NIEUWS
uit de kerken
Opening speeltuin Hernesseroord
NIEUWS
uit de kerken
Hervormingsavond
Stichting Ontmoeting
Met De Motte op stap in het verleden (19a)
Ommuring
Oude kaarten
Dam- en Schaakver. 'Dirksland'
Uitslagen van 21 oktober
Biz. 2
EILANDEN-NIEUWS
VRUOAG 25 OKTOBER 1996
STADSMUREN ROND GOEDEREEDE
Eén en al bedrijvigheid! Vanaf de los
plaats bij de 'Zuutpoorte' ratelt een kar
met bakstenen naar het fundament hal
verwege de haven. Een schip, zwaar be
laden met 'herduun' wordt ijlings gelost
voor de eb valt en er alleen maar meer
gesjouwd moet worden. Op de rede
wachten twee schepen met zand hun
beurt af. Bij de ingang van de haven
ligt naast de Waterpoort een schipper
uit Dordrecht met een lading kalk, die
vermengd met zand de specie zal vor
men.
Zelf werkt Gherit Piersz aan het onder
houd van het dijkje dat voor het funda
ment aan de zeezijde is aangelegd. Hoe
vaak heeft hij niet samen met Neel 'het
kuiperskind' en alle anderen riet ge
bracht om de dijk mee te dekken.
Vannacht schijnt het weer behoorlijk
raak te zijn geweest. Een heel stuk be
dekking is door het water wanordelijk
in het slijk geschoven. Slechts met nieuw
riet is de schade te herstellen.
Door de drukte loopt Gherit Piersz naar
de 'Zuutpoorte'. Su het weer dag is
staan beide zware deuren wijd open om
de transporten door te laten. Gherit
heeft de opdracht om 'te bringen vandie
vierbuete bij die zuutpoorte een voir
Riets omme den diick mede te maken'.
En dat doet hij. Uiteindelijk zal zijn
loon 5 groten bedragen. Een heel werk
voor Gherit. Hij moet het alleen ver
sjouwen naar het beschadigde dijkvak.
Het riet moet hij op lengte snijden en in
de aarde steken. Lange stukken worden
geordend op de klei gelegd en vervol
gens met houten staken vastgepind.
Deze moet hij in de aarde duwen of
slaan al naar gelang de gesteldheid van
de grond. Zwaar werk voor een oude
man, maar altijd nog beter dan stenen
sjouwen of aan het fundament werken.
Zoals Wouter Jansz, Cornells Heyne,
Clays en Adriaen Vodt, Jan Hugesz en
zijn beide zonen Floris Piersz en Gherit
Piersz. Jan Scalx en z'n knecht zijn al
ettelijke dagen aan het graven, staken
uitgraven, aan het kruien en hijsen!
Wat geeft de bouw van de nieuwe muur
tussen de Waterpoort en de Zuidpoort
een werk aan een ieder die maar wil.
En dan te bedenken dat er in deze jaren
van voorspoed nog meer grootse bouw
plannen op stapel staan, zoals bijvoor
beeld een nieuw Stedehuus met Vlees
hal aan de Marckt. Kon hij daar maar
werk krijgen mettertijd! En hij zeult
verder met z'n riet, dat als de stadsmuur
voltooid zal zijn aan de zee wordt prijs
gegeven.
..Gherit Piersz heeft in 1465 meegehol
pen Goede re e de van een stadsmuur Ie
voorrien!" Zou men dat later nog we
ten?, vraagt hij zich af. Vast niet. Wie
kent hem buiten Goedereede, peinst hij,
terwijl hij na het werk terugsloft naar
zijn huisje achter de '.Aghterstraet'.
Wanneer is men in Goedereede begon
nen met het aanleggen van stadsmuren
en poorten? In welk jaar was dit voltooid
en was de ommuring sluitend? Vragen
die de onderzoeker bezig houden en
waarop oude geschriften en kaarten wel
licht een antwoord kunnen geven. Alvo
rens het kaartmateriaal onder de loep te
nemen, laten we eerst de geschiedschrij
ver Hendrik van Dam in 1680 aan het
woord:
(Goeree was een koopstad) die van
tijdt tot tijdt oock is aengegroeydt, soo
dat ze ejndelijck gefortificeert is, en
met een stercke Muyr omtogen, ver-
sien met heeriijcke Poorten en groote
Val bruggen.
