Een dorpsaiis in hart en nieren
Braderie in Middelharnis
Fietsroutes op
Kop van Goeree
Rommelmarkt
CBR introduceert
Tussentijdse Toets
ISGO geeft goede voorbeeld
Kerlcdiensten
Geref. Gemeenten
Biz. 2
EILANDEN-NIEUWS
DINSDAG 23 JULI 1996
Bij het doornemen van oude foto
negatieven stuitte ik op een afbeel
ding van een man met een witte
jas. Nieuwsgierig geworden naar
wie het zou kunnen z^jn, besloot ik
een foto te laten afdrukken. Het
bleek dokter C. van Gelder uit
Nieuwe Tonge te zijn. De naam van
dokter Van Gelder is onlosmake
lijk verbonden aan de eerste zie
kenauto op het eiland, maar hij
was ook op andere punten betref
fende de volksgezondheid een
vooruitstrevend man.
In het begin van deze eeuw stond de
eilandelijke gezondheidszorg op een laag
niveau. Een enkele huisarts steeg boven
het niet al te hoge gemiddelde uit en een
ziekenhuis, daar kon men alleen maar
van dromen. Ook de hygiëne stond op
een laag peil en de woontoestanden
waren letterlijk toestanden. In deze
omgeving vond rond de eeuwwisseling
een aantal jonge huisartsen hun werkter
rein, zoals dr. S. Knöps te Sommelsdijk
en dr. C. van Gelder te Nieuwe Tonge.
Zij verrichtten kleine, maar vaak levens
reddende ingrepen bij de mensen thuis.
Dokter van Gelder trad dan meestal op
als narcotiseur. Vele mensen hebben
ongetwijfeld aan deze dokters hun leven
te danken. De verre en langdurige reis
naar een Rotterdams ziekenhuis hadden
zij wellicht niet overleefd.
Dr. C. van Gelder
In dit artikel wil ik mij beperken tot de
man op de foto, dokter C. van Gelder. In
1900 vestigde hij zich op 29 jarige leef
tijd te Nieuwe Tonge. Hij was een gedre
ven man, die voor het algemeen belang
zeer veel heeft gedaan. Zo liet hij in de
verschillende gemeenten op het eiland
films draaien op medisch gebied, te
weten die ter bestrijding van de TBC,
waarbij hij persoonlijk in die bijeenkom
sten optrad om voorlichting te geven.
Herhaaldelijk heeft hij gepleit, in de
kranten en anderszins, voor een goede
drinkwaterleiding. Zijn verdiensten in
deze werden zo hoog aangeslagen, dat
aanvankelijk alleen hij zou worden uit
genodigd om tegenwoordig te zijn bij de
opening hiervan in 1934. Ook op het
gebied van eigen transport was hij een
vooruitstrevend man. Kort na 1920 deed
hij afstand van zijn 1 pk rijtuig en schaf
te een zogenaamde "stoomfiets" (motor)
aan. Hij had veel bekijks met dit
machien, zeker in het begin toen de rem
men weleens weigerden. Zo reed hij eens
over een dam een omgeploegd bouwland
in om te kunnen stoppen. Spoedig daarna
kocht hij een auto, omdat hij er weinig
brood in zag om door een collega te wor
den gespalkt; zij hadden niet de beschik
king over röntgenapparatuur, zodat je
vaak maar af moest wachten of alles
recht zou komen. Hij benoemde Willem
Drooger tot particulier chauffeur (ook
chauffeur ziekenauto). Onder het werk
terrein van dokter Van Gelder vielen ook
het buurtschap Battenoord en het dorp
Herkingen.
