EIIAtlDEII-tllEUVS
^el kuMótenaarögeólacMl
T>wgeman&
De schilder 'die spitte^ in het plattelandsleven
met vele werken in musea
4e Blad
VRIJDAG 27 DECEMBER 1996
No. 6564
deel 2
mi&rh&tvmmlg van deschSderni-
<3fe famiHe Dingmrmns, een v&teBing
van C,G.mn d&r Sluis sMb het eer
ste deet in ons kerstnummer ook
voor z'n rek&iing nam.
In 1920 gaat de familie 's zomers in
Zeeland wonen hoewel er reeds enkele
jaren in Aardenburg was gewoond,
maar toen werkte vader nog als ambte
naar bij de belastingen. In augustus
1920 reist de hele familie, behalve va
der die op de motor vooruit was ge
gaan, vanuit Dordrecht met de boot
van Fop Smit naar Zierikzee om van
daar samen met het kindermeisje, naar
Westenschouwen te fietsen waar een
huisje aan de Brink gekocht was. Dat
de jonge Dingemans dit alles nog zo
beeldend weet te vertellen komt onge
twijfeld door zijn schildersoog wat
zo'n reis in zijn geest zal hebben ge
grift. Uiteindelijk zal het verblijf er een
worden die door de jaren wordt be
stendigd en hoewel kunstenaars nogal
reislustig zijn keren ze telkens terug
aan het Brinkje van Westenschouwen
op de punt van het eiland.
Wanneer de Dingemans 's zomers in
Zeeland wonen zullen vele vrienden
ook schildervakanties houden 'in pen
sion' en bezoeken dan de familie om
vooral na gedane arbeid 's avonds na te
praten bij een knappend haardvuur en
een goed glas wijn. Kunstenaars als
Graadt van Roggen die door hun han
dicap niet kunnen horen of spreken
hebben daar niet de minste moeite mee
want, zo vertelde mij een oudere schil
der, kunstenaars kunnen het ook nog
uittekenen!"...
Bij het rondtrekken over het eiland
worden de meest schilderachtige plek
ken vastgelegd en het pionieren in de
duinen en polders leidt dan ook naar
prachtige werken. Zo heeft Graadt van
Roggen een voorkeur voor een oude
eendekooi waar de jonge Dingemans
samen met de gehandicapte kunstenaar
nogal eens vertoeft.
Vader Waalko die door zijn vele reizen
oog heeft voor de noden van de een
voudige werkmensen probeert zo een
en ander daarin te verbeteren want het
soms geestdodende werk drijft heel
wat mensen naar de alcohol en juist de
initiatieven van kunstenaars liggen ten
grondslag aan de vakscholen welke in
het begin van deze eeuw werden ge
grondvest zoals de zilversmidschool
e.d. in Schoonhoven. Als dan Gorkum
als domicilie gekozen is zal vader
Waalko zich niet alleen inzetten voor
het museum dat in 1912 geopend
wordt maar voert ook strijd voor het
behoud van monumenten.
Ondertussen gaat het artistieke werk na
1917 in een stroomversnelling als de
mooiste momenten in het plattelandsle
ven van Noord- en Zuid-Holland op de
plaat worden geëtst, en wanneer er
vanaf '19 naar het Zeeuwse wordt ge-
reist zien we de liefde voor het sterke
trekpaard in vele toonaarden afgebeeld
zowel als de arbeiders en paarden-
knechts welke daarbij horen, zoals het
zware ploegen in de vette klei met
meer dan twee paarden, het hooien en
niet te vergeten het werken op het land
als de weersomstandigheden niet zo
mooi zijn zoals bij striemende regen en
wind. Het uiltje knappen tijdens de
middagschaft, het rapen van de aardap
pelen, het haren van de zeisen, enz.
enz. Kortom teveel om op te noemen,
dus eigenlijk een totaalbeeld van de
landbouw, zoals wij het al jaren niet
meer zien maar wat voor de ouderen
nog steeds een vertrouwd beeld is. Een
grote ets zowel door vader als later
door de zoon van de Weststraat in Zie
rikzee geeft tóch dat speciale accent
van de landbouw te zien al is zeker de
rust uit die dagen afleesbaar uit het
getoonde werk
Dingemans hoorde bij het platteland al
is dat vooral door zijn werk nar buiten
gekomen. In 19125 als zij in Haarlem
wonen, overlijdt hij op 52-jarige leef
tijd en komt zijn vrouw alleen met de
kinderen te staan. De eerste jaren komt
zij zomers niet naar Westenschouwen
mede daar zij het te druk heeft om voor
haar kroost te zorgen.
