J
^7
Kerst- en Nieuwjaarsgroeten
ROGOS
Hf&tori&oh Btmatmeubilair \n hAlddelharr\iB{2)
HDG
bis
omroep
flakkee verhuizingen b.v.
Opbrengst voor Stichting
Dorpsgemeenschap
Nieuwe Tonge
Texaco Service Stations
Carwashcentra Jac. de Gast
Abonneert U op
Eilanden-Nieuws
m\
Biz. 2
EILANDEN-NIEUWS
VRIJDAG 15 DECEMBER 1995
In de duistere (late) Middeleeuwen
was het 's nachts aardedonker.
Eerst in de tweede helft van de
zeventiende eeuw ging men er hier
en daar toe over om een stad syste
matisch te voorzien van straatver
lichting. We moeten ons hier niet
teveel van voorstellen. De lan
taarns werden eerst op een houten
paal geplaatst, later werden deze
palen vervangen door een ijzeren
exemplaar of soms ook door hard
steen. In onze tyden wordt ook wel
beton of aluminium toegepast. In
de eerste lantaarns brandde een
kaars. Jan van der Heijden (o.m.
de uitvinder van de brandspuit)
ontwikkelde in het midden van de
zeventiende eeuw een nieuw type
verlichting, namelijk op raapolie.
Naast straatverlichting was licht
ook een baken voor de scheeps
vaart. Verschillende van dergelijke
lichtbakens of vuurtorens hebben
nabij de Middelharnisse haven
gestaan.
Lichtbakens
Op 14 februari 1682 verschenen de
stuurlieden en vissers van Middelhamis
ten raadhuize om te spreken over de
nodicheijt ontrent het wederopregten van
't vervalle vierbaecken ende dat daerbij
nogh een tweede vereijste Het
gemeentebestuur zegde toe om het ver
vallen vuurbaken op kosten van de plaat
selijke visafslag te repareren. Het nieuwe
(tweede) lichtbaken kwam te staan op de
Oostdijk en moest worden betaald door
de stuurlieden en vissers, alsmede
bij deselve een off twee persoonen
gestelt te werden omme 't ligt in beijde
vierbaeckens te ontsteken Verder
werd bepaald, dat het dorpsbestuur de
kosten van de verlichting op zich zou
nemen, plus de helft van de onderhouds
kosten. Als tegenprestatie deden de vis
sers afstand van hun recht op de twee
tonnen bier. De pachter van de visafslag
was volgens oud gebruik namelijk ver
plicht, dat hij op de dag van de verhuring
van de afslag de vissers moest lae-
ten consumeren eene tonne pharo
Pharo was een soort Vlaams bier (later
was deze ene ton niet genoeg voor de
dorstige visserskeien en moesten er twee
tonnen worden aangevoerd). De vissers
moesten het dus voortaan zonder dit gra
tis bier doen, maar ze hadden dan ook
geen omkijken meer naar de vuurbakens.
Het drinkgelag werd echter in 1701 weer
in ere hersteld. Door de verlenging van
de haven in 1759 werd dit baken overbo
dig, waarna het dan ook niet meer in
stand diende te worden gehouden. Het is
nog wel te zien op "Het Laantje van
Middelhamis". Naderhand werden er
lichtbakens op het havenhoofd opgericht.
Hierover is weinig bekend.
Lantaarns langs haven
Op het verzoek van de meeste vissers en
stuuriieden van Middelhamis werden in
Oorlogsmonument geflankeerd door paddestoelen.
Deze vraag- en antwoord-rubriek staat geheel ten dienste van de lezer
die er kosteloos gebruik van kan maken. Uw vragen op velerlei gebied
kunt u sturen aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Postbus 8, 3240 AA
Middelhamis, met in de linkerbovenhoek 'Vragen-rubriek' vermeld.
De vragen worden door deskundigen beantwoord en zullen binnen
enkele weken na de inzending compleet met antwoord in deze rubriek
worden gepubliceerd.
Twee stephanotisplanten zijn mooi uit
gelopen, maar bloeien? Ho maar. De
bladeren worden geel en vallen af. Ik
sluit een paar blaadjes bij. Ze staan voor
een raam op het noorden, boven de ver
warming. Wat doe ik verkeerd?
