TAALPRAATJE
Winkels langer open
Fotoboek over de stoomtram
op Schouwen-Duiveland
Een advertentie
in Eilanden-Nieuws
heeft altijd succes..!
DINSDAG 6 DECEMBER 1994
EILANDEN-NIEUWS
Blz.3
FAMILIEBERICHTEN
„Gelijk een hert schreeuwt
naar de waterstromen,
alzo schreeuwt mijn ziel tot U, o God!"
(Ps. 42:2 onber.)
Intens verdrietig delen wij u mede dat de Heere
uit ons midden heeft weggenomen mijn geliefde
man, onze lieve zorgzame vader en opa, broer,
zwager en oom
CORNELIS DEN ROOIJEN
echtgenoot van Neeltje Vogelaar
in de ouderdom van ruim 83 jaar.
Oude Tonge: N. den Rooijen-Vogelaar
Dick den Rooijen
Geesje
Cor
4 december 1994
Julianastraat 53, 3255 BG Oude Tonge
De begrafenis, waarbij wordt uitgenodigd, zal
D.V. plaatsvinden op woensdag 7 december a.s.
om 14.00 uur op de algemene begraafplaats te
Oude Tonge vanuit het Herv. verenigingsgebouw
'Diakonia' aan de Kolfweg, waar vooraf de rouw
dienst wordt gehouden. Aanvang 13.15 uur.
Gelegenheid tot condoleren: na afloop van de
begrafenis in 'Diakonia'.
Geen bloemen
Ps. 68:10 (oude ber.)
Drie dagen na het overlijden van onze broer,
zwager en oom Pieter Wiegel, nam de Heere tot
Zich onze geliefde broer, zwager en oom
LEENDERT WIEGEL
Wij bidden de Heere dat onze schoonzuster en
kinderen de kracht en sterkte krijgen om dit ver
lies te dragen.
Berkel en Rodenrijs: J. M. Lagendijk-Wiegel
Randburg (Z.Afr.): A. Meijer
Dirksland: A. M. Wiegel-v. d. Ende
Zoetermeer: A. A. Boon-Wiegel
neven en nichten
3 december 1994
Zojuist verschenen herdruk:
Zojuist verscheen bij uitgeverij Deboektant Oostvoorne de
derde druk van het door Cor Pols samengestelde fotoboek
in de reeks over de RTM-stoomtram 'De Stoomtram op
Schouwen-Duiveland', deel 2. Aan de hand van ongeveer
negentig foto's neemt de samensteller de lezer mee voor een
tochtje over de eilanden in het verleden.
De rit vangt aan bij de uiterste oostpunt van de lijn in West-Brabant:
Steenbergen, waar de tram op 30 april 1900 voor het publiek ging rij
den. De RTM kreeg de meeste inkomsten op deze lijn echter uit het
bietenvervoer, of in RTM-jargon 'beetwortelvervoer'. Om van
Steenbergen naar Anna Jacoba te komen moest de tram heel wat
meer kilometertjes afleggen dan de afstand hemelsbreed telde. Met
scherpe bochten slingerde de tram zich via allerlei kleine stopplaatsen
als De Zwarte Ruiter, De Heen, Olmendaal, Princeweg, Notendaal en
Van Hoof naar Nieuw Vossemeer. De baan lag in de berm van de
weg en volgde vaak het tracé van de binnendijken. De halteplaatsen
(op verzoek) lagen soms midden op de openbare weg en bestonden
doorgaans uit niet meer dan wat aangeharkt grind. Van halteplaatsen
was overigens nauwelijks sprake. Een hand opsteken langs de tram
baan was voldoende om mee te kunnen, al was het midden in een
weiland. De vreselijke Watersnoodramp van I februari 1953 heeft er
wis en zeker toe bijgedragen dat de tram op Schouwen-Duiveland
vlugger van het toneel verdwenen is dan onder normale omstandighe
den het geval zou zijn geweest. Na de Ramp kwam de tram niet meer
op het eiland terug en werd vervangen door autobussen. Van alle sta
tions op Schouwen-Duiveland had het station Zierikzee de allure van
een echt spoorwegstation, namelijk een stationsgebouw met penon
en overkapping als één geheel.
