Wie schrijft er mee
van en over Flakkee?
Onderhoud kerk en toren
UUT VROEGER JAEREN
Fa. B. van Eek Zn.
Bladz. 2
STHIPTIP
SeiNENOe vuunvusGEN
(Op z 'n Ouddurps verteld deur Miena Paddemoes)
Miena Paddemoes
GEBAKKEN PEREN
T WEER IN BED
(III)
„EILANDEN NIEUWS
VRIJDAG 19 MAART 1993
Deze vraag- en antwoord-rubriek staat
geheel ten dienste van de lezer die er
kosteloos gebruik van kan maken. Uw
vragen op velerlei gebied kunt u sturen
aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Post
bus 8, Middelharnis, met in de linker
bovenhoek „Vragen-rubriek" vermeld.
De vragen worden door deskundigen
beantwoord en zullen binnen enkele
weken na de inzending compleet met
antwoord in deze rubriek worden ge
publiceerd.
WÊJNGAAUD
Onze tuinmuur wordt de hele middag door
de zon verwarmd. Daar willen wij druiven
langs planten. Kunt u zeggen welk ras en
hoe het moet?
Antwoord: Voor buitenteelt worden aan
bevolen de 'Glorie van Boskoop' die
blauwe druiven geeft, en de sterke (voor
beginners geschikte) 'Witte Van der
Laan". Leid de scheuten langs horizon
taal gespannen draden en dan zodanig
omhoog dat de toppen een meter uit
elkaar komen. Het ideale grondmengsel
bestaat uit drie delen tuingrond en één
deel (al goed verteerde) mest. Van belang
is een goede afwatering. Het plantgat
moet het wortelgestel ruim plaats bie
den. Houd als onderlinge afstand tussen
de struiken IVi meter aan en plant de
druiven pas in de nazomer. Koop nu
vast een goed boekje over druiventeelt
en raadpleeg dat geregeld.
Ik kreeg een stel stripboekjes over Dick Bos.
Uit hoeveel delen bestaat die reeks? Waar
kan ik de ontbrekende nog kopen?
Antwoord: Deze stripboekjes dateren
van eind dertiger jaren. Er ïaestaan ver
scheidene series met in totaal 73 verha
len. Voor de originele boekjes wordt al
ƒ30,- per deeltje betaald. Er zijn wel
eens exemplaren te koop bij handelaren
die gespecialiseerd zijn in stripboeken.
U kunt zich ook wenden tot 'Het Strip-
schap'. Postbus 11335,1001 GH Amster
dam, tel. (020) 685 22 29. Die vereniging
geeft het orgaan 'Het Stripschrift' uit.
Geëmigreerde familieleden die in Brazilië
wonen, schreven over vuurvliegjes die 's
avonds rode en groene lichtsignalen afge
ven. Wat zijn dat voor 'vliegende verkeers
lichten
Antwoord: U geloofde het verhaal niet,
maar de beschrijving in die lange brief
klopt precies. In Zuid-Amerika komen
vuurvliegen voor van het geslacht Py-
cophorus, die tot de Kniptorren (Elateri-
dae) behoren, en waarvan zowel de
volwassen mannetjes als de vrouwtjes
licht geven. Daarbij worden afwisselend
rode en groene lichtsignalen waargeno
men. Dat zijn natuurlijk geen verkeers
lichten, maar ze hebben meer met 'de
verkering' te maken! Andere Ameri
kaanse vuurvliegjes zijn de Lampyridae
die tot de superfamilie der Zachtschild-
kevers (Malacodumata) gerekend wor
den.
In Europa kennen we drie soorten licht-
kevers waarvan de vrouwtjes en ook de
larven reeds licht geven. Het zijn de zg.
glimwormen die hier het meest tot de
verbeelding spreken. Deze larven van de
Lampyridae noctiluca leven liefst in
vochtige gebieden zoals drassige gras
landen en moerassen. Ze eten graag
slakken. Men kan die kleine glimwor
men 's avonds soms in groten getale tus
sen het loof van een aantal struiken zien
blinken, als zij zich ophouden op de tak
ken van planten waar zich slakken
bevinden. De mannetjes vliegen daar
boven rond en zoeken met hun grote
ogen naar de nog op larven lijkende
vrouwtjes, die tussen grashalmen en
kruiden rondkruipen. Beide kunnen
met hun onderbuik licht uitstralen. Bij
de kleinere Luciola lusitanica geven de
mannetjes na de schemering elke se
conde een lichtflits af, die door wach
tende vrouwtjes wordt beantwoord. Bij
de kortschildglimworm (Phosphaenus
hemipterus) trekken de moeilijk tussen
de vegetatie te vinden vrouwtjes de man
netjes met groenig licht aan.
