eiiaudbi-iiieuws
De Flakkeese Gemeenschap
Dam- en schaakver.
Dirksland
Consumentengedrag
wordt grilliger
3e Blad
VRIJDAG 2 DECEMBER 1994
No. 6356
Over welke bezittingen met betrek
king tot de binnenscheepvaart op
Goeree en Overflakkee heeft het
bestuur van het Streekmuseum te
Sommelsdijk het beheer, vroeg ik
me wel eens af tijdens het schrijven
van de serie over deze schepen.
De heer E. Blokland, suppoost-be
heerder van het Streekmuseum liet
me een aantal zeer interessante at
tributen over de scheepvaart zien.
Allereerst wees de heer Blokland
me op een oud afschrift tot aanstel
ling van een markt- en beurtschip-
per te Dirksland uit 1799.
Afschrift uit:
Gemeente-archief Rotterdam
Amptenboek 1787-1806
S 435,-4 maart 1799:
David Droogendijk bij acte van schout
en municipaliteit (gemeentebestuur) van
de Oude Tonge de 23e aug. 1798 aange-
stelt tot ordinaris (gewoon) marktsciiip-
per van gemelde plaats op Dordrecht en
Rotterdam. Is 't zelve vice versa van
Rotterdam geapprobeert (goedgekeurd).
De legplaats is in de Gelderse kaay nabij
de Koningsteeg.
idem 459,- 7 October 1799:
Dirk Droogendijk bij acte der municipa
liteit van Dirksland 3 october 1799 aan
gesteld zijnde tot ordinaris markt- en
beurtschipper van Dirksland op Dor
drecht, Rotterdam, Schiedam en Delft in
de plaats van Leendert Mastendijk, is
deselve aanstelling voor zooveel Rotter
dam aangaat, geapprobeert, ook vice
versa van hier op Dirksland geaccor-
deert.
Legplaats voor die als marktschuit zal
komen is in de Kolk agter de Koombeurs
bewesten 't schip van Bergen op Zoom.
De schift
wonende te
ac^z^^
wordt vols;ens art. 15
der herziene Rijnvaart-akte bij deze toegelaten tot het bestuur
tot
£z^
n-^.-^^Wï^
^^p\De Voorzitter der Comtnissie van Deskundigen
*?2 j^<v^>'-=*?^>C) —1 ''"O'' Rijnvaart te (^..^-^^^^^^^^-z-jse^K^it^-»-^
Kort na de opening van het ISGO-
kantoor wil ik nog even stilstaan
bij een (of dè) voorloper van het
ISGO Intergemeentelijk Sa
menwerkingsverband Goeree-
Overflakkee): Stichting 'De Flak
keese Gemeenschap'.
Na de oprichting van het Wetenschappe
lijk Genootschap Goeree-Overflakkee in
1945, gingen er stemmen op om tot de
oprichting te komen van een lichaam,
waarin de belangen die het gehele eiland
Goeree-Overflakkee aangaan, zouden
worden gediend. Het Wetenschappelijk
Genootschap - de naam zegt het al -
was een puur wetenschappelijke instel
ling. In de jaarboeken van dit genoot
schap stonden interessante artikelen over
o.a. geneeskunde, geschiedenis, theolo
gie, natuur, etc. Het bekendst is wel het
jaarboek over 1953: 'Gebroken Dijken'
een standaardwerk in de geschiedschrij
ving van ons eiland. Zo kort na de
Tweede Wereldoorlog waren er proble
men te over op Goeree-Overflakkee. Als
je dat nu eens bekijkt, dan vallen de pro
blemen van vandaag de dag nogal mee.
Alhoewel de problematiek rondom 'Het
Binnenhof' nu toch ook catastrofale vor
men aan gaat nemen. Maar laat ik nu
eens kijken waarmee men zich zo'n
halve eeuw geleden bezighield.
