EHIVI1DEI1-l1IEmi/5
Historie Sommeisdijlcse Kerligraciit
Zestig jaar samen, in goede en Iwade dagen
GBS plaatst Bijbels
in gevangenissen
Schitterende afsluiting van het piratenkamp
Kleurige expositie
van herkenning
en lierinnering
Publikatie Stichting Kerkgracht Sommelsdijk:
(Mm. rrn—rnrrr—r-ni i t r
3e Blad
VRIJDAG 23 JUNI 1995
No. 6411
(4)
Hoe zag de kerkgracht er nu pre
cies uit? Aan de hand van een
tweetal bestekken uit 1747 wil ik u
hierover meer te weten laten ko
men. Wat was er in 1747 gaande?
Reeds enige jaren daarvoor was de
wens van de Magistraat om de
houten beschoeiing aan de straat-
zijde te vervangen door een stenen
kaaimuur.
Aanbrengen kaaimuur
In de vergadering van de Magistraat van
10 november 1745 bracht baljuw en dijk
graaf Hobius de Krijger het volgende ter
tafel: dat reeds in den gepasseer-
den jare was vastgesteld de vervallen
boute kaijssels aan de kerkgraften aff te
breken ende in plaats vandien te maken
steene mueren. Dog dat het zelve om
verscheijde redenen was uijtgesteld, is
goetgevonden ende geresolteert dat het
voors(chreven) werk zal worden gemaekt
in den aanstaanden jare, te beginnen zoo
vroeg in het voorjaar als mogelijk is, dat
tot dien eijnde voor den metselaar zullen
worden geschreven het noodige bestek
voor soo veel aangaat den arbeijdsloon
van verleggen der steen met hetgene
daartoe behoort, ende de matrialen bij
den thesaurier gekogt ende versorgt wor
den In april/mei 1747 vond de
aanbesteding plaats van het timmer- en
metselwerk.
Het timmerwerk
Allereerst het arbeijdsloon van tim
merwerk met de leverantie van alle de
spijkers, noodig voor het maken van een
fondament tot het stellen van een muer
ter afschoeijing van de straat aan de
kerkgraften Het totale werk was
verdeeld in vier gedeelten, waarvan de
eerste begon achter het huis van schepen
Leendert Alebeecq en strekkende van
daar tot tegen de stenen dam. Het tweede
gedeelte, strekkende van de voorschre
ven dam tot tegen de paardendrank.
Het derde gedeelte, strekkende van de
andere drank tot tegen de tweede stenen
dam. En tenslotte het vierde gedeelte,
strekkende van de voorschreven dam tot
tegen de houttuin van Jan Havestad.
Op de plaats van het bestaande bruggetje
- tussen de twee paardendranken -
moest een nieuwe stenen dam worden
gelegd, waarvoor de timmerman het fon
dament (25 a 26 palen) moest maken.
Voor het gehele werk moesten circa 166
palen de grond in.
De aannemer was tevens belast met het
slopen en spijkerschoon maken van de
aanwezige landvesten, gordingen en plan
ken, waarvan het merendeel weer kon
worden hergebruikt. Vervolgens
zal nauwkeurig worden geëxamineert off
het mogelijk is, dat de palen van het
oude kaijssel die staan blijven nog dieper
in den grond konden worden ingeslagen
ende zoo ja, zal den aannemer alle de
palen die er jegenwoordig staan affzagen
op eene proportioneerde hoogte boven
den ouden grond, welke hoogte off
anders de lengte van de palen bij gissin-
ge word bepaalt op omtrent 3 voet, ende
alsdan alle deselve palen met een zware
handheij tot op de begeerde diepte in den
grond slaan, zooals geordonnert zal wor
den De palen tot de voorschreve
grondslagen aldus gesteld zijnde, zal den
aannemer op deselve leggen een fonda
ment plank, breed 16 a 17 duijm, dik 2
duijm, die door de heeren besteders zal
gelevert worden; deselve van voren regt-
maken, op de palen netjes passen dat se
overal draagt, en vastspijkkeren zooals 't
vereijst, ten minsten met een 5 duijm
spijkker op elke paal. Voorts op deselve
plankenden ter lengte van een steen van
den voorkant derselver spijkkeren een
dubbelde lat mede met spijkkers van
bequame lengte vastgemaakt, niet wijder
dan één voet van den anderen, ofte
zoodanig als men ordineren zal
Het hout werd geleverd door het dorps-
bestuur zoowel oudals nieuw hout,
zonder exeptie. Zullen hetzelve leveren
in de schuijt aan de kant van de kaaij,
wanneer den aannemer hetzelve zal moe
ten lossen en op de kaijwerken het oude
hout is gelegen in des landshuijs, van
waar den aannemer hetzelve oude en
nieuwe hout zal moeten affhalen en op
het werk brengen. Het hout dat over
schiet sal den aannemer wederom in het
's landshuijs brengen off op een plaats
van gelijke distantie daar hem geordon-
neert zal worden, zulks dat gene kortelin-
ge nog spaanders groot off kleijn ten zij
nen behoeve komen zullen
De timmerman was verplicht zorg
te dragen dat het eerste gedeelte van den
grondslag volkomen opgemaakt zij,
wanneer den metzelaar beginnen zal te
werken, 't geen bepaalt is op den 26 junij
naastkomende; ende zoo spoedig met de
rest voortgaan dat den metzelaar niet
behoeve te wagten, op poene van ver-
Op vrijdagmiddag 16 juni was het groot feest voor de hoogste groepen van de C.N.S.