Vroeger jaeren - ik hea 't oover de twinteger jaeren - kwam d'r nogal 's 'n
kasjiesveint langs de deure. Dat kasjie dat 'n bie z'n hao, zat allied boesvol
mit van alles in nog wat: band, klosjies gaeren, asseliengen, haerspellen
voor de dotte - want vroeger drooge de vrouwelien altied lank haer - strik-
kehouwers voor de meisjies - dêêr bleef je strikke altied móój mit stóó -
stofkammen - luuzekammen zeije ze aok wel - voor 't ongedierte op je
hóód, spellen, kaertjies brat, naojnaelden in stopnaelden, kamferballen -
dêér rook altied de hêêle klêêrekasse nae - in nog wel méér van dat soort
negoossie, al kan 'k 'r noe niejt zóó gaow mêêr ópkomme wat allemaele. As
zóó'n man an de deure kwam, dan nam moewder toch wel 's 'n pakkie
haerspellen of 'n klosjie twien van z'n. Uut goejegeid, dienk 'k. Dat soort
spillen ka'je ommers altied wel gebruuke, vooral twien, want d'r wier veel
versteld in diejn tied.
Ze verkochte dichte aok gallegen. Die hao ze an 'n stringe om d'r nikke
hange, zóó mit 'n bandjie of 'n feeter bie mekaore ebonge, want van die
eelestiekies, zóóas je die teegenwoordeg heit, hao je toe nog niejt. glaof k.
Wiele, as kinders, zaonekende dan wel 's om 'n sierspelle'ie, of 'n brosjie,
da'je bie zóó'n veint kon kaope, mar moewder zei dan steevast: „Dat houwt
zóómar jimmer an mit joele, dat gezeur om van dat goewd om je eige mit op
te tuugene. Nêè óór, gêên dienkene an. 'k Kan m'n goeje geld wel
beeter gebruuke!"
An d'aore kant waere m'n, a'm'n zóó'n kasjiesveint teegen kwamme onger-
weege, aok wel 'n bee'ie benaowd van z'n. In uus aogen dee ze toch aok
altied wel 'n bee'ie vreemd, vonge m'n. Net ofdat ze toch niejt hêélemaele te
vertrouwene waere. Vreemde bin toch mar vreemde. Waer of niejt?
Mar d'r kwamme toch aok wel méér bekende mit goewd langs de deure.
Dienk mar an Merien Jelier. Die liejp mit twéé kurreven an 'n juk. Merien
verkocht koffiebóónen, zoewtekoeke in suuker. Moewder hao altied koffie-
bóónen van z'n, in zoewtekoeke.
Soms stieng d'r wel 's 'n lorreboer langs de Haoge Pad, a'm'n nae schoole
gienge. Die hao altied 'n aopie op z'n schoere. Om de andacht van de kin
ders te trekkene netuurlek. A»'n dan 'n paerouwe kousen of'n zoo'ie lorren
kreeg, gaf 'n je 'n flui'ie, zóó êênj'ie dat uutrollende, a'je d'r op blaezende.
Dan wier dat flui'ie wel zóó lank as je latjie, wêêr je op schoole je leijn'ies
mit dee trekke op je leije.
Laeter, toe 'k wat ouwer wier, most 'k al zóó zoewtjiesan m'n moewder góó
hellepe. Moewderse hao 't eareg druk in diejn tied, 't Stóót m'n nog bie, dat
vaoder, toe 'k 's eeven niks zat te doewene, tee m'n zei: „Miena, a'je noe toch
niks om haon heit, dan ka'je móój 's wat voor mien doewe. Joe kan best 's
eeven 'n knoppe a' m'n broek zette, want die hangt 'r mar an 'n drae'ie mêêr
bie. Da's net 'n móój waarekie voor joe".
