i
I
I
I
1
I
1
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
1
I
I
I
I
I
I
7.98
Masere RIBUPPEN
joHMA HUZAREN- of
ZALMSCHOTEL
Rundvleeskroketten
of Bitterballen 029
SPITSKOOL n^^
UIEN n^^
SPERCIEBONEN i\^^
WIÏÏE DRUIVEN 1 79
lONGE
STERKAAS
2?
V.
CRISPY CHIPS 159
YOGHURTDRiNKi69
KNAKWORSTJES179
APPEL- of
BOSVRUCHTENKOEK189
SUPRA koffieQH
1
I
1
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
i
I
I
I
I
I
i
1 W
f/ERS I/LEES
Gehaktdag
RIBKARBONADEkno 10.98
VLEESWAREN
VARKENSROLLADE I
,00 gram COBURGER 098
RAUWE HAM4i
ONTBIJTSPEK geroldL
ZALMSAUDE L,
GROENTE ERUIT
Noord-Hollandse
TIJGER BRUINBROOD
Zachte MINIBOLLETJES
FRUITYOGHURT 500
59
CASPER Supermarkt
i
I
I
Met De Motte op stap in het verleden (10)
DIEPVRIES
MORA
Per doos
Grandioze spaaraktie
bij Casper Supermarkt!
KAAS
VAN DE WARME BAKKER
ZUIVEL
KRUIDENIERSWAREN
Biz. 2
EILANDEN-NIEUWS
DINSDAG 20 AUGUSTUS 1996
Vinnig, maar met trefzekere bewegin-
gen, borstelt ze het steegje. Daar waar
nodig plenst ze wat regenwater uit de
ton op het plaveisel en boent dat het een
lieve lust is. Op dit vroege uur ligt de
Voorstraat er schitterend bij. De meeste
huizen hebben inmiddels een stenen
voorgevel en een pannen dak. Hier en
daar staan de luiken al open van de
voorhuizen, waarin de werkplaatsjes en
winkels gevestigd zijn. Ze ziet, als ze
even van haar schrobwerk opkijkt, dat
Ewout 'de schoenmaecker' en Hilger
'de backer' zoals gewoonlijk de eerste
zijn. De geur van versgebakken brood
snuift ze vol genot op. Het prikkelt haar
eetlust. Hoog op de daken laten merels
hun helder gezang horen en als ze rich
ting haven blikt dan ziet ze de meeuwen
al buitelend hun kostje opscharrelen op
het slik langs het Volkerak.
Het belooft een schitterende dag te wor
den. Langzaam komt het dorp tot leven.
Even verderop hoort ze Huug 'de smit'
z'n vuurbed oprakelen. De blaasbalg
zucht en puft. Op de 'Agterwegh' ratelt
een paard en wagen. Jan 'de brouwer'
rolt een ton bier z'n kelder uit. Op de
dijk blaten de schapen als ze opgedre
ven worden naar een malser stukje gras
richting Den Bommel. Het leven van
alledag neemt zijn loop. Dat gaat hier in
Ooltgensplaat al zo'n 120 jaar. Haar
betovergrootvader kwam hier als één
van de eerste pioniers in 1483 na de
bedijking bedenkt ze. De aanleg van een
'Schanse' bracht in de zestiger jaren
van de vorige eeuw heel wat leven in de
brouwerij weet ze van vader.
Maar buiten wat schermutselingen met
de Spanjaarden glijdt het leven hier ge
zapig voort temidden van het golvende,
brede water en de wuivende korenvel
den!
„De zeven keurvorsten zijn er", roept
een stem haar aan.
„De zeven keurvorsten?", schalt ze
terug naar Wouter, 'de potverkoper'.
„Zulk hoog bezoek?"
„Ze zijn hier in mijn winkel, kom maar
kijken".
Eigenlijk durft ze niet. Die Wouter zit
altijd vol met grappen en streken. Wat
zou die nu weer in z'n schild voeren.
Schoorvoetend daalt ze het trapje af
naar het voorhuis. Niemand te zien.'
Alleen Wouter die een mand met aarde
werk in stro half heeft uitgepakt.
„Hier zijn ze dan", en hij steekt een
steengoed kan met een tinnen deksel
omhoog. Voorzichtig pakt ze hem aan
en draait de zware kruik op de palm van
haar hand in het rond.
„Iets voor Crispijn, je man, wordt'ie
geen vijftig volgende maand?"
Vol ontzag bekijkt ze de voorstellingen
aan de buitenzijde. Achter hun wapen
schilden staan de Ziven Keurvorsten en
kijken haar vorsend aan. Ook valt haar
onder één schild het jaartal op: 1603.