Stoomtijdperk
Terug naar het stoomtijdperk is een wensdroom, maar stel nu eens
even dat 'den tram' bijvoorbeeld door het Schuddebeurse zou rijden,
plotseling met een rooksliert opduikend van achter gul groen. Toen
de stoomlocs later verdwenen waren werden pogingen gedaan om het
geluid van de vertrouwde fluit te behouden. Maar de diesels hebben
nooit het echte stoomgeluid voortgebracht. De echte stoomfluit deed
niet onder voor die van een stoomgigant, zoals die ooit door
Pennsylvania raasde of nog mooier misschien, door Tennessee.
Werelden van gevoel, veriangen en warmte lagen in dit geluid opge
sloten en misschien zijn de mensen wel veranderd, toen de 'fluit van
den tram' verstomde. Het fluitgevoel is voorgoed opgelost in de
Schouwse lucht. Laaiend enthousiast waren sommige mensen, toen
het besluit gevallen was dat de tram niet meer op Schouwen-
Duiveland zou terugkeren. Maar de liefhebbers zaten stil in een hoek
je en riepen - zacht maar hoorbaar - 'dag tram'. Dat soort mensen
waren er overal: te Burgh, te Brijdorpe, te Ellemeet, op Zijpe en over
al daartussen.
Rijdend trammuseum
En ze zijn er trouwens nog! Door het enthousiasme van de liefheb
bers behoort een ritje met het schommelde ding zelfs weer tot de
mogelijkheden. De Stichting Rijdend Tram Museum heeft een prach
tige nieuwe tramlijn aangelegd vanaf het Goereese strand De Punt
naar het recreatieprojekt Port Zélande, midden in het Brouwers-
havensche Gat. De lezer zal er de in de boeken beschreven oude be
kende locomotieven tegenkomen. De Ml602 bijvoorbeeld, 'Reiger'
of de 'Zijpse Sik' die nu weer zijn oude naam 'Puttershoek' draagt.
Ze zien er uil alsof er nooit een tijd is geweest, waarin men zich
afvroeg wanneer het ding uit elkaar zou vallen. De 'Jumbo', de teak
houten rijtuigjes, de open en gesloten wagens en een 'overgangswa-
gen', waarvan de bak heel wat reisjes met de oude 'Schouwen-
Duiveland' zal hebben gemaakt. Het bestaat gelukkig allemaal nog!
Soms, op een mooie zomeravond, kan men in Brouwershaven of in
Scharendijke de fluit van 'den Tram' weer in de verte horen. Er is
nog steeds veel belangstelling voor de vertederende naam 'De
Koekedóaze' en de soms minder vrolijke bijnaam het 'Moordenaar-
tje'. Hetgeen moge blijken uit de intersse die er is voor de door uitge
verij Deboektant Oostvoorne uitgegeven reeks over de RTM Stoom
tram. Onlangs verscheen maar liefst deel twaalf en volgens de uitge
ver komen daar nog twee deeltjes bij. Met deze herdruk van de
'Stoomtram op Schouwen Duiveland' is de serie weer kompleet ver
krijgbaar. Deze gebonden uitgaven (ISBN 90-71802-35-3) is tegen
34,90 te koop bij iedere boekhandel.
„Mijn genade is u genoeg;"
Heden behaagde het de Heere, tot onze diepe
droefheid, na een kortstondige ziekte, uit ons
midden weg te nemen, onze lieve zorgzame moe
der en onze lieve groot- en overgrootmoeder
KLAARTJE BREEN
weduwe van Kommer Hollaar
in de leeftijd van 87 jaar.
Sterke de Heere ons in dit smartelijk verlies.
Ouddorp: J. Hollaar-Padmos
Sommelsdijk: P. Hollaar
A. J. Hollaar-Akershoek
Ouddorp: J. Hollaar
G. G. Hollaar-de Redelijkheid
Middelhamis: S. Meijer-Hollaar
P. Meijer
klein- en
achterkleinkinderen
3 december 1994
Vliedberglaan 14
3253 VT Ouddorp
Gelegenheid tot condoleren dinsdag a.s. van
15.00 tot 16.30 uur en van 19.00 tot 21.00 uur
aan het woonhuis.