Veinten drooge toe altied gallegen om d'r broek op te bouwene. Die dee ze
mit knoppen an d'r broeksband vast. In dat waere d'r wel zesse: twêê an
weerskante van vooren, in twêê op d'r gat. In die knoppen die rochte d'r
nogal 's óf mit al dat bukkene van die veinten op d'r wearek.
Mar dat was gêên kleinegeid, óór, zóó'n knoppe an zóó'n veintebroek zette.
Dêêr hao je wel 'n viengerhoewd bie nóódeg. Glaof dat mar! Want reekent
d'r op dat dat stug goewd was, dat goewd van die waerkbroeken. Je hao van
die zwaere pieloose broeken in van die bombeziene. Die waere nog stugger
dan die pieloose. Dêêr was hêélemaele niejt deur te kommene mit je
naelde. Dat veintegoewd most 'r teegen kunnen toentertied, bie al dat
zwaere waerek op 't land in op de boerderieje. Veel kruupwaerek hao ze te
doewene bie 't wiejene van de juun, in de aerepels, in de selotten, de suuker-
peen, in de jaopiespeen, om mar 's wat te noemene.
Mar teegenwoordeg? Allemaele van die spiekerbroeken! Dêêr bin ze zóó
deurheene, bie de kniejen. In verstelle? Da's d'r niejt mêêr bie! Wiele moste
dat vroeger lêêre op schoole. Nè'ies verstelle, de boewl! Mar noe - zei'k al -
noe is dat uut d'n tied, ouwerwes! Zóóas zóó veel!
Is het werkelijk waar dat je van peren
eten afslankt?
Antwoord: Als u na een flinke maaltijd
óók nog eens enige peren toe neemt, zult
u er beslist niet slanker van worden.
Dan moet u vruchten kiezen in plaats
van calorieënrijker voedsel. Maar alvo
rens u aan zo'n perendiëet begint, kunt u
beter uw huisarts raadplegen. In die
reclameblaadjes staan soms heel ver
keerde adviezen en sommige mensen
kiezen uit onkunde totaal verkeerde dië
ten. En dan zitten ze later met de 'gebak
ken peren'.
Hoe krijg ik weervlekken uit een katoenen
camping-bed?
Antwoord: Tegen dgl. vochtvlekken in
dat camping-goed is helaas nog geen
kruid gewassen. Maar de wasmiddelen
fabrikanten zitten niet stil...
BEWOONDE BONEN
Ingesloten stuur ik u enkeleprinsessebonen
met inwoning en enkele voormalige bewo
ners daarvan uit een linnen zakje met zaad
boontjes van 1991, dat in een trommel
bewaard werd. Kunt u ontdekken wat het
voor beestjes zijn en hoe ze in die bonen
komen?
Antwoord: U hebt te doen met vreterij
van de bonekever. Vroeg in het seizoen
leggen de volwassen kleine grijze snuit-
keverachtige vrouwtjes van de Acanthos-
celides- en Bruchus-soorten al haar
eitjes in de scheden van de groeiende
boneplanten. De larven die daaruit
tevoorschijn komen, zoeken hun voed
sel in de bonen en kunnen zich daarin
ook verpoppen. In het najaar vindt u
dan volgroeide jonge kevertjes in de
geoogste bonen. Vaak is er aan de bui
tenkant geen enkele beschadiging of
hooguit een verkleurd plekje te zien.
Vindt u bonen met gaatjes, dan heeft de
bonekever zich al een weg naar buiten
gebaand en is het vruchtvlees daarin
grotendeels of geheel verdwenen. De
aangetaste bonen kunt u dus gelijk weg
doen. De bestrijding kan bij kwekers en
handelaren in het groot plaatsvinden.
Zaaizaad moet koel worden bewaard en
bovendien worden behandeld met 1
gram lindaanstuif per kg. zaad. Con
sumptiebonen kunt u koelen en wel drie
dagen bij -20 graden, of 5 uur bij
-40 "Celsius in plastic zakken. De
bewaarplaatsen moeten precies als het
zaad onder handen worden genomen.
Als u zaaigoed in huis haalt, koop het
dan bij een vertrouwde leverancier die
het op de juiste manier behandeld
heeft.
GESPIKKELDE ANTHURIUM
Bijgesloten een blad van een mooi ontwik
kelde anthurium van 70 cm breed en 40
cm hoog. Nu komen er grijs verkleurende
bladeren in en later doden punten en spik
kels. Kunt u nagaan wat er aan te doen
is?