Ze aarzelt, maar als Wouter z'n prijs
noemt gaat ze overstag.
„Vooruit dan maar. Chrispijn wordt
maar een keer 50".
„'k Zal ook maar gelijk een nieuwe bor
stel halen, nu je toch inkopen aan het
doen bent", en hij wijst naar de afgesle
ten borstel van heide die ze zonder het
te weten mee heeft genomen.
En dat doet ze, bij Mathijs 'de borstel-
maacker' in de Kerkring. Weer thuis
trekt ze de steel uit de oude en schuift
de nieuwe borstel op de punt. Die kan
er weer tegen. Via het voorhuis en de
'binnenhaart' loopt ze door de keuken
het achtererf op. Zonder te kijken gooit
ze de borstel tussen het afval, waarbij de
kippen tokkend opfladderen.
Steengoed
De naam zegt al iets over de structuur
van het aardewerk. Min of meer 'ver
steend', harder en minder poreus dan
gewoon aardeweric. De klei die uit de
beekdalen in de streek tussen Rijn en
Maas in Duitsland werd aangetroffen.
kon boven 1000° gebakken worden zon
der vervormingen. Steengoed!
Uit Siegburg kwam de grijze waar en
deze beheerst in de 14e eeuw vrijwel
volledig de Midden- en West-Neder
landse markt. In de 14e en 15e eeuw
kent Holland nauwelijks drinkgerei van
aardewerk uit eigen produktie. De con
currentie is te groot. Naast Siegburg is
een produktiecentrum in Langerwehe,
maar deze blijft in de schaduw.
Afvalhoop
Om een indruk te geven van de produk
tie in Siegburg enkele getallen. In de
Aulgasse (Pottenbakkersstraat) in Sieg
burg lagen 15 ateliers. In 1961 werd één
van de afvalhopen van de ateliers onder
zocht. Daar kwamen scherven en mis
baksels terecht. Die afvalhoop had een
inhoud van ca. 7000 kubieke meter. De
uiteindelijke produktie moet een veel
voud hebben bedragen.
Keulen, Frechen en later Westerwald
hadden ook een eigen produktie. Maar
net als de andere centra met beperkin
gen: de vorm. Voorwerpen met een
geringe hoogte en een grote randdiame-
ter zoals borden, kommen en schalen,
konden technisch gezien niet geprodu
ceerd worden. De spanningen bij die
hoge temperaturen veroorzaakten een te
groot percentage misbaksels. Slechts
drinkschaaltjes en kleine kannen kunnen
daar tegen. Derhalve vinden we bij het
steengoed voornamelijk vaatwerk om te
schenken en te drinken. Kannen komen
het meest voor. In minder mate voor
raadpotten. Andere vormen zijn: veld
flessen, bekers, flessen, kruiken en pis
potten. Ook olielampjes, zalfpotjes en
zoutvaatjes treft men aan.
Raeren
Tien kilometer van
Aken ligt Raeren, dat
Steengoedkan uit Raeren: De Zeven Keurvorsten, 1603.
Bodemvondst Voorstraat 26 Ooltgensplaat
Meid met bezem door Pieter de Hooch,
1658. Detail
als produktiecentrum aan het emd van de
15e eeuw een eigen stijl krijgt. Onder
andere de vroege zogeheten baardman
kruik, die zich in de 16e eeuw ontwikkelt
tot fraai versierde voorwerpen (o.a. de
boerendanskruiken).
Eén van Raerens lichtbruin geglazuurde
produkten was een kan (met een tinnen
deksel die later werd aangezet). Deze
werd rond 1600 geïmporteerd. De hoogte
is ca. 20 cm en de uitschenkopening 11
cm. Hij is overvloedig gedecoreerd met
blad- en medaillonmotieven. Het zwaar
tepunt vormen 'de Zeven Keurvorsten',
die elk in hun eigen veld een wapen
schild tonen. Op de toog geven initialen
aan wie wie is. Rondgaand zijn de vol
gende personen verbeeld: BSV TRI
(Bisschop van Trier), BSV COL (Bis
schop van Keulen), BSV M (Bisschop
van Mainz), RO: KAI (Heilige Romeinse
Keizer), P.G. IM R (Pfalzgraf-graaf van
Rhenisch Palatinate), H. SD SAX (Her
tog van Saxony) en BR BV (Hertog van
Brandenburg) en het jaartal 1603. De
motieven op de kan zijn met een mal
aangebracht en het is begrijpelijk dat
men een aantal jaren dezelfde mal in
gebruik had met genoemd jaartal.