Geen bloemen
Woensdag 7 december D.V. zal er een rouw
dienst worden gehouden in hervormd vereni
gingsgebouw 'Eben Haëzer', Preekhillaan 3 te
Ouddorp, aanvang 14.00 uur, waarna aansluitend
de begrafenis zal plaats hebben op de algemene
begraafplaats te Ouddorp, omstreeks 15.15 uur.
Na de begrafenis is er nog gelegenheid tot condo
leren in 'Eben Haëzer'.
Zij die geen rouwbrief hebben ontvangen, kunnen
deze advertentie als zodanig beschouwen.
1 Heden heeft de Heere
1 lieve oma
van ons weggenomen onze 1
KLAARTJE BREEN
weduwe van Kommer Hollaar
in de leeftijd van 87 jaar.
Ouddorp:
Joop
Kommer en Mia
Leanda
Marije
Linda en Bram
Karin en Cock
Oude Tonge:
Ko en Marja
Petra en Kasper
Caroline en Jaap
Middelhamis:
Gerdie
Jan-Leendert
Marco
Sommelsdijk:
Stellendam:
Leendert van der Stoep
Jolanda Eickhoff
Sommelsdijk:
Pieter van der Stoep
1 Ouddorp, 3 december 1994 1
Adverteren in Eilanden Nieuws
betel<ent dat uw advertentie ool<
buiten de bebouwde /com wordt gelezen.
Heden nam de Heere tot onze diepe droefheid na
een korte ernstige ziekte van ons weg onze ge
liefde schoonzuster en tante
WILHELMINA TROOST
echtgenote van L. Nieuwland
op de leeftijd van bijna 51 jaar.
Stad aan 't Haringvliet:
G. Nieuwland
A. Nieuwland-Tiggelman
Middelhamis: A. Nieuwland
A. J. Nieuwland-Visser
Oud-Beijerland: H. Zoeteman-Nieuwland
A. Zoeteman
Middelhamis: J. P. Nieuwland
Middelhamis: G. Faasse
C. Faasse-Vroegindewey
neven en nichten
Middelhamis, 2 december 1994
Met verslagenheid hebben wij kennis genomen
van het toch nog plotseling overlijden van onze
gewaardeerde medewerkster, mevrouw
W. NIEUWLAND-TROOST
Wij hebben haar leren kennen als een fijne mede
werkster, die zich naar haar beste vermogen heeft
ingezet voor ons bedrijf.
Haar familie wensen wij veel sterkte toe bij het
verwerken van dit verlies.
Direktie en medewerkers van
Werkvoorzieningsschap Binnenhof
Middelhamis, 2 december 1994
Met droefheid hebben wij kennis genomen dat na
een ernstige ziekte, toch nog onverwacht is heen
gegaan onze kollega
WILLY NIEUWLAND-TROOST
Wij hebben haar leren kennen als een gewaar
deerde kollega met wie wij altijd prettig hebben
samengewerkt.
Wij hopen dat haar familie de kracht mag vinden
om dit verlies te verwerken.
De kollega's van
inpakafdeling 11
Middelhamis, 2 december 1994
Met droefheid geven wij kennis dat de Heere uit
dit leven heeft weggenomen, onze geliefde broer,
zwager en oom
SIMON VERHAGE
weduwnaar van Jacoba Hartensveld
op de leeftijd van 86 jaar.
Gameren: A. Verhage
Sommelsdijk: A. Jordaan-Verhage
Middelhamis: C. van Groningen
neven en nichten
Sittard, 1 december 1994
PIJN
Tegenwoordig heeft pijn de betekenis
van lichamelijk lijden, waarbij men een
gevoel van smart heeft, een pijnlijke aan
doening. Het woord is afkomstig van het
Franse Douleur, peine. Vandaar pijn lij
den, voorkomend in het ook nu nog vaak
gehoorde 'die mooi wil zijn moet pijn
lijden'. Soms met de grappige toevoe
ging 'zei de meid en zij speldde haar
muts aan de oren vast'. Als dat gebeurd
is kan men zeggen 'de pijn is geleden',
het kwaad is voorbij.
In de uitdrukking 'het is de pijn niet
waard' in de betekenis van het is de
moeite niet waard, is er geen sprake van
lichamelijke pijn, omdat de zegswijze is
afgelijd van het Middelnederlandse pine
(moeite).
