Hoog water tussen Hontsloo en Bodemair
mm is 2Ji!iiD^ïi])iiL^i3]3]isiüi nifl ggiiiiüisiaii myiBiMiïi,
BaroBclelte
COMPUTERCURSUSSEN
Paardenmarkt
":zD
'Duo Gavotte' geeft
zomerconcert in Dirksland
r.
MetDe Motte op stap in het verleden (11)
J. VAN ALPHEN
*"--CgX»e computer.
J, van Alphen tei. (oi87) 482142
90 jaar geleden
15 en 22 Augustus 1906
Antirevolutionair
Orgaan
Biz. 2
EILANDEN-NIEUWS
VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1996
In een groene waas verdwijnen de gor
zen aan de horizon. Grote, brede vloed
kreken slingeren zich als enorme slan
gen door het oneindige landschap. Op
hoog gelegen terrein grazen kuddes
schapen. Lagere delen zijn omgeven
door moerdijkjes. Daarbinnen wint men
het veen onder de zeeklei vandaan.
Deze moer, darink ofderry is een goede
brandstof en ene nog betere zoutwin
ning. Hier en daar hebben vissers hun
netten aan staken bevestigd. Anderen
houden het nog bij de weringen van
wilgenhout om zo de vis bij eb op te
rapen. Verderop stellen vogelaars hun
vangnetten op. Het is onbedijkt land
tussen de Hontsloo en de Bodemair. De
Grevensee tussen Sommersdijck en Gri-
soirde is als een binnenmeer, waar het
op deze vroege herfstige dag nog een
veilig oord is. De golfjes kabbelen vre
dig tegen de zandplaten nu de wind
slechts een flauwe bries is. Toch houdt
de eb- en vloedbeweging dit open gebied
in een ijzeren greep. Het bepaalt het le
vensritme; twee keer per dag hoog en
laag water! De mensen die de gorzen
bevolken passen zich moeiteloos aan
aan dit ritme. Men weet niet beter. Wat
allen vandaag trefzeker weten is dat het
volle maan is en het springvloed wordt.
Rond het middaguur zijn alle vloedkre
ken reeds tot de rand gevuld en begin
nen de gorzen onder te lopen.
Op het gors van Sommelsdijk weten
twee vissers net op tijd hun vloedheuvel
te bereiken zonder echt nat te worden.
In het voorjaar hebben ze de heuvel op
geworpen tot een hoogte van ca. een
meter boven het maaiveld. Het ronde
model verhindert overbodige afslag tij
dens vloed. Nu het water doorzet moe
ten ze zich noodgedwongen terugtrek
ken, wachtend tot de eb valt en ze terug
kunnen keren naar hun schuttingvisse-
rij.
Hongerig als ze geworden zijn, maken
ze hun middagmaal klaar. Een paar
brokken turf, geruild voor een maaltje
vis, geven een goed uur. In een aarde
werken steelpan met een hol handvat
bakken ze wat eieren. Een paar hompen
zwart brood en enkele slokken water uit
een grijze waterkruik, die met een blaas
kan worden afgesloten, maken hun
maal kompleet. Met hun ruwe, vereelte
handen werken ze het voedsel naar bin
nen. Hun laatste dag hier op het gors.
Morgen is het vangstseizoen en de
pacht afgelopen. Dan neemt het water
weer bezit van dit aan de elementen
overgeleverde gebied.
Er zijn plannen voor een grote, alles
omvattende bedijking hebben ze verno
men, maar dat wil al jaren niet vlotten.'
Moernering zoals dal in de late middeleeuwen
in West-Nederland plaatsvond
Pats, daar barst de steelpan door de
hitte van de gloeiende as. Hoeven ze
hem ook niet meer mee terug te sjou
wen naarde bewoonde wereld. Hij heeft
dit seizoen zijn dienst gedaan.
Als de eb valt sjokken ze beiden naar
hun 'weren', waar de meeuwen al
wachten op het kleine grut dat ze achter
zullen laten...