Allereerst nog iets over de totstandko
ming van de Stichting 'De Flakkeese Ge
meenschap'. In die tijd waren er 13 ge
meenten op het eiland en nog verschei
dene zelfstandige waterschappen. Door
deze versnippering van krachten en
machten kon men zich tegenover hogere
overheden en andere instanties vaak niet
sterk maken, zeker als men te kampen
had met verdeeldheid. Samenbundeling
van krachten was gewenst en zo partici
peerden alle gemeenten en zoveel moge
lijk instanties op het.eiland in één or
gaan: De Flakkeese Gemeenschap. De
eerste aanzet werd gegeven in 1945. De
instelling noemde men toen nog 'Eert ka
mer van welvaart'. We lezen de eerste
opzet opgesteld door het Wetenschappe
lijk Genootschap:
1. Er dient een orgaan te komen, het
welk de Flakkeesche belangen alles-
overkoepelend vertegenwoordigt en,
in de practijk des levens, zoo bij de
provinciale als 's Lands overheid, als
elders, daadwerkelijk en krachtig be
hartigt. Het Wetenschappelijk Ge
nootschap kan en mag dit orgaan niet
zijn. Het te scheppen orgaan moet op
breede basis staan, en dermate repre
sentatief zijn, dat zijn stem, waar deze
zich ook laat hooren, als gezagheb
bend aanvaard wordt. Als vorm
schijnt de Stichting wederom aanbe
velenswaardig te zijn: zij komt snel
tot stand en bezit meteen rechtsper
soonlijkheid.
2. Doelstelling en Algemeene werking.
De kamer van welvaart moet worden
het Practische Complement, de aan-
vulling-in-de-practijk, van het
Wetenschappelijk Genootschap.
Beide instellingen dienen wèl vriend
schappelijke betrekkingen te onder
houden met elkander, maar overigens
moeten zij geheel op eigen beenen
staan, zonder welken organisatori-
schen band dan ook. De KvW moet
worden de, het gansche Eiland repre-
senteerende. Stoottroep, die alle ge
meente quaesties in de practijk aan
pakt. Deze Kamer dient een Eiland-
Parlement te vormen, waarin evenwel
het praten op den achtergrond en het
doen op den voorgrond moet staan.
Al zal zij niet uit het oog mogen ver
liezen, dat eerst verstandige en des
kundigen menschen samen praten
moeten alvorens ze, onberaden, tot
doen zouden besluiten. De KvW kan
en moet hier een deel der werkzaam
heden op de grens van beider belan
gensfeer van het WG overnemen. Tot
voordeel van beide.
3. Samenstelling der Kamer. De Kamer
moet niet te groot worden, evenmin te
select zijn. Zij moet het gansche
Eiland op voldoende breeden grond
slag vertegenwoordigen. Haar samen
stelling zij meer organisch dan naar
politieke richtlijnen opgebouwd; de
samenstelling onzer Eilandbevolking
is wel zoo, dat, bij de hieronder voor
gestelde inrichting der Kamer, de ver
schillende godsdienstige en politieke
levensbeschouwingen automatisch
Amptenboek 1806-1826
f 857,13 February 1826:
David Droogendijk bij acte als voren in
dato 9 January 1.1. aangesteld tot ordina
ris Markt- en Beurtschipper van Dirks
land op Rotterdam, Dordrecht, Schiedam
en Delft in de plaats van zijn vader Dirk
Droogendijk enz.
David Droogendijk voornoemd,
David Droogendijk Dzn. is geboren te
Dirksland 30 october 1803, en overleden
aldaar op 29 october 1883.
Hij was de vader van Arriaantje Droo
gendijk genealogie Breesnee blz. 39.
Men kan hieruit afleiden dat voor het
onderhouden van een beurtdienst, ook
veel beurtveer genoemd, heel wat kwam
kijken en dat de tarieven voor de verle
ning van een aanstelling in deze niet
gering waren.
Onlangs ontving het Streekmuseum van
de familie Donkersloot een in linnen be
drukt Rijnschipperspatent uitgereikt in
1920 door het Koninkrijk der Nederlan
den Reg. No. 3581Het patent heeft toe
behoord aan schipper Donkersloot uit
Den Bommel.