Eerstelijck soo is er een Hooftpoort,
daer men nae 't Hooft gingh; nu wel
genoemt bij de Inwoonders de Katha-
rinapoort; dit heeft een schoon en
heerlijck gebouw geweest; gij gaat er
toch aen de zuijdzijde met veel trap
pen op; boven sijnde kunje over alle
de Klingen en Bergen in zee henen
sien, dat een vermaekelijk gesicht
geeft, en de aan de andere zijde van
dese poort zijn sterke Gevangenissen
onder en boven gemaakt en wel met
hechte ijsere Traliën voorsien. Daar
men deur gaet, is een hooge Boogh tus-
schen beijde, die met zware deuren
wierde toegesloten, gelijck als noch
soude konnen worden gedaen; dit was
voorts met een messive muyr omtroc-
ken tot de Waterpoort toe; ook lagen
de Schepen daer in menighte. De \Va-
terpoorte was overwulft, so dat men
daer op konde woonen, ende wierdt
AJb. I: Goedereede op Voome.
Detail kaart ca. 1500
AJb. 2: Canon van Goedereede
door Jacob van Deventer. Ca. 1560
met een Boom afgeslooten; dese Poort
was zo hoog, dat de groote Scheepen,
als haer masten gestreken waren, be-
quamelijck in de Haven konden ko
men, ende aldaer gerust leggen, terwijl
de Zee met een groote kracht, dick-
maels tegen de Muyr aanbonste, soo-
dat de Schepen meest lagen tussen de
Hooftpoort ende de Waterpoort:
voorts in de Have van de Stadt, wan
neer de V'isschers uijter Zee quamen,
smeten zij dickmaels de Vis uit haarer
Scheepen over de muijren van de
Stadt, gelijck mij menigmael verhaeldt
is. Aan de oversijde van de Water
poort stont mede een Poort, die men
nu Beckaf noemdt. Dan heit ghy ver
volgens de Vrouw-Mary-Poort; op
dese Poorte heeft men oock eertijds
konnen gaen, en was soo hoogh van
Metselwerk, dat men daer op zijnde,
over de Klingen heene in den vollen
Oceaan sagh, is oock overwulft en men
rijdt er met wagens en Paarden door,
die hem streckt tot aen den jonker-
dijk. Daer is ook een Poort geweest
aen den Speycijk, die de oude luijden
noemden het Staeketsel; hier staet als
noch en Poortje, dat met Palissaden
afgezet is.
Oock hebje aan de Koepoort, die nu
de Moolepoort genoemdt wordt, is
mede seer zwer van Metselwerk en
treffelijck overwulft. Hier liepen de
Vesten van de Stadt henen, soodat hier
een \'albruggen gheweest is. In dese
Poorte leggen nog groote stukken ge
schut in de schietgaten, die van oudts
nog overgebleven zijn. Voorts was er
nog een Doelpoort, die mede met een
Valbrugge was versien; hieruit gingh
men na den Doel toe, oock na de Taen-
huyzen ende Lijnbanen.
uit ca. 1560, die weer in Den Haag be
waard wordt. Heel fraai is de vooruitge
schoven stadsmuur in zee weergegeven
met twee 'porta's (Maria- en Hooft
poort). De Waterpoort rechts voor de in
gang van de haven wordt niet genoemd.
Ook een aantal verdedigbare halfronde
uitbouwtjes zijn getekend. Rechts van de
molen staat de Molen- of Koepoort.
Voor één van de bruggen in de stads
gracht is een gebouwtje weergegeven
(Doelpoort?). Zowel langs de gracht als
tussen Staeketsel en Molenpoort tekent
Van Deventer geen stadsmuur.
De meest tot de verbeelding sprekende
kaart is een 'ansichtkaart' van Goederee
de gemaakt rond 1600 (afb. 3).