Kamerweg
In 1975 vormt het omhoog ploegen van
bakstenen in een perceel bouwland aan
de Kamerweg in het Oudeland van
Sommelsdijk aanleiding tot een opgra
ving door De Motte.
In de middeleeuwen betekende de naam
'earner' bakstenen gebouw. Ten noorden
van de Poppendamseweg wordt in 1715
de boerderij de 'Hooge Camer' ge
noemd. Resten van een 17/18e eeuwse
plavuizenvloer werden door De Motte
blootgelegd en herinneren hoogstwaar
schijnlijk aan deze boerderij.
Verrassend was het aantreffen van een
bakstenen waterreservoir van 4x4 meter,
met aan één zijde een loosgat met een
holle bakstenen goot. Dergelijke bakken
lagen m onbedijkt land en worden met
de schapenteelt in verband gebracht. Uit
het Oudeland van Herkingen is eveneens
een reservoir bekend en gedokumen-
teerd.
Scherven op een invlocïngslaag in het re-
^-n
servoir van Sommelsdijk dateren deze
overstroming voor het midden van de
16e eeuw. In 1530 en op 2 november
1532 liepen de polders van Overflakkee
onder tengevolge van watersnoden!
Kennelijk was dit gedeelte van de gorzen
een aantrekkelijk, hooggelegen punt,
want pal naast het reservoir werd een
vloedheuveltje aangetroffen, waarvan in
doorsnede de plaggenstruktuur en afval-
lagen goed herkenbaar waren. Scherven
aardewerk dateren het in de 2e helft van
de 14e eeuw. Naast resten van een grijs
gesmoorde waterkan en roodaarden
kookpotje, konden diverse delen van
steelpannen worden blootgelegd. Eén
was na restauratie kompleet en heeft een
gladde rand, terwijl twee andere stukken
'golfranden' bezitten. Botten, aliekrui-
ken en eierschalen laten zien dat het heu
veltje als toevluchtsoord is gebruikt te
gen het water in het onbedijkte land en...
dat ze ter plaatse hun potje kookten!
Steelpannen
Een algemener en alledaagser pottenbak-
kersprodukt dan de steelpan bestaat er
niet, tenzij de kookpot hem de loef af
steekt. Bijna bij alle opgravingen op Goe-
ree-Overflakkee worden vanaf de 13e
eeuw resten van steelpannen van rood-
bakkend aardewerk gevonden. Andere
gebruikte benamingen zijn koekepan,
bakpan en platte pan.
In de 13e en 14c eeuw is de steel nog hol
en vrij kort, waarbij bij de vroege exem
plaren de holte van de steel door de
wand heenloopt. In Ooltgensplaat zijn
hiervan voorbeelden gevonden, waarbij
de rand zowel vlak als golvend is. Of
men een stok gebruikte om de pan uit de
hete as te tillen is lang niet zo voor de
hand liggend als men wel denkt in ar
cheologisch Nederland!
In de 2e helft van de 14c eeuw verandert
de dunne 'slanke' pan met wijduitstaan-
de rand in een meer gedrongen, massieve
pan, met nog wei de holle steel die nu
aan het eind niet meer door de wand
heenkwpt. Het Oudeland van Sommels
dijk herbergde zo'n exemplaar.
Duo Gavotte, bestaande uit Martin
mans (orgel) en Noortje van Middel
koop (panfluit) geeft ook dit jaar een
zomerconcert in de Hervormde kerk
van Dirksland. Het is het slotconcert van
de zomersene van dit duo. Het concert
vindt plaats op zaterdag 31 augustas en
begint om 20.00 uur. Het programma
bestaat uit een Roemeense en Israëlische
suite en diverse kla.ssieke werken van
ca. J. S. Bach, C. Saint-Saëas, Purcell
en A. Lloyd-Webber. Daarnaast is het
repertoire aangevuld met populaire
muziekstukken en orgelimprovisaties
van de organist Gevarieerd en boeiend
voor jong en oud. De entreeprijzen
bedragen 8,- voor volw. en ƒ4,- voor
kinderen onder de 12 jaar en 65-^.