Bestuursfuncties
Belangrijk waren ook de plaatselijke
Groene Kruisverenigingen. Hij was
voorzitter van de plaatselijke afdeling te
Nieuwe Tonge en hij heeft tweemaal zit
ting gehad in het Hoofdbestuur van de
provinciale vereniging, waar hij zich
inzette voor de verbetering van de veer-
verbindingen en de wegenaanleg, getui
ge o.a. de aanleg van de Groene
Kruisweg op Voome-Putten, waaraan hij
ook een werkzaam aandeel had. Een
andere belangrijke vereniging was de
"Steun Bij Ziekenhuisverpleging"
(SBZ). De povere, voornamelijk landar
beidersbevolking was niet in staat om
een ziekenhuisopname te betalen. In
noodgevallen was men geheel en al
afhankelijk van diaconale en gemeente
lijke armenzorg, en dat was bepaald geen
vetpot. In Nieuwe Tonge werd op 19
december 1926 een plaatselijke afdeling
opgericht, waarbij een ieder voor een
gering bedrag lid kon worden. Zo waren
ook de mensen met de laagste inkomens
- veruit het grootste deel van de bevol
king - verzekerd van een goede zieken
huisverpleging.
Tevens was dokter Van Gelder leider
van het consultatiebureau voor zuigelin
gen te Nieuwe Tonge. Ook vele moeders
van buiten Nieuwe Tonge maakten hier
van gebruik.
Ziekenhuis
Reeds voor ongeveer 25 jaren had hij zit
ting in een commissie die zich de stich
ting van een ziekenhuis op het eiland ten
doel stelde. Door een legaat van
mevrouw Paulina van Weel kon eerst in
1934 het ziekenhuis te Dirksland worden
geopend. Intussen was er reeds enige
jaren een ziekenhuisje te Nieuwe Tonge.
Dokter Van Gelder wist de diaconie van
de Nederlandse Hervormde Kerk en de
plaatselijke Groene Kruisvereniging te
activeren om over te gaan tot de bouw
van de stichting "Elisabeth" aan het
Korteweegje (thans pastorie). In 1926
werd dit zogenaamde "Ziekenhuisje"
geopend. In het ziekenzaaltje waren drie
of vier, meestal langdurig zieken opge
nomen.
Vervoer van zieken
Op zijn initiatief werd een collecte
gehouden om in staat te zijn een zieken
auto aan te kopen. Persoonlijk ging hij
de notabelen in de verschillende
gemeenten voor dit doel bezoeken. De
De Kop van Goeree is nog één van
de weinige gebieden in Nederland,
waar op grote schaal bloemzaad
wordt geteeld. VVV Ouddorp heeft,
in samenwerking met de Vereniging
Zaad, Plant en Bloem, twee bloem-
zaadteeltroutes ontwikkeld. Tot en
met september kunnen prachtige
fietstochten worden gemaakt langs
de vele bloeiende bloemenvelden
met onder andere ijsbloemen, papa
vers, slaapmutsjes, oostindische kers,
lobelia, pyrethum, klaprozen en
haagbloemen.
Route 1, circa 22 kilometer lang,
voert de fietser over de kop van het
eiland. De tweede route, circa 14
kilometer, loopt aan de zuidkant van
Ouddorp en Goedereede. De routes
zijn voor 3,50 verkrijgbaar bij
VVV Ouddorp, Bosweg 2, tel.
(0187) 681789 en bij diverse recre
atieterreinen in Ouddorp.
opbrengst was van dien aard, dat in 1927
een ziekenauto voor het eiland kon wor
den aangekocht. Voordat het eiland een
ziekenauto had, heeft hij gezorgd, dat ten
allen tijde gelegenheid bestond om zie
ken over te doen brengen naar een van
de ziekenhuizen in de grote steden, ook
al waren er geen diensten van de RTM;
dan kon vervoer plaatshebben per motor
boot. Door zijn toedoen kon men ook
altijd telefonische verbinding krijgen met
een ziekentransportdienst te Rotterdam
en een van de ziekenhuizen. In een later
volgend artikel wil ik uitvoeriger ingaan
op die eerste ziekenauto, die was gesta
tioneerd te Nieuwe Tonge.
Afscheid
Met ingang van 1 juli 1934 werd hem
eervol ontslag verleend. In de zaal van
het weeshuis (thans nog "Ons
Dorpshuis"), recht tegenover de dokters
woning, werd van de scheidende "vriend
en helper der zieken" afscheid genomen.
Burgemeester Sterk sprak hoe voor
ruim 30 jaren de dokter, als jong medi
cus, pas van de studie, de zorg voor het
lichamelijk welzijn van een 1800 tal
mensen werd toevertrouwd. Dit zal hij
niet zonder schroom hebben aanvaard,
maar wat is het een succes geworden, nu
we na 34 jaren een terugblik op dien
arbeid werpen. Zeker, het was voor u in
de praktijk niet altijd even gemakkelijk.
