EllflIIDEII-IIIEUVa
Marktwerking in de tliuiszoi^
GEZOND WEL
Dorpshuis Nieuwe Tonge
Fiets met automaat
N
N
H
M
H
N
N
H
H
M
N
H
H
H
M
N
H
N
N
N
H
N
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Met De Motte op stap in het verleden (slot)
iKfknndie mk niciluiéf rMkn I -
Damver. 'Ernst Nut en
Ontspanning '52' te Melissant
3e Blad
VRIJDAG 29 NOVEMBER 1996
No. 6557
„We in het heden leeft en het verleden
niet kent, die zweeft doelloos naar de
toekomst'.
Deze opvatting zou de drijfveer kunnen
zijn waarom de mens zich verdiept in het
verleden; zich moeite getroost de gehei
men in de (k]ei)bodem te ontfutselen en
de opgedane kennis aan anderen open
baar te maken. Mogelijk ligt hierin de
sleutel tot het geheim van De Motte, die
de leeftijd van 30 jaar begint te naderen!
Waarom beklimt men een berg, daalt
men af in de diepzee, reist naar de maan
en verder. Kortom... de onderzoekings-
drang van de mens is hier debet aan.
De lokale en regionale geschiedbeoefe
ning zoals De Motte die op Goeree-
Overflakkee beoefent begint de laatste
jaren haar vruchten af te werpen aan de
ene kant; aan de andere kant ontstaat het
besef hoe weinig we vaak nog maar we
ten en dat (gelukkig) nog veel materiaal
in de bodem en niet te vergeten archie
ven op ontdekking en publikatie ligt te
wachten! Voor latere generaties is nog
een hele verantwoordelijke taak wegge
legd. Hopelijk is het werk van De Motte
en andere uit haar voortgekomen onder
zoekscentra zinvol geweest en kan het
een stimulans en opstapje zijn voor die
genen die in de 21e eeuw het leven van
de mens vóór hen wensen te bestuderen
en interpreteren, geheel naar de normen
van hun eigen tijd... die voor ons nog
toekomst heet!
'Welle' met informatiebord. Rechtsboven is
de plaats van de echte welle in het plaveisel
aangegeven aan de Nieuwstraat te Dirkslanc
Tijdreis
'Met De Motte op stap in het verleden'
betekende aanwezig zijn op lokatie. Er
bij zijn als een tijdreiziger op die plaat
sen die later van historisch belang ble
ken. Niet voor de vaderlandse geschiede
nis, maar onze eigen geschiedenis - die
van Goeree-Overflakkee. Waar de bedij-
kingsgeschiedenis van de kolonisten, de
strijd tegen het altijd vijandige water en
de stichting van de dorpen centraal staat.
Hoe ging de tijdreis?
In Ouddorp wordt een tipje van de ne-
velsluier opgelicht en kijken we via de
Ijzertijd in de Romeinse Tijd, om ver
volgens de stand van zaken in de vroege
en late middeleeuwen te inventariseren.
Vanaf Vlaanderen zakken we de Striene
af om in 'Berwoutsmoer' kennis te
maken met de oer-Flakkeeënaars rond
1250, die hun huizen in het veen langs
een kreek bouwden en niet bepaald in
armoede leefden, gezien het luxe aarde
werk en ringbroches die achterbleven
na de ondergang van de nederzetting in
vermoedelijk 1421.
Weer in Ouddorp brengen we een be
zoek aan de motte en kasteel 'Spreeu-
wensteyn' en 't Somerlant in de 13e
eeuw.
Terug op Flakkee wordt het hoog water
tussen de Hontsloo en de Bodemair,
waar 14e eeuwse vissers aan het eind
De auteur op tijdreis in de 16e eeuw. Detail.
Uit: De Tresoor van Rien Poortvliet
van het vangstseizoen hun gebroken
aardewerken steelpan op een vloedheu
veltje achterlaten en achter de horizon
ons verhaal uitstappen.
In 1399 maken we de bouw mee van
een welput achter Markt 7 in Goederee-
de en uit de inhoud putten we de kennis
uit dit verleden - die een schakel met
ons heden vormt.
Op de rand van de polder blikken we
vervolgens in 1416 over de weidse pol
der van 'Dircslant' en zijn deelgenoot
van de oudste bedijkingskern op Flak
kee, waarbij de Zeumerwind als een
rode draad door het verhaal loopt.
