Schuurbrand
in Tholen
Wie schrijft er mee
van en over Flakkee?
Auto's eerder
door de keuring
'Leidse Parochot', een bijzondere uitgave
van de Joodse Gemeente Leiden
Leidse
Parochot
^tli^dkotk)^ vnn oom -^0
^ost
Schaakvereniging
De Zwarte Pion
„WAT EEN NAEMEN!"
Biz. 2
EILANDEN-NIEUWS
VRIJDAG 29 NOVEMBER 1996
LEIDEN - Rond het joodse inwij-
dingsfeest Chanoeka in december 1996
zal de Joodse Gemeente Leiden een
boek publiceren over de parochot
(voorhangsels) die zich bevinden in de
Leidse synagoge. Deze oude rituele
textilia zijn voor een deel oorspronke
lijk eigen bezit van de Joodse Gemeen
te Leiden en voor een deel afkomstig
van andere Joodse gemeenten (Om
men, Heenvliet, Hoorn en Middelhar-
nis) en na de oorlog in Leiden terecht
gekomen.
Ten tijde van de grote restauratie van de
Leidse synagoge in 1978 verkeerden
deze voorhangsels in zeer slechte staat en
waren ze min of meer rijp voor het grof
vuil. Het bestuur van de kleine Joodse
Gemeente Leiden besloot in 1984 echter
anders: er werd advies ingewonnen bij de
afdeling Culturele zaken van de gemeen
te Leiden, bij het Joods Historisch Mu
seum en bij de Rijksdienst voor de Beel
dende Kunst in Den Haag. Deze advie
zen waren eensluidend positief en het
bestuur van de Joodse Gemeente Leiden
besloot daarop om een offerte voor de
restauratie, respectievelijk conservering
van de voorhangsels, aan te vragen bij de
Stichting Werkplaats tot Herstel van An
tiek Textiel te Haarlem. Deze instelling
heeft vervolgens de restauratie van de
doeken uitgevoerd. Verschillende fond
sen hebben dit langlopende project ge
subsidieerd.
De restauratie van de voorhangsels werd
in 1990 afgerond. Met dit stukje cultuur
behoud was de kous echter niet af. In
1993 bezochten de Amerikaanse prof. dr.
Yedida K. Stillman, expert op het gebied
van joodse rituele textilia en dr Gillian
M. Vogelsang-Eastwood, die verbonden
is aan de Stichting Textile Research Cen
tre te Leiden, de Leidse synagoge. Hun
enthousiasme over de bijzondere restau
ratie en conservering van de doeken
vormde de aanzet tot het binnenkort te
verschijnen boek 'Leidse Parochot'.
De publikatie bevat vier artikelen die te
zamen de verschillende aspecten van de
Leidse parochot belichten. Drs. Karin
nc:Dn n-3 msan'?
Hofmeester van het Internationale Insti
tuut voor Sociale Geschiedenis in Am
sterdam gunt de lezer een blik op het
sociale leven rond de synagoge in een
medienekille met het accent op het einde
van de vorige en het begin van deze
eeuw. Zij onderzocht de herkomst van de
voorhangsels die nu in Leiden aanwezig
zijn en legde hiermee een niet zo bekend
stukje sociale geschiedenis van de kleine
kille in de mediene bloot. Hierna volgt
een algemene inleiding over de iconogra
fie van het parochet, toegespitst op de
Leidse parochot, van de hand van prof.
Stillman van de Universiteit van Okla
homa. Dr. Vogelsang-Eastwood geeft
samen met prof. Anne Morrell van de
Universiteit van Manchester een gede
tailleerde technische beschrijving van de
Leidse voorhangsels. Het laatste artikel
is van mevr Emmy C. de Groot. Zij was
als medewerkster van de eerder vermelde
Stichting Werkplaats tot Herstel van An
tiek Textiel verantwoordelijk voor de
minutieuze en geduldige uitvoering van
de restauratie van de voorhangels en doet
hiervan uitgebreid verslag.
Paarden ternauwernood
gered uit benarde positie
OUD-VOSSEMEER - Maandagavond
kwam er by de politie een melding bin
nen van een uitslaande brand in een
schuur aan de Zeedijk, even buiten de
bebouwde kom van Oud-Vossemeer,
gemeente Tholen. De brand werd om
streeks kwart over tien ontdekt door de
45-jarige eigenaresse, die naast de
schuur woont. In de schuur bevonden
zich op dat moment een aantal paarden
en pony's. Door haar kordate optreden
konden direkt vijf paarden uit de
schuur worden gered. Vier pony's die
nog in de schuur waren konden pas
later, nadat de brandweer ter plaatse
was gekomen, uit hun benarde positie
worden bevryd.
Na de redding van de vijf paarden kon
men door de sterke rookontwikkeling niet
meer bij de pony's komen. Inmiddels was
men begonnen om met eigen blusmidde
len het vuur te bestrijden, doch deze
waren niet toereikend. Ondanks verwoe
de pogingen van politieagenten, de eige
naresse en toegesnelde omwonenden,
lukte het niet om de pony's te ontzetten.
Korte tijd daarna arriveerde de brandweer
van Tholen, later gevolgd door de brand
weer van St.Annaland. De brandweer
heeft alsnog kans gezien om de pony's uit
hun benarde positie te bevrijden. Ze wer
den met brandwonden ondergebracht in
een andere schuur. Enkele dierenartsen
hebben zich over de paarden ontfermd.
Na onderzoek bleek dat er één van de
vier pony's schade aan de longen had
opgelopen.
Uit voorzorg werden uit een schuur, die
op een afstand van ongeveer 15 meter
van de in brand staande schuur stond, de
paarden weggehaald en elders onderge
bracht. Hoewel de paarden onrustig
waren, raakten ze niet in paniek. De
brandweer had het vuur vrij snel onder
kontrole. Belendende panden kwamen
niet in gevaar en er deden zich geen per
soonlijke ongelukken voor.
De nablussingswerkzaamheden namen
de gehele nacht in beslag. De schuur
brandde geheel uit waarbij tevens de
totale inventaris, bestaande uit allerlei
gereedschap, zadels en ander paardentuig
alsmede hooi en stro, verloren ging. De
politie stelt een nader onderzoek in naar
de toedracht van de brand.
Ter completering en ter verfraaiing zijn
in dit bijzondere boek de verschillende
parochot zowel integraal als ook in detail
in kleur opgenomen. De Joodse Gemeen
te Leiden vond rabbijn L. B. van de
Kamp bereid om een voorwoord te schrij
ven, waarin hij de nadruk legt op de sym
bolische functie van het parochet in de
synagoge en de conservering van de pa
rochot omschrijft als een symbool van de
daadkracht van het joodse leven in de
Sleutelstad.
Leidse Parochot. Voor de glorie van de
synagoge, red. F. Hiegentlich, H. van het
Hoofd, L. Levie, Leiden 1996 (een uit
gave van de Joodse Gemeente Leiden).
ISBN 90-803206-1 -7. Prijs 49,50.
Het boek kan worden besteld bij het sec
retariaat van de Joodse Gemeente Lei
den, Levendaal 14, 2311 JL Leiden. Tel.
(071)5125793.
Bij toezending van het boek wordt 10,-
in rekening gebracht voor verpakking en
verzcndin".
Puzzelreglement
1Siuur je oplossingen aan het eind van de maand naar
Oom Ko, p/a Eilandcn-Nleuws,
Postbus 8,3240 AA Middciharnis.
2. Per maand zijn er 80 100 punten te verdienen. Zelfgemaakte
raadsels voorzien van oplossing leveren 15 extra punten op.
3. Stuur af en toe een briefje, dat wordt beantwoord.
4. Bij 400 punten ontvang je een boekenbon van 15,-.
In gedachten zie ik jullie gezellig thuis
zitten. Je benen op de salontafel. Eilan-
den-Nieuws op schoot. Schemerlampen
aan.
In de keuken pruttelt het koffiezetappa
raat. Heerlijke vrijdagavondsfeer! Fijn de
laatste opgaven oplossen.
Ter afsluiting van de gure november-
maand een simpele puzzel. ledere keer is
de eerste letter tegelijk dezelfde als de
laatste.
Aan de hand van de streepjes ertussen
kun je bepalen hoeveel andere letters er
nog tussen zitten.
1. Wijs persoon uit Spreuken 31:1
2. Zus van Aaron en Mozcs.
3. In deze plaats werd een dode
jongeling opgewekt.
4. Plaats die genoemd wordt in
1 Kron.8:12
5. Muziekinstrument in het enkelvoud.
(1 Sam. 10:5)
6. Andere naam voor Nea. (Joz. 19:13)
7. Eerste naam van Paulus.
8. Abraham woonde erin.
Vul hier de antwoorden in!
1. L---------L
M---------M
N - - N
4. O - O
5. P - P
6. R
7. S---------S
8. T - - T
R
Aagje de Boer (Leek)
Hopelijk weer fris en gezond. Journalis
tiek ligt je dus niet. En ook al heet je de
Boer, daarom hoef je nog geen boerin te
worden. Die politie-vcxirlichter kon sma
kelijk vertellen. Agente worden valt ook
buiten je horizon. Gelukkig kun je er nog
enkele jaartjes over denken.
Oplossingen oktober
1. Hier een kleine greep uit de vele
mogelijkheden.
I. Hadassa, Judas; 2. Efratha,
Ararat; 3. Amos, Ahasvéros, Isbo-
seth; 4. Jabbok; 5. Lamech, Elam;
6. Nicodemus, Didymus; 7. Baal,
Gaal.
A. Vakantiepret.
2. 1. Immanuël; 2. Benhadad; 3. Felix;
4. Demetrius; 5. Hofni; 6. Judas-
Iskarioth; 7. Jethro; 8. Methusalach;
9. Lamech.
B. Krant.
3.
C. Wie het laatst lacht, lacht het beste.
4. Dromedaris.
D. 1. Viooltje; 2. Dahlia; 3. Klaproos;
4. Narcis; 5. Anjer; 6. Margriet; 7.
Hyacint; 8. Goudsbloem.
Letters vormden het woord:
Vakantie.
Jorieke van Groningen (Oude-Tonge)
komt hier met haar eerste zelfverzonncn
puzzel. Een kruiswoordraadsel om pre
cies te zijn. Dat is leuk Jorieke, bedankt!
Let allemaal goed op de cijfers. Ze staan
namelijk niet in de gewone volgorde in
het veld met hokjes.
Horizontaal
1Eerste vrouw op aarde.
2. Ding waarop je zit met paalzitten.
4. Die banaan is
5. Tegenovergestelde van dicht.
6. Wil je die ..die?
7. Hij heeft een pleisterzijn vinger.
8. Een jongen en een
9. Van en school.
10. Muzieknoot.
Verticaal
2. Deel.
3. Vrucht.
6. Het getal 1 in het Engels.
7. Tegenovergestelde van eraf,
namelijk er.
11. Dier.
12. Wat Ruth opraapte op
het land van Boaz.
13. In mei leggen alle
vogeltjes een
14. Geeft licht.
15. Zeg jij tegen een broer
van je vader of je moeder.
16. hond in de pot vinden.
3
2
14
12
1
9
10
4
15
5
13
6
7
11
16
8
MIDDELHARNIS
RSB-competitie
Als laatste team voor de derde ronde van
de RSB-competitie was De Zwarte Pion
1 aan de beurt. Thuis moest het aantre
den tegen De Penning 1 uit Rozenburg.
Helaas ging deze wedstrijd met 2V4-5'/^
verloren.
Aan bord 1 speelde M. H. R. van der
Waal de Versnelde Drakenvariant van
het Siciliaans. Hij kwam goed uit de ope
ning en had winstkansen. Hij liet die
echter liggen, waardoor zijn tegenstander
terug kon komen. Na een spannende tijd
noodfase resulteerde een toren eindspel
met een pion minder, dat zwart uiteinde
lijk verioor.
Mourik kreeg met wit een Geweigerd
Damegambiet op het bord. Hij bleef na
de opening met een geïsoleerde d-pion
zitten, die in het middenspel verloren
ging. Daarna speelde zwart de partij be
kwaam uit en won.
Op bord 3 speelde de tegenstander van
Van Hooff het Schotse Vierpaardcnspel.
Na afruil van de dames en een aantal
lichte stukken was remise een logische
uitslag. Lagendijk moest met wit op bord
4 ook een Geweigerd Damegambiet be
vechten. Ook hier resulteerde dat in een
geïsoleerde d-pion, maar wit kon de zaak
in evenwicht houden.
Verolme speelde het Wolga gambiet en
kreeg goed spel op de damcvleugel. Ech
ter na afruil van de meeste stukken en de
tijdnoodfase bleef een loper eindspel met
5 pionnen over, zodat tot remise IJesloten
werd. Het spannendst was de partij van
Van Prooijen. In de ruilvariant van de
Caro-Kann kreeg hij met wit een over
wegende stelling. Zijn tegenstander
offerde daarom een paard voor drie pion
nen. Lange tijd werd er heen en weer ge
schoven om de dames en de torens in de
goede posities te krijgen. In de tijdnood-
fase sloeg de vlam in de pan: wit her
overde de pionnen en kon zelfs mat
geven. Deze voortzetting werd echter in
grote tijdnood gemist. Met voor zwart
alleen nog de koning op het bord, terwijl
wit een toren en een dame extra had, viel
de vlag van wit: uitslag remise.
Boeter speelde op bord 7 de Klassieke
Variant van het Twee Paardenspel niet
goed. Hij verloor een paard en een pion.
Daarna kwam hij nog sterk terug, omdat
zijn tegenstander teveel afwachtte, maar
hij kon de partij niet meer redden. Op het
laatste bord werd ook een Geweigerd
Damegambiet gespeeld, wat eveneens in
een geïsoleerde d-pion resulteerde. Deze
was echter al ver opgeschoven toen Du
Pree in tijdnood in de fout ging. Hij ver
loor deze pion en kreeg prompt een
rémise-aanbod, hetgeen uiteraard werd
aangenomen.
Huishoudelijke Competitie
(25 noveinbcr 1996)
Groep 1: thuisgespeeld
I. Lagendijk - M. H. R. v. d. Waal ...O - 1
Groep 2-
L. Stolk - M. L. V. d. WaalO - 1
A. Douw - G. de JagerO - 1
A. A. Kaneshir - C. J. SmitVi - '/i
E. Verbeek - J. L. MinnaarV4 -
Koploper Douw speelde in deze groep
een moeilijke partij tegen de nummer 5
De Jager In de Bourdonnais variant van
het Frans probeerde wit op de konings
vleugel aan te vallen. Zwart verdedigde
in dit gecompliceerde middenspel echter
secuur, zodat wit niet veel bereikte. Uit
eindelijk kon wit toch een stuk winnen
ten koste van een pion. Hij verzuimde
daarna de partij uit te maken en liet toe
dat zwart met drie pionnen doorliep naar
de achterste rij.
Groep 3:
H. K. Smit - L. NelemanO - 1
P. Lesuis - M. BomVi - V^
C. Groenendijk - L. Struik1 - O
F. Meiaard - R. Wolters1 - O
W. Villerius - J. NoordijkO - 1
B. Loosjes - Ad. VisserO - 1
F. van de Wetering - C. Verbiest1 - O
In de Najdorf variant van het Siciliaans
kon Neleman tegen de koploper van deze
groep een mataanval opzetten. Wit kon
daar weinig tegen doen en vedoor uitein
delijk zijn dame en daarmee de partij.
Ongeveer een jaertje geleje, mit h't vet^imien van al de bienaemen was 'k
buutengeweun verrast over de echte naemen, h.j je d'r wel s b.e stille gestae
dat veul mensen een achtemaem draege die wat betekend heit vroeger?
As 'k h't goewd hoa. komt dat uut de Franse tied, toen most lederean een
achternaem opgeve, geloaf mar gerust dat ze d'r een potje van hoa ge-
maekt, dienk je oak niet? n ii
Neem noe bevoorbeeld de naemen die een beroep uutbeelde zoas Bakker,
Boer, Visser, Slager of Slagter, Molenaar, Koster, Dokter Smid of Sinit,
Scheepmaker of Schuitemaker, Dekker, die zal wel rietdekker geweest hoa
of. Pater dat was eigenlijk oak een beroep, wat dienk je van Kastelein, die
zal wel een kroegje gehad hoa of Kruider, Kruijer, een echte sjouwer. Beier,
waerschienlijk iemand die de klokke liet luuje, de Ruiter, die zal wel op een
paerd gereje hao. Brouwer, bier maeker? Wielhouwer, de earste fietsemae-
ker. Dorsman, 't zal wel te maeken gehad hao mit graen dorsen, Schillemans
die voor z'n paerd aerpelschellen verzaemelde, Bogerman, uit d n boam-
gaerd, of Boogert, Snijder, zal wel wat gesneje hoa. Mandemaker, spreekt
voor zich, Ottevanger vieng otters, Berger om te bergen. Droger, waer
schienlijk had 'ie een droagerieje. Kamerling, je zou kenne dienke an
iemand die z'n waark binnenskaemers had. Steehouwer zal wel mear as
eane boerderieje bezete hoa. de Waardt voor de dorstige kelen. Dorst kwam
daer veul, van der Veer, iemand die maansen overvaerde, in wat dienk je
van Post. of Schrijver, zou die soms iets te maeken gehad hoa mit h't rond-
briengen van h't nieuws? Bruggeman die zurgde voor de brugge. Kok was
te vinden in een keuken, toen had je nog geen kabbenet! Zeeman. Fokker,
Rover, noe was dat niet zo'n moai beroep
Zo binne d'r nog al wat! Mar niet allean beroepen oor, welnee, oak visse
naemen warre schienbaer in trek, zo as Vis, Bot of Both, Kreeft, Haring of
Haringsma, dat zal wel iemand geweest hoa waer de moeder Haring hiete,
of Schellevis. Zalm, Stokvis, dat zal wel een houte klaos geweest hoa, dienk
je oak niet? Mosselman.die zal wel mosselvisser geweest hoa of ver-koaper,
de Baars, Schol in Snoek, deze maansen verkochte meschien wel vis, wie
zal 'zaage'? Visbeen. In wat dienk j^ van naemen die betrekkieng hao mit
een kleur zo as Roodzand (t). Zwart, de Wit, Witte, Groen of Groenendijk
van Geel, Geelhoed, die had meschien wel een geele hoed, wie zal 't zaage,
Roozemond of Witvliet, de Bruin, Bruinsma. de moeder van de Bruin,
Rosenbrand, de Bonte, deze was van mear as eane kleur. De veugeltjes nae
men wiere niet vergete oor zo as Kraai in Reiger, de Gans, 't is te hopen dat
h't niet betekende dat deze persoon een beetje argeloas was. Meeuw of
Mecuwse, de Mus, Koekoek, de Haan, de Vogel, de Valk. Havik, de Gier,
meschien wel een schelnaem? of Pauw, Zwaan, Zwanenburg, Ravenstein,
Kievit, Vogelaar die zal mear as ean veugeltje gehad hoa of gevange.
Hoendervangers warre de earste eigenaeren van een legbatterij dienk 'k.
De Haan. Oak an aore dieren is gedocht oor, zoas Hond in Kater, Wolf,
Leeuw, de Bok. Zelfs de groente wier genoemd ten Sla. Kool of Coolber-
gen, die zal een hoap koale gehad hao. Spruit alhoewel dat oak een jong
kind geweest zou kenne weze, in wat dienk je van Boon of Boone? Appel,
Maansen nog an toe, ze hadde ze in allerlei smaeken, zo as Zuur, Zout,
Zoutendijk, Zoeteman of Soeteman, Peper. Mostert, van Zuuren,
Zoutewelle, Bitterman.
Oak naemen die betrekkieng hadde op een maanseliev, Beens, Oorbeek,
Neuszwanger, Brooshoofd(t), Hart of van 't Hart, de Korte, de Lange, Klein
of Klijn, de Groot, Stouthart, Hartensveld, de Reus! In gedachten zie 'k ze
stae, in tegen mekaore zaage "Hei joe al een naem verzonne?".. "Nee ,'k
wachte mar of, h't is allemaele onzin, nieuwerwesse fratsen"
Jae, in dan krieg je allerlei naemen, bevoorbeeld van gebruuksvoorwerpen
zo as Bijl, Dijk, Bal, Mast, Pijl, Trommel, Boom, Netten, Touw, Nap,
Spijker, of geweun de Man, Los, Blom, Slik, van der Ploeg, Stam.
Bic de dierenacmcn was h't zeker niet moeilijk om een achtemaem te verzin
nen, daer hei je een Schaap, Vos, Lam Koe-dam, de Leeuw, Kattestaart,
Beer, Haas of de Haas, Mol, of Haasbroek, Gijtenbeek in Maliepaard,
Osseweier, die zal wel koeien gehad hoa. Made, as je Spek te lange bewaerde
zatte die daer in. Blok, of Hobbel, Wal, Werf, Waal, Schuit, Berg, Ras, Loon,
allemaele naemen die wat zouwe kenne zaage over de persoon, dienk 'k.
Wat "k zelf moaie naemen vind, binne naemen die iets vredigs uutbeelde zo
as Geloof of Engel in Nobel of Robijn, Vrolijk, den Eerzamen, Geluk, Roos,
de Koning in Prins, of van der Kroon, Ridder, Trouw, mar h't sprekenste is
toch wel Weltevrede of niet soms? Da's heal wat aores as Zurge in Ernst of
Goor.
Naemen uut alle streken van ongs moaie Flakkee, van Noord, Zuidema,
Westdijk, van Oosten, Oostdijk in Noordijk. Daer weunde meschien wel
Fris of Struik in Notenboom, op 't'n Hoek bie h't Nieuwland, daer lagge de
Broek-Hoven of Tuinstra, korte daer bie weunde Keuvelaer. die kon zo
gezellig keuvele, ze was altied Vroegop om Vroegindewei te wezen, dwors
deur de Akker, ze hadde eane Troost, d'r warre toen nog geen Straaten.
meastal stienge d'r mar Drie of Vijfhuizen, soms oak Dubbeld of Veldhui
zen, van der Velde, Nederveld, soms oak nog d'n Dikken of Breejen, de
Ronde. Zelfs boamen wiere genoemd, zo as Wilg, van Es, van Eik, Pere
boom, PoppelierIk schei 'ruut oor.
Je wordt 'r tureluurs van, in... al deze naemen komme voor op Goeree in
Overtlakkee. d'r binne d'r nog wel mear dienk 'k, mar ik vindt h't welletjes zo.
Noe ino'k 'r nog bie zaage, dat h't nctuurlijk niet de bedoeling is om iemand
belachelijk te maeken, in oak hoe ze an hun naem gekomme binne, dat
hoa'k zomar verzonne..., mar... 't zou gekenne hoa toch?
Volgende kear weer wat aores, goewd?
De groeten uut Dirksland. J. Wolfert
■^mmUÊM
Nieuw op de markt
Vervuilde motor wordt probleem
Als per 1 januari de roetmeting (bij dieselmotoren)
en in de loop van 1997 ook de v iergastest (bij benzi
nemotoren) een verplicht onderdeel van de APK-
keuring wordt zullen heel veel auto's de nieuwe
strenge keuringswaarden overschrijden. Ze mogen
dan niet meer de weg op. Heel wat vervuilde benzi
nemotoren veroorzaken slechte uitlaatgasemissies.
Maar ook dieselmotoren geven een hoge uitstoot,
van roet. Bij motoren die inwendig vervuild zijn is
de verbranding niet in orde en dat heeft invloed op
de prestaties, het verbruik en vooral de uitlaatgas
sen. In garagetaai: compressieverlies, hoger oliever-
bruik, pingelen, nadieselen, vermogensverlies.
Minder rook
Stam Automotive Products uit Beverwijk heeft een
reinigingsmiddel, Tecflow Speedcleaner, ontwik
keld dat doeltreffend alle roet, kool, hars en gom in
het hele brandstofsysteem, op kleppen en zuigers tot
aan de katalysator toe, oplost en afvoert. Het middel
wordt toegevoegd aan de brandstof, voldoet aan de
laatste milieu-eisen en halveert bij dieselmotoren de
roetuitstoot al na 60 kilometer, terwijl de uitlaat-
emissies bij benzinemotoren tot een acceptabele
hoogte worden teruggebracht.
Daarna kan de garage de motor weer afstellen op de
fabrieksgegevens, komt de auto door de APK, func
tioneert hij weer als nieuw, rookt minder, trekt beter
en rijdt weer zo zuinig als vroeger omdat er weer optimale verbranding is.
De Tecflow Speedcleaner is te koop bij garages en de betere autoshop (22,50 gulden).
Eén flacon is voldoende om een inwendig vervuilde motor helemaal schoon te krijgen.
Voor de glorie van de synagoge
2.
3.