Allerlei gevallen hebben zich voorge
daan. Hoe moeilijk was het soms de
diagnose vast te stellen, wat deed het u
leed, wanneer zieken naar elders moes
ten worden vervoerd om genezing te vin
den. Uw medeleven was zo echt, de zie
ken waren bij u niet het materiaal, dat u
het bestaan verschafte, maar ge waart ten
allen tijde bereid u disponibel te stellen,
om als het kon het lijden te verzachten
en waar de nood riep, hulp te verschaf
fen. Niets was u te veel. Vaak was de
nacht u een dag. Nauwelijks had u rust,
of men deed een beroep op uw kennis en
wetenschap. In de praktijk waart ge dan
ook een gelukkige. De Nieuwe
Het was weer een geslaagde en
gezellige rommelmarkt in Ouddorp.
Er was een netto-opbrengst van ruim
18.000,- ten bate van het DRM
ziekenhuis te Botswana. Iedereen die
hieraan heeft bijgedragen onze harte
lijke dank.
De naam van de pop was Jannetje.
De fiets is gewonnen door: Hubert
Ruhl, camping Magneet.
OUDDORP - woensdagavond 7.30 uur
kand. G. J. N. Moens te Houten.
MELISSANT - donderdagavond 7.30
uur ds. P. van Ruitenburg van Dor
drecht.
MIDDELHARNIS - woensdagavond
7.30 uur ds. J. de Pater van Krabben-
dijke.
OUDE TONGE - De dienst van woens
dagavond, waarin zou voorgaan ds. J.
S. van der Net, GAAT NIET DOOR.
MIDDELHARNIS - 'Grabbelton: 1x1 dubbeltje'. Kinderlijke eenvoud, vrijdag op 'D'n Diek'De ton was
echter nog vol, omdat alle aandacht uitging naar de commerciële buurman.
Op het Burg. Bouwmanplein ging het beter, want daar was de jeugd in de meerderheid. Twee verkopers in
spé - zeven en acht jaar oud - deden naar eigen zeggen goede zaken. Geheel naar de eisen van de tijd
waren ze mobiel bereikbaar „Met deze walkie-talkie kan hij mij oproepen als ik even weg ben"zo verklaar
de de jongste van de twee parmantig. Desondanks was hun voorraad nog niet voor de helft verkocht...
Tongenaars gaven zich vol vertrouwen
aan u over. Zij wisten dat dr. van Gelder
een zeer kundig man was. Wist dokter
Van Gelder geen raad, dan was het geval
hopeloos. Werd u niet 'de professor van
Flakkee' genoemd Als ingezetenen zijn
wij u dankbaar voor hetgeen ge voor ons
deed...".
Moeilijk geval
Namens het speciaal opgerichte "huldi-
gingingscomité" voerde dhr. Schippers
het woord: "34 jaar geleden stond ge
ongetwijfeld hier voor een moeilijk
geval. Gij, die de plaats moest innemen
van een man, die betrekkelijk ongestu-
deerd een medicuspraktijk moest vervul
len. Om met dat oude systeem te breken
en de mensen aan het nieuwe te gewen
nen, zal u zeker moeite gekost hebben
...Door uw eenvoud hebt ge een plaats in
onze gemeente verkregen, die ge ten
volle verdient. Door uw amicaal optre
den hebt ge u vele vrienden verworven,
die u noode zien vertrekken. Ge deed
meer voor de lijdende mensheid. Gij was
het die aanstoot gaf tot oprichting van
een afdeling van het Groene Kruis, waar
door ge de onderlinge band versterkte en
temeer daar uit deze vereniging een nieu
we organisatie werd geboren, namelijk
de SBZ..." Zijn opvolger dr. P. de Man
uit Brielle, die gedurende vier maanden
met dokter Van Gelder op stap was
geweest, moest bekennen, datal kom
ik wel niet pas van de Universiteit, daar
ik eerst nog een tijd van voorbereiding
heb meegemaakt, maar het is toch nog
niet zo lang geleden. Toch heb ik dokter
Van Gelder niets nieuws kunnen vertel
len. Ik heb verbaasd gestaan over diens
belezenheid. Vergeet niet, dat het wat
zeggen wil, als men in een praktijk leeft,
om dan nog tijd te vinden in de nieuwste
dingen van de medische wereld bij te
blijven..."
