Wachtend op des keizers komst
Vlv
Vierhandig oi^elconcert in Sommelsdijk
t
O^^^^
Diplomazwemmen
in 'de Staver'
Evaluatie bele^ngsspel Albeda College Oude Tonge
Napoleon Bonaparte op Goeree-Overflakkee of niet?
wr
P.V. 'De Combinatie'
Biz. 2
EILANDEN-NIEUWS
VRUDAG 21 JUNI 1996
Inleiding
Het vorige seizoen zal het de bezoeker
van het Streekmuseum in Sommelsdijk
niet zijn ontgaan, dat op de bovenste ver
dieping een tentoonstelling was ingericht
rond het thema de "Frans-Bataafse Tijd"
(1795-1813). Onder de tentoongestelde
foto's en archiefstukken bevonden zich
documenten, die duiden op de aanwezig
heid van keizer Napoleon Bonaparte op
Goeree-Overflakkee in de herfst van
1811. Zo is er de kopie uit het doopboek
van de Hervormde Kerk in Ouddorp,
waarin "Zijne Keizerlijke en Koninklijke
Majesteit (Z.K.K.M.), Napoleon Bona
parte, Keizer van Frankrijk en Koning
van Italië" als doopgetuige wordt ver
meld bij de doop van een kind genaamd
Napoleon. Een andere kopie bevat de
toespraak van burgemeester David
Goekoop van Goedereede, gericht tot
Zijne Majesteit. Ook in het gemeentear
chief van Oostflakkee bevinden zich
stukken die wijzen in de richting van een
keizerlijk bezoek. In dit artikel zal nader
worden ingegaan op de vraag of dit al
dan niet heeft plaats gevonden.
Keizerlijk bezoek aan Holland
In september 1811 maakten Napoleon
Bonaparte en zijn echtgenote Marie
Louise zich op voor een bezoek aan de
tot Fransen verheven onderdanen in de
Lage Landen. Via Oostende en Vlissin-
gen (30 september) arriveerde de keizer
in Antwerpen, vanwaar hij verder reisde
naar het noorden. Dit bezoek voerde hem
langs de belangrijkste Hollandse steden
en vestingwerken. Op Overflacquée en
Goedereede (zoals dit eiland in officiële
stukken werd genoemd), gelegen in het
Departement van de Monden van de
Maas, lagen belangrijke verdedigings
werken in het westen en oosten. Bij
Goedereede en Ouddorp bevonden zich
redoutes (veldschansen), kazernes, ge-
schutsbatterijen en kruitmagazijnen, als
mede een garnizoen Franse soldaten. Bij
Ooltgensplaat, was het Fort Duquesne
(nu Fort Prins Frederik) in aanbouw,
omgeven door drie redoutes. Vanuit dit
punt aan het Volkerak kon de scheep
vaart op de route noord-zuid beheerst
worden. Deze op last van Napoleon
gebouwde versterkingen hadden als doel
aan een Engelse invasie het hoofd te
kunnen bieden. Het militaire bedrijf was
Napoleons grote hobby. Hij had dan ook
te kennen gegeven de verdedigingswer
ken in het district de Monden van de
Maas met "hoogstdeszelfs aanwezig
heid" te zullen vereren.
Napoleon verwacht
te Ouddorp en Goedereede
In het gemeentearchief van Goedereede
bevinden zich de Resolutieboeken van
Ouddorp en Goedereede, die de uitgaan
de correspondentie en afkondigingen
bevatten van de maires (burgemeesters).
Daarin lezen we dat reeds op 6 septem
ber 1811 de maire van Ouddorp, J.J.
Grinwis, het volgende bericht had laten
afkondigen (authentieke spelling):
"De Maire van Ouddorp hebbende de tij-
dinghe bekomen, dat Zijne Majesteit de
Keizer en Koning in dit Eiland verwagt
word, gelast bij dezen aan deszelfs
onderhorigen:
Ie om aanstonds ieder voor zijne woning
deszelfs straaten schoon te vegen ende
vuilnis op te ruimen;
2e om op het eerste teken dat de vlaggen
op den toren en het dorpshuis zullen
worden geheschen, de hunne ook uit te
steeken en zulks elk ingezetene zonder
onderscheid;
En ten 3e bij den komst van Z.M. alle
gepaste vreugde en eerbewijzen aan den
dag te leggen."