Zij zit echter niet bij de pakken neer en
probeert haar eigen werk meer aan de
man te brengen, hoewel een schilde
rende huisvrouw in die dagen nog niet
tot de gewoonste gerekend kon wor
den.
Ze schildert steeds beter en geeft daar
door meer voeding aan haar artistiek
begaafde zoon die net als haar man
ook Waalko Jans heet en erfelijk
belast, niet alleen door z'n naam maar
ook daar hij de richting van z'n vader
heeft gekozen.
Zijn kunde ligt in het portretteren waar
hij jarenlang op oefent en later samen
met z'n moeder en vaders nagelaten
werk exposeert waarbij langzaam maar
zeker de algemene opinie meer en
meer positief wordt in het geven van
recensies daarop.
Uiteindelijk wanneer Waalko junior's
ster begint te rijzen, wordt de drang de
vleugels uit te slaan groter en groter en
vanaf 1947 zal hij met wat onderbre
kingen, tot 1976 vele belangrijke men
sen portretteren tot in Afrika toe. Pro
fessor v. d. Kaay aan de vee-artseny
Universiteit van Utrecht of Jan Gress-
hof portret in het museum van de let
terkunde.
Wanneer hij tijdens zijn 'thuiskomst'
weer eens in het Zeeuwse landschap
werkt waar hij het duinlandschap bij
Westenschouwen schildert in aquarel
probeert hij net als zijn vader een
goede ets te maken van Zierikzee.
Het geluk om later, zoals in 1987
samen met zijn dochter te exposeren in
'de bewaarschool' te Haamstede is niet
iedereen vergund maar ook de weduwe
Dingemans heeft samen met haar zoon
geëxposeerd zoals in januari 1942
waar Waalko jr. naast portretten nog
een interieur van St. Bavo laat zien.
De geëtste platen van het werk van
vader Dingemans zijn steeds goed be
waard gebleven wat voor de weduwe
een uitkomst betekende. Toen zijn in
de twintiger jaren zonder inkomen
kwam te zitten met drie opgroeiende
kinderen, liet zij regelmatig bij be
kende drukkers deze platen afdrukken.
De Zeeuwse, zowel als de stadgezich
ten werden zo tot de tweede wereld
oorlog toe verkocht, niet voor giganti
sche prijzen maar het gaf toch een
steuntje in de rug van het gezin Dinge
mans.
Na de oorlog werd er gevraagd naar de
etsplaten, die bij een bekende uitgever
waren achtergebleven, maar toen bleek
deze volledig te zijn verdwenen en is
er nooit meer klaarheid over deze pla
ten geweest.
Toch waren er, gelukkig, nog voldoen
de afdrukken gemaakt om zelfs tot in
onze tijd van deze kunst te kunnen
genieten. Vooral de soms naar bijzon
dere aanleiding gemaakte grote etsen
doen de kijker in bewondering terug
zien naar de knappe kunstenaar die
vader Waalko Jans Dingemans geweest
blijkt te zijn.
Zijn vrouw, Henriëtte Gesina Numans
krijgt op haar 70e verjaardag een ere-
tentoonstelling waarbij ook haar por-
ü-et door Waalko jr. in 1942 begonnen
en in 1946 afgemaakt, prijkt.
In het begin van de 90-er jaren over
lijdt Waalko jr. wiens schildersgeslacht
door zijn dochter wordt verder gedra
gen wetende dat dit in overdrachtelijke
zin zwaar is, daar grootvaders groot
moeder en haar vader zeker niet tot de
minderen behoorden, sterker nog, ook
heden ten dage heeft de naam Dinge
mans meer verdiend dan tot nu toe is
toegegeven.
De etsen welke ook nu nog te koop
zijn, zoals bij lijstenmakerij Zwart in
Zierikzee hebben voor de liefhebber de
ontegenzeglijke charme die we na de
50-er jaren niet meer zo gekend heb
ben daar de kunstenaar naast de vele
stads-portretten, de landbouw in al zijn
facetten heeft verbeeld. Wie weet waar
Waalko sr. nog toe gekomen was als
zijn gezondheid hem niet in de steek
gelaten had?
(wordt vervolgd)
Corn. G. v. d. Sluys
Waalko Jans Dingemans jr.
Ploegen bij slecht weer. Ets I6x 12 cm.
Waalko jr, 1989, 77 jaar oud
Tekening van de jonge Waalko
door zijn vader, 1917
Het harenlscherpen van de zeis
'Aardappelrooien'soms was dat in verzengende hitte
Waalko jr.
Voorstudie voor de ets 'hooiladen'
'Korenmaaiers' (droge naald) 12x18 cm.
'Korenraapstertjes'ets 15x9,5 cm., 1902