Antwoord: Van de stephanotis is be
kend dat de bladeren kunnen vergelen
tengevolge van fysiologische afwijkin
gen, dat wil zeggen dat het evenwicht
tussen voedingsstoffen, temperatuur,
licht en lucht is verstoord. Van belang is
bijvoorbeeld de regelmatige watergift die
aangepast moet zijn aan het groeistadium
van de plant. Te veel of te weinig water
leidt tot afwijkingen. Bemesting moet
zorgen voor voldoende mineralen, een te
vochtige lucht leidt tot oedeem en schim
mel, te droge lucht tot slechte groei en
knopval. Het gaat er nu om, het gewens
te evenwicht te herstellen, waarbij kan
worden begonnen met nieuwe potgrond;
dan de plant inkorten en regelmatig gie
ten. Nooit water op het schoteltje laten
staan. Vanaf februari eenmaal per maand
een beetje mest geven, oppassen voor
felle zon en temperatuurschommelingen.
mnintuiNG mHM
Wanneer of waarmee begon de Moham
medaanse jaartelling
Antwoord: Met de verhuizing van de
profeet Mohammed van zijn geboorte
stad Mekka naar Jathirb, later Madinat
al-Nabi (stad van de profeet) of kortweg
al-Madina (bij ons Medina) genoemd, op
16 juli volgens de Juliaanse kalender, en
september volgens later berekening, van
het jaar 622 na Chr.
MttHMtM VOOa KCflSTtMIi?
Waarom stuurt men elkaar nu juist tegen
Kerstmis relatiegeschenken en soms
komplete pakketten? Wat is de achter
grond van die vrijgevigheid bij handela
ren en bedrijven?
Antwoord: Het geven van geschenken is
al zo oud als de mensheid. Eva gaf
Adam al een appel. De oudste volkeren
boden hun goden offers aan. Een jonge
man klopte met iets moois aan bij de
ouders van een meisje om hun dochter
tot bruid te verkrijgen. U kent de verha
len over onze zeevaarders die op hun rei
zen naar Afrika spiegeltjes en gekleurde
kralen meenamen voor de inlanders. Di
plomaten brachten juist erg kostbare ca
deaus mee voor de afgevaardigden van
de regeringen die zij te vriend wilden
houden. Bedrijven pogen hun cliënten
met relatiegeschenken gunstig(er) te
stemmen, zodat zij klant blijven of (nog)
grotere bestellingen gaan doen. Dat zo
veel attenties met Kerstmis worden aan
geboden, is nog een uitvloeisel van een
oud bijgeloof, dat je het nieuwe jaar
goed biégint als je dan iets ontvangt, of
allerlei nieuwe dingen of een flinke win
tervoorraad in huis hebt. Vandaar ook de
extra traktaties als oliebollen, appelbeig-
nets, duivekater, nieuwjaarsfooien enz.
Het verzenden van de grote geschenken
is echter vervroegd, omdat de eigen bo
den en koeriers uit vroeger tijden zijn
vervangen door de posterijen die 't in de
laatste week van het jaar zo druk hebben,
dat de pakjes te lang né Nieuwjaar arri
veerden. En nadat het geven van kerst
cadeaus in familieverband uit het buiten
land naar ons volkje overwoei, is het re
latiegeschenk soms uitgegroeid tot een
kompleet kerstpakket.
