manier moeten huisvesten. Zo blijft bij
voorbeeld de kippenbattcrij voortdurend
onder politiek vuur liggen. Het klimaat is
de gangbare boer zeker niet welgezind.
Het roer op het platteland moet om. Boe
ren worden meer en meer plattelandson-
dernemers.
Boeren geven zich niet gauw gewonnen.
Zij zoeken driftig naar andere inkomens
mogelijkheden. De vindingrijkheid is
groot en boeren voelen gaandeweg beter
aan wat burgers van hen vragen. Van
daar de ontwikkeling naar zogenaamde
bocrdcrijwinkels waar de produkten van
het erf worden aangeboden. De boeren-
kaasmakerijen laten zien hoe puntgaaf en
zuiver de kaas wordt gefabriceerd. Het is
voor de boer hard werken, maar als de
burger het leuk vindt en ervoor wil beta
len, komt er weer brood op de boeren-
plank.
De liefde voor het platteland en voor de
natuur brengt de recreant op en rond het
boerenerf. De boerencampings rijzen als
paddestoelen uit de grond. En - hoewel
de boerin als gastvrouw veel tijd in het
campinggebeuren moet stoppen - het
levert een alternatieve inkomstenbron op
voor menig agrariër. Creativiteit op het
platteland gaat erg ver: een melkveehou
der heeft de koeien van de hand gedaan
en heeft zijn stal omgetoverd tot een
instructie-zwembad voor de schooljeugd.
De ex-melkveehouder 'zit' dicht bij een
grote woonkern en zijn vrouw is sportief
aangelegd en actief als zweminstructrice.
Over het platteland gaat een nieuwe boe-
renwave: de activiteiten van de boeren
worden anders. Het boereninkomen komt
uit andere dan gangbare of traditionele
bronnen. Belangrijk is en blijft de kwali
teitsvraag. Wat de boer ook produceert:
burgers of consumenten verlangen kwali
teit. In de bocrenwcrcld wordt met man en
macht geprobeerd om bedrijven, die op de
'alternatieve' toer gaan te certificeren of in
elk geval voortdurend te toetsen. Boerde-
rijwinkels zullen bijvoorbeeld moeten vol
doen aan regels inzake milieu, aan de
Warenwet en zelfs aan extra eisen ten aan
zien van verpakking en presentatie.
Eigenaren van boerderijwinkels en zclf-
kazende boeren hebben hun eigen bran
che-organisatie die zorg draagt voor kwa
liteitsborging. Er is onlangs een "hygiëne-
code' geïntroduceerd om de zogenaamde
kleinschalige detailhandel in de zuivel en
de groentebewerkingsbedrijven te binden
aan goede kwaliteitszorg. Een soortgelij
ke aanpak geldt voor de boerencampings
waar de branche-organisaties eisen stel
len aan hygiene, voorzieningen en wat al
niet meer. Al deze ontwikkelingen geven
aan het platteland een nieuw gezicht.
Burgers ervaren het platteland anders en
vragen van de boeren een frisse, vaak
ook alternatieve aanpak. Dat kan, maar er
is wel een belangrijke voorwaarde ver
bonden aan deze beeldverandering. De
land- en tuinbouw zal hoe dan ook toe
komst hebben als er maar zekerheid van
kwaliteit blijft. Boeren of plattelandson-
dernemers zullen die zekerheid hoe dan
ook moeten bieden. Daarin ligt ok hun
recht van bestaan.
B. Schouwing
Geeft helemaal niets, want je bent wel
van harte welkom op het OJW. En weet
je wat nu zo leuk is? We hebben een echt
Voetbalspel en dit zal zaterdag fanatiek
worden ingespeeld. Een heuse primeur!
En al hou je niet van voetbal dan kom je
toch gewoon tafeltennissen, biljarten,
zingen of gezellig bijkletsen met vrien
den en bekenden. Zoals altijd voor elk
wat wils. We zien jou graag D.V. zater
dagavond 13 juni in De Hoeksteen te
Middelharnis. De 'aftrap' is om 20.00
uur maar "publiek' is natuuriijk al eerder
welkom, zelfs zonder toegansskaart!