Zomeriand uit Stellendam. Na een koud en regenachtig kamp werden de kinderen met
busjes opgehaald van camping 'Toppershoedje' te Ouddorp. Ze werden naar de haven
van Stellendam gebracht, waar de kotter S.L. 6 van de familie Brinkman klaar lag om
uit te varen. Nico en Corrie Troost en hun bemanning zijn met ons een stuk het Ha
ringvliet opgevaren. Met de piratenvlag in de top van de 'Dina Cornelia' hebben we
genoten van de tocht en de lekkere dingen die de kinderen en begeleiding aan boord
kregen. Bij terugkomst stonden de ouders ons op de kade op te wachten. Wij willen
de families Brinkman en Troost hartelijk bedanken voor deze prachtige verrassing.
goeding van den schade off verlet, die
door mancquement in het opmaken van
het werk zoude konnen worden veroir-
saakt
Het werk werd aangenomen door Jacob
Mattheusz. Groenendijk voor een som
van 54,-. Zijn borgen waren Dirk Ka-
bos en Pieter Dubbeld.
Het metselwerk
Verder werd aanbesteed: den ar
beijdsloon tot het maken van een steene
muere off kaijssel aan de kerkgraften
ende mitsdien het verleggen van de steen
daar toe noodig, gerekend bij het duij-
sent ende alles gecalculeert na de We-
selse mate van 11 duijmen in de voet
Er moest een kalkhok worden op
gericht omme daarin de kalk en
tras beslagen en verbouwen te konnen
worden Hij moest al de kalk
ziften door een zeeff met wijder gaten als
een tarruw zeeff Vanzelfsprekend
moest zuiver waterpas en alles
gewerkt in goet kruijsverband, zat en
digt in een sloot voegen. Boven op het
muerwerk zal hij leggen een rollage dik,
één steen ende breet 2 steen in zulken
orderen dat die doceert na het beloop van
de straat off nog meer zooals hem geor-
donneert zal worden. Verwerkende noijt
anders jls steen die bequaam en genoeg
is nat gemaakt Den aannemer zal al
het werk dat den dag beschijnt van buij-
ten glat werken en ter behoorlijker tijd
met een voegyser digt vol zetten
De aannemer kreeg ook opdracht om te
maken een nieuwe steenen dam ter
plaatse daar de brugge jegenwoordig
legt, lang zijnde omtrent 23 voet In
de midden van den dam zal hij maken
een heule ten wijte van 3 voet en zoo
hoog als geordonneert zal worden. Daar
over werken een boog, half rond, daartoe
hem het formeel gelevert worden zal, op
het zuijdwest eijnde en wel aan de west
zijde van den dam zal hij een steene
vleuk maken, raijende na den paarden
drank Boven op den dam, offwel op
het muerwerk, zal hij maken ten weder
zijden een muere ter hoogte van omtrent
3 voet, dik VA steen tot schutsels daar
bovenop een roeff zetten zoo ende gelijk
vereijst Aan weerzijden van de
dam werd dus een muurtje van ca. 85
cm. hoog gemetseld. Bij een 'vleuk'
moeten we denken aan een soort afschei
ding.
De heeren besteders zullen den
steen, kalk, tras en zant leveren met de
schuijt aan de kant van de Kaij. Als wan
neer den aannemer deselve wanneer se
gearriveert zullen zijn, aanstonds zonder
vertoeven zal moeten lossen off doen
lossen en voorts op het werk brengen ter
plaatse en alwaar vereijst Het ge
heel moest worden opgeleverd vóór 15
augustus 1747.