Antwoord: Die witte spikkeltjes zijn
hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door
zg. trips (Thysanoptera), die ook als
onweersbeestjes bekend staan. Zij voe
den zich door de opperhuid van blade
ren af te schaven en dan uit de onder
liggende cellen het plantesap op te zui
gen. Daarbij ontstaan witte tot zilver
achtige spikkels. De insekten verdwij
nen dan. Er bestaan verscheidene be
strijdingsmiddelen. Bij een zaadhandel.
tuincentrum of kwekerij zal men u kun
nen adviseren welk daarvan uit milieu
oogpunt de voorkeur verdient. Aan de
bestaande vlekjes is nu niets meer te
doen, maar u kunt de plant wel in de
gaten houden. In juni begint de gevaar
lijke periode weer en dan is het zaak,
meteen met de behandeling te beginnen.
Uw verzorgingsmethode is prima, dus
daar ligt het niet aan.
Westdijk 33-56
Middelharnis
Tel. (01870)8 30 35/
8 20 60
Fietsen, brommers,
reparatie
Tot de kwestie, die ons bezighoudt terug
komende, ontmoeten wij naar tijdorde
nu de Publicatie van het Intermediair
uitvoerend bewind dd. 12Julij 1798.'Uijt
kragte en te rvoldoening van en aan het
zesde der additioneele articulen tot de
acte van Staatsregeling', alsmede inge
volge de laatstgenoemde publicatie,
kwam den lOden December 1798 te
Middelharnis een vergelijk tot stand tus-
schen de vertegenwoordigers der aldaar
bestaande Kerkgenootschappen. 10 De-
cenber 1798; en de eerste zinsnede van
art. 6 beveelt het treffen van een vergelijk
'binnen de eerstkomende zes maanden
na de aanneming der Staatsregeling'!
De Staatsregeling was 1 mei 1798 gepro
clameerd en de termijn van zes maan
den was 10 December dus lang ver
streken. De inhoud der publicatie van
het Uitvoerend bewind, dd. 11 October
1798 toont ons echter, dat het later tot
stand komen van het vergelijk niets aan
zijne kracht te kort doet. Overeenkom-
süg den inhoud van art. 6 add. art. is
dan ook:
1. door en tengevolge van het vergelijk,
de Hervormde kerk met pastorie het
eigendom geworden der Ned. Herv.
Gemeente;
2. door de Wetsbepaling, de toren het
eigendom geworden der Burgelijke
Gemeente.
En welke zijn nu verder de gevolgen van
die eigendomsverkrijging? De vierde
zinsnede van art. 6 zegt: 'de alzo ge
naaste Kerken en pastorijen blijven ten
allen tijde, onder de bezitting, beheering
en het speciaal onderhoud dier kerkge
meenten, aan welke dezelven, volgens
het hiervoorgaand onderling kontakt
zijn toegewezen'; en de zesde zinsnede
zegt: dat 'de torens ten allen tijde onder
de beheering en het onderhoud der bur
gerlijke gemeenten blijven'. Dus de ker
ken moeten onderhouden worden door
de kerkgemeenten en de torens door de
burgelijke gemeenten. Is dat de beteeke-
nis? Heeft de Wetgever dat, en dat alléén
willen voorschrijven?
Maar wat is dat anders, dan de gewone
regel, dat iedere eigenaar zijn eigendom
men onderhoudt? Mij dunkt, als men let
op het voorgaande; dat dan blijkt, dat de
Wetgever door deze bepalingen mogelij-
ken twijfel heeft willen wegnemen over
hetgeen de kerkgemeente, en hetgeen de
burgerlijke gemeente voortaan zou heb
ben te onderhouden. Eene andere of
meerdere beteekenis, eene ruimere strek
king aan deze onderhoudsvoorschriften
te geven, schijnt mij even ongegrond
als ongezond.
Ik kan dan ook onmogelijk aannemen,
dat door deze bepalingen van art. 6 wet
tig bestaande verplichtingen van derden
tegenover de eigenaren van kerk of
toren, zijn te niet gedaan. Waar de tijde
lijke bezitters - als éénig belanghebben
den - in 1465 regt op hadden, daar
hebben ook de eigenaars van 1798 regt
op; tenzij men bewijze dat dit regt is te
niet gegaan. En voor het te niet gaan van
een onderhoudsplicht, als 't in dezen
geldt, behoort men eene uitdrukkelijke
wetsbepaling of overeenkomst tusschen
geregtigde en plichtige te kunnen aan
voeren.