Echt pijn lijden klinkt door in de ver
zuchting 'de ouderdom komt met gebre
ken'.
Oudere mensen worden dikwijls ge
plaagd door ziekte en ongemakken.
Daarom dichtte Cats al als tegenstelling
daarmee 'Jonge kinders moeten spelen',
voor zij van pijn en sieckte kwelen'.
Sommige mensen klagen soms al op heel
jonge leeftijd, overigens ten onrechte.
Voor hen geldt de zegswijze 'hij heeft
gauw pijn in zijn buik'. Bij het minste of
geringste in de put zitten, nergens tegen
kurmen.
In de uitdrukking 'pijn in de beurs heb
ben' is er geen sprake van lichamelijke
pijn, maar men kan het terecht ervaren
als uitermate vervelend en lastig. Het
leven is moeilijk als men geen geld in de
portemonnee heeft om iets, ook de klein
ste bedragen, te kunnen betalen.
Hoewel evenmin prettig, kan men dan
nog beter 'pijn in 't haar hebben', de
schertsende benaming voor het onaange
naam gevoel van katterigheid, ten gevol
ge van overmatig drankgebruik. Daarte
genover stond 'compeer (compagnon,
kameraad) 't en is voorwaar geen pijn,
een nachtjen over vrolijck zijn, met het
glaesjen en de klare wijn'. Of zoals Tuin
man verklaarde 'een gezel in verdriet,
verlicht de pijn'. Dat leidde tot het huidi
ge spreekwoord 'gedeelde smart is halve
smart', of zoals men vroeger zei 'die
wijs is soeckt de kortse pijn, voor ver
borgen pijn bestaat geen medicijn'.
Na al die narigheid een geheel andere
betekenis van pijn, namelijk die van de
pijnboom, de spar. Die mooie, eeuwig
groene boom heeft als vrucht de kegel
vormige pijnappel. Het woord is afgeleid
van pinakel, een torenspits met een bol
vormige versiering, de zogenaamde
uientorens. Vandaar bij vergelijking het
hoogste deel van het menselijk lichaam,
de bovenkamer, als zetel van verstand.
Dat leidde in Groningen tot de zegswijze
'het scheelt hem in zijn pijnappel', in de
betekenis van hij is niet goed wijs.
Niet alleen de spar, ook andere naaldbo-
men worden onder de benaming pijnbo
men samengevat. Bekend zijn in dit ver
band de beroemde Moskovische en
Siberische pijn, die tot grote hoogte kun
nen groeien. Ze werden in de scheeps
bouw gebruikt voor het maken van de
grote mast.
Aan de huidige betekenis van lichame
lijk lijden, onder andere nog voortlevend
in de uitdmkking 'met veel pijn en moei
te', ging een geheel andere vooraf. Oor
spronkelijk had pijn de betekenis van
straf en boete. Thans geheel verouderd.
In het Middelnederlands kwam pijn voor
straf veel voor. Zo lazen we in het oude
boek 'Spul van de siecke stadt' de zin
'die rechters zijn niet gestelt tot vrese
van dien die daer wel (goed) leven, maer
de kwaetdoender draeght den pijn'.
En in het blad Volksbelang van 23 janu
ari 1909: 'op pijn van verbeurte van lijf
en goed'. Vandaar het werkwoord pij
nen, aan iemand een straf opleggen, tot
de doodstraf toe, pijnigen, martelen, mis
handelen. Ook wederkerig zich pijnigen,
kwellen, in een treurige stemming zijn.
Figuurlijke betekenis iemand op de pijn
bank leggen. Iemand het leven lastig
maken door het stellen van vragen, die
niet te beantwoorden zijn. Iemand in het
onzekere laten over zijn toekomstig lot.
Afkomstig van de letterlijke betekenis,
de benaming voor het eertijds bij de
rechtspleging gebruikte folterwerktuig
om een aangeklaagde tot bekentenis te
dwingen. Vandaar ook 'de pijnbank door
staan', de folteringen verduren.
Het onmenselijke middel om bekentenis
sen af te dwingen of het gerecht inlich
tingen te verstrekken (ook de 'scherpe
examinatie', het met lichamelijke pijni
gingen gepaard gaande onderzoek) werd
pas voorgoed afgeschaft in 1798 in de
gehele Republiek bij het Staatsreg-
lement. Het Burgerlijk en Staatkundig
Grondrecht werd toen opnieuw geregeld.