De aannemer zal alles moeten
maken op eijgen consumptie, zonder dat
de heeren besteders tot het geven van
eenigen foijen off drinckebieren zig ver-
pligten willen, directelijk off indirecte-
lijk Het werk werd overigens aan
genomen door Gerrit van der Schenk
voor een som van twee gulden en twee
stuivers voor iedere duizend te verwer
ken stenen. Als borgen traden op Sr.
Frans Hoogwerff en Dirk Wouterse van
Gogh.
Of de nieuwe dam wel is uitgevoerd, is
niet helemaal zeker. I. Tirion schreef
namelijk in 1751/53: Agter de
kerk, aan de zuidzyde, en op beide de
einden, is een aanzienlyk kerkhof, met
schoone ypenboomen beplant, omvangen
met een graft van omtrent twintig voeten
wyd. Over een houten brug, en door
twee steenen dammen, komt men op een
straat, den Kerkering genaamd, beplant
met plat geschooren ypenboomen, die
eene bekoorlyke vertooning maaken
De oudste kadastrale minuutkaart
(uit 1826) geeft wel de beide bestaande
dammen weer, maar niet de in 1747
nieuw aan te leggen dam. Wellicht dat
archeologisch onderzoek ter plekke hier
over enige duidelijkheid kan geven. De
dammen lagen overigens ongeveer
tegenover de huidige panden Enkele
Ring 21 en 59. (wordt vervolgd)
Jan Both,
secretaris St. Kerkgracht
Samenspel FlaJcJieese
Zaterdagvliegers
Bovenstaande postduivenorganisatie
nam op 17 juni 1995 deel aan een wed-
vlucht vanuit Laferte Bernard. Af
stand 470 km. In concours waren 981
duiven die om 06.45 uur met Zuid
westen wind gelost werden.
De eerste duif arriveerde om 12.16.21
uur en haalde een snelheid van 1418.00
m.p.min. De gedetaileerde uitslag luidt:
J. P. Keymel 1; J. Akershoek 2; J. Kley-
nenberg 3, 6; C. Kleyn 4; J. de Blok 5;
A. J. A. Volaart 7; J. K. van Wijk 8; J. P-
Plooster 9; H. Kleyn 10, 11; J. Kievit 12;
J. A. Koppelman 13; K. Meyer 14; M.
Melissant en Zoon 15; J. Heriaar 16, 20;
Jac. Plooster 17; C. Grootenboer 18;
Groenendijk-Nimwegen 19; J. N. Troost
21; J. L. Troost 22; J. Westdijk 23; J. C.
Roodzant 24; P. van der Sluys 25.
En óf Bram Hagens uit Oude Tonge, nu een
bedaagd 82-er, in z'n jonge jaren ook een deksel
se joon is geweest... Jannetje Quist, ze gold als 't
fraaiste meisje van d'Ouwe Tong, ze was hem die
avond gelukkigerwijs in handen gespeeld, maar
Bram durfde 't haar nog lang niet zeggen hoe lief
hij d'r vond. Hij zocht een zéker middel om Jan
netje aan zich te binden: „d'r zitte daer aekelige
spoken", heeft'ie haar toen wijsgemaakt.
Eri Jannetje, jongste dochter van de beurtvaardersknecht,
durfde de donkere weg naar huis niet meer alleen te gaan,
stel je voor, aekelige spoken... „Ik zal je wel thuus brien-
ge", heeft Bram toen grootmoedig aangeboden en 't ver
haal vertelt niet in hoeverre Jannetje zich toen letterlijk
aan Bram heeft vastgeklampt, maar 't gebeurde vier en
zestig jaar geleden en dinsdag 20 juni waren ze 60 jaar
getrouwd, een diamanten bruidspaar.
't Was crisis toen ze in 1935 trouwden, maar ze waren
jong en ze geloofden vast dat er voorspoed komen zou
Burg. Voys vroeg tijdens de huwelijksvoltrekking of ze
elkaar tot steun wilden zijn in voor- en tegenspoed en ze
hebben toen beiden 'ja' gezegd en beiden deden ze dat
van harte.
Tien jaar later waren ze in 't Utrechtse Renswoude, bloot
gesteld aan 't moordend geschut van beurtelings Duitsers
en Engelsen. Drie kindertjes hadden ze, de jongste vijftien
maanden, en ze waren geëvacueerd in dat randje
Utrecht/Gelderland waar aan 't eind van de oorlog verbit
terd gevoc?hten werd. Met een hagelwitte luier aan een
bezemsteel heeft Bram ge-zwaaid toen ze de brandende
boerderij verlaten moesten. De melkboer uit Oude Tonge
heeft toen kordaat opgetreden en z'n gezin bleef achter
een zandwal gespaard, al snerpten de granaten rondom en
lagen ze tussen doden en gewonden.