Borstel
Borstels of bezems werden doorgaans
van heidetakjes gemaakt, bijeen gehou
den door een winding van gekloofde wil
genteen. Door een gepunte stok in de
bundel te steken, creëerde men een
bezem zoals die nu nog bestaat. Ook
maakte men wel een verdunning aan het
eind, waardoor een handvat ontstond:
een handveger. Beide werden door bor
stelmakers vervaardigd.
Uit zowel Goedereede als Ooltgensplaat
is een borstel van heide bekend.
In gruzels
Een onhandige beweging en 'de Zeven
Keurvorsten' kletteren op de plavuizen-
vloer in diggelen! Niks aan te doen. Met
een sip gezicht pakt ze het oor met het
tinnen deksel en legt het apart. Dat kan
nog gebruikt worden. Zal Chrispijn
boos zijn? Het waren zijn Keurvorsten.
Maar ja, waar gewerkt wordt vallen
spaanders. Er breekt zo veel. Met de
alweer behoorlijk afgesleten borstel
veegt ze de scherven op een hoop en
naar buiten lopend zwiepert ze de brok
stukken tussen de mest. Opgeruimd
staat netjes! Opgraving
In 1977 verricht De Motte een onderzoek
in de tuin achter perceel Voorstraat 26 in
Ooltgensplaat. Blootgelegd wordt een
oude afvallaag die niet ouder is dan ca.
1600. Er worden o.a. drie stukken kera
miek aangetroffen waarop een jaartal
staat. Een deel van een baardmankruik
van steengoed draagt het jaartal 1599.
Op een roodbakkende schotel uit Werra
met sgrafittotechniek penseelde de schil
der 1610. Andere steengoedscherven lie
ten zich samenvoegen tot een steengoed
kan uit Raeren: De Zeven Keurvorsten
1603. Naast twee resten van glaswerk uit
het begin van de 17e eeuw treft De
Motte een borstel van heide aan, die
wegens ernstige slijtage was weggewor
pen.
Wat u niet moet weggooien is het boek
Bodemvondsten uit Gocree-Overflak-
kee als u het heeft aangeschaft. Al le
zend en studerend in dit dokument over
de historie en archeologie van Goeree-
Overflakkee gaat u beseffen deel uit te
De borstelmaker in zijn werkplaats
doorj. Aman, 16e eeuw
maken van die geschiedenis. Uw voor
ouders gebruikten wellicht afgebeelde
voorwerpen.
Voor nieuwsgierigen: De Motte, Molen-
blok 16, 3253 AL Ouddorp. Tel. (0187)
681005.
De Motte
Rias Olivier
Doorsnede en aangezicht van een Raerense
kan uil 1603. Zo heeft het exemplaar
uil Ooltgensplaat er oorspronkelijk uilgezien.
Borstel van heide omwonden met gekloofde
wilgenteen, ca. 1600.
Bodemvondst Voorstraat 26 Ooltgensplaat
Woensdag
Rundergehakt
Kilo OivlO
H.O.H, gehakt
Kilo
Donderdag, vrijdag en zaterdag:
VERSE KIPFILET500 gram 6.98
MAGER SOEPVLEES250 gram 3.98
Maandag en dinsdag: a
HAWAIBURGERS200 gram 2.98
Gep. VARKENSSCHNITZELS.250 gr. 3.98
Woensdag t/m zaterdag
100 gram Q^
100 gram \yQ
150 gram 04%/
SlechtsMI
Vanaf maandag 19 augustus tot 26 oktober
kunt u stempels sparen voor leuke kado's.
Zie wat u leest,
kopen bij Casper altijd een feest!
Looptijd 21 t/m 27 augustus.
Prijswijzigingen, drukfouten en uitverkocht voorbehouden
Woensdag t/m zaterdag,
KILOW
2 KILOW
500 GRAMW
VICTORIA500 GRAM I
Kilo vers
van het mes
800 gram
WITTE; 10 stuks
Alle smaken MONA MAGERE
SMITHS
Zak 200 gramI I
FRISTI
Met echt vruchtesap
Pak 1 liter
UNOX KNAKS
Per blik a 10 stuksI
BRILLANT roomboter
Pak 6 stuks
VAN NELLE
BEWAARBUS |l|
3 pakken a 250 gram (OP OP)VI
Weststraat 13253 AR OUDDORP
Tel. (0187) 681371 Fax (0187) 683813
IBJBfBIBJBIBlBMBIBJBMBJBJBIBIBIBIBIBfBMBIBIBIBMBlEüBJBIBIB^^
De zeven keurvorsten in De Plaete
"11
1?
i
I
i
i
i
I
I
1
Hl