1708 rond de haven een zestal lantaarns
geplaatst: alle stierluyden, ventja
gers, marktschippers, gene vaertuygen
uytgesondert varende uyt dese haven,
mitsgaders allen anderen die aen de
hoofden, bermen ende havens deser pla-
etse komen te meeren, ofte voor deselvi-
ge komen op 't vlodt daerbuijten komen
te anckeren, voor de voom(oemde) lan
taarns oly, viergelt, het onderhouden van
dien ende de verdere onkosten deswegen
vallende, sullen moeten betalen 6 stuy-
vers ten behoeve van den dorpe van
Middelhamis voorn(oemd) jaarlykx,
welke 6 stuyvers sullen moeten werden
betaelt aen onsen collecteur Gerrit
Cornelisz. Koninck was de eerste lan
taarnopsteker. Het dorp moest zorgdra
gen voor d' oly ende cattoen ofte
lemmet Hij was belast met de
inning van de voorschreven zes stuivers
per schip en moest deselvige lan-
teemen ende glasen alle 24 uren schoon
maken ende afwissen, dat de glasen hel
der ende niet verdooft en sijn, welcke
wisserd hij op sijn kosten moet leveren
Voor deze werkzaamheden
voor een jaer, te weten van prima Octo
ber tot half maert sal genieten voor den
dienst voom(oemd) eens een somme van
25,- En wanneer half maart geko
men was soo sal hij, met behulp
van den boode ende heeren dienaers de
lantaarns van de staken moeten afdoen
ende brengen op den dorpshuijse
Er is niets nieuws onder de zon wordt
weleens gezegd, en terecht. We klagen
tegenwoordig over vandalisme, maar
vroeger ondervond men hiervan even
eens de nodige hinder. De lantaarns
langs de haven waren nog maar goed en
wel geplaatst, of het dorpsbestuur moest
constateren, dat verscheijde men-
schen soo oude als jonge, door een boose
moetwil ende baldadichheijt de glaesen
van de lanteemen staande op verscheijde
plaatsen op 't hooft ende de haven van
de kaije alhier, aldaer geset tot common-
diteijt van de binnen- en buijtenvaertuij-
gen, komen uijt te smijten Degene
die een lantaarn en/of de staak waarop zij
stond, beschadigde kon rekenen op een
fikse boete van maar liefst 25,- en
moest daarenboven voor de reparatiekos-
ten opdraaien. Wie hieraan niet binnen
24 uren had voldaan, werd in de gijselka-
mer onder het raadhuis op water en
brood gezet.
In 1778 verliep het aansteken van de lan
taarns niet naar wens. Men vond, dat
het de ordre en gerijf der goede bur
gerij vordert, dat zulks altoos op, een ega-
elen voet en ten behoorlijker tijd werd
gedaen Hiertoe bepaalde men
dat voortaen het aensteeken van alle de
voorn(oemde) lantaernen, zoo binnen
deezen dorpe als open langs de kaeij en
haven, zal moeten worden begonnen met
den derden avond na de volle maen en
daeremeede aengehouden en gecontinu
eerd tot den zesden avond na de nieuwe
maen (dienzelfden avond daer nog onder
begreepen) en dat des winters van den
eersten October tot den 21 maert daaraen-
volgende; werdende de resp. lantaema-
ensteekers geordoimeerd omme zig hier
na preciselijk te reguleeren en gedrae-
gen".
In 1782 werd de lantaarnopsteker
Cornells Kalle wegens ouderdom ver
vangen door Jacob Bastiaensz. van Ek.
Hij was belast met het aensteeken
der lantaernen aen de Voorstraet, kerk-
hoff, Kerkenring, op den Westdijk en in
de Nieuwstraat
Aansluiting gasfabriek
In oktober 1880 sloot de gemeente een
contract af met Jan Vis Czn, eigenaar
van de gasfabriek te Middelhamis, aan
gaande de levering van steenkolengas
ten dienste van de straatverlichting. Men
kwam overeen: "dat de aanbesteding zal
geschieden voor den tijd van vijf jaren,
dat adressant aanbiedt, om ten behoeve
der straatverlichting dezer gemeente te
leveren: voor eene vlam van 54 cm
oppervlakte 2 cent, 48 cm 1 7/8 cent en
Gaat u maar rustig
slapen. Wij verhuizen
uw meubelen als eieren.
Ten bate van de flnanciën van de Stich
ting Dorpsgemeenschap te Nieuwe
Tonge werd er op zaterdag 9 december
een Kerstmarkt georganiseerd door de
dames Lenie Mackloet, Atie Bruggeman,
Greet Bakker en de leidster Lia Brugge-
man.
Wat is in weerberichten het verschil tus
sen een lichte vorst en een matige vorst?
Antwoord: Van lichte vorst spreken
weerkundigen als de temperatuur tussen
nul en vijf graden Celcius onder nul
blijft, en van matige vorst als de thermo
meters tussen -5 en -10 °C blijven aan
wijzen. Van -10 tot -15 °C wordt het
strenge, en bij -15 °C of méér: zeer
strenge vorst.
KMHiEM OOUEN
Omdat veel kaarsen gaan walmen of een
onaangename lucht verspreiden als ik ze
uitblaas, tussen mijn vingers uitknijp, of
met zo'n ouderwetse kaarsendover doof,
is mijn vraag of u een betere methode
kent.