We besluiten met een cynische uitspraak
van Oscar Wilde: „Vroeger hadden de
mensen de pijnbank, nu hebben zij de
pers". Oscar Wilde, Engels schrijver, ge
boren 1856 in Dublin, overleden 1900 in
Parijs. Zijn stijl was geestig, doorspekt
met cynische spot, vol paradoxale op
merkingen die niet door iedereen werden
gewaardeerd.
Uitslagen Damvereniging
'Denk en Zet'
Maandag 5 december 1994
Afdeling I
J. van Hoorn - H. Koeseafg.
J. A. van Hoom - C. Spee2 - O
L Mackloet - A. v. d. VeerO - 2
J. A. Dekker- A. Verolme2 - O
Afdeling H
C. V. d. Groef - J. Lodder1 -1
F. Noordijk- A. Krijgsman1 -1
W. Vroegindeweij - J. v. d. Kooij ....1 - 1
Afdeling Hl
H. Schellevis - J. A. Gebuis2 - O
J. Groenendijk- J. Holleman1 -1
P. van Groningen - J. VerbiestO - 2
T. Staal - J. Nipius
Nederland heeft de meest beperkende Winkelsluitingswet in
Europa. Tot deze conclusie komen prof. dr J. J.M. Kremers,
hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit en drs R.H.J.M.
Gradus en P.J.G. Heijmans van het ministerie van Financiën,
in een opmerkelijke bijdrage in het vakblad "Economisch
Statistische Berichten". De Winkelsluitingswet van 1930 hield
de openingstijden van de Nederlandse winkel in een zeer
nauw keurslijf, maar per 1 januari 1993 is de wet enigszins
verruimd en is de maximale openingstijd per week vergroot
van 52 naar 55 uur. Maar ondanks deze verruiming blijven de
winkelsluitingstijden in Nederland stevig in de houdgreep van
de overheid. Hoe lang nog? Prof. Kremers en zijn collega's
van financiën vergeüjken de situatie in Europa met de onze en
zij menen dat langere openingstijden kunnen leiden tot meer
werkgelegenheid, ook in de kleinere buurtwinkels.
Bepeiking van de openingstijden
van winkels in Nederland al
jaren een gewone zaak. De toe
gestane openingsuren op weekdagen
werden begrensd door 18 uur en op
zaterdag tot 17 uur, afgezien van de
reguliere koopavond. Per 1 januari 1993
kwam er een lichte vermiming tot 's-
avonds half zeven. Het doel van de
Winkelsluitingwet is het bevorderen
van de rusttijd van de winkeliers en hun
personeel, alsook het gericht zijn op eer
lijke concurrentievoorwaarden voor de
winkeliers. En het consumentenbelang
dan? Het is duidelijk dat dit belang in
de Winkelsluitingswet geen zelfstan
dig doel vormde, hooguit was het een
te respecteren randvoorwaarde.
Prof. Kremers en zijn twee mede
auteurs geven in hun publikatie een
intemationale vergelijking van wette
lijk toegestane openingstijden. Uit die
vergelijking blijkt dat de winkelope-
ning vrijwel overal flexibeler is dan in
ons land. Geheel vrij is de opening in
Frankrijk, Griekenland, Ierland, Por
tugal, Spanje, Zweden, alsook in de
Verenigde Staten. Alleen in Frankrijk
kunnen lokale overheden ten aanzien
van de ZONDAG restricties stellen.
In vele andere Europese landen wor
den wel beperkingen gesteld maar, uit
gezonderd in Denemarken en
Duitsland, liggen de grenzen aanzien
lijk ruimer dan bij ons. In België mogen
de winkels tot 8 uur 's avonds open zijn,
ook zaterdags. In Finland precies het
zelfde en ook in Italië heeft acht uur als
sluitingstijd. In Noorwegen moeten de
winkels op zaterdag om 18 uur dicht,
maar op weekdagen pas om 20 uur. Dat
geldt ook voor het Verenigd Koninkrijk,
waar de winkels trouwens op zaterdag
tot 20 uur open mogen zijn.