Ongeluk Donkersloot
Naar aanleiding van een reaktie van de
heer P. Zuydijk uit Den Bommel dat er
een schippersknecht, varende op de
Neeltje van Eliza Mast te Den Bommel
in Rotterdam zou zijn verongelukt is op
mijn verzoek door de heer J. J. van Nim-
wegen een onderzoek ingesteld.
Helaas bleek de overlevering van de heer
Zuydijk juist te zijn.
Op 9 oktober 1929 is tijdens het laden of
lossen van de Neeltje de schippersknecht
Jacob Donkersloot uit Den Bommel te
Rotterdam verongelukt. Jacob was een
zoon van Dirk Donkersloot en van Neel
tje van Zanten. Jacob Donkersloot be
reikte de leeftijd van slechts 21 jaar.
De omgekomene was geen familie van
schipper Jan Donkersloot van het Rijn
schipperspatent hierboven genoemd.
Museum
In het museum is voldoende ruimte ge
maakt voor het tentoonstellen van enige
zeer fraaie scheepswimpels. Opvallend is
de Rouwwimpel afkomstig van schipper
C. van Gelder uit Goedereede.
Een prachtige wimpel is die ook zeker
met het opschrift: 'De Koophandel' en
vertegenwoordigd zullen zijn, en,
waar noodig, dus zeker tot gelding
gebracht kunnen worden. Derhalve
worde bepaald, dat de Kamer besta
uit ten minste 40 en ten hoogste 60
leden, te verdeelen in vier sectie, elk
van tenminste 10 en ten hoogste 15
leden. Deze Secties waren te noemen:
de Administratief-rechtelijke, de
Agrarische, de Economische en de
Sociale Sectie.
En men begon goed. Het allereerst werd
getracht de naamsonbekendheid van het
eiland op te heffen. Verscheidene journa
listen werden uitgenodigd, waarna in de
landelijke pers artikelen verschenen over
het eiland en haar problematiek. De
leden van Gedeputeerde Staten zetten al
spoedig voet aan wal en zelfs de Minis
ter-president, de Commissaris van de
Koningin en de Secretaris-generaal van
Binnenlandse Zaken brachten een be
zoek aan het eiland. Zij legden hun oor
te luisteren en lieten zich informeren
over de noden en behoeften van het
eiland. Bovenaan het verlanglijstje
stond: de brug. De voorloorlogse plan
nen van de oud-burgemeester van
Middelhamis, Ulbo J. Mijs, werden weer
uit de ijskast gehaald, met als belangrijk
ste promotor de heer P. D. Sieling. Een
ander zorgen-kindje waren de veerver-
bindingen. En inderdaad, wat heeft men
toch afgetobd met de RTM. Er was altijd
wel wat met die boten. Andere zaken
waar men zich in die eerste jaren na de
Tweede Wereldoorlog mee bezig hield
waren de oorlogs- en inundatieschade
(de bezetters hadden in februari 1944
zo'n 2/3 deel van het eiland onder water
gezet). De schade aan de goede land
bouwgronden was enorm. Bovendien
was het eiland zo goed als boomloos
geworden (in het voorjaar van 1947 was
de herbeplanting in volle gang). Maar
ook de toestand van het duingebied als
beveiliging tegen de zee en de electrifi-
catie van Oostflakkee had de aandacht.
In november 1947 werd een enquête bij
het vervoer in alle veerdiensten gehou
den. Hieruit kwam naar voren, dat in de
veren Middelharnis-Hellevoetsluis, Den
Bommel-Numansdorp en de Galathee-
Dinteloord respektievelijk 25800, 13500
en 9400 auto's per jaar werden overge
zet, waarbij 414.000 wachturen en
46.800 vaaruren werden gemaakt. De
kosten van vervoer bedroegen per jaar
verdere decoraties die oorspronkelijk in
bezit is geweest van David Drogendijk.
Een wimpel waarvan de herkomst onbe
kend is, iieeft als opschrift DP Op Hoop
van Zegen. Staan de initialen DP voor
De Plaat?