Antwoord: Er zijn mensen die de geur
van nagloeiende pitten vinden passen bij
de sfeer van kerk en kerstfeest, maar
anderen verafschuwen die lucht. U kunt
dat walmen echter voorkómen door de
brandende pit met een stomp voorwerp
ineens ónder het gesmolten kaarsvet bo
venop die kaars te duwen. Steekt u de
kaarsen weer aan, haal dan eerst met de
lucifer die pit omhoog.
XP or PX1
Op kerkboeken, prenten en in oude ker
ken zie je vaak dat monogram van de P
die met een lange stok door een X steekt.
Je hoort daar verschillende uitleggingen
van. Wat betekenen die letters nu werke
lijk?
Antwoord: De eerste Christenen ge
bruikten nog veel Griekse aanduidingen.
Denk maar aan ons 'Kyrie eléison'
(Heer, erbarm U). Die X is de Griekse
hoofdletter voor de g-klank, en wat u
voor onze P aanziet, is in feite de Griek
se R. Tezamen stonden zij voor CHR,
de beginletters van Christus. Maar in
Rome, waar latijn gesproken werd, ver
taalde men dat monogram als Px en gaf
het de betekenis van het latijnse woord
pax (- vrede).
Het is een goed geslaagde aktie gewor
den met een mooi resultaat voor de
Stichting. Namens het bestuur willen wij
dit comité en alle andere help(st)ers har
telijk bedanken voor het slagen van deze
Kerstmarkt.
Een woord van dank aan de standhoud
ster Ria Olthuis, welke de gehele op
brengst van die dag aan de Stichting
schonk, ook zij vermeld de Rabobank
Nieuwe Tonge, voor het mooie bedrag
als sponsoring gegeven.
Er werd een grote verloting gehouden,
waarvan de uitslag als volgt is:
Ie prijs no. 1302; 2e prijs no. 1299; 3e
prijs no. 1746; 4e prijs no. 1671; 5e prijs
no. 1430 en 6e prijs no. 1806.
De prijswinnaars hebben inmiddels hun
prijs al afgehaald. Het winnende lot voor
de boodschappenmand was no. 581.
Uitslag kleurplaatwedstrijd: tot 10 jaar
Tamara Looy; tot 6 jaar Xena Evers en
Vincent Polleman won als 1-jarige ook
een prijs.
Namens het bestuur van de Stichting
Voorzitten H. Brooshoofd.
Secretaris: J. L. Th. Huijsen.
Korteweegje 41-45, Dirksland
Industrieweg 50, Middelhamis
Twee moderne TEXACO stations met
uniek Carwashcentra bieden hun klanten
alles op het gebied van tanken, wassen
en shoppen. Alle brandstoffen (ook LPG
en Mix) en een 24-uur tankautomaat
voor alle passen, ook bank en giro op het
station in Middelhamis.
Om af te rekenen zonder kontant geld is
er de gratis JG-Card die de klant veel
voordeel biedt, zoals 42 gulden adminis
tratievoordeel per jaar bij automatische
incasso.
Altijd 10% korting op wastarieven bij
betaling met de JG-Card, en kortingen
bij een vijftiental andere bedrijven op
vertoon van uw JG-Card.
Let op: als u tussen 15 en 23 december
een gratis JG-Card aanvraagt ontvangt u
een heerlijke KERSTSTOL gratis bij
bakkerij C. v. d. Spoel in Middelhamis.
Vraag voor informatie de aanvraag infor
matiefolder en zie kabelkrant Goeree-
Overflakkee teletext pagina 376, of bel
ons kantoor (0187) 601122.
M
Gaslamp aan gevel van apotheek Teepe op het Zandpad.
Lantaarnpaal op houten paal.