Ze woonden er 16 maanden, door de bezetter uit Oude
Tonge verbannen omdat dat was geïnundeerd en ze weten
precies hoe 't voelt vluchteling te zijn, 't vege lijf te moe
ten redden en totaal afhankelijk van anderen te zijn
geworden.
Dat is hen nóg'es overkomen. De watersnood in Oude
Tonge hebben ze overieefd, terwijl 13 familieleden omge
komen zijn. 't Water reeds die nacht tot aan de hoogste
traptree en ze hebben zoveel gehoord, die nacht, maar 't
hele gezin met 5 kinderen is gespaard gebleven. Alles
kwijt, dat wel maar ze hadden elkaar en ze kregen een
prima evacuatie-adres in Deuteren, vlakbij Den Bosch.
Gelukkig waren-, en zijn er ook vele blijde dagen. Dhr.
Hagens had een florerende melkwijk en vrouw Jannetje
heeft daarin haar partijtje meegeblazen. Zó laat maakte ze
't soms 's avonds dat dhr. Hagens 't elektrisch afsloot,
want de volgende dag moest weer vroeg begonnen wor
den. Hard gewerkt hebben ze allebei, maar ze zijn er
gezond en welgemoed bij gebleven.„Een tevreden mens
is een dankbaar mens" zegt dhr. Hagens en z'n diamanten
echtgenote is het daarmee helemaal eens.
Een rijk leven hebben ze mogen leven en daar zijn ze
dankbaar om, al komt ze nog wel ter sprake, hun eerstge
borene die maar kort geleefd heeft. Anderzijds waren er
ook zoveel zegeningen en hoe rijk het aantal felicitaties
dat dagelijks binnenkomt. „We zitten hier zo lekker",
zeggen ze van hun woning in de Emmastraat waar de
melkzaak nog gevestigd is en waar ze nog zoveel aanloop
hebben. Ze zijn nu resp. 82 en 80 jaar en ze vermaken
zich uitstekend, met elke avond een partijtje sjoelen en tot
laat in de avond rummicub.
De verliezer betaalt een gulden maar het potje dat wordt
gevormd is altijd voor Jannetje, want, weet je, de diaman
ten bruidegom doet al zestig jaar z'n best om 't goed te
praten, dat verhaal van die spoken waarvan hij zeker wist
dat ze d'r zaten. Met pretogen denkt'ie er nog aan terug
omdat leugentje om bestwil waarin Jannetje ook wel een
beetje wilde geloven.
Volgende week dinsdag 27 juni houden ze receptie in
gebouw 'Diaconia' aan de Kolfweg. Hun huisadres:
Emmastraat 21,3255 BD te Oude Tonge.
LEERDAM - De Gereformeerde
Bijbelstichting (GBS) heeft ruim
800 Bijbels en 260 bijbelgedeelten
verspreid in Nederlandse gevange
nissen. Dat blijkt uit het jongste
nummer van Standvastig, het
kwartaalblad van de GBS.
In Nederland zijn 60 Inrichtingen van
Justitie. In het kader van bijbelversprei
ding in eigen land stuurde de GBS een
brief naar de geestelijk verzorgers van al
deze Inrichtingen of gevangenissen.
Daarbij werden Bijbels in de Statenver
taling en diverse Bijbels in andere talen
kosteloos aangeboden. Vanuit een 18-tal
gevangenissen kwam een reaktie binnen.
Zo dienden geestelijk verzorgers van de
penitentiaire inrichting 'Over-Amstel' in
de Bijlmer te Amsterdam een aanvraag
in voor 170 Bijbels in de Statenvertaling.
Naast Nederlandse Bijbels zijn Bijbels
verspreid in het Engels, Duits, Frans en
Spaans. Daarnaast ook Johannes-evan-
geliën in het Catalaans, Engels, Frans,
Nieuw Grieks, Hebreeuws, Portugees,
Russisch, Spaans En tamil.
Reakties
Diverse predikanten stuurden een schrif
telijke reaktie na ontvangst van het aan
gevraagde pakket Bijbels aan de GBS.
Enkele gedeelten uit ontvangen brieven:
„Vandaag ontving ik uw prachtige ge
schenk: die mooie Bijbels in de Staten
vertaling en in andere talen. Mensen die
in de gevangenissen zitten zullen het ze
ker heel erg op prijs stellen. Heel veel
dank. De Statenvertaling is nog iets an
ders dan alle steeds weer nieuwe moder
ne vertalingen, die vaak gedateerd (aan
tijd gebonden) zijn".