Martin Mans en Noortje van Middelkoop
vormen tezamen 'Duo Gavotte'. Deze
naam is ontstaan bij de opname van hun
eerste CD, genaamd Gavotte, naar het
muziekstuk van de componist A. Thoma.s,
'Entr'acte Gavotte'. Deze CD en vele
anderen zijn te verkrijgen op het concert.
Het repertoire van dit duo is telkens verra.s-
send. Virtuoze Roemeense suites worden
afgewisseld met populaire klassiekers maar
ook musicals en geestelijke liederen. De
panfluit, die van origine een Roemeens
muziekinstrument is, z.al het publiek ver
steld doen staan van de speclmogelijkhe-
den. De organist zal tevens enkele van zijn
geliefde orgelimprovisaties ten gehore
brengen. De thema's waarover Martin
Mans op 31 augustus improviseert zijn
oude volksliedjes. De Slag bij Waterkx) en
het geestelijk lied. „Wij hebben op de fluit
gespeeld/Ècns als de bazuinen klinken".
Thema's die ook op compact disc zijnvast-
gelegd.
Noortje van Middelkoop (1973)
Noortje speelt al vanaf jeugdige leeftijd
panfluit. Zij heeft haar studie gevolgd op
het Hilversums Conservatorium waar zij
dit jaar afstudeerde als docerend musicus.
Na de zomer zal zij beginnen met het laat
ste jaar uitvoerend musicus. Ze heeft les
gehad van Damian Luca en Nicolai Pirvu.
Martin Mans (1%5)
De in Melissant geboren organist heeft
door zijn improvisatietalent grote bekend
heid verworven in Nederland, maar ook
daarbuiten. Diverse concerttoumees voer
den hem door Europa maar ook naar
Canada en Amerika. Voor het najaar van
19% staat een orgeltoumce door Australië
op de agenda. Zijn improvisatie CD's wor
den goed verkocht. Reden waarom hij in
1994 een gouden CD kreeg uitgereikt.
ledereen is welkom op 31 augustus!
In het begin van de 15e eeuw worden de
steelpannen groter en verschijnt een mas
sieve platte handgreep aan de rand, die
100 jaar later steeds meer wordt samen
geknepen, tot bijna weer een ronde holle
steel ontstaat. Deze ontwikkeling is goed
te zien bij pannen uit Goedereede, Dirks
land, Sommelsdijk en Herkingen. Deze
vormverandering wordt in verband ge
bracht met de intrede van een metalen
ring die boven de haard hing en waarop
de steelpan werd geplaatst.
Als hekkesluiter noemen wij een bakpan
uit Dirksland met een vlak kort greepje.
De zware rand is voorzien van een stem
pel dat in 1798 werd ingevoerd in Ber
gen op Zoom. Naast drie kruisjes staan
de letters BOZ. Aan de onderzijde bevin
den zich drie grotendeels afgesleten
Middeleeuws
Op het talud van het vloedheuveltje blij
ven de scherven van steelpannen, aan
de onderzijde zwart geblakerd, temidden
van botten, eierschalen en 'kruukels',
achter. De komende vloeden zullen het
gors verder doen opslibben en het heu
veltje langzaam ten onder doen gaan in
het landschap.
In de verte verdwijnen twee stipjes aan
de horizon. I4e eeuwers, voor wie de
.Middeleeuwen nog lang niet ten einde
zijn. Maar daar van hebben ze in de on
metelijkheid van gorzen, slikken en kre
ken natuurlijk geen besef!
vjper van start de
A-cursus: Omy« „.rinasprogramma
MS-DOS en de te^s de nar
DOS en WINDOWS), he'
bestriiden van v>russe^ beginners.