30 cm 1 3/4 cent, alles per uur brandens,
daartoe de aanwezige lantaarns kosteloos
te gebruiken, doch dat die, benevens de
beugels en palen en de later bijkomenden
het eigendom zijn en blijven der
gemeente en dat het onderhoud daarvan
voor rekening van den aannemer zal zijn,
tegen vergoeding door de gemeente
eener som van 50,- jaarlijks en dat
eene geheele vemieuwing dier voorwer
pen ten laste der gemeente is, indien die
vemieuwing noodig wordt geoordeeld;
dat de aannemer wordt vergund het leg
gen of vernieuwen van gasbuizen in de
straten, waarvoor van hem geene vergoe
ding zal worden gevorderd; dat bij expi
ratie van het contract of opheffing der
fabriek de alsdan in de straten aanwezige
gasbuizen niet mogen worden uitgebro
ken; dat het opbreken van straten, noodig
tot het leggen of herstellen van gasbui
zen door en voor diens rekening door
hem weder zullen worden ingestraat, op
de wijze door burgemeester en wethou
ders te bepalen en dat de tekort komende
plavei alsmede voor rekening van den
aannemer is. Overwegende, dat het wen-
schelijk is, om in het belang der gemeen
te voor eene goede en geregelde straat
verlichting, bovenstaand aanbod aan te
nemen, vermits daardoor goed licht - dat
niet uitwaait - wordt verkregen en alzoo
beter is dan met petfoleum en voor wei
nig meer kosten".
Electrisch licht
Na de komst van de Electriciteits Maat-,
schappij Goeree-Overflakkee (EMGO)
in 1930, ging men langzaamaan over op
electrische straatverlichting. Hierdoor
kwam de lantaarnopsteker op straat te
staan. De vormgeving van deze verlich
tingsarmaturen waren nogal trendgevoe
lig. In de loop der jaren verschenen
diverse soorten lantaarnpalen binnen de
gemeente. Tegenwoordig zijn de meeste
palen van eenzelfde soort, en zijn de
oude palen verdwenen. In de oude kern
van het dorp werden in de jaren zeventig
"antieke" lantaams geplaatst.
In 1956 verrezen een tweetal opmerkelij
ke lantaams op het Louis Bouwmeester
plein. Het waren twee stenen paddestoe
len, die aan de onderzijde waren voor
zien van verlichting. Ook op de
Sommelsdijkse Wurft werden - na een
reconstmctie aan het eind van de jaren
vijftig - drie van dergelijke paddestoelen
geplaatst. In 1979 werden de twee pad
destoelen op het Louis Bouwmeester
plein helaas verwijderd.
Onlangs heeft de gemeenteraad besloten
dat langs een aantal wegen lantaampalen
mogen worden voorzien van reclamebor
den. Of dit de schoonheid van het dorp
ten goede komt; we zullen zien.
(wordt vervolgd)
Middelhamis
Jan Both
Ook dit jaar wil RADIO ROGOS, de
omroep voor het verzorgingshuis 'De
Goede Ree', de bejaardenhuisvesting 'Het
Oudeland' en het verpleeghuis 'De
Samaritaan', de bevolking van het eiland
Goeree-Overflakkee in de gelegenheid
stellen een kerst- of nieuwjaarswens aan
te bieden.
Het is gebleken dat een warm en meele
vend gebaar d.m.v. een grammofoonplaat
of een wens door onze bewoners bijzon
der wordt gewaardeerd. Het is prettig te
weten dat ook anderen om ons heen aan onze bewoners denken. Ook kerst- en
nieuwjaarswensen voor het personeel zijn van harte welkom.
Door onderstaande bon in te vullen en op te sturen naar het verpleeghuis en/of af
te geven aan de beide recepties respektlevelijk 'De Goede Ree' of 'De
Samaritaan' doet u ook mee aan het welslagen van een fijne radio-uitzending spe
ciaal bestemd voor onze bewoners.
Of bellen (0187) 488200 of 484986.
BON
Aanvraag voor mw/dhr:
Afdeling/kamemummer:
of adres Oudeland
Aangevraagd door.
Adres:
Woonplaats:
Eerste keuze:
Tweede keuze:
De plaat is bestemd voor kerst-/nieuwjaarsuitzendingen, event,
kerstwens/nieuwjaarswens
Bij voorbaat dank. Graag inleveren of opsturen voor 22 december voor de kerst
uitzending of 29 december voor de nieuwjaarsuitzending aan Radio Rogos, Kon.
Julianaweg 59,3245 KA Sommelsdijk.
=*Jt -_^iw(-'^-*V^
V><BiKBOE Middelhamis Hellevoetsluis Zierlluee Oud-Beijerland
VBJHUZBtS Tel (0187)482188 Tel. (0181)320016 Tel. (0111) 413163 Tel. (0186)613624