Op 3 oktober liet de maire van Ouddorp
het bericht uitgaan dat alle wegen in
goede staat gebracht en eventuele hinder
nissen verwijderd moesten worden,
"aangezien het waarschijnlijk is dat
"Z.M. dit eiland met hoogstdeszelfs aan
wezigheid zal vereeren".
Maire David Goekoop van Goedereede
had inmiddels een prachtige rede opge
steld, waarin "de grootste aller Monar
chen" welkom werd geheten. Tevens
nam hij de gelegenheid te baat Zijne
Majesteit te wijzen op het feit dat "deze
kleine stad eens een vermaarde zeehaven
is geweest". In dit document lezen we,
dat hij de keizer verzoekt zijn invloed
aan te wenden om de haven weer bevaar
baar te maken, "ja hoe dezelve door ver
lenging tot aan andere zijde des eilands
ook dan van beide zijden bevaarbaar
zoude kunnen worden". Ook wordt
onder de aandacht van Zijne Majesteit
gebracht dat twee pulver (-kruit) maga
zijnen zich vlak bij een aantal koren-
schuren bevinden. Vandaar het "ootmoe
digst verzoek" deze kruitmagazijnen wat
verder weg te doen plaatsen. Dit alles
namens "de zeer gehoorzame zeer
getrouwe en zeer nederige onderdanen"
van Goedereede.
Voorbereidingen
in Ooltgensplaat
In het gemeentearchief van Oostflakkee
bevindt zich een archiefstuk uit die tijd,
aangeduid als "staat houdende opgave
van de uitgaven gedaan voor de ont
vangst van Napoleon, 1811". Op een
tiental vellen lezen we de in het Frans
gestelde "Note de Dépenses" (Nota der
Uitgaven), voornamelijk ingediend door
timmerlieden, schilders en metselaars,
voor werkzaamheden aan gebouwen,
wegen en bruggen, en voor het aanbren
gen van bijzondere voorzieningen. Het
leeuwendeel van deze gespecificeerde
rekeningen werd gepresenteerd door tim
merman Theodore Heijltjes, die maar
liefst 400 Francs, 73 en een half
Centimes in rekening bracht voor zijn
werkzaamheden. Bijzondere aandacht
werd geschonken aan de versiering van
de gemeente Ooltgensplaat met "guirlan
des" (slingers), "arcs de triomphe"
(triomfbogen) en dergelijke. De lan
dingsplaats aan de haven van Ooltgens
plaat werd in goede staat gebracht en
versierd, opdat de hoge gasten, aange
duid met "Leurs Majestés" (Hunne
Majesteiten; men ging er van uit dat kei
zer en keizerin zouden komen), met
gepast eerbetoon ontvangen konden wor
den.
De reisroute van Napoleon
In de nacht van donderdag 3 op vrijdag 4
oktober 1811 scheepte Napoleon zich
met zijn gevolg van 75 personen in te
Antwerpen met als bestemming
Willemstad. Keizerin Marie Louise ver
trok de volgende morgen vanuit
Antwerpen naar Breda. Op zaterdag 5
oktober zou zij zich weer bij haar gemaal
voegen in Gorinchem, waarheen de
Keizer zich vanuit Dordrecht met zijn
gevolg had begeven.
Volgens C.F. Gijsberti Hodenpijl, die
Napoleons tocht door Nederland heeft
beschreven in het boek Napoleon in
Nederland (Haarlem, 1904), arriveerde
de keizer 's morgens 4 oktober in
Willemstad. Daar aangekomen nam hij
met een kijker de gehele omgeving in
ogenschouw en gaf aanwijzingen voor
de verbetering van de verdedigingswer
ken. Tijdens het nocnmaal (middagmaal)
l
L
-y::>jo y-
'Q.j^A.
- v-A'
l^ ^.u^ J/^Jj-.