Deze cursus is beao
Daarnaast start de WmdOWS,
die bestema i&
Beide cursussen w
Voor inlichtingen en opgave:
Wilt u wat meer besef hebben van het
verleden van Goeree-Overflakkee? Van
het doen en laten van de mensen die eeu
wen geleden woonden en werkten in dit
aan het water ontworstelde eiland? Ver
diep u dan eens in Bodemvondsten uit
Goeree-Overflakkee dat zowel een his
torische als een archeologische benade
ring is. U kunt daarvoor De Motte be
naderen: Molenblok 16, 3253 ALOud-
dorp. Tel. (0187)681005.
De Motte
Rias Olivier
IN HOC SIGNO VINCES
lliirK^eriUKe Nlaiiü.
Graan- en AarflappelzaküBn
tiiJitfiiS
oui>i<: X4>\CiJi<:.
VEIJE PAAEDENMAEKT
COa.XELIS ZOON
r0 JOZINA VAN DEM DOKL
:i 40-JariEe EcMïereenigiug
W'
m
i|25-JARIGEEGeTYEREENim'
RAATJE VRÖEBINDEWEIJ M.
C. C. VAN LRIEL.
Doorsnede vloedheuveltje met
plaggenstruktuur.
Oudeland van Sommelsdijk. Ca. 1350-1400
Ontwikkeling van de steelpan zoals die van opgravingen op Goeree-Overjlakkee bekend is.
Tekeningen schaal 1:4
1. gors Ooltgensplaatca. 1250-1300
2. gors Oudeland Sommelsdijkca. 1350-1400
3. Markt 7. Goedereedeca. 1400-1425
4. Nieuwsiraat Dirkslandca. 1415-1425
5. Voorstraat 42, Sommelsdijkca. 1475-1500
6. Oudendijk Herkingenca. 1480-1510
7. Kaai 13, Dirksland1798-1890
Steelpan met holle steel, ca. 1350-1400.
Aangetroffen op vloedheuveltje
Oudeland van Sommelsdijk
Steelpan met platte greep, ca. 1400-1425.
Aangetroffen in weipul Markt 7 Goedereede
lys- il
ImtU» kU TMrmltWUUif f S,M |>«r >u.
lü^mitriiIk^ ■■Mnn 6 Uat
OlIOITU:
T.BOEKHOVEN.
SO.n.nBLSDIJK.
UfnUttUm Tu I 5 n(^ M OmI «Ika ra|<l bmc 10 «Ml V, mtêl.
DliMtwiTnfM PtoMtmMiilHW M Omi fi flmAg,
Orooto Wtton n TlfMttta woi^M b«nkMd bmt d* pUatirmivl*
AWe alukkra voor de Redactie beatcaHl, AdveriendCa ea verdere Admlnlilratle
MonimetsdUk.
OebortnL«na Jaooba en I.etutje (1. T. Jacob
Troost en Ktaasja liulhAri« i. t. Iluibertus
ÜTerwerl en Antje Miirift üoedeKebuurTleter-
uella d. T- UIjsbertus van der Lnan en Iveni
Jonxejan; Uak t. t. I.eendert 61uli en Jannetje
DoornheiuiMaatje Aria d. r. Dirk Born en
Arendje van Weiel; IMeler i. v. Ooria Tan den
BooKert tn Maatje Koornen; Arie t. v. Steven
Tanibüer eu Leentje van der Wekke; Maria d. T.
Jan UooKiuocd en Arendje Tan Delft.
Overleden: Jolianna Frle oud 78 Jaar echtg.
van Leenderl van i\m Slik; Lena 8pee oud t m.
Mlddclhnrnls
Geboren: Itermauu*. z. r. Job Born en Corne
lia Johanna 8choonrjon(tenJacob, t. r. Jacob
Smit. en Teentje Nipius; Johannis Karel, l. T.
yietcr UcUer en Wllleiiipje t. d. Meijde.
