BOEREN IN BERWOUTSMOER
technische aienst^
André Rouvoet
in IVliddelharnis
fjotius: i\4iliofifiale Hilitie.
Schaakvereniging
De Zwarte Pion
Opbrengst collecte
kankerbestrijding
Met De Motte op stap in het verleden (18a)
t
:-/
h
Benvoutsmoer
Kom maar eens kijken; dan kunt u gelijk onze aanbiedingen zien!
^m.\TTi 1 i.T'CZTvl I Eigen servicedienst
RADio-TELEvisiE-wASAi/TOMATEN OH ook AsttB Digitaal dealer
voor schotelkijkers
Damver. 'Ernst Nut en
Ontspanning '52' te Melissant
Ontdekking van allure
REFORMATORISCHE
POLITIEKE FEDERATIE
90 jaar geleden
Antirevo lu tionair
6 October 1906
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
OoKgeiisfilaat.
UlrkAlantl.
Oude Tonge.
^omuielsdUk.
niltlilelliarnki.
Alcllssant.'
Ucrblngcii.
Publikatle van de Vereniging Streekmuseum, Kerkstraat, SommelsdIJk.
A.J.K.
Biz. 2
EILANDEN-MEUVVS
Schier eindeloos lijkt de wildernis zich
uit te strekken tot de horizon rondom
hen. Moerassen en bossen en water,
veel water. Vanaf het moment dat ze de
Schelde verlieten en de Striene opvoe
ren waren ze in de wildernis honderden
kreken en riviertjes tegengekomen die
deze machtige waterloop met hun water
voedden.
Het was een moeilijke tocht waarbij zx
afwisselend hun peddels en het zeil ge
bruikten, afhankelijk van de wind, die
onafgebroken vanuit het westen blies.
Daar, achter de onafzienbare groene
zoom van kreupelhout, wilgen- en el-
zenbossen lag de duinengordel en daar
weer achter de zee, waarvan ze alleen
verhalen hadden gehoord; maar nog
nooit gezien!
Gestaag voerde de Striene vader en
zoon naar het noorden. Daar waar zich
hogere delen in het veen bevonden en
goed bevaarbaar water voorhanden
was, hadden zich mensen gevestigd.
Hun boerderijtjes, dicht opeen gegroe
peerd, vormden plots een schril contrast
in deze wildernis.
Slechts het blaffen van een enkele
hond, het mekkeren van schapen of het
geknor van zwijnen maakte duidelijk
dat de nederzetting bewoond werd. Daar
waar tussen de bomen rook omhoog krin
gelde leed de aanwezigheid van mensen
geen twijfel.
Bij het vallen van de avond zochten ze
een geschikte plaats om de nacht in de
boot door te brengen. Een brede riet
kraag bood de nodige bescherming
tegen eventueel onguur gespuis. Wat
gedroogde vis, enkele rauwe eende-
eieren en een handvol hazelnoten vorm
den hun avondmaal. Hun dorst lesten
ze uit een grote ton vormige veldfles van
steengoed. Toen beiden sliepen in hun
zacht schommelende boot tussen het
ruisende riet, kwam de maan op en over
goot de groene wildernis met haar geel-
glanzend licht, waarin het water blonk
als zwart staal.
Bij het eerste ochtendgloren zetten ze
hun tocht voort. Uit ervaring wist de
vader dat ze diep in de middag hun eind
bestemming konden bereiken mits ze de
wind en stroming als bondgenoot ble
ven houden. Z'n handen omklemden
het primitieve roer terwijl het vaartuig
vaart maakte. Z'n ogen dwaalden over
de vanuit Vlaanderen meegebrachte
goederen en die hij geruild had tegen
z'n eigen produkten: gevlochten man
den, matten en visfuiken van wilgente
nen. Nu lagen op de bodem van de boot
aardewerkprodukten uit het Vlaamse
w.o. schenkgerei en als noviteit een ont-
luchtingskoker van aardewerk voor op
het stookgat in het dak. Hij had zelfs
nog keus gehad en koos voor een koker
met drie krullen, opgevuld met slibver-
sienng!
Verder had hij een paar nieuwe visnet
ten, twee lage kuipen en enkele leren
riemen met messing gespen weten te
bemachtigen. De jaarlijkse reis was niet
voor niets geweest!