Dit aangezicht geeft de ommuurde stad
weer in een vroegere periode. De toren is
'af (1512). De polder Oude Westerio is
nog water (ingepolderd 1591). Een bijge
voegde latijnse tekst luidt: Niets is altijd
bloeiende en niets blijft eeuwig be
staan. De vergankelijkheid van Goede
reede wordt hier aan de kaak gesteld.
Van rechts naar links worden Hooft
poort, Waterpoort en Mariapoort (Zuid
poort) weergegeven. Vanaf de 'Zuut
poorte' is een meer naar achteren gele
gen sladmuur zichtbaar die optisch ein
digt ter hoogte van de molen (nabij Mo
lenpoort). Voor deze muur is de Spuidijk
getekend. Of de muur ook afbuigt rich
ting Molenpoort is hier niet zichtbaar.
Afbeelding 4 daarentegen laat Goederee
de geheel ommuurd zien. Links ligt de
haven. Kerk en toren zijn gespiegeld.
W. Terling tekende deze situatie in 1602
en het geheel mag als onbetrouwbaar
worden aangemerkt. Neen, dan afbeel
ding 5 die ons een detail toont uit het
'Kaertboek van Voome' (1696). Tussen
de 'Marya Poort' en de Hooftpoort lijkt
de stadsmuur geheel intakt met schietga
ten en weerbogen incluis. Aan weerskan
ten van de 'Molepoort' is een gedeelte
van de muur met weerbogen weergege
ven: vanaf het 'Swane Gadt' tot aan de
Spuidijk en een deel langs de 'Stads
Gracht'. Vanaf de 'Hooft Poon' tot de
Doel Wegh bevindt zich eveneens een
muurdeel.
Tot slot de meest natuurgetrouwe afbeel
dingen die voorhanden zijn (afb. 6a en
6b). In 1772 'portretteerde' T. Kluit
Jansz. de nog bestaande resten van poor
ten en muren rond Goedereede. Respek-
AJh. 4: Goedereede door W. Terling. 1602
AJb. 3: Aangezicht van Goedereede (anoniem). 16e eeuw
Welk houvast geven oude kaarten ons
over de stichting van de ommuring van
Goedereede? Weinig!
De oudst bekende kaart is van de landen
van Voorne uit ca. 1500. Goedereede
wordt hierop schetsmatig aangegeven.
Aan de voet van de kerk en toren zou
een (stads)muur weergegeven kunnen
zijn (afb. 1). Afbeelding 2 toont ons de
bekende kaart van Jacob van Deventer
die in opdracht van Philips 11 alle steden
in Noord- en Zuid-Nederland op dezelf
de schaal vastlegde. Dit 'carton', dat
bewaard wordt in .Madrid, is een voor
studie van een uitgewerkte plattegrond
tievelijk worden de Molen Poort (van
binnen te sien), de Hooftpoort (van bin
nen en van buiten te sien) (afb. 6a), en de
Mana Poort - genoemd naar Maria van
Bourgondië - die als Zuutpoorte in 1465
vermeld wordt, getoond. Deze laatste
poort wordt getekend vanaf de binnenzij
de met muur, waarbij het Antwerpse
poortje en veer worden vermeld. Ook de
buitenzijde is afgebeeld (afb. 6b).
Hier is duidelijk dat tussen 1696 en 1772
het verval enorm was en totale sloop van
alle muren en poorten slechts een kwes
tie van tijd zou zijn. In 1904 en in 1953
werden de laatste zichtbare restanten van
de ommuring van Goedereede met de
grond gelijk gemaakt en kwam aan de
enige ommuurde stad van Goeree-Over-
flakkee een eind.