Wie zal het zeggen, maar wat als decora
tie op de wimpel bijzonder opvalt is een
fraai getekende en gekleurde tulp. De
wimpels zijn meters lang.
Voorts hangt er een beurtvlag van beurt
schipper A. Troost uit Stellendam d.d.
1858.
Verder heeft het Streekmuseum enige
modellen staan van de tjalk Vertrouwen
van Job Buskoop, later van zijn zoon
Marinus te Sommelsdijk, van het beurt-
schip Maria van de onlangs overleden
schipper Simon Polak uit Middelharnis
en het model van het beurtschip Sara van
Gerrit Zoon uit Sommelsdijk.
Blokland, een man die met hart en ziel
voor het Streekmuseum in de weer is,
liet me ook nog een brillenkoker zien
van schipper D. Drogendijk d.d. 1827 -
19 februari 1886 in cartouche.
Kompas
Ook de binnenscheepvaart deed het niet
zonder kompas. Een waardevol kompas
is het Streekmuseum rijker geworden
door een gift van Jilles Zoon, geboren
1924 te Rotterdam als zoon van Gerrit
Zoon en Adriaantje van den Doel.
Dit kompas is achtereenvolgens gebruikt
door zijn voorvaderen:
Comelis van den Doel, veerschipper op
Heivoet, geboren 1793 te Herkingen,
overleden 1851 te Onwaard, gehuwd met
Josina van Breda, geboren 1793 te Wil
lemstad, overleden 1854 te Onwaard.
ruim 523.000,-. Dit betekent voor de
totale eilandbevolking 34.000 inwo
ners, 15,39 extra belasting per inwoner
of 61,56 per gezin van vier personen!
Over de toestand aan boord van de
boten, volgt hier een voorbeeld: Op
maandag 19 oktober 1959 werd van de
zijde van het Arbeidsbureau het vervoer
van de flakkeese pendelarbeiders gecon
troleerd aan boord van de stoomboot
'Grevelingen', varende van Middelhar-
nis-Havenhoofd naar Hellevoetsluis. Het
schip had een afgesloten en verwarmd
passagiersverblijf met 65 zitplaatsen. Er
waren die morgen (6.00 uur) 195 passa
giers aan boord! 162 Pendelarbeiders en
13 overige passagiers. De pendelarbei
ders werden in de volgende situatie aan
getroffen: 77 mannen bevonden zich
noodgedwongen in de buitenlucht, 60
mannen hadden een zitplaats in het afge
sloten gedeelte, 45 mannen bevonden
zich zittend of staand in de gangpaden
tussen de zitbanken in het passagiersver
blijf!
Hier moest iets aan gebeuren, maar hoe?
De RTM zette, na de nodige besprekin
gen, nieuwe en/of grotere boten in, maar
het bleef hetzelfde. Door de mechanisa
tie van de landbouw groeide het aantal
pendelarbeiders en bedrijven vestigden
zich niet op het eiland, juist vanwege de
slechte verbindingen, want ook het goe
derenvervoer was met de opkomst van
de vrachtwagen veranderd. Het vervoer
per schip liep terug, want ook de havens
op het eiland werden moeilijker bereik
baar, enerzijds door achterstallig onder
houd (bij gebrek aan financiën), ander
zijds door het groter worden van de
schepen.
Er moest een brug komen, maar dat was
natuurlijk nogal wat. Toch zette de Flak
keese Gemeenschap door. In 1952 werd
er een Naamloze Vennootschap opge
richt; eigenlijk voortgekomen uit de
Brugcommissie van de Flakkeese Ge
meenschap. Het verhaal van de brug is
een verhaal apart. Een mooi, maar een te
lang verhaal om in dit artikel te verwer
ken.
Niet alleen de verkeersproblematiek en
de wederopbouw van Goeree-Overflak
kee, eigenlijk infra-structurele zaken,
hadden de aandacht van de Stichting.
Ook op sociale, culturele, recreatieve en
economische aangelegenheden richtte
men zich. Voorbeelden zijn o.a. de
Pieter van den Doel, schipper sluiswach-
ter (Sas van Dirksland) geboren 1817 te
Dirksland, overleden 1885 te Melissant,
gehuwd met Johanna Schilperoord,
geboren 1832 te Sommelsdijk, overle
den?
Jilles van den Doel, schipper. Zijn laatste
schip was de Vrouw Helena. Jilles van
den Doel is geboren 1858 te Melissant
en overleden 1937 te Sommelsdijk. Jilles
van.den Doel was gehuwd met Lena
Korteweg, geboren 1862 te Sommelsdijk
en aldaar overleden in 1924.
Als laatste schipper die het kompas ge
bruikt heeft, wordt genoemd Jilles van
Zetten, zoon van Jacob van Zetten en
van Willempje'van den Doel.
Het Streekmuseum bevat ook bezittingen
die afkomstig zijn van de visserij uit
onze omgeving, maar dat is een hoofd
stuk apart. Alle voorwerpen of rekwisie
ten zijn best waard ze eens te gaan bekij
ken!
Voorts is het van belang te attenderen op
de rubriek De Maas en Scheldebode die
in copievorm in Eilanden Nieuws wordt
opgenomen. Daarin komt men regelma
tig berichtjes tegen die op de scheepvaart
betrekking hebben gehad.
Schuttevaer
Bij verschillende schippers is melding
gemaakt dat zij bestuurslid geweest zijn
van Schuttevaer, afdeling Goeree en
Overflakkee. De een wat korter dan de
ander, beter gezegd de een wat langer
dan de ander, gezien menige staat van
dienst. Ieder jaar wordt in de maand de
cember vergaderd. De schippers zoeken
dan de thuishavens op om gezamenlijk
oprichting van een beschutte werkplaats
(Het Binnenhof - 1955), nauwe betrok
kenheid bij het maatschappelijk werk en
de werkloosheidsproblematiek en de
oprichting van een Culturele Commissie.
De toestand van de monumenten- en
archiefzorg op het eiland werd onder de
loupe genomen en er kwamen besprekin
gen met de gemeentebesturen op het
eiland en overige instanties, zoals Mo
numentenzorg en de Provinciale archief-
inspektie, op gang, maar dit alles leverde
weinig, en voor wat het laatste betreft,
niets op. Ook de voorgestelde geheel
herziene en geaktualiseerde geschied
schrijving van ons prachtige eiland
kwam niet van de grond.
De Flakkeese Gemeenschap had geen
dwingende of verplichtende bevoegdhe
den, en dat was misschien wel de kracht
van deze Stichting: niet regerend, maar
stimulerend. In het midden van de jaren
zestig, na de opening van de Haringvliet-
brug en de gemeentelijke herindeling,
verdween de Flakkeese Gemeenschap
geheel onopvallend in het niets. Het was
of er nooit een gemeenschap van eilan-
delijke bestuurders had bestaan, die los
van de plaatselijke politiek een eilande-
lijke koers voer ten nutte van het gehele
eiland en de bewoners van Goeree-
Overflakkee.
Middelhamis
Jan Both
Uitslagen van 28 november 1994
M. van 'tGeloof-D. Keuvelaar1-1
C. van Welie - J. Stolk1-1
P. v.d. Groef- K. de Munck0-2
H. de Munck - A. Los1-1
J. Knops - R. Vijfhuizen1-1
K. Gierman - C. v.d. Kroon1-1
W. Nieuwland - A. van Rossum2-0
J. v.d. Groef-A. Stolk2-0
W. Stolk - M. Poortvliet0-2
Schaken
E. Bartelds - W. Knops1 -O
J. de Jong - D. Wolfert0-1
A. van Leeuwen - W. de Vos0-1
met de familie Kerstfeest te vieren. Dit
jaar wordt op 27 december vergaderd.
Het huidige bestuur bestaat uit:
Voorzitter is Jacob Boogaard, varende
metde JomaB.
Vice-voorzitter is Marinus Oomens, va
rende met de Nelly.
Secretaris is Leendert Bouwens, varende
met de Schelde.
Penningmeester is Hendrik J. Hartog,
employé Rabobank Oude Tonge.
Leden zijn: C. Grinwis van de Norma, J.
L. Keijzer van de Jura en Iz. van der
Vliet van de Ostrea.
Ere-leden zijn: Mr. L. J. den Hollander
sr. te Middelharnis en H. Visscher te
Oude Tonge.
Met dank aan mevr. De Korte-Les te
Oude Tonge. EINDE
D. Hoogzand
Hyacinthenstraat 8
3245 CN Sommelsdijk
Service, snelheid en gemak bepalen
tegenwoordig het koopgedrag van
de consument. Daarnaast staan
veiligheid, kwaliteit en duurzaam
heid hoog genoteerd op het priori
teitenlijstje van het winkelend
publiek. Het verschuiven van het
accent van welvaart naar welzijn
heeft als gevolg dat ondernemers
aktiever op deze trends moeten
inspelen.
Op het door de gezamenlijke Raboban-
ken van Midden- en Oostflakkee georga
niseerde seminar voor ondernemers
stond het grillige gedrag van de consu
ment centraal. In zijn openingswoord
wees de heer W. A. Coremans, direkteur
van de Rabobank Middelharnis, op het
belang van service en toegevoegde waar
de. De heer Dingemans, direkteur van de
Rabobank Ooltgensplaat, ging vervol
gens in op specifieke trends in sektoren
zoals de food, de bouw en de automo-
bielbranche. Van belang daarbij is dat de
ondernemer oog heeft voor de huidige
bevolkingsopbouw, het groeiende aantal
tweeverdieners en niet te vergeten de
bestedingsruimte van tieners. De lezin
gen werden afgewisseld door videobeel
den, waarin de aanwezigen op soms
ludieke wijze over allerlei trends werden
geïnformeerd. Dient de ondernemer zijn
assortiment aan te passen, uit te breiden?
Of lijken zijn kansen zich juist positief te
onderscheiden ten opzichte van collega
ondernemers in het verbeteren van de
toegevoegde waarde? Inspelen op deze
consumententrends betekent volgens de
onderdirekteur van Rabobank Middel
harnis, de heer G. van der Have, in veel
gevallen ook investeren. Investeren in
een nieuwe richting, een verbouwing of
uitbreiding van het assortiment om de
grillige consument van de jaren negentig
te kunnen blijven bedienen. Gewezen
werd op diverse financieringsvormen die
de Rabobank kan bieden, want iedere
investering stelt immers eigen wensen
aan de financiering. Faktoren als markt-
perspektieven, capaciteiten en de indivi
duele financiële positie van de onderne
mer spelen hierbij een belangrijke rol. In
het geval van onvoldoende zekerheid
kunnen Staatsgarantie of het Rabobank
Garantiefonds soelaas bieden, want ook
voor de Rabobank geldt dat de klant
koning is.
Na de uiteenzetting over het gedrag van
de moderne consument was er gelegen
heid tot het stellen van vragen. Na afloop
waren niet alleen de nieuwste consumen
tentrends een stuk helderder, maar tevens
heeft de Rabobank ondernemend Flak-
kee weer eens laten zien dat ook zij
steeds toegevoegde waarde levert aan
haar relaties.
epen
^iy£^:rt<r:'-r't^<^
zeil
van een mafair schip op den Rijn van
-itp"™
\.c-'::'^i!!krr^o:ó*<-rk-t<v^ de
19^.
Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan in 1972 van Schuttevaer afdeling Goeree en Overflaldcee is een foto gemaakt door de heer P. in 't Veld.
Op de foto het toenmalige bestuur. V.l.n.r. 1. J. van Zanten, schip Dankbaarheid; 2. J. Besiman, schip Da Capo, 3. A. Ter Steege, schip Condor;
4. Matth. de Korte, schip Zeeuwse Stromen; 5. mr. L. J. den Hollander, voorzitter; 6. J. van Zetten, schip Jozina;
7. P. Waling, schip Haringvliet en 8. W. Bouwens, schip Spes.