Hij verheugde zich op hun thuiskomst,
waar de vrouw en de rest van het gezin
op hen wachtten. Hij tastte onder z'n
kleding om te voelen of de leren buidel
nog aan de riem hing. Daarin zuten be
halve een aantal zilveren penningen -
zwarte tournoisen noemde men ze
omdat ze verkleurden - en een ge
schenk voor z'n vrouw.
Zijn berekening was juist geweest. Rond
het middaguur kwamen ze op bekend
'terrein'. Daar had je de Korte Greve-
ninghe. Als je die opvoer dan bereikte je
Grisoirde. Vervolgens zag je de Bode
mair die in de Striene uitmondde en
aan Tortmoer grensde. Half de middag
Kreek mei huisplatlegronden, sintelplaats en kuipen zoals gevonden in Benvoutsmoer.
Tweede helft 13e eeuw
gleed eindelijk Benvoutsmoer aan hun
linkerboord voorbij. Waterlopen als
Krakmair, Galatee en Ver Bettem Amer
kenden ze op hun duimpje. Daar... de
Korte Striene! Het roer om en het zeil
omlaag. Nog slechts een goed uur ped
delen en ze waren weer thuis! In Ber-
woutsmoer, waar de zomer van het jaar
1250 sporen van de naderende herfst
ging vertonen.
In de 13e eeuw ligt ter ten westen van
het veenwater de Striene, die de verbin
ding vormt tussen de (Oosler)Schelde en
de Maas, een uitgestrekt gors in het veen
dat deel uitmaakt van de heerlijkheid van
Putten.
Op 6 juni 1237 wordt gesproken: van de
landen die de heer van Putten nieuw
ontgint of zal ontginnen in Berwouts-
moer (gelegen tussen de Striene en de
Tille). Het gors levert iets op, want er
worden tienden geheven, die niet aan de
heer van Putten maar aan de elect, later
bisschop Otto III van Utrecht, toekomen.
Hij schenkt deze aan het kapittel van St.
Pieter te Utrecht om hieruit zielmissen
voor hemzelf en zijn broer graaf Floris V
van Holland te bekostigen.
Lang kan Berwoutsmoer nog niet geëx
ploiteerd zijn, want de tienden zijn af
komstig van novalia (pas ontgonnen
land).
In 1312 wordt Berwoutsmoer, dat de
gehele 13e eeuw in het ongestoorde be
zit van de heren van Putten schijnt te zijn
geweest, niet tot de vrije 'heerscapie'
van Putten gerekend, maar als leen van
Voome beschouwd.
In 1315 wordt het lot definitief bezegeld
als de graaf van Holland de heer van
Voome 'in 't bezit ende in 't gebruyc
van Berwoutsmoer' bevestigt.
In 1355 keert Berwoutsmoer weer als
Aangezicht en doorsnede van een huis uil
ca. 1250. De wanden zijn van veenplaggen
opgebouwd. Rekonsiruklie Archeon
y SATELUET 3YSTEMEN mfÊmÊÊimm
RADIO-TELEVISIE-WASALTTOMATEN
VERKOOP EN REPARATIE VAN ALLE MERKEN
Do(p«vmg37a T«l 10187)681618 3253 AG Ouddorp
Messchede van leer met ingedrukte
versieringen. Kreekbedding.
14e eeuw. Schaal 1:2
leen van Voorne bij Putten terug. Het
schijnt aan het eind van de 14e eeuw ten
gevolge van bedreven moemering (turf-
winning) in afzonderlijke stukken uiteen
te zijn gevallen, die ieder een eigen naam
krijgen!
In Berwoutsmoer wordt niet alleen turf
gewonnen, maar er wordt landbouw be
dreven, er wordt gevist (schuttingvisse
rij) en geweid (schapen) op het grasland.
De eerste boeren-kolonisten, hoofdzake
lijk afkomstig van de 'hoge zandgron-
MIDDELHARNIS
RSB-competitie
De eerste ronde van de RSB-competitie
is voor het eerste en derde team ook
voorbij: de kop is eraf. Het derde team
speelde op 3(3 september uit in Oud-
Beijerland tegen Beijcriand 1 voor de
derde klasse. Het was even wennen: een
klasse hoger. De wedstrijd ging dan ook
met 6-2 verloren. Persoonlijke scores:
Kaneshir O, Stolk O, Ant. Visser 0. Ad
Visser O, Bom O, Lesuis I, H. K. Smit O
en Neleman 1.