J_-.^^.^^/-»^^-^
ijrLy
\!r"^
aan de Voorstraat mocht de maire,
Willem Brand, achter de stoel van Zijne
Majesteit staan om diens eventuele vra
gen te beantwoorden. De kosten van de
maaltijd kwamen voor rekening van de
stad. Na de maaltijd ging Napoleon,
onder vage toezeggingen van een eventu
ele terugkeer naar Willemstad, aan boord
van een sloep die in de haven gereed lag.
Daarmee liet de Keizer zich door matro
zen naar Hellevoetsluis roeien, waar hij
's middags om 2 uur aankwam.
De Dordrechtse Courant van zaterdag 5
oktober 1811 geeft via haar correspon
dent in Hellevoetsluis het volgende
bericht over het bezoek dat de vorige dag
aldaar had plaats gevonden: "Heden
namiddag, omtrent 2 uren, werden wij op
het alleraangenaamste verrast door de
aankomst binnen deze haven van
Z.K.K.M., onzen geliefden monarch
Napoleon de Groote. Daar Z.M. in eene
sloep gezeten, van maar twee andere
vaartuigen, een jacht en een kotter, ver
gezeld was, bevond hoogstdezelve zich
reeds voor de nieuwe haven, alvorens
men iets van deze blijde komst verno
men had. In een ogenblik was alles op de
been, en Z.M. werd op de plegtigste
wijze, onder het losbranden van het
geschut der wallen en de herhaalde toe
juiching van alle de ingezetenen dezer
plaats, het wapperen der vlaggen en het
luiden der klokken ontvangen. De geest
drift, op dezen gedenkwaardigen dag
was treffend, en werd door Z.K.K.M. in
hoogstdeszelfs gewone goedheid opge
merkt en door bewijzen van goedkeuring
te kennen gegeven. Z.M. inspecteerde de
werf, het drooge dok, de keizerlijke vaar
tuigen en de vestingwerken met de
grootste naauwkeurigheid, en hoorde op
de toegevendste wijze de belangen der
militaire, civiele en kerkelijke autoritei
ten, terwijl acht-en-veertig jonge lieden,
zoo van de vrouwelijke als van de man
nelijk kunne, versierd met guiriandes van
bloemen en vlaggen, Z.M., onder het
strooijen van bloemen, en het herhaalde
geroep van "Leve de keizer, leve de
grootste held der wereld" overal volg
den, tot op het oogenblik, dat Z.M.
weder aan boord stapte, en met hoostdes-
zelfs gevolg, overladen van blijken van
liefde en toegenegenheid, uit de haven
geroeid, aan boord van het jagt werd
gcbragt, en onder het losbranden der
stukken van de keizerlijke oorlogsvaar
tuigen de rivier opzeilde".
Hoe vervolgde "de grootste held der
wereld" zijn reis? Genoemde Dor
drechtse Courant meldt hierover: "He
den ogtend [zaterdag 5 oktober] omtrent
zeven uren, had deze stad [Dordrecht]
zeer onverwacht de eer van Z.M., den
Keizer en Koning, binnen hare muren te
zien. Hoogstdeszelve had den nacht aan
boord van het jagt doorgebracht..."
Zaterdag 8 juni is er weer afgezwommen
voor de diploma's A en B en vrijdag 14
juni voor het Teddybeerdiploma.
Hartelijk gefeliciteerd namens het perso
neel van De Staver.
Voor het diploma A zyn dat:
Celine Lugtenburg, Saranda van Putten,
Serine Groeneveld, Michelle v. d. Hoek,
Martin Huizer, Abdihadir Quebdid, Cor
Groen, Nico v. d. Weide, Anne Volwerk,
Moniek v. d. Valk, Stefan de Leeuw,
Jelle Geelhoed, Rianne van Wageningen,
Charlotte de Haan, Saskia Tiggelman,
Dieuwke van Oers, Sabrina van Koute-
ren, Anne Verbeek, C. E. van Bladel,
Marieke Bakker, Pim Mulder, Rianne
Tiggelman, Jente van Holten, Pim C.
Verhagen, Thcrry van Rijen, Gerjanne
Rottier. Mohammed Rashid, Petra Note
boom en Manouk Eenig.