Orerleden Ken lovenlooB aangegeven kind van
StolTel van Dijk en Kllinbeth Cornelia Raienberg
Adriona, d. T. JlMc» Wielaard en Cornelia Hoek,
oud 3 mod.
8(ad aan llarlnirllet.
Geboren: Klbert Oornelli, i. T. K. VroegluJewey
•u C. W. BereroD.
Ooltfensplaat.
üeboren Adrian» d. t. Jacob Buscop en Tan
Maartj* Kaalander.
Overleden: Willem lie Koning eohtg. van Jo-
h.una VerTloet oud "S jaar.
Nleuw<^ Toiigc.
Ooboren: Aren t. Faulul Johapnl» t. d.
Doel en Jacoba Pieternella Vericboor; Willem
Adrianui i. T. Jeller v. d. Maden en Burgje
Munterfl.
Overleden: Oerrit Koekkoek 66 Jaar gehuwd
met Opietha Trooel; Heeler Kastelein 87 Jaar
gehuwd met Johannis Oiphort.
IHcIlHsant.
Geboren: Een levenlooi kind T«n Marinua
KJevIt en Cornelia van den Nleawendyk.
Gehuwd: Lceudert Engel van Vliet, 21 Jaar en
Adriana Maria Bechtum 10 Jaar.
Overleden: Cornelia van dan Niouwend\ik 35
Jaar, echtg. van Marinui Kievit.
Hollerdam, 15 Au{.
Qranrn. (Uliinenl.) Tarwe por lüO kg. f 8.50* 9.25
Puike parti)(jcfl ook per lOU klli' 19 50.
Haver per 100 kilo fo.— e O
Kogge per III. f 5,26 a 6,75.
HlHiiwe Erwten por Hl. f 9,60 a 10,25.
WHIe BoonoD per UI. f a
hruine Uooeea por Hl. fO.a
Koolzaad por 1»0 kilo f '7,60a 18,26.
Aardappelen. Briolsohe Krnleo f 'J,80 a f 3,QöI-
(lerdche Kralen f 2,20 a 2,30. Zecuwgofie Jnramon
f 1,80 a 2,— (lo. Boni» T 1.70 a 1.80. Klgouheiraere
f 1 80 a 2,—.
Tamelyk aanvoer, lameljjVe vraof;.
Kieren. Zeeuwache (3.80 a 4.—Overniaasche 13,90
a -i.lU per 100 ituka.
Vee. AangeroerdO PaardoD, 202 vette Runderen,
292 vette- en graattalvoren, O miolitere Kalveren, 1770
Sohapen en Lammeren en 480 Varkena.
Oe prijzen zyn Melkkoeien Ie kwal. 76. 2e kwal.
70,-9e kwiil. 62 oenl,
Oaacn Ie Itwal. 70, 2n kwal. 60, So kwnl. 60 oonl.
Kalveren lo kwal. lOn, 2o kwal.90, 3okw«l,68ctj
Sohripon lo kwul. «O, 2o kwal. 7n, ;io kw,|. 48 et.
Varkena to kwal. 60, 2e kwal. 48, 3n kwal. 16 ol.,
licht BOorl 42 a 4 l cool. AUea por kilo.
In ninde'on wolnic omzet, liandol trnng. V».tto Vnl-
voren gingen rlug van de hand met h'iogo vrpagprijï.eti
voor do lo soort. Varkona wordt-n vlug verkocht met
vaste pryzon. Wolvto waa tnmolyk aangevoerd pn
werd vlug vo'kocht.
Een ralme liru«
VAD zeer goed verkoopbare
van 30, 38, 42 cents i>er Btuk eti Imoger.
liet letti'i'oii koHl iiictM.
J. Tl K.M AS. - - - HOMMEI.-^liUK
Iraac* loe ie E<;adca aaa dea minever.
Do CUM MISSIE tot bo-
Tordering van do Paardeu-
markt to Oude Tonge, maakt
bekend, dat aldaar op Vrij-
(l<iK 7 .Septeiiiber ii.s.
zal worden goboudec.