Het eerste team speelde op 4 oktober uit
in Spijkenisse tegen Spijkenisse 2, met
Nederlands jeugdkampioene meisjes tot
16 jaar Desirée Hamelink! Ze speelde
met een Feyenoord-shirtje tegen Wim
Peeman, die tegenwoordig een fervent
Ajax-aanhanger is. Tegen deze psycholo
gische oorlogsvoering was zelfs Wim
dan ook niet opgewassen. Persoonlijke
scores: Van Hooff 1, Mourik O, Lagen
dijk O, Peeman O, Van Prooijen O, M. L.
van der Waal 1 en Du Pree I
Huishoudelijke Competitie
(7 oktober 1996)
Groep 1:
I. Lagendijk - T. C. van Prooijen ...V6 - Vi
J. du Pree - H. TaaieO - 1
W. I. Peeman - J. Boeter1 - O
R. van Hooff- M. VerolmeW - Vi
Groep 2:
C. J. Smit - M. L. van der WaalVi - W
J. L. Minnaar - A. DouwO - 1
J. van Genderen - E. VerbeekO - I
L. Stolk - A. A. KaneshirW - Vi
Groep 3:
K. W. Wijnands - Ant. VisserO - 1
H. K. Smit - M. Bom1 - O
J. Noordijk - P. LesuisO -1
L. Neleman - L. StruikO - 1
C. Groenendijk - R. WoltersYt - ^h
B. Loosjes - F. MeiaardI - O
Uitslagen van maandag 7 oktober
Afdeling 1:
B. V. d. Spaan - J. LooyO - 2
T. Goedegebuur - H. VisbeenO - 2
B. Visbeen - C. Visbeen2 - O
Afdeling 2:
L. Blokland - H. van Heukelen2 - O
H. de Geus - B. GrootenboerO - 2
T. de Geus - J. NonO - 2
M. Wiegel - P. KomI - 1
den' in bet Brabantse, stichten daar hun
boerderijtjes die zich tot kleine nederzet
tingen aaneenrijgen. Door aantasting van
de moernering, brandschattende Vla
mingen in de jaren rond 1303 en over
stromingen, waarbij de St. Elisabeths-
vloed van november 1421 een hoogte
punt vormt, verdwijnen deze bewoonba
re plaatsen in het veen onder een kleidek
en raken in vergetelheid.
In 1979 ontdekte De Motte de uitge
spoelde resten van een 13/14e eeuwse
nederzetting aan de boorden van het Vol
kerak onder Ooltgensplaat. Dergelijke
bewoningssporen uit die periode waren
nog nooit eerder wetenschappelijk onder
zocht op Overflakkee. Alle tot dan toe
verrichte opgravingen dateren van na de
grote overstromingen en rond of na de
definitieve bedijkingen.
Op de oevers van een dichtgeslibde ge
rende kreek konden de resten worden
blootgelegd van twee boerderijtjes, ter
wijl een aantal andere verspreid over het
nederzettingsterrein, werden waargeno
men. Deze ontekking - van nationale
allure - is daarom zo bijzonder daar de
nederzetting vanaf het begin van de 15e
eeuw is afgedekt met klei waarop zich
een metersdik gon ontwikkelde
Hierdoor zijn de resten - waaronder or
ganische - perfect bewaard gebleven.
Als handicap dient vermeld te worden
dat hel buitendijks gelegen opgravings
terrein onder invloed stond van eb en
vloed. Dat droeg bij tot de ontdekking
ervan, maar bemoeilijkte het onderzoek!
Tot 16 april 1987 is met tussenpozen on
derzoek gedaan naar deze naamloze ne
derzetting in Berwoutsmoer, bewoond
tussen ca. 1240 en vermoedelijk 1421.
(wordt vervolgd)
MIDDELHARNIS - Op de komende na-
jaars-ledenvergadering van de RPF-kies-
verenigina Middelhamis, D.V. donder
dag 17 oktober, zal het RPF Tweede Ka
merlid Mr. André Rouvoet aanwezig
zijn. De jonge politicus kreeg de afgelo
pen lijd vooral bekendheid als lid van de
IRT-enquêtecommissie.
Het referaat wat hij in Middelharnis
hoopt te houden zal dan ook alles te
maken hebben met het Nederlands drugs
beleid en de IRT-enquête. Inmiddels
heeft de RPF haar visie op dit beleid in
boekvorm uitgegeven.
We kunnen op deze avond dus een dui
delijk onderbouwd verhaal tegemoet
zien. De avond wordt gehouden in het
Diekhuus, Ben. Zandpad te Middelhar
nis. Deze zal vooraf worden gegaan door
een korte besloten ledenvergadering.
Hierna zal om 20.30 uur de avond open
VRIJDAG 11 OKTOBER ]w
De jaarlijkse collecte van de Nederlandse
Kankerbestrijding/Konmgin Wilheimmj
Fonds (KWF) heeft in OoltgenspUa,
Achthuizen en de Langstraat /5.09u
opgebracht. Het geld wordt besteed aac
projecten op het terrein van wetenschars
pelijk kankeronderzoek, voorlichtingen
paliëntenbegeleiding. De organisatoren
van de collecte bedanken iedereen heel
hartelijk voor zijn of haar bijdrage. Spe.
ciale dank gaat uit naar de collectanten
voor hun geheel belangeloze inzet voor
dit goede doel.
Wie meer wil weten over preventie,
vroege ontdekking, behandeling of bege.'
leiding bij kanker, kan gratis bellen mei
de Hulp- en informatielijn van de Neder.
landse Kankerbestrijding (KWF): (q^j
0226622. Voor een persoonlijk gesprek
met één van de voorlichters kunt c
terecht op werkdagen van 10.00 tot
12.30 uur en van 13.30 tot 16.00 uur.
Voor andere aangelegenheden is de lijn
de gehele dag bereikbaar via een zogehe
ten voice response systeem.
zijn voor iederéén die belangstelling
heeft voor politiek.
Natuurlijk is er na deze lezing ruim
schoots gelegenheid om aan deze ervaren
politicus vragen te stellen en met hem in
discussie te gaan. Voor een ieder die
christelijke politiek een warm hart toe
draagt is deze avond een must om bij te
wonen.
De RPF Middelhamis geeft dan ook mei
nadruk aan, dat op deze avond na 20.30
uur iederéén, dus zowel leden als niei-
leden, hartelijk worden uitgenodigd.
mi- il
kmmiU MJ T«M^iteUlU( r MO p«
p«r p«t M CmX.
CITOITU.:
T.BOEKHOVEN.
SO.m.liELgOIJK.
KTtrteatUa n> 1 - t r^^ W Omi Wia rapl bmc U mu a aul
TutiiitMftrlif t Oal im npl m mtêL
I>UMUum«M niimiilMitlllM M OaU ft fiii>Jit
Alle tlukkea Yttr Ue Rnlaclle kesIcaHl. AdverleaUfa e* verdere AdalaMraUe frmjM^a l*e Ie iMdea aaa dea LK^eTer.
1
3
3
4
5
O
7
8
9
10
11
12
13
U
15
10
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
1
2
3
"4-
■'5
6
7
8,
9
10
11
1
2
3
4
5
6
7
8
l
2
3
4
h
6
7
8
9
10
Jacob Beijer
Willem Uotn
JobaDnea de Bonte
Kommer Braber
Leendert den Braber
Oarid Breur
Coraelis Tan Uam Jz.
CorneHs tan Dam Wz.
Willem Qregoriui FreijlJDlf
Cornelia van Qent
Adriannt Uokke -. - .-
Antboniai iLaarpnlfni Jacobi.
Bernardoa Kerp'
Cornelia Kieyit
Roeland Kloek
Pieter Kortoweg
Willem Leijdoas
Dirk Tan Maaatriobt
Arie Meija
Jan Tan Nieawaal
Wijnand Tan Nimwegen
Franel Kemua Melcbior Rommelse
Ario Cornolis Tan den Tol
FIbrua Trooal
Jobannea Cornelia Vermaaa
Qcratdus Antbonioa Yoimaat
Prana Tan der Vliet -■
Conerlia de Yoa Jzn
Willem'do'Vos Ltn
Jan .Wagner."-
,.JaoobuB'Leendert Waling i/J-
'r Jan Tan,derj. Welle., j.- v
nieuwe Touge.
Daniël van Alpheu
Jacob Brooahoofd
Klaas Camphens
Klaaa Dubbeld
Johannes 'Abraham Uartveld
Abraham Kabos
Adrianus 'Knopa
Marinus Maat^nlSneepi'
Cornelis TijL.