Voor het diploma B zijn dat:
Kawita Ghiraw, Danielle v. d. Linde,
Renda v. d. Vlugt, Rowan Bakker, Wil
lem Maliepaard, Tim v. d. Nieuwendijk,
Marianne Bakker, Robbin Arensman,
Mark de Vos, Henk Ras, Nicky Kroon,
Maarten Tromper, Nadine Comelissen,
Lars Spruyt, Geerte Struyk, Ellen van
Wezel, Nicole Kardux, John de Jager,
Yoni Hoekstra, Henriëtte Klem, Sylvia
de Waard en Bart Blok.
Voor het Teddybeerdiploma zilver
zijn dat:
Margreet de Bruin, lize Stoop, Lisa
Breeman, Wesley Vroegindewey, Akke-
lien Diepenhorst. Sven Schouten, Ivo
Kroon en Jacoliene Braber.
Voor het Teddybeerdiploma goud is
dat: Suzanne v. d. Kooy.
Uitslag van de op 15 juni gehouden
midfondvlucht vanaf Creil (ca. 300
km). De 339 deelnemende duiven wer
den om 6.45 uur gelost met noordoos
tenwind. Eerste duif om 11.04,48 uur.
De uitslag is als volgt:
1. Koese en Zn. 1, 3, 7, 8, 11, 13, 17, 18,
20, 29. 30, 32, 33, 34, 35, 36, 54, 66, 67,
69, 70. 75; C. van 't Veer 2, 25, 49, 50,
55, 56, 72, 78; Mevr. Dubbeld 4, 21, 31,
37, 46, 51, 59, 74; C. Dubbeld 5, 9, 10,
12, 16, 26, 41, 42, 57, 58, 62, 63, 64, 71,
76, 79, 83, 84; D. Vroegindewey en Zn.
6, 27, 52, 73; M. de Blok 14, 19, 22, 23,
24, 28, 45, 60, 68; W. I. Peeman 15, 40;
W. de Vos 38, 81; André v. d. Linde 43;
C. V. d. Weide 44, 53, 80; Gebr. Vroeg
indewey 47, 77; H. Visser 48, 82; A.
Verwers 61,65; J. C. Horseling 85.
Ook Gijsberti Hodenpijl schrijft dat
Napoleons jacht, begeleid door enkele
fregatten, rechtstreeks van Hellevoetsluis
naar Dordrecht voer.
Conclusie
Napoleon Bonaparte is nooit op Goeree-
Overflakkee geweest, al moet hij het wel
hebben zien liggen. In publicaties over
Goeree-Overflakkee in de Franse Tijd
waar een dergelijk bezoek wel wordt
vermeld, is men uitgegaan van op het
eerste gezicht plausibele veronderstellin
gen. Vanuit Gorinchem vervolgde de
Keizer zijn reis naar het noorden. In het
gebied van de Monden van de Maas
heeft hij zich niet meer vertoond. De his
torici H.T. Colenbrander en C.F.
Gijsberti Hodenpijl vermelden de andere
plaatsen en schrijven dat Napoleon op 30
oktober bij Nijmegen Nederland verliet
en via het Rijnland weer terugkeerde
naar Frankrijk, waar hij 11 november
arriveerde op zijn paleis St. Cloud bij
Parijs.
Uit alles blijkt, dat Zijne Majesteit de
plaatselijke autoriteiten volkomen onwe
tend hield over het feit of en hoe hij zou
komen. Het devies luidde: bereidt u hier
op voor.
Het in de inleiding genoemde feit dat
Napoleon doopgetuige zou zijn geweest
in Ouddorp, kan niet op waarheid berus
ten, aangezien deze gebeurtenis zou heb
ben plaatsgevonden op 22 december
1811. Overigens heerste daar toen juist
een dodelijke vorm van dysenterie. Blijft
wel de vraag, wat ds. Samuel Lalau van
Ouddorp van deze vervalsing heeft
geweten. Was er sprake van omkoperij,
chantage, misplaatste goodwill
In zijn zeer lezenswaardig en sociaal
bewogen boek Tussen Kerk en Fort (p.
136-7) concludeert Jo Kosten op basis
van de ingediende rekeningen ten
onrechte dat Napoleon op 4 of 5 oktober
1811 in Ooltgensplaat vertoefde.