Met Vlamingen reizen we vanaf Zierik-
zee naar Goedereede en maken in 1450
de processie mee vanaf de oude kapel in
de Catharinastraat naar het nieuwe
kerkterrein, waar na de wijding de
bouw zal aanvangen van een grote en
zeer fraaie kerk. Deze musicerende Vla
mingen met hun harp, luit en 'trommel-
fluitse' komen bij een straatgevecht in
het gedrang waarbij de 'taborpipe'
scheurt en later in een welput wordt ge-
In 1464 belanden we achter Gherit
Piersz lopend ook in Goedereede als hij
van de Zuutpoorte met een 'voir Riets'
komt om de dijk buiten het nieuwe fun
dament mee te maken. Als ware tijdrei
zigers staan we op 22 juli 1490 tussen
de vrouwen, kinderen en bejaarden op
de stadsmuur en slaan de aanval van de
vijand op magistrale wijze af
Ons eerste 'bezoek' aan 'Sommers-
dieck' is in 1466 als we langs de nieuw
bouw aan de Voorstraat een eiken ton
zien voortrollen die even later als wei-
Vitrine geplaatst in het gemeentehuis
van Dirksland. Geëxposeerd zijn
bodemvondsten uit de 15e en 16e eeuw
van de opgraving aan de Nieuwstraat
"-X
'i'ij/rfs itr.iArri/.:/
'Cartouche' uit de 'Kerckelanden van Sommelsdijk' door Abraham Meulmeester, 1616
put zal worden ingegraven om zoet
water te leveren.
De roem van Goedereede noopt ons
weer een bezoek aan het stadje te bren
gen, waar in 1482 de zwartgeblakerde
resten na een grote brand nauwelijks
aan deze roem doen denken. Via de
bouw van de Raadhuizen van Goede
reede volgen we de herrijzenis van het
stadje en als we per zeilschip 100 jaar
later arriveren zien we dat Goedereede
als een Phoenox uit haar as is herre
zen!
Op de drempel van de Middeleeuwen en
de Nieuwe Tijd bewonderen we het uit
zicht vanaf het vieringtorentje op de
kruiskerk van Sommelsdijk. Omlaag
kijkend zien we dat de kerkgracht bijna
klaar is. Wanneer het water erin staat
kan het afval - in allerlei vormen - er
weer in.
In Grijsoord ontmoeten we in 1534 een
vissersman die z'n bootje aanlegt tegen
een pas gedicht stroomgat in de buiten
dijk en we volgen hem over de dijk
Oude Tonge in. In 1584 komen we hem
weer tegen als hij stram op de buiten
dijk staand - in zijn goeie goed - over
het grote water staart en aan vroeger
denkt.
Kerstmis 1566. NeelDancke heeft kerst
inkopen gedaan en haast zich door de
sneeuw naar haar huisje in de Gorcum-
sestraat. We mogen mee naar binnen,
naar de behaaglijke haard; als ze die
tenminste tot leven kan blazen. De wiek
in de olielamp sputtert als ze hem aan
steekt, terwijl Sommelsdijk de be
sneeuwde nacht inglijdt.
Onder Ooltgensplaat staan we op wacht
in een doodstille zomernacht samen met
een wachtpost bij de Schanse in 1574.
En in 1665 maken we de aanleg van de
Schans mee in Ouddorp. Oorlog!
Ooltgensplaat is in 1603 nogmaals het
decor van een lokale geschiedenis. Het
dagelijks leven in de vroege morgen
komt op gang onder andere bestaand
uit poetsen, boenen, de aankoop van
een kan met de 'Zeven Keurvorsten' en
een nieuwe borstel.
Een ramp blijft Sommelsdijk evenals
Goedereede niet bespaard. Op 8 septem
ber 1624 loopt het dusdanig uit de hand
door brandende pekkransen aan de
kerk die deze in lichter laaie zetten,
evenals de rest van het dorp. Er is geen
blussen aan! Piet Heyn nam San Salva
dor in. Een feestje waard!
Nog eenmaal naar Goeree om daar de
ondergang van een houten boerderijtje
uit 1456 mee te maken tijdens een storm
over Goeree; om vervolgens de feestelij
ke oplevering in 1650 van het Blaeuwe
Huus op diezelfde plek bij te wonen.
Tot slot volgen we Jacob Verolme, 'ge-
admiteert Lantmeter', in 1684 bij zijn
opmetingen ter vergroting en verbete
ring van de 'Boerekoaie' te Sommels
dijk en zijn bezoek aan het Raadhuis
boven de Waag aan de Voorstraat. Het
is hondeweer, maar Jacob's nieuwe
schoenen kunnen tegen een stootje!
In cognito
Gestoken in de kledij van de desbe
treffende tijd - om niet op te vallen -
volgde ondergetekende de gebeurtenis
sen op de voet. Mengde zich tussen het
volk en observeerde hun doen en laten.
Ingezonden:
Boven uw artikel van 15 november jl.
schreef u, dat de plannen voor een nieuw
dorpshuis in Nieuwe Tonge door de le
den van de commissie Onderwijs, Wel
zijn, Sociale Zaken en Verkeer enthou
siast zijn ontvangen.
Op woensdag 20 november jl. woonde
ik, als inwoonster van Nieuwe Tonge, de
presentatie bij van het concept-ontwerp.
Naar aanleiding van wat ik op deze
avond gehoord en gezien heb, wil ik hier
toch enkele kritische opmerkingen ma
ken.
De volgende zaken zijn voor mij onbe
grijpelijk:
1. De huidige peuterspeelplaatslokatie is
kindvriendelijker, dan die in een mul
tifunctioneel gebouw.
2. Een multifunctioneel gebouw (budget
1,9 miljoen -i- 3,5%) met slechts 18
parkeerplaatsen, gelegen aan een
doorgaande route in het centrum van
het dorp (de verkeerssituatie wordt
onderschat).
3. De keuze van deze lokatie.
4. De maquette, welke getoond werd
had op grotere schaal gemaakt, beho
ren te worden.
5. Er wordt op deze plaats een cultuur
historisch gebouw gesloopt, terwijl ik
meen, dat de intentie ook bij het
gemeentebestuur aanwezig is, om
oude gebouwen te vitaliseren en een
nieuwe bestemming te geven.
In Sommelsdijk zien we daar momenteel
schitterende resultaten van.
Waarom ook hier in deze gemeente geen
'creatieve' aanpak?
Door deze gemiste kans zal de Dorpsher-
stelprijs 1997, m.i. niet in Nieuwe Tonge
terechtkomen.
C. Kersten-Knops
bodemvondsten uit
GOEREE-OVERFLAKKEE
:p, bodemvondsten
Titelpagina uit
'Bodemvondsten uit Goeree-Overflakkee'
De geschiedenis rolde als het ware aan
zijn ogen voorbij. Hij hoefde het alleen
maar op te schrijven. Een scherp lezer
zal het zeker zijn opgevallen dat de inlei
ding en afronding van deze geschiede
nissen ontsproten zijn aan de fantasie
van de auteur. Wel heeft hij getracht de
wetenschappelijke elementen zo goed
mogelijk erin te verweven. Van zo zou
het gegaan kunnen zijn! Alle weten
schappelijke feiten zijn ontleend aan
'Bodemvondsten uit Goeree-Overflak
kee', het jubileumboek dat De Motte in
1994 uitgaf. Ook alle beschrijvingen van
vondstgroepen, de wijze van fabricage
en gebruik komen uit 'Bodemvondsten'.
Mengeling van fantasie en werkelijk
heid, ondersteund met de hulp van ge
schiedschrijvers uit het verleden, blijkt
een goede basis te zijn om het verleden
aan een groot publiek te presenteren.
Levend verleden
Door de dorre feiten van wetenschappe
lijk onderzoek in een kader van tijd en
plaats te zetten tegen het decor van de
samenleving, ontstaat een levend verle
den, waarin denkbeeldige of bestaande
figuren hun rol kunnen spelen!
Gherit Piersz en Jacob Verolme zijn
zulke personages. Hun aanwezigheid in
de geschiedenis is in archiefstukken
vastgelegd. Hun aandeel in vroeger eeu
wen is kennelijk niet voor niets geweest,
evenmin als van alle andere - vaak -
naamlozen. Zij maakten dat Goeree-
Overflakkee het hoofd boven water
hield, dat de huizen na een brand uit de
as herrezen. Dat de toekomst gewaar
borgd bleef. Zij hielden het verleden
levend.