Te vergeefs zocht de ondergeteekende
die tot heden. De laatste zinsnede van
art. 6 - die aanleiding geeft tot de geheele
kwestie schijnt gegeven te hebben -
heeft, dunkt mij, eenvoudig dezen zin:
de torens zijn en blijven het eigendom
der burgerlijke gemeenten; dat is, ze
mogen niet aan een Kerkgenootschap
worden overgedragen, hiervoor (voor de
torens) mag aan eene Kerkgemeente
niets in rekening worden gebragt; het
beheer en het onderhoud daarvan blijft
rusten op de burgerlijke gemeente.
Maar waarom zou nu die burgerlijke
gemeente haar regt verliezen op de resti
tutie der onderhoudskosten? Door de
slotbepaling van art. 6? Onmogelijk. Het
staat er met geen enkel woord in; en het
is evenmin uit de geschiedenis als uit de
strekking van het artikel af te leiden. En
dat geldt evenzeer voor de kerk.
Rechts het door de polder gefinancierde tochtportaal.
Hiermede kunnen wij van de Staatsre
geling van 1798 afstappen, en rest ons
alleen nog te onderzoeken, of ook latere
Wetsbepalingen geacht moeten worden
verandering in den meerbesproken on
derhoudsplicht der dijklanden te heb
ben gebragt?
Naar tijdorde volgt dan de Staatsrege
ling van 16 October 1801Na al het voor
afgaande behoeft alleen art. 13 bespre
king. Het luidt: 'Ieder Kerkgenootschap
blijft onherroepelijk in het bezit van het
geen met den aanvang der eeuw be
stond. Men bevestigde het eigendoms-
regt der kerkelijke gemeenten, 't 'Uti
possidetis' bij het begin der eeuw, werd
eigendomstitel voor de respectieve kerk
genootschappen. Met de torens heeft dat
artikel dan ook niets te maken; eenvou
dig omdat daaromtrent geene schikkin
gen tusschen de kerkgenootschappen
waren te pas gekomen; en het meerge
noemde art. 6 over den eigendom daar
van definidef had uitspraak gedaan.
Door de Staatsregeling van 1801 is ook
de zaak der kerken als afgedaan te
beschouwen. In alle latere Staatsregelin
gen en Constitutioneele Wetten is over
dit onderwerp niet meer gehandeld.
Volledigheidshalve zij alleen nog even
gesproken over het Besluit van Koning
Lodewijk dd. 2 Augustus 1808, 'ter rege
ling van de zaken, welke op de uitoefe
ning van de Godsdienst betrekking
hebben'. Door dit besluit overschreed
Koning Lodewijk - naar mijne meening
- de grenzen zijner Constitutioneele
bevoegdheid. Hij reageerde in den zin
van het 6e der add. artt. Stsr. 1798. Hij
deed dat onbevoegd, omdat art. 1 der
Constitutioneele Wetten van 1806 zegt:
'De Constitutioneele Wetten thans vi-
geerende... zullen in hun geheel be
waard blijven, met uitzondering alleen
lijk van zoodanige, welk uitdrukkelijk
door de tegenwoordige Constitutioneele
Wetten zullen vernietigd zijn'.
En in art. 6 der Constitude luidt het: De
'...Godsdienstige wetten, tegenwoordig
in Holland in gebruik... kunnen niet
worden veranderd dan door de Wet'.
Door 'de Wet' dus; niet door een besluit
van den Koning. Maar wil men toch aan
dat Besluit kracht van Wet toekennen,
dan is er alleen een argument te meer in
te vinden, dat 'reëele lasten blyven' (art.
9 slot).
Resumerende is dus mijne slotsom
deze: dat de, door de Uijtgifte, op de
dijklanden klevende onderhoudslast
der 'Kerck met haer toebehooren' door
geene wetsbepaling is te niet gedaan. De
vraag blijft nu alleen nog over: is de
toren een 'toebehooren' van de kerck te
achten? Ik meen: ja. Eene aanhoorig-
heid, eene hulpzaak. een toebehooren is
eene zaak. die 'zonