D'n Omlaop 1997 Van rode luisjes en ketelwater LITIE Sportvisser uit Sommelsdijli (64) in liet Haringvliet verdronken Publicatie van 'De Motte' over Industrieel Erfgoed (010)2741135 %&w Politie 24-uurs telefoon: Behendigheids- wedstrijden voor beroepschauffeurs Ik hao de jaeren hiervóór best wel es geluusterd naer die verslaegen op de radio, mar dat is wel even wat oares as zellef mee doeë, wat docht je alean al van 't verschil in inspannieng, of je noe leaker thuus in bed leit te luusteren of dat je daer aerges op 't strangt laopt te buffelen, nou jae ik weate noe alle bei wat et is in of je et gelaoft of niet, achterof dan eh, geef mien dat buffelen mar, ik zal es vertelle waerom. Ik hao pas geleze dat 'opgeve' tegen woordig veul mear 'in' is as 'deurdou- we', in ik dienk dat dat, as je om je heen kiekt, wel een aande uutkomt. As je on- eanigheid mit je baes heit gae je niet praete, neant, je kapt er mee. "Dat vaer- ke, ik kan m'n kepot waerke voar 'n hongerloantje, hie kiekt mar", terwijl je meschien earst beter es kan praete, wangt een spreekwoord zeit dat 'r voor elk pro bleem 'n oplossieng is, of verzin ik dat spreekwoord noe zelf? Bie getrouwde stellen soms 't zaelfde verhael, wat ze soms over mekaore klaermaeke. Van iemangd van wie je houdt, hoar je allean et positieve mar naer buuten te briengen, in trouwens angders nog, in ik mag toch wel anneme dat je van der hiew toen je trouwde, mis schien waerd om es mit heur te gaen praeten, want of ze heit er zelf gean earg in gehad of ze heit er veul spiet van dat ze joe heit benaedealt, mar hoar mien, ik bin nog vriegezel. Op zat oare punten geef ik oak veul te gauw op or dus, ik bedoele oak nie om juulle te vertellen hoe je et mot doe, nee ik wil allean probeare te vertelle wat ik ontdekt hoa op dien omloap. De omlaop is niet gebaseard op opgeve, wangt dan konne ze 't beter laete om et te organiseren, nee das echt voor deur- douwers, mar oak, in da's wel zo belan- griek, dat zukke maensen et saeme mit d'r anmoedigers in verzurgers doeë, daer binne d'r oak zat die doeë et zongder supporters, nou mien petje of or, wangt ik zou et noait redde. Mag ik es een paer van die anmoedigers voorstelle? Je heit ze in vreat veul soor ten, wat doch je van maansen die al bie Stad an je vreage "Gae je et haele?". Messchien een mentaliteitstesje of zo, van zit et van boven wel goed. Of bie Ouwe Tonge: "Tis nog mar 20 kilometer or", as je dienkt da je d'r nog gean twea mear kan loape, of een man die hearlijk op 't eanige vlakke stukje van d'n diek bluuft fietse waer je as loaper allean mar mear kan loape omdat scheaf loape zear doet en dan roept "Je haelt et wel or". Et leaste stuk is van 't zwaerste, dat ka je wel begriepe. In Herken bevoorbeeld waere d'r twea die even een praetje kwamme maeke. D'n earsten zeit: "Nou, je ziet 'r niet uut!" Den tweaden zeit: "Nou, jij ziet er in ieder geval na zo'n eind nog fris uit!" Noe gae ik juulle wat vraege, wie dienke juulle dat et earlijkst was? D'n earsten, dat dienk ik oak wangt ik zag d'r dear vast nie mear uut, mar as je uut die twea een supporter moch kieze? D'n tweaden zeker? Ik wel or dat geef je wear een oppepper, al staet 'n voUan tegen je te liegen. Mag ik noe nog even terug naer het leven van alledag, naer wie mot je dus luustere, die vriengd die zeit: nou mit juulle dat word nooit wat? Of toch mar die vriengd die je anmoedigt om d'r wat van te meaken, oak al liekt 't of 't niks kan worre? Wie