Afb. 5: Detail Goedereede uil hel Kaertboek van Voorne. 1696
Dammen, afdeling 1:
G. Smits - J. Knöps2 - O
Joh. Wolfert - K. de Munck2 - O
H. Keuvelaar- J. Stolk1 - 1
Afdeling 2:
W. Stolk - M. Poortvliet2 - O
J. v. d. Groef- A. van Rossum2 - O
K. de Jong - A. Los2 - O
W. Nieuwland - H. de MunckO - 2
Schaken:
E. Bartelds - W. Zorge1 - O
H. Zorge - W. de Vos1 - O
A. Knöps - J. C. de JongVi - ¥2
D. Wolfert - W. KnöpsVi -
NIEUWE TONGE - 1546-1996. Zoals u
aan deze jaartallen kunt zien is 1996 een
herdenkingsjaar. Ja, we leven in het Lu-
therjaar. 450 jaar geleden is de bekende
Reformator Maarten Luther in vrede ont
slapen. Toen zei de Heere: Maarten, het
is genoeg, kom in gij gezegende des Va
ders, Ik heb de erfenis al voor je klaar
liggen.
OpD.V. zaterdag 2 november 1996 wil
len wij bij Gods wondere daden stil staan
middels een Hervormingsavond in de
Nederlands Hervormde Kerk te Nieuwe
Tonge. De avond begint om 19.30 uur.
Op deze avond kijken we niet alleen
terug naar het verleden, maar staande in
het heden zien we ook op de toekomst.
Vandaar de kollekte voor Stichting Ont
moeting. U weet wel, dat is een stichting
die haar werk verleent onder onze dak
en thuisloze naaste. Inmiddels wordt
vanaf een tweetal plaatsen in Rotterdam
en Epe hulp aan hen verleend.
Ook u/jij kunt een steentje bijdragen,
door 2 november naar Nieuwe Tonge te
komen en uw gave te geven voor het
werk onder onze naaste in nood. Wat
hebben wij dat we niet hebben ontvan
gen?
be plaatselijke predikant ds. A. Belder
zal de avond openen en zal spreken over
het thema: 'De rechtvaardige zal in het
geloof sterven', terwijl ds. J. C. de
Groot, Herv. predikant te Dordrecht en
tevens bestuurslid van Ontmoeting, de
avond zal sluiten en zal spreken over het
thema: "De rechtvaardige zal uit het ge
loof leven'. Beide onderwerp)en moeten
u en jou toch wel aanspreken om deze
avond te komen bezoeken.
De organist van deze avond is Martin
Weststrate uit Kloetinge. Hij hoopt de
samenzang te begeleiden en nog een or
gelsolo te verzorgen. De avond zal be
sloten worden met het bekende Luther-
lied.
Dit zal de eerste keer zijn dat in Nieuwe
Tonge een dergelijke avond georgani
seerd wordt. Daarom temeer wekken we
u op om deze avond door uw aanwezig
heid er blijk van te geven dat u het op
pnjs stelt om op deze wijze Gods grote
daden te mogen herdenken.
En jongelui: een betere plaats op zater
dagavond kun je toch niet zoeken dan
om in Gods huis te zijn? Daarom een
extra oproep voor jullie om te komen
samen met vrienden en vriendinnen.
Moge de kerk te klein zijn. maar boven
al moge de Hcerc ons een gezegende
avond willen schenken. Zullen we be
sluiten door te zeggen: Tot ziens op za
terdag 2 november D.V.?
SED. HERV. KERK
Beroepen
te .Middelhamis M. A. van den Berg te
Groot-Ammers; te Emst R. A. de Koeijer
te Hellouw; te Leerdam (wijkgemeente
centrum'oost) J. P. Nap te Bameveld.
Bedankt
voor Papendrecht (wijk west) W. van
den Bom te Rijssen; voor Amstelveen-
Buitenveldert (b.w.) P. van der Kraan te
Bleskensgraaf; voor Katwijk aan Zee
(Immanuelwijk) P. Molenaar te Wouden
berg; \ooT Maartensdijk Tj. de Jong te
Staphorst. ^(t
GEREF. KERKEN
Beroepen
te Haren (Gn) drs. W. M. Schut te Mus-
selkanaal, die dit beroep heeft aangeno-
•"^n-
GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
Beroepen
te Barendrecht G. Meijer, kandidaat te
Kampen; te Vlissingen J. J. T. Doedens.
kandidaat te Kampen.
CHR. GEREF. KERKEN
Tweetal
te Rotterdam-West W. van Sorge te Nij-
kerk en A. van de Weerd te Dordrecht-
Centrum.
Beroepen
te Westzaan i.c.m. Beverwijk G. M. Bij
kerk te Beverwijk (part-time), die dit be-
rix;p heeft aangenomen; te Papendrecht
C. van Atten te Aalsmeer; te Naarden W.
van Sorge te Nijkerk.
Bedankt
voor Katwijk aan Zee M. C. Tanis te
Sliedrecht (Bethelkerk).
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen
te Goudswaard en te Leerdam C. Hog-
chem te Borssele; te Meeuwen en te
Nieuwdorp J. Karels te Oudemirdum; te
Oosterland en te Klaaswaal C. A. van
Dieren te Stolwijk, die bedankte voor
Nieuwerkerk (Zld.).
Bedankt
voor Doetinchem, voor Middelburg-Zuid
en voor Tricht-Geldermalsen P. Mulder
te Capelle aan den IJssel/Middelwate-
ring; voor Emmeloord en voor Hoog
vliet en Spijkenisse M. Golverdingen te
Groningen; voor Scheveningen J. S. van
der Net te Apeldoorn; voor Rotterdam-
IJsselmonde E. Venema te Elspeet; voor
Uddel G. J. van Aalst te Ridderkerk.
OUD GEREF. GEMEENTEN IN NED.
Beroepen
te Salford (Can.)T. Klok te Kinderdijk:
te Scheveningen D. Monster te Bame
veld.
Dhr. Wesira. regiomanager Goeree-Overjlakkee van de stichting Zuidwester,
opent, middels het doorknippen van het liru, de nieuwe speeltuin op Hernesseroord
Afgelopen zaterdag is de bijzondere speeltuin op Hernesseroord geopend. Judith de
Bruijn, Inge Malipaard, Mary Klaasse, Joke de Haan, Hilde Bazen en Annelies Dub
beldam vormen samen de speeltuimcommissie. Zij hebben de afgelopen vier jaar veel
vrije tijd gestoken in de realisering van deze speeltuin. Een gewone speeltuin, en tege
lijk ook een heel bijzondere.
Naast de gebruikelijke toestellen zijn ook aangepaste speelmaterialen voor gehandi
capten te vinden. Er zijn schommels, maar ook aangepaste schommels, een glijbaan
en een aangepaste glijbaan, een bijzondere zandbak, een geuren/'kleurentuin, en nog
veel meer. Wat er nog niet is is een rolstoeldraaimolen. Een grote wens van de dames
is om deze draaimolen nog te realiseren en dan de commissie op te heffen.
Om 12.00 uur zaterdagmorgen, kreeg de regiomanager Goeree-Overflakkee van Zuid
wester, de heer Wytze Westra, de speeltuin overgedragen.
Zoals bekend bouwt Zuidwester op de Zuidhollandse Eilanden voorzieningen voor
mensen met een verstandelijke handicap. Er zijn vier regio's waar nu al sociohuizen
staan en waar in de komende maanden woonhuizen en een dienstencentrum in ge-bruik
genomen worden. Voor elke regio is een regiomanager benoemd. Op Voome is dit
mevrouw M. Hofstra, op Putten/Rozenburg de heer W. Rijvers, in de Hoekse Waard
de heer A. Wiese, en op Goeree-Overflakkee zoals vermeld de heer W. Westra.
Vanuit Hernesseroord zullen mensen met een verstandelijke handicap verhuizen naar
één van de andere regio's. Een flink aantal blijft echter hier wonen. Voor hen is door
de speelmincommissie de speeltuin ontwikkeld. Eén van de bedoelingen van de speel
tuin is dat zowel gehandicapten als niet-gehandicapten samen kunnen spelen. Deze
bedoeling wordt breed ondersteund. Dal blijkt wel uit de behaalde prijs die beschik
baar is gesteld door De Open Ankh, maar meer nog door het grote aantal sponsors
(125) die gezamenlijk ruim 200.000,- bijeengebracht hebben. De ingang is aan de
rand van Hernesseroord, tussen de Meerpaal en de Plantenkas, te herkennen aan de
'Aanduidings-paal'. Deze is in 1995 onder begeleiding van Suzan Offereins (Inter
national Art Centre) gemaakt door Z-verpleegkundigen die toen eindexamen deden.