„Hartelijk dank voor het toezenden van
de Bijbels, die wij in goede staat ontvan
gen hebben".
„Deze week ontving ik uw pakket met
Bijbels. Hierbij wil ik u hartelijk bedan
ken voor uw gift. Een aantal Bijbels kon
ik direkt doorgeven aan gedetineerden
die al eerder eens aangegeven hadden dat
de door ons vaak gebruikte 'Groot
Nieuws Bijbel' niet echt paste bij hun er
varing met Bijbeltaal".
Dressuurwedstrijd in
Arnemuiden verregent
De door de ruitervereniging 'Walcheren'
georganiseerde dressuurwedstrijden zijn
afgelopen zaterdag totaal verregend. De
veelgehoorde opmerking op deze wed
strijd was "dit is geen paardrijden, dit is
modderworstelen".
Was er 's morgens nog enigszins te rij
den, 's middags glibberde en gleed men
door de ring. De ruiters en amazones
weken van de officiële hoefslag en dia
gonalen af om overeind te blijven.
Gelukkig had iedereen hiermee te maken
en hield de jury er rekening mee.
De Sasruiters doen overal aan mee, dus
ook aan dit moddergevecht. De resulta
ten voor hen waren:
Pony's klasse 1
Rozemarijne Overhand met Deborah
Ie proef 155 pnt; Ie prijs
Rozemarijne Overhand met Deborah
2e proef 151 pnt; Ie prijs
Paarden klasse L:
Liesbeth de Jong met Isha
Ie proef 167 pnt; 6e prijs
Liesbeth de Jong met Isha
2e proef 159 pnt; 2e prijs
Paarden klasse Zl:
Tjarda v.d. Wal mocht zaterdag voor het
eerst starten in de klasse Zl met haar
paard Handsom waarmee wij haar felici
teren. Haar resultaat was 167 punten.
HERKINGEN
P.v. De Luchtbede
Bovenstaande postduivenvereniging
nam op 17 juni 1995 deel aan een wed-
vlucht vanuit La Ferte Bernard.
Afstand 464 km. In concours waren
132 duiven die om 6.45 uur met zuid
westen wind gelost werden.
De eerst duif arriveerde om 12.29.56 uur
en haalde een snelheid van 1344,05
m.p.m. De gedetailleerde uitslag luidt:
A. J. A. Volaart 1, 5, 18, 21, 26, 29, 30;
J. Kievit 2, 15; D. Kievit 3, 24, 28, 31;
H. Kievit 4, 9, 11, 22; A. M. Volaart 6;
A. Molenaar en zn. 7, 14; M. Huizer 8,
10; Comb. Auperlee-Nabuurs 12; C.
Logmans 13, 20, 27; A. het Jonk 16, 17,
19; B. v.d. Ochtend 23; J. den Boer 25,
33;P.Hogerwerf32.
met optimaal resultaat
een huis M|
verkopen... nvm
Makelaar Tamboer
Tel. (01870)8 34 77
Addie Nieuwenkamp-Midavaine expo
seert haar aquarellen in Bezoekerscen
trum de Grevelingen. De hele maand juli
zijn haar zeegezichten, natuurlijke en
ook dagelijkse taferelen en stillevens te
zien.
Opvallend daarbij is de kleurige wijze
waarop deze onderwerpen in beeld wor
den gebracht. Ook de grote hoeveelheid
details die in de aquarellen verwerkt zijn,
zijn opmerkelijk.
Addie is geboren in Middelburg. Ze te
kent en schildert al vanaf haar jeugd. Na
haar opleiding in Den Haag heeft zij les
gegeven aan kinderen en volwassenen.
Regelmatig was er een expositie van
haar werk te zien, o.a. in Amsterdam,
Leeuwarden, Heerenveen, Brouwersha
ven, Middelburg en Burgh-Haamstede.
Na lange tijd elders te hebben gewoond,
woont Addie tegenwoordig weer in Zee
land (Veere). Op haar boottochten over
de Zeeuwse wateren doet zij veel inspi
ratie op voor onderwerpen die zij schil
deren of tekenen wil. De resultaten hier
van zijn dus te zien in juli in het Bezoe
kerscentrum.
Bezoekerscentrum De Grevelingen is in
de zomermaanden iedere dag geopend
van 10.00 tot 17.00 uur. Het adres is De
Punt 4, 3253 MC Ouddorp. (Bij de aan
zet van de Brouwersdam).
Telefoon (01878) 2346. De toegang is
gratis.
Abonneert U op
Eilanden-Nieuws
Situatie 17^7