Kaart uit de 'Kerckelanden'
met de boerderij Rijssenburch, 1616
Het nieuwste snufje op fietsgebied:
een automaat voor de versnelling.
Dit apparaatje selecteert tijdens
het fietsen automatisch de juiste
versnelling.
Het overschakelen van de ene naar de
andere versnelling doen fietsers altijd op
hun gevoel. Maar met de nieuwe uitvin
ding van het Amerikaanse bedrijf Brow
ning kan dit automatisch, met behulp van
een minicomputer en een batterij. Het
apparaat wordt gemonteerd op het grote
fietskettingwiel. Een bewijs dat het appa
raat werkt kon tijdens de Olympische
Spelen in Atlanta niet worden geleverd.
Het apparaatje werd daar verboden
omdat wielrenners 1 tot 2 seconden zou
den kunnen winnen op de 1000 meter.
Voorjaar 1997 komt deze fiets met auto
maat op de markt. De prijs zal gaan lig
gen tussen de 1500,-en de 3000,-.
Uitslagen van 25 november
Afdeling 1:
B. V. d. Spaan - C. VisbeenO - 2
H. Visbeen - A. het Jonk1 -1
T.Goedegebuur-B. Visbeen...1 -1
Afdeling 2:
L. Blokland - T. de Geus2 - O
M. Wiegel -H. de Geus2 - O
J. Non - P. Kom.....2 - O
Bovenzaal in De Doele te Sommelsdijk. De werkruimte van De Motte is hier gereed gemaakt
voor een lezing met dia's
Uitdragen
De Motte probeert dit levend verleden
uit te dragen door middel van publikatie,
expositie en voordracht.
Diverse musea en gemeentehuizen op
Goeree-Overflakkee herbergen exposi
tiemateriaal van De Motte waarin de ele
menten uit het verleden te zien zijn. Hier
en daar komt het tot restauratie en recon
structie zoals in Goedereede waar delen
van de middeleeuwse stadsmuur op
nieuw zijn opgetrokken na lokalisering
door De Motte als herinnering aan het
verieden. In Dirksland kreeg de parkeer
plaats aan de Nieuwstraat de naam van
een aansprekende vondst: de Welle, die
overigens ook nog in het plaveisel is
aangegeven, alsmede een informatie
paneel. Dat maakt het verieden levend!
Vanuit De Doele in Sommelsdijk speurt
Vignet van
De Motte met het
13e eeuwse
mottekasteel
Spreeuwensteyn.
De Motte als een spin in het web om
zich heen; als bewaker en bewaarder van
het verieden, waarbij de hulp van leden,
eilandbevolking en overheden onont
beerlijk is.
Oprichting van een cultureel centrum
waarin de diverse onderzoekcentra parti
ciperen, ondersteund door een streekar
chief, lijkt voor de toekomst weggelegd.
Ode
'Met De Motte op stap in het verleden'
net als het boek 'Bodemvondsten uit
Goeree-Overflakkee' een ode aan het
(verleden) van het gelijknamige eiland.
Een lofzang op 'dat schitterende eiland
op de grens van Holland en Zeeland',
zoals de opdracht in het boek luidt.
Dat deze 21 artikelen, die het Eilanden
Nieuws vanaf 7 juni 1996 met regelmaat
heeft geplaatst, mogen bijdragen tot een
zekere bewustwording! Bewustwording
van het feit dat het verleden rondom ons
aanwezig is voor wie het wil zien.
Dat we er zuinig op moeten zijn; zowel
boven als onder de grond. En dat we
ervan mogen genieten!
Hopelijk zweven we dan niet doelloos
naar de toekomst!
De Motte
Rias Olivier
Gezondheid en Welzijn op de Zuidhollandse eilanden
Duizenden huishoudens maken jaarlijks gebruik van de diensten die [j
iedereen die thuiszorg nodig heeft deze zorg ook daadwerkelijk krij
gen, ongeacht de leeftijd, inkomen, woonplaats of gezinssamenstel
ling. Dat dit allemaal geld kost, veel geld, mag duidelijk zijn. Een u
groot probleem is dan ook dat de beschikbare gelden afnemen ter- H
wijl het aantal zorgaanvragen blijft toenemen. U
Goed en goedkoop U
De overheid stelt dan ook dat de thuiszorg beter en goedkoper moet worden. Zij
vindt zich daarin gesteund door een groot aantal patiënten- en consumentenor
ganisaties. Om de kwaliteitsverbetering te bevorderen moeten de huidige instel
lingen voor kruiswerk en gezinsverzorging - zo menen zij - meer nog als nu
luisteren naar de wensen van de cliënten. Zo kunnen ze bijvoorbeeld hulp gaan
bieden op die ogenblikken die de cliënt wenst in plaats van op tijden dat het de
organisatie uitkomt.
Ook vinden ze dat momenteel nog te veel geld wordt uitgegeven aan kantoren
en stafmedewerkers. Dit geld moet meer besteed worden aan de daadwerkelijke
zorg voor cliënten.
Marktwerking
Om dit te bereiken moet er meer marktwerking in de thuiszorg komen. Dit be
tekent concreet dat 'concurrentie' ook hier zijn intrede moet maken. Instellingen
zijn in de toekomst niet langer meer verzekerd van hun budget. Cliënten krijgen
meer vrijheid om te bepalen van wie zij zorg willen hebben. De organisaties
zullen er dus voor moeten zorgen dat zij goede zorg bieden voor.een aanvaard
bare prijs. Wie zo het beste tegemoet komt aan de wensen van de cliënt heeft
vanzelf de beste positie.
Keerzijde
Om deze marktwerking te stimuleren heeft de overheid de budgetten van de
thuiszorg in 1996 met 5% gekort. De gekorte gelden gingen naar nieuwe lande
lijk werkende organisaties voor thuiszorg. En hiermee komt - aldus de huidige
thuiszorginstellingen - de keerzijde naar boven.
De thuiszorg op bijvoorbeeld de Zuidhollandse Eilanden en op Voome Putten
en Rozenburg werd tot nog toe gegeven in nauwe samenwerking met de huisart
sen, de ziekenhuizen, de verzorgings- en verpleeghuizen, de Riagg, welzijnsin-
stellingen enz.
Deze samenwerking leidde in de praktijk tot een samenhangend netwerk van zorg-
mogelijkheden, waardoor weinig cliënten die thuiszorg vragen de boot misten.
De reeds gerealiseerde budgetkorting van 5%, samen met de steeds toenemende
vraag naar zorg, zorgden reeds voor de eerste problemen. Zij waren voor het
kruiswerk ZHE de aanleiding om dit jaar een wachtlijst in te moeten stellen.
Een verdere budgetkorting en een toename van marktwerking en concurrentie
zal de zorgaanbieders er toe verleiden zich vooral te gaan richten op de voor hen
aantrekkelijke cliënten, cliënten die dicht bij elkaar wonen en veel zorg nodig
hebben.
Een meneer of mevrouw die vrij afgelegen woont, dagelijks slechts een kwar
tiertje bezocht moet worden en veel aandacht vraagt omdat hij of zij van meer
dere organisaties hulp ontvangt is dan als cliënt niet aantrekkelijk meer. En
toch.ook zij hebben recht op goede, op maat gegeven zorg.
En nu... 1997
In de huidige situatie is het nog mogelijk om de thuiszorg voor iedereen toegan
kelijk te maken, ongeacht inkomen, geslacht, woonplaats of zorg. Terecht vra-
genn overheid en cliënten steeds opnieuw aandacht voor de kwaliteit en de kos
ten van de gezondheidszorg. Zij prikkelen daarmee de bestaande organisaties
om vooral de zorg zo goed mogelijk te blijven verlenen. Vormen van marktwer
king kunnen daarbij dan ook goed helpen.
Een te grote nadruk hierop leggen en een te snelle invoering ervan kan echter tot
onacceptabele risico's leiden voor de cliënten. De overheid heeft dit tijdig inge
zien. De geplande budgetkorting voor 1997 is dan voorlopig ook geschrapt.
Voor de huidige thuiszorgorganisaties biedt dit de mogelijkheid om het werk
voort te zetten: thuiszorg verlenen aan iedereen die dit nodig heeft, gebruik ma
kend van de ruim 100 jaar ervaring.
Louise Schneider
stafmedewerker Gezondheidsvoorlichting
Kruiswerk Zuidhollandse Eilanden
LEVEND VERLEDEN
Jr!<iJ/'t^ fi,'xi:i
25 laar archeologisch en historisch onderzoek door De Motte