Inderdaad vermeldt bovengenoemde
"Nota der Uitgaven" de zorg besteed aan
leden van de Garde van Zijne Majesteit
en het vervoer van twaalf paarden van
deze Garde van Ooltgensplaat naar
Buitensluis in de Hoekse Waard.
Nergens echter lezen we iets over kosten
die betrekking hebben op de aanwezig
heid van "Hoogstdeszelve".
Zo komt Ooltgensplaat de eer toe, welis
waar niet de keizer zelf, maar dan toch in
ieder geval leden van zijn gevolg op
bezoek te hebben gehad. Een schrale
troost? Sommigen trachtten zichzelf te
troosten. Het is dan ook niet toevallig dat
op 18 december de maire van Ooltgens
plaat, W.A. van Gennip, een vermanende
brief ontving van de onder-prefect van
Brielle, Besier. Deze gelastte daarin de
maire op te treden tegen lieden die zich
"dubbel laten betalen voor alles wat
gedaan is voor de staat en de samenle
ving".
Het zou niet lang meer duren of de ster
van de grote Napoleon begon te dalen.
Ruim twee jaar later, op 5 december
1813 plantte de Ooltgensplaatse timmer
man Klaas de Vos de Nederlandse vlag
op het Fort Duquesne, dat spoedig Fort
Prins Frederik zou gaan heten. Het
"Leve de Keizer!" werd weer "Oranje
Boven!"
Met dank aan de heren P.A. Braber en
Mr. H. Scholtens (Goedereede), M. Bos
en P. in 't Veld (Oostflakkee).
PUBLICATIE STREEKMUSEUM
Rinus van Dam
Twee medewerkers van de Rabobank
'West-Flakkee', de heren Hans van
Heemst en Peter Schouten, hebben
samen met de deelnemende MBO-leer-
lingen van het Albeda College te Oude
Tonge het beleggingsspel van de Natio
nale Beurscompetitie geanalyseerd.
De leerlingen hadden voornamelijk (fic
tief) belegd in zogenaamde kwaliteits
fondsen (hoofdfondsen). Van dag tot dag
werden deze fondsen bijgehouden, geno
teerd en met behulp van de computer in
grafieken weergegeven.
De deskundigen van de Rabobank merk
ten op dat de keuze van de fondsen goed
was geweest. Zij prezen de leerlingen
vanwege het feit dat deze in korte tijd
een duidelijke visie hadden ontwikkeld:
kranten werden zeer goed gelezen, trends
in koersontwikkelingen werden bestu
deerd en op basis daarvan werden beslis
singen genomen.
Het resultaat hiervan was een rendement
(exclusief dividend) van meer dan 5% in
één kwartaal.
De heren Van Heemst en Schouten de
den het aanbod belangstellende leerlin
gen voor de volgende beurscompetitie
nader in te wijden in de wereld van op
ties, futures en warrents.
Op D.V. zaterdag 29 juni hopen de
organisten Rinus Verhage en Piet
Westhoeve een concert te verzorgen op
het Meere-orgel in de Ned. Herv. Kerk
te Sommelsdijk. Het is alweer een aan
tal jaren geleden, dat deze organisten
quatre-mains repertoire op het eiland
hebben laten horen en het leek de
Stichting Kerkconcerten 'Goeree-Over
flakkee' - die het evenement organi
seert - langzamerhand weer het goede
moment om deze organisten uit te no
digen. De toegangsprijs bedraagt
ƒ7,50; voor scholieren, CJP- en 65-i-
kaarthouders: 5,00. De kerk is open
vanaf 19.30 uur en het concert begint
om 20.00 uur.
Bij wijze van spreken als opmaat voor de
op handen zijnde zomervakantie, is ge
kozen voor een veelkleurig en zonnig
programma, dat samengesteld is uit 18e
en 19e eeuwse muziek.
Begonnen wordt met twee korte Prelu
diums en fuga's 'für zwei Personen an
einem Clavier' van niemand minder dan
G. F. Handel. Fijne ongecompliceerde
muziek die uitstekend klinkt op het Som-
melsdijkse orgel.
Wanneer we nu naar bijvoorbeeld de
Brandenburgse Concerten van de grote J.