juulle oak binne, allemael binne wiele mit een omloap bezig, supporters zoek je voor een gedealte zelf uut, wangt een negatieve supporter, as joe zeit dat je nie wil dat 'n je baes zo negatief of zit te schildere, schrikt 'n wel even, mar valt meastal of as supporter, in een positie ven, oak al gae je tegen z'n in bluuft sup porter omdat dat echte vriengden binne! Jae ik zou et liefste anoniem bluuve, mar ik hae nog ean verhael dat ik toch oak kwiet wil, oak al zal m'n dat veraeie. Ik belde een poosje voor d'n omloap naer een stichting, via hun probear ik een kind in Mexico te helpen, zodat ze naer school kan in oak es een extraatje heit. Ik vroeg: hao juulle oak shirts van juulle stichting? "Ja, die hebben we wel, maar die zijn voor hen die voor onze stichting achter standjes staan." Zeit die menaer an de aore kangte: "O mar, eh, hae 't is eigenlijk zo dat ik 'r toch zo ean zou wille hao, want ik wil graeg reclame loape op een omloap op ongs eiland van 110 kilemeter", prebeerde ik voorzichtig. "We sturen er gelijk een op, en heel veel succes", was 't resultaet, mar toen kwam dat shirt twea daegen laeter, staet daer mit koeieletters op in 't iengels 'in de naem van Jesus', in dan oengderan de naem van de stichting Compassion. M'n earste reactie? Mot ik daer mee an gae loape? Ik doche toen, as ik et nie doe, waerom doe ik et dan nie? Omdat je je eige schaemt voor de maensen, je 'eige' maensen omdat ze meschien dien ke, nou die is oak knap lucht an 't worre glaof ik, in voor vreamden omdat je mit Jezus naem reclame durft te maeken. 's Nachts haddek een visje op m'n rik mar dat is toch nog een beetje mear gekamoefleerd,'evenwel joengens prach tig of al die visjes in de race. Ik hao toch et shirt an gedaen zalle som mige geziee ha, in as bliekt wie je bint, valt er veul mee want ik hao gean nege- tieve reactie gehad, nie van eige nie van vreemde. Weet je as je noe volgend jaer oak zin heit om mee te gaen loapen, mag ik dan nog een paer tips geve? Spreek mit je eigen of dat je geweun naer 't einde loapt, as je mit iemangt gaet loape, moie eigenlijk dear oak mee traine, as verzur- ger in supporters bin je 't beste mit iemangt die et zelf geloape heit. Alle eilangders die waer dan oak op 't heale aende angemoedigd hao, bedankt, want hoe et overkwam wat juulle tegen ons zeie ha ik verteld (in angdere loapers kieke daer vast wear aores naer), mar ik weet zeker dat 't allemaele goed was bedoeld, in eh, ik geloave niet dat ik om die leus op m'n buuk zou he gevraegd as 'k et had gewete, mar 'k bin blie dat oak daer geweun deurgezet ha, ik ha net zitte leze deurzettingsvermogen is as je op 't punt bin angekomme dat je zeit noe kan ik nie mear tóch nog net een rondje extra te doeën, mar volgens mien bedoelde die persoon niet een rondje om Flakkee. Ik hao gean idee wat dit an organisatie vraegt van hoeveul maensen, in wie dat binne, mar as juulle dat zootje binnen zieë komme dan is dat toch wel of j'n medalje kriegt eh, ik ha even gekeke, dan worre de vaelste gezichten wear vro lijk achter groate bossen mit blommen. In niet te vergeten de vriewillegers eh, van bandeplakker tot uutdeuker, mit ban deplakkers ha ik slechte ervaring deze reis, wangt die ha mien meelaoper geweun vemaggeld, veulste veul lek zitte prikke. Goe bedoeld or, ar nie geluusterd naer de bezitter van die banden, in die heit et zwaer gehad or dat leste aende mit verkeard geplakte voeten, nee dan mien masseur, biena nie mear kunne loape as je in de tente komt, in d'r uut of je net begonne bin, jae in dat earst in Ouddurp, das al op de helft, in in Herken wear, jonges meraekels bedankt, 'k hope dat juulle oak een medalje kriege. Jae, in allemaele die meegedaen ha, uut- geloape of nie, gefeliciteerd, laete m'n probeare 't zo gezellig te houen, want Piet je weet wel die gewonne heit is een soort vriend van mien, mar eigenlijk hoare hier niet van die wedstrijloapers tussen, as m'n hier een wedstrijd van maeke dan van wie 't measte sponsor geld ken binnenloape. Tot volgend jaer, in de groeten, D'n omloaper Tot ver in de negentiende eeuw, en ook nog wel in de twintigste eeuw, was het in Nederland slecht gesteld met de volksgezondheid en de alge mene hygiëne. Ondeugdelijke woon omstandigheden, geen of gebrekkige riolering en het gemis van een goede drinkwaterleiding waren een ideale voedingsbodem voor epidemieën: cholera, pokken en tyfiis. Deze regel matig, op grote schaal terugkerende, ziekten eisten vele slachtoffers. Toen uiteindelijk het inzicht bestond, dat in het drinkwater uit die tijd bepaal de ziektekiemen voorkwamen, die dergelijke volksziekten veroorzaak ten, ging men niet direct over tot het nemen van de nodige maatregelen. Decennia lang zou het duren eer er daadwerkelijk stappen ondernomen zouden worden om het e.e.a. te ver beteren. Trassen en wellen Het was op het eiland Goeree-Overflak- kee al niet veel beter dan elders in den lande. Zeker op het gebied van de drink waterleiding is het een hele strijd £eweest, die tot in de jaren twintig zou auren. Toen er nog geen waterleiding op het eiland bestond, was men aangewezen op het water uit de tras of uit de wel. We wonen hier dan wel in een waterrijk gebied, maar al dat ons omringende water was niet voor consumptie geschikt. De voorkeur ging destijds uit naar regen water, dit water was zacht en goed om te drinken en te wassen. Het werd opvan gen in een ton of in een tras. De meeste huizen beschikten over een tras. In deze ondergrondse, gemetselde putten werd het op het dak gevallen regenwater via dakgoten en hemelwaterafvoerpijpen opgevangen. De kleinere huisjes met een geringe dakoppervlakte waren niet voor zien van een tras. Trassen waren van levensbelang, maar het water erin kon de nodige ongerechtigheden bevatten. Op de daken lagen soms de nodige veront reinigingen, zoals uitwerpselen en ander vuil van vogels, stof, etc. Zure regen bestond toen gelukkig nog niet. Zo nu en dan zag het water rood van de waterluis- jes. Men meende, dat het water dan juist prima was. Erger was het als er in de tras een dier verdronk en dat men het pas na enige tijd merkte... Er werd dus altijd gewaarschuwd: niet vergeten om met het deksel de tras te sluiten. Een ander pro bleem was het watergebrek, dat ontstond door langdurige droogte. De trassen raakten dan leeg. Vooral de kleinere tras sen van de arme gezinnen, veelal met een grote schare kinderen. Dan werd de kerkentras aangesproken of de beurt- schippers brachten vaten Maaswater uit Rotterdam mee. De dorpsomroeper maakte bekend, dat men voor een paar centen twee emmers water kon kopen. Ook het water uit de kerkentras was niet gratis Een andere manier van watervoorziening was de toepassing van een wel, waarin grondwater naar boven komt. Doordat Watermolentje van de RTM het zoute zeewater in onze contreien doordringt tot diep in de polders, is het grondwater in de regel brak en kalkrijk, waardoor het als drinkwater eigenlijk ongeschikt is. Toch waren vele huizen De keukentras bij de Ned. Herv. Kerk te Middelharnis Dorpspomp te Sommelsdijk Om het water uit een welput naar boven te pompen, gebruikte men vroeger pom pen met een slinger. In verscheidene plaatsen stond op een markante plaats een fraaie dorpspomp. Deze monumenta le pompen zijn veelal na de komst van de waterleiding gesloopt. Halverwege de Voorstraat van Sommelsdijk staat nog zo'n pomp. Het is een eenvoudig exem plaar, die tevens dienst doet als lantaarn paal. De pomp dateert uit 1890. Overi gens stond er reeds in de zeventiende eeuw een pomp op de Sommelsdijkse Voorstraat. De pomp kon worden geplaatst doordat bewoners van de Voor straat hiervoor geld inzamelden. Zij moest namelijk dienen als watervoorzie ning voor de wekelijkse schuurbeurt van de straten en stoepjes; hetgeen toen nog verplicht was. Het plaatsen van de pomp kostte 150,- 75,- voor de pomp en 75,- voor de welput). Omdat men slechts 122,- bij elkaar had verzameld, vroeg men aan de gemeente het verschil bij te leggen, maar het gemeentebestuur wilde niet verder gaan dan 10,-. Na nog een collecteronde was het tekort zo klein geworden, dat de gemeente besloot die paar gulden extra bij te passen; de pomp deed toch ook dienst als lantaarn en stond nota bene vóór het raadhuis GEMEENTE DIRKSLAND Rijden onder invloed Een 24-jarige inwoner uit Sommelsdijk werd op de Oudelandsedijk te Dirksland aangehouden voor het rijden onder invloed. Na onderzoek bleek de verdach te zoveel gedronken te hebben dat zijn rijbewijs werd ingevorderd. GEMEENTE GOEDEREEDE Diefstal kabel Er werd een rol van 30 meter spannings kabel gestolen vanaf het terrein aan de Langeweg te Stellendam. Overlast speedboten Bij de Brouwersdam waren diverse snel le speedboten aan het varen die overlast veroorzaakten voor de zwemmers. Ach ter de boten waren ski's en planken bes- estigd die met een veel te grote snelheid in en uit de haven voeren. Hiertegen werd verbaliserend opgetreden. Ongeval met gewonde Een duitse vakantiegangster met haar vriend fietsten over de Oostdijkseweg te Ouddorp. Door onoplettendheid geraak ten de sturen van beide fietsen in elkaar waardoor de fietster kwam te vallen en tegen een betonnen paal viel. Zij werd overgebracht naar het ziekenhuis te Dirksland met rugklachten. GEMEENTE MIDDELHARNIS Stroperij Een inwoner uit Middelharnis en één uit Op zaterdag 30 augustus organiseert de chauffeursvereniging "Flakkee" inmid dels alweer voor de negentiende keer haar vaardigheidswedstrijden met trucks en bussen. Evenals andere jaren vind ook dit keer het evenement plaats op het parkeerter rein nabij het Haringvliet Expo in Stel lendam. Hier zullen zo ongeveer 75 van de 322 leden tellende vereniging strijden om de meeste punten in één van de vier categorieën waarvoor kon worden inge schreven. Naast de vaardigheidswedstrijden is er ook een uitgebreid randgebeuren. We noemen daarvan het kinderparcours waar de jeugd in een tiental door het bestuur vban de chauff.vereniging zelf gemaakte proeven kan tonen wie er het beste met een trapskelter overweg kan. Daarnaast is er ook een draaimolen. Kobus het stoomtreintje rijdt over het parcours voor de jeugd. Alle attracties voor de jeugd zijn gratis. Ook zijn er een vijftien- tot twintigtal zeer oude trucks te bewonde ren. Deze dag begint om negen uur 's morgens en de wedstrijden duren tot circa vijf uur 's avonds en de toegang is gratis. Op een gegeven moment raakte de pomp in onbruik en gedurende vele jaren stond er slechts een gietijzeren stomp op de Voorstraat, totdat de heer M. van Hoog straten (destijds conservator van het Streekmuseum) er in de jaren vijftig z'n oog op liet vallen. Op de zolder van het raadhuis bleek de oude zwengel nog te liggen en het Instituut Stad en Landschap Zuid-Holland stelde een oude, roodkope- ren lantaarn beschikbaar, die weer bovenop de pomp werd gemonteerd. Elektrisch licht werd aangebracht en de schilder deed de rest. De vlakbij geplaatste lantaarn werd verwijderd, waardoor de pomp nog meer tot haar recht zou komen. Zo kreeg de gemeente Sommelsdijk in 1960, wederom voor niet al te veel geld, een herstelde dorps pomp. Watertoren van Bijleveld De glastuinbouw is altijd al een groot verbruiker van water geweest. Zo liet de heer D. Bijleveld in 1915 een waterto rentje van cementbeton bouwen voor de besproeiing van de in zijn kassen geteel de producten. Beneden het circa 7,5 meter hoge torentje was een waterreser voir. Met behulp van een benzinemotor van 2,5 pk werd het water uit dit reser voir naar boven in het hooggelegen reservoir gepompt, waardoor druk op het leidingnet ontstond en de gewassen kon den worden besproeid. Deze tuinderij was gelegen aan de Sommelsdijkse zijde van de Langeweg op de plaats waar nu 'De Samaritaan' staat. Ketelwater De Rotterdamsche Tramweg Maatschap pij reed aanvankelijk met stoomlocomo tieven, waarvoor veel water nodig was. Het onstuimige afscheid van de hitteperiode, waarmee aan het begin van de nieuwe week vooral het midden van het land te maken kreeg, met windstoten en zware regens, leek aan Goeree-Overflakkee geheel voorbij te gaan, totdat zich gistermiddag - maandag -, tegen vier uur op het Haringvliet een drama voordeed dat het leven kostte aan de 64-jarige (gehuwde) heer Frans de Ruiter uit Sommelsdijk. Hij verdronk nadat zijn stalen visbootje door een plotselinge zware rukwind werd gegrepen en zonk. De heer De Ruiter, die vlakbij het Havenhoofd viste, moet daar totaal door overrompeld zijn. De schipper van een in de haven liggend binnenvaart schip heeft de drenkeling nog waargenomen, maar is hem al snel uit het oog verioren, zodat moest worden aangenomen dat de man verdronken is. Met de spoedig gearri veerde traumahelicopter is nog naar hem uitgekeken, op hope dat hij misschien op een andere plek aan land gekomen was, maar dat is zonder resultaat gebleven. Van morgen is de zoekactie hervat nadat die gisteravond tegen negen uur gestopt was. Een boot van de Rijkspolitie te water, de 'Tille' van Rijkswaterstaat, 'de Seahunter', als ook particulieren hadden toen de omgeving grondig afgezocht. Via de sonar op een van de boten was op 11 meter diepte een dubbele echo waargenomen waarom de zoekactie zich op die plaats concentreerde. Gistermiddag heeft ook de in Stellendam gestationeerde reddingboot 'John Stegers' aan de zoekactie deelgenomen en hebben uit Hellevoetsluis aangevoerde duikers rondom het wrak gedoken, alles zonder resul taat. De plotselinge rukwind die zich liet gelden, heeft meerdere bootjes in de problemen gebracht. Vlak in de buurt van de heer De Ruiter viste een andere Menheersenaar die een motorjachtje te hulp schoot dat - door motorpech - op de keiendam dreigde te lopen. Even plots als de 'Robby', het opgebouwde stalen visbootje (5 meter lang) verdwenen bleek, bedaarde ook weer de wind. Aan de dam werd een zwemvest gevonden dat aan de heer De Ruiter had toebehoord. Het bootje, hoe eenvoudig ook, was goed toegerust. Het had een brandblusser en een reddingsboei aan boord, maar er is geen tijd geweest om die nog te kunnen pakken. Plotseling moet de heer De Ruiter te water zijn geraakt, zonder dat hij de zwemkunst voldoende meester was. De heer De Ruiter heeft een groot deel van z'n leven op het water doorgebracht als schipper op een overslagboot. Sinds hij van de vut gebruik maakte, ging hij vrijwel elke dag vissen op het Haringvliet. Sleep- en bergingsdienst M. W. Okker uit Achthuizen heeft het gezonken bootje geborgen. Het stond met de achtersteven op de bodem en stak met de voorkant net boven water. Het zal in Den Bommel aan wal worden gezet. Stellendam werden aangetroffen in een perceel bouwland aan de Oud Kraayer- dijk te Sommelsdijk. Het bleek dat zij van het land een 75 maiskolven hadden gestolen. Tegen de verdachten is proces verbaal opgemaakt. Vernieling Een inwoner uit de Nagtegaalstraat deed aangifte van vernieling van de voorruit van zijn woning. Ter plaatse bleek dat ook de personenauto van de aangever het had moeten ontgelden. Die stond in de nabijheid van de woning geparkeerd en had vier lekke banden en enkele inge gooide ruiten. De politie stelt een nader onderzoek in. Toen de RTM haar intrede deed op het eiland, was er nog geen drinkwaterlei ding en het water uit trassen en wellen was als ketelwater voor de stoomloco motieven ongeschikt. Hiervoor moest men dus een oplossing vinden. In de dui nen van Ouddorp was wel goed water voorradig. Zo'n 700 meter van het eind punt van de tramlijn nabij Ouddorp werd in een duinterrein een drainering aange legd, welke het grondwater afvoerde naar een gemetselde put. Boven deze put stond een zogenaamde Amerikaanse windmotor opgesteld. Dit type windmo len had een uit vele bladen vervaardigd windrad wat stond op een metalen con structie. Door hun windvaan richtten zij zich zelf op de wind. Dit type molen werd ook veel toegepast bij onderbema- ling van polders, de RTM-molen was overigens niet de enige van z'n soort op Goeree-Overflakkee. De windmotor in de Ouddorpse duinen zoog het water uit de put en perste het naar de reservoirs met een totaal inhoud van 33 m3 op het emplacement Ouddorp. Deze sierlijke watermolen werd in de ooriogsjaren om strategische redenen verwijderd en is niet meer herplaatst. Als reserve in tijden van windstilte werd op dit emplacement een stoompomp geplaatst, die door stoom van een locomotief kon worden aange dreven. Vanuit genoemde reservoirs wer den waterwagens gevuld, die het water overbrachten naar laagreservoirs op de emplacementen 'Middelharnis-Dorp' en 'Ooltgensplaat', vanwaar het weer opge pompt werd naar hoogreservoirs van respectievelijk 60 en 10 m3 inhoud. Te 'Middelharnis-Dorp', waar een prachtige watertoren stond die helaas in 1959 werd gesloopt, waren de verschillende gebou- Dorpspomp te Sommelsdijk wen en de aan de Langeweg/Kon. Julia- naweg gestichte tramhuizen aangesloten op de hoogreservoirs, zodat dit de eerste huizen op het eiland waren, die water uit de muur hadden dus beschikten over zui ver drinkwater. De eilandelijke drinkwa- terieiding liet toen nog vele jaren op zich wachten. Jan Both, bestuurslid van 'De Motte' ir/^/^f TltSTl DM Cka,r\ f»-oc Rotterdam-Rijnmond district De Eilanden Basiseenheid Goeree-Overflakkee III.M Ml I ^«!P"

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 1997 | | pagina 2