De Nederlandse Winkelslui
tingswet is dus nogal betutte
lend. Maar veranderingen zijn
er zeker te verwachten. De maatschap
pelijke ontwikkelingen laten zich niet
tegen houden en hebben de doelstel
lingen in deze wet achterhaald. Men
kan niet om het simpele feit heen dat
de consument vandaag de dag behoef
te heeft aan mimere openingstij
den. Dat hangt onder andere samen met
de veranderde samenstelling van de
huishoudens. Zo is het aantal eenper
soonshuishoudens de laatste vijftien jaar
toegenomen van 20 tot 30 procent.
Terwijl er voor de komende tien jaar
een toename wordt voorspeld tot boven
de 35 procent. Alleenwonenden die
overdag werken kuimen vaak slecht uit
de voeten met de huidige winkeltijden
en omdat het zo'n grote groep omvat
lijken flexibeler openingstijden op zijn
plaats.
Ook verlenging van de bedrijfs
tijden, waardoor veel mensen
na zessen pas thuis komen van
hun werk vragen om versoepeling van
de openingstijden, ook voor de winkels
zelf zijn mimere openingstijden van
belang om bepaalde vormen van con
currentie het hoofd te kunnen bieden.
De activiteiten van postorder- en teles-
hoppingbedrijven, winkels in tanksta
tions, winkelverkeer over de grens etc.
vragen om een ander beleid. Flexibele
openingstijden zullen vermoedelijk ook
leiden tot nieuwe types van winkels.
Zoals bijvoorbeeld avondwinkels met
kant- en- klare maaltijden. De vermi
ming van de openingstijden resulteert
vermoedelijk ook in nieuwe werkgele
genheid. Die zal ten dele de vorm krij
gen van deeltijdbanen. Hierdoor zal ver
moedelijk de arbeidsdeelname van
vrouwen verder kunnen toenemen.
De drie auteurs van de publika
tie in "Economisch Statistische
Berichten'zijn van mening dat
langere openingstijden voor veel win
kels kimnen leiden tot een hogere
omzet. Zij wijzen in dit verband op de
ervaringen die in Zweden zijn opge
daan toen daar vanaf 1972 de winkel-
sluiting volledig vrij werd gegeven. Die
ervaringen waren zonder meer positief
Door effïciency-verbeteringen kon in
de Zweedse winkels zeUs een licht prijs
daling worden doorgevoerd en dat
resulteerde weer in een hogere omzet,
terwijl de werkgelegenheid in de win-
kelbranche toenam.
In de Zweedse levensmiddelen
branche leidde een toename van de
openingstijden van winkels met 20
procent tot een prijsverlaging van 0,6
procent, een winststijging van 3,6 pro
cent, een omzet verhoging van mim 5
procent en eveneens een vergroting van
de werkgelegenheid tussen de 1,5 en
de 2 procent. Deskundigen menen dat
in Nederland zulke positieve resultaten
eveneens behaald kunnen worden,
waarbij het gunstige werkgelegen
heidseffect in ons land nog wat hoger
zou kunnen uitkomen dan in Zweden
het geval was.
Maar het zijn toch alleen de
grote winkels die belang
hebben bij langere opening-
stijden? Dit bezwaar wordt vaak
gehoord. Prof Kremers en zijn mede
auteurs menen echter dat vrijere ope
ningstijden géén negatieve invloed heb
ben op kleine buurtwinkels. Het is zeker
geen absolute regel dat de consument
een voorkeur heeft voor het groot
winkelbedrijf. Heel veel mensen wil
len hun boodschappen juist graag doen
in hun directe leefomgeving, maar dan
wel op de tijd die hen past.
Met de toenemende beschik
baarheid van deeltijdwerkers
wordt het ook voor de kleine
re winkels gemakkelijker om
wat langer open te zijn. Waar
om zou dat in Nederland niet
kunnen en in andere landen
wel? Zeker in buurten met veel
eenpersoonshuishoudens en
tweeverdieners kan het ten
zeerste lonen om de winkel na
zessen open te houden. Ook in
Den Haag groeien deze inzich
ten. Mogelijk gaat de Winkel
sluitingwet opnieuw op de hel
ling en wordt deze aangepast
aan de sterk veranderende
behoeften van de consument.
Mr A. Bronsbergen
f