S. Bach willen luisteren dan kunnen we
naar een concertgebouw gaan waar deze
muziek in een serie geprogrammeerd is
of - veel gemakkelijker - we zetten een
CD op. In vorige eeuwen werd deze mu
ziek spaarzamelijk in de concertgebou
wen uitgevoerd en als men er al naar toe
ging dan moest men er in veel gevallen
een langdurige reis voor over hebben.
Geluidsdragers bestonden niet en als
men deze muziek in de huiskamer wilde
horen dan zat er niets anders op dan het
maar zelf te spelen. Echter in je eentje
vorm je geen heel orkest. Met z'n tweeën
aan het klavier zijn er al veel meer mo
gelijkheden om de vele noten van een or
kestpartituur te laten klinken. Daarom
besloten vele grote en kleine componis
ten om orkestwerken van voorgangers en
ook van henzelf te arrangeren voor kla
vier. Bekend is dat Max Reger een grote
bewondering voor Bach koesterde. 'Bach
ist Anfang und Ende aller Musik'. En, u
voelt het al aankomen, op de concert
avond kunt u luisteren naar een arrange
ment van zijn hand van het eerste Bran
denburgse Concert in F, BWV 1046 van
Bach. Het is werkelijk een bijzondere
ervaring om deze prachtige muziek op
orgel te horen.
Naast de arrangementspraktijk had bij
voorbeeld de Weense adel uit het eind
van de 18e eeuw ook behoefte aan nieuw-
gecomponeerde gelegenheidsmuziek
voor feesten, herdenkingen of huiscon-
certen. Opdrachten hiervoor waren een
belangrijke bron van inkomsten voor de
componisten. Tot dit genre behoren Mo-
zarts 'Kleine Nachtmusik' voor strijkor
kest en Beethovens Sextet voor blazers.
Ook deze werken klinken in arrangement
voor orgel.
Uiteraard is er ook muziek rechtstreeks
voor orgel quatre mains geschreven.
Naast het genoemde werk van Handsl
hoort u, voor wat dit betreft, een fuga van
Kellner en een fantasie van Hesse; met
name het werk van Hesse is een imposante
afsluiting van deze orgelbespeling.
Rinus Verhage en Piet Westhoeve stu
deerden beide orgel (Uitvoerend Musi
cus) aan het Rotterdams Conservatorium
bij Arie J. Keijzer. In de loop der jaren
werd al veel repertoire voor orgel-vier
handig op divei^e concerten uitgevoerd.
Muziek die steeds kon rekenen op ent
housiaste reacties van het publiek. De
concertgevers en de organisatoren hopen
op uw aanwezigheid die hen zeer zal aan
moedigen.
Napoleon Bonaparte,
Keizer der Fransen en Koning van Italië.
Stoep waarmee hel Keizerlijke gezelschap zich verplaatste over de Hollandse rivieren
(naar een aquarel van M Schuman en J.C. Schotel).
rj
L^
'034^
fa J^^
C^A. y^^Tr.
d^iZTiif/^
,.V-
.t.
A, aJi'Js -.j^^y-
X^ 4.-a».^.yi
-^^
ex.-
Xt». \^//aiar{ifH.\------;-
Uê£h*
J4
/fiJi^T. c^
Laatste bladzijde uil hel Doopboek der Nederlands Hervormde Kerk Ie Ouddorp van hel jaar 1811; waar op 22 december een kind genaamd Napoleon werd
gedoopt. In de rechter kolom staal Keizer Napoleon vermeld als getuige. Het betreffende gedeelte is met een strook wit aan weerszijde gemarkeerd. De tekst luidt:
1811: Kinderen: Ouders:
geb. 19 Nov Een zoon Napoleon Vader Ernst Charles Augusie Leschen
ged. 22 Dec. Adjud. Majoor 2e Bat.4e Reg. Etranger.
Moeder Jeannelte Louise Brandes.
Getuigen: Zijne Keizerlijke en Koninklijke Majesteit Napoleon, Keizer der Franschen en Koning van Italië.
Luchijoto van het Fori DuquesnelFnns rttuci ik ic ijuitgensplaat.
Uit: Van Westvoorne lol St. Adolfsland, De Motte.