Dat bij die gelegenheid een Verlo
ting van I'anrdoii, ciiz. zal worden
gehouden op de markt aan te koopen.
Dat als ïiool'dpriJH gesteld wordt eono
Veerkftros bespaiiuon met eou Piinrd,
Jndien de Commissie in do gelegenheid
.is een geschikt paard daarvoor op de
'markt te koopen.
i Dat de \oten verkrijgbaar zijn bij den
Secretaris k 60 oont por stuk, 11 stuks
Toor O,— en 55 stuks voor f 29,^5.
De Gommusie voornoemd^
P. YAN SCHOUWEN,
Voorzitter.
G. V. D. ÜOÜAAIID,
Secretaria.
Te 'koop "een'in "goeden' staaf tijnde
koelsierszitting onder de kap.
Adres letter X aan het Uureau van
dit Bjad,
Goedereede. 11. Zondagvoormiddag en
avond trad in de fled. Herv. Kerk
alhier- op de heer" Ds.' Datema, predikant
bü die semeente te Muiden.
----Op voorstel van den Opzichter van
's Rijks Waterstaat van dit eiland, den
heet J. C. van Eeudenburg alhier, is door
den Minister van Waterstaat goedgekeurd
het plan, om de haven te verleggen tusscheii
het dorp en den Hooidijk, zijnde eene
groote veibetering voor de alwatenng der
omliggcude poldtrs en voor de scheepvaart
wijl de havengeul dan beter op diepLo
blijft.
Door de?.e havenverlegging komt nabij
de' zg. batterij een aanzienlijk terrein voor
opstapeling en inlading der bieten beschik
baar, waardoor tevens dit voordeel bereikt
wordt, dat de berging van suikerbieten in
het -dorp bij het zg. Bekaf zal kunnen
vervallen.
Het werk, dal ;n 1907 zal uitgevoerd
worden, is begroot op plni. f zo.000.
Door het lol sUrulbrengen van dit werk
zal aan velen in deze .streek arbeid worden
vcvscliatt.
l*cn 17 Auguatni aj. hopen onze ge-
*tij Helde Oudera
#.w hunne
te hordenken.
•M JIuHtif üankhare Kiudertiit
*W liéftuu'ii- «n Ktfiiihindtye\i
ig MiaUulharnia, Auguatud 1900.
Zoo do Iloero wil en z() loven hopen
M onze gciierde Oudera 5«
KNGEL VAN 'T HOF
JANNETJE VAN DIJK'
"P Zondag 19 Agg. a.e. hunne
te ierdenken.
Jtu'ine dankbare hinderen.
»g 1881. Horkingen. 1906.
lieden beliaagTIc het den
Hooro van loven en dood, na
eon korlstondifr, doch smiirto-
lijk 011 geduldig lijdon van onze
üijde wog te nemeu, onzogelief
de zorgvollo Echtgenoole, Moe
der, Behuwd- en Grootmoeder
Echtgenoot» van C. KASTELEIN.
in dea ouderdom vuu 50 jaren.
Wal wij aan haar verliezen,
kunnen alleen zij beseffen, die
haar vnn nabij gekend liobbcn.
C. KASTBLKIN,
W. VAN DKN UOEL-ïlKi,EMAN.
A. VAN DE^f DOEL.
L. KASTELKIN.
D. KASTELEIN.
A. KASTELEIN.
S. KASTELEIN.
Sommelsdijk, 13 Aug. 190G.
lieden overleed tot dici;
droefheid barer familie, ton
huizo haver Grootniocder, oii7,e
gdliefde Dochlor en Kleindoch
ter
ill den oudtSvdoin van bijna 18
jr.ren.
A. VAN DHIEL.
II. VAN IMUÜL-
Vkri'lobo.
Wed. B. VANDRIEL.
ToNore, 11 .\ug. lyOü.
Roller-
dam,
NlF.OWK