Willem Versepuk
Jacob Visaer
Cornelis ArdotiV
Tjeendert Bakker
Jakub de Bakker
Basliaan Boka
Jau Cornelia de Bruin
Daniël Bnth
Catharinna Dijkgraaf
Nicolaas Hermanns van der Groef
J Buuwens
B J Delrue
I V d Doel
A J V Dongen
J A V Dongen
J Duijm
C Esser
J Fase
J Qeers
I Goemnal
1
2
3
4
5
C
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
1
2
3
4
l»5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
lü
20
21
22
23
24
2.^
20
27>
28
29
30
31
32
33
34
85
30
37
in dienat
brd
Hendrik Ardon gebr
Jacob tan der Baan
AdrianuB Beket brd
Joban Qerardua Bens te klein
Marten Brocre
-.Curna Adriaan II. Tan BijleTelt
Jau lo Comte brd
Baatiaan Jan Tiin E«
Jan Tan Eijken gebr
Joba Jaca Groenendijk gebr
Micbiel Tan der Ham
Jacs Joannes J Ueintjea
Daniel den Hollander
Jan HoUeman
Jaca Kool
Jobs de Korte
Jacob Kranse
Jan Mastenbroek
Matibeus Oorbeek
Willem Joba Roodzant
Abram Sobilperoord
Coma Snoep in dienst
Jan Spee
Klaas Vroogindeweij
Paulua yijliiaize
JaoobuB Tan der Waal brd
Pantel Wielbouwer brd
Johannes Boon
Cornelis Bom
Qabriël Leonard Bom
Jan Hendrik Brinkman
Anlhonj van Dongen
J«haunes van Dongen
Baatiaan Driesse
Jan Driesse
Arend-,Vaii Es
Adrianus Fause
Jan de Gast
Izak Geelhoed
Qerrit Tau Groningen
Bernard Ilaagens
Jau Tan Heemst
Abraham Honthuizen
Jobannis Huismans
Aart Jongejan
Qerrii Jongejan
Leendert Jordaau
Tennis Jordann
Willem van Kassei
Pieter Knöps
Qerrit Jobannis Koert
Anthony Koote
Hendrik v. d. Kooi
Jau Marinus Koudijzer
Johannis Krijtenberg
Maarten Langbroek
Jacob Liiuij
Izak T. d. Nieuwoudijk
Jan Cornelis Noordijk
Leendert Peeman
Arend Janse v. d. Pot
Gerrit Riotmulder
Arie de Ruiter
Jacob Snijder
33 Gerrit Jan tbu Strien
39 Willem Taaie
40 Klaas Tamboer
41 Jacob Pieter Timmers
42 Cornelia Troost
43 Coruelis Troost
44 Pieter Tan der Velde
45 Gerrit Verhago
46 Iman C. Vermeer in dienst
47 Johannia Veiïloet
48 Hendrik Viskil brd
4!l Arend Vi.ijer
brd
brd
brd
brd
brd
brd
brd
brJ
brd
gebr
brd
Jobannis-Doorn brd
Maarten Jacob He'Gist 'gebr
Willem' KieTit""^ brd
Manrlen Kleijnenberg
Cornelis Tan de Klundert
Cornelis Simon Koole
Jacob Tan lyinte
Abrsm Mosselman
Joh. M. Nag legaal
Jan Oorbeek
11 Jacob Sarelse
12 Johannes Sieliiig;
13 Dirk van der STuijs
14 Cornelis Jan Struik
15 Arie Tol
16 Heudrik Yisbe;n
17' Jacob Wielaard
1 'W Tau,Eek
2 ,L Heijblom
a;'W Kietit-
'4 M Mid's;.
5 O J Noordgk
6 L W Peekstuk
7 D Strnyk
i^teilcudaui.
1 Adam Tan den Berg
2 Cornelia Leendert Tan Es
3 Willen Grootenboer
4 Leendert Tonis Uanse
5 Cornelia Human
6 GerarduB Jansen
7 Frans fan Lenten
8 Wouter Tan Lenton
9 Nicalaaa Tun den Nieuweudijk
10 Baatiaan Tan Reo
11 Leendert de Ruiter
12 Jan Pieter Yiaacr
13 MariuuB Tan der Vlugt
€<<oederecde.
1 Jubannee Willem Bruggemon
2 Aart Tan den Houten
3 Pieter Kalle
4 Adrinnus Tan dor Lian Jz
6 Adriauus Tan der Laan Mz
C Abraham Redert
7 Komer Struijk
8 Aren Tan den Tak
9 Nelis Tania
10 Lnunia Temmink
11 Dimmeu "-an Tigoliolen
12 Jau Trooa',