Wie weet zijn weg
Dokter Van Gelder relativeerde: "In
1901 ben ik gekomen, al had ik er niet
veel zin in. Daar krijgen zij mij niet,
dacht ik eerst, maar 'wie weet zijn weg'
staat er op de schuur van Holleman. De
heren Breesnee en Vreeswijk waren toen
wethouder. In 1905 werd ik gemeente
geneesheer, en ik heb het met die heren
altijd goed kunnen delen, al moest van
beide zijden wel eens gegeven en geno
men worden De burgemeester heeft
mijn werk wel opgehemeld, maar u moet
niet denken, dat het altijd meeviel. Had
men soms al dagen pijnen en krampen,
komt men bijvoorbeeld na acht dagen
eerst naar den dokter. En dan 's nachts,
natuurlijk. Of, in Battenoord krijgt er 's
Leerlingen die rijles nemen kun
nen als onderdeel van hun oplei
ding een Tussentijdse Toets (TTT)
afleggen bij het Centraal Bureau
Rijvaardigheidsbewijzen (CBR).
Deze toets wordt afgenomen door
een examinator en verloopt als een
officieel praktijkexamen. De toets
biedt leerlingen de mogelijkheid te
ervaren wat het examen inhoudt en
bekend te raken met de 'examen
sfeer'.
De examinator van het CBR beoordeelt
tijdens de TTT hoe het met de rijvaardig
heid van de Iceriing is gesteld en of de
leeriing al aan de eisen van het CBR vol
doet. Naast de examinator rijdt ook de
instructeur mee. Zo kan na afloop geza
menlijk het resultaat worden besproken.
De examinator brengt een advies uit over
de onderdelen waaraan de leerlingen nog
moet werken, zodat de rij-opleiding
gericht kan worden afgemaakt.
De TTT biedt ook een ander belangrijk
voordcel voor de leerlingen. Indien zij
tijdens de toets de bijzondere verrichtin
gen met goed gevolg afleggen, krijgen
zij tijdens het praktijkexamen vrijstelling
voor dit onderdeel. Het examen moet
dan wel binnen een termijn van een half
jaar na de TTT worden afgelegd.
De TTT is ingesteld als onderdeel van de
rij-opleiding en biedt de leerling het
meeste voordeel na tweederde van de rij
opleiding. De toets kan worden afgelegd
voor de motor (categorie A) en voor de
personenauto (categorie B). De prijs
voor de A-toets bedraagt 168,60 en de
B-toets 122,80. Indien voor de motor
vrijstelling voor de bijzondere verrichtin
gen is verkregen, dan bedraagt het A-
cxamentarief 168,60 in plaats van
189,20. Leerlingen moeten in het bezit
zijn van een geldig theorie-certificaat en
dienen dit te tonen voor aanvang van de
TTT. Ook zijn zij wettelijk verplicht een
geldig legitimatiebewijs te laten zien.
Leerlingen uit Zuid-Holland en Zeeland
kunnen de TTT via hun rijschool reser
veren bij het CBR-regiokantoor West-
Zuid in Rijswijk, tel. (070) 4130100.
Ook kunnen zij hier meer informatie
krijgen over de toets. Bij de theorie-exa
mencentra van het CBR zijn tevens fol
ders verkrijgbaar.
Vogelopvang dierenbescherming
Nieuwe Tonge
Opgevangen te Sommelsdijk
TAMME VALKPARKIET, grijs met
oranje kop.
Inlichtingen: Jannie Nijssen, Groeneweg
35, Nieuwe Tonge, tel. 651820.
middags een kind kramp, ik zal 's
avonds komen, en ik kom er, is er niets
aan de hand. Het is over en men heeft
nagelaten het mij te zeggen. Reis voor
niets... Tenslotte... scheiden doet lijden.