Vanaf 19 oktober is deze speeltuin voor het publiek geopend. Kinderen uit de wijde
omgeving zijn welkom. Naast een bezoek aan de kinderboerderij mag een bezoek aan
de speeltuin niet ontbreken.
Bewoner Hans Tukker neemt gelijk de h^ns
- om eens e\en de schommel uit te proberen
NED. HERV. KERK
Beroepen
te Schoonhoven G. D. Kamphuis te
Apeldoom (buitengewone wijkgemeen
te); te Oude Tonge A. Jonker te Baren
drecht (buitengewone wijkgemeente); te
Gouda (wijkgemeente 5) W. Dekker te
Wezep; te Streefkerk H. Roseboom te
Bmchem en Kerkwijk; te Giessendam-
Neder-Hardinxveld J. P. Nap te Bame
veld; te Woerden M. C. van der Meer te
Nieuwerkerk aan den IJssel (deelge
meente De Bron).
Bedankt
voor Zoetermeer (wijk 4) G. J. Mantel te
Hattem; voor Wapenveld (2e pred.
plaats) A. Visser te Voorihuizen; voor
Boskoop A. Juffer te Veenendaal.
Beroepbaar
Ds. W. G. Schaap, Kromme Spierinaweg
465c, 2141 AP Vijftiuizen.
GEREF. KERKEN
Beroepen
te Oostburg, tevens als ziekenhuis- en
verpleeghuispredikant van het zieken
huis West-Zeeuwsch-Vlaanderen (loca
tie Antonius) en verpleeghuis de Stelle
drs. J. Riesebos, kandidaat aldaar, die dit
beroep heeft aangenomen.
Aangenomen
naar Tilburg/Goirle (SoW) drs. A. G.
Endeveld te Oostvoorne (SoW); naar
Doorn G. J. van Pijkeren te Breda-
Haagse Beemden (SoW).
Beroepbaarstelling
drs. J. Riesebos, kandidaat te Oostburg.
GEREF KERKEN VRIJGEMAAKT
Beroepen
te Enschede-Oost en te Hardinxveld-
Giessendam A. de Jager te Berkum; te
Bergen op Zoom i.c.m'l Middelhamis M. I
J. C. Blok, kandidaat te Kampen: te Rot
terdam-Zuid C. van Dijk, kandidaat te
Kampen: te Usselmuiden-GratTiorst J. J.
.A. Colijn, kandidaat te Kampen.
Bedankt
voor Bunschoten-Oost G. F. Overweg te
Vrouwenpolder.
XED. GEREF. KERKEN
Beroepen
te Bunschoten-Spakenburg J. J. .Amold
te Zoetermeer.
Aangenomen
naar Enschede-Noord W. Borgdorff te
Sliedrecht.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen
te Meppel J. Plantinga te Groningen; te
.Meerkerk naar art. 6"k.O. als geestelijk
verzorger van de varenden HTvan der
Ham te Zuidland; te Doesburg en Doe
tinchem en Nijmegen H. van den Heuvel
te Dokkum.
Bedankt
voor Culemborg A. van Ek te Zaamslag:
voor Mijdrecht E. Evens te Ulmm en
Lutjesast.
GEREF. GE.\!EE.\TEN
Beroepen
te Ouddorp C. .A,. van Dieren te Stolwijk.
die bedankte voor Urk; te .Arnhem J.
Driessen te Woerden, die bedankte voor
Zoetemicer; te Gonnchcm J. Karels te
Oudemirdum; te Rotterdam-Zuid J. W.
\'erwe\j te Rijssen.
Bedankt
voor Gouda C. Hogchem te Borssele;
voor Scherpenisse G. Mouw te De Valk-
Wekerom; vwr Temeuzen M. Golver
dingen te Gamingcn; vcvr Nunspeet W.
isscher te AmerstVxirt; voor .Amster
dam en voor Meliskerke P. Mulder te
Capelle aan den IJssel Middelwatering.
GEREF. GEMEENTEN IN NED
Bedankt
voor Bameveld J. Roos te Opheusden.