We gaan heen en hopen dat het in
Nieuwe Tonge goed mag gaan. Nieuwe
Tonge is wat de crisis betreft er nog niet
zo erg aan toe als vele andere gemeen
ten. Zowel kerkelijk als politiek is het
niet zo gespleten, ook op schoolgebied
niet, al heeft ieder zijn mening. Ik hoop
dat het lang zo mag blijven..."
Dokter Van Gelder in zijn apotheek.
In het jaar van zijn vertrek (1934) naar
het mooie Zeist om van zijn zijn oude
dag te genieten, vond een aantal belang
rijke gebeurtenissen plaats op
GoereeOverflakkee, waar een man als
dokter Van Gelder bijzonder gelukkig
mee moet zijn geweest: de opening van
de drinkwaterieiding en het ziekenhuis te
Dirksland. Een mooier vertrek had hij
zich bijna niet kunnen wensen.
Jan Both, Middelharnis
MIDDELHARNIS - Sinds maan
dagmiddag beschikt het Inter
gemeentelijk Samenwerkings-ver-
band Goeree-Overflakkee (ISGO)
over nieuw, milieuvriendelijk
briefpapier. Het papier bestaat
voor 100% uit gerecycled materi
aal. Hiermee wil het ISGO een
voorbeeldfunctie vervullen voor
andere bedrijven en instellingen op
Goeree-Overflakkee.
Het ISGO is sinds januari in het bezit
van een milieubeleidsverklaring. Hierin
wordt een goede interne bedrijfsvoering
op milieugebied voorgestaan. Binnen dat
kader werd besloten, voortaan gebruik te
maken van gerecycled papier. Volgens
medewerkster D.J. Stoel stuitte dit initia
tief aanvankelijk op nogal wat verzet,
aangezien recycled papier (door het ont
breken van agressieve witmakers) nooit
helemaal wit is en bovendien niet voor
alle drukprocessen geschikt is.
Het Zweedse bedrijf Stoba kwam enkele
jaren geleden echter met een nieuw soort
papier op de markt, dat gegarandeerd
voor 100% gemaakt is van oud papier;
dit in tegenstelling tot het meeste 'gere
cyclede' papier, dat slechts gedeeltelijk
uit echt oud papier bestaat. Bovendien is
dit het eerste milieuvriendelijke papier,
dat alle druktechnieken volledig kan
doorstaan. Het Cyclus-papier, zoals dit
sinds enkele maanden in Nederland
leverbaar is, is in het bezit van maar
liefst drie internationale milieukeurmer
ken: "Der blaue Engel" uit Duitsland, de
Engelse NAPM en de Nordic Swan.
mmm
mm
Mevrouw Sleurink krijgt de eerste doos
Cyclus-papier uit handen van A. Grootenboer
Natuurproduct
Maandagmiddag werd de eerste doos
van het nieuwe papier, geleverd door
drukkerij Rooij Van der Velde, aange
boden aan burgemeester J.G.
Sleurink-Rabbinge, die voorzitster van
het ISGO is. Mevrouw Sleurink zei het
heel belangrijk te vinden om met milieu
zaken bezig te zijn. "Dit is immers een
van de hoofdprioriteiten van het ISGO.
Daarom heeft het ISGO de verplichting
om zelf het goede voorbeeld te geven."
Medewerker C.H. Overweel vulde aan:
"Als er iets mis gaat op milieugebied,
moeten wij bedrijven op de vingers tik
ken. Dat betekent, dat wij in ieder geval
zelf de zaakjes voor elkaar moeten heb
ben."
A. Grootenboer voerde ten slotte het
woord namens drukkerij Rooij Van
der Velde. "We zijn best een beetje trots
op dit papier. Het is namelijk niet alleen
gemaakt van oud papier, ook de manier
waarop het gemaakt wordt is milieu
vriendelijker dan anders en voldoet aan
zeer strenge normen. Het is dus een echt
natuurproduct."
Het ISGO is nu begonnen met een partij
van 20.000 vel briefpapier. In verband
met de nog aanwezige voorraden
'gewoon' papier, zullen enveloppen,
visitekaartjes en kopieerpapier in een
later stadium vervangen worden door
CyclusOffset en CycIusPrint.
De leus "Een beter milieu begint bij
jezelf' is voor het ISGO dus méér dan
een holle kreet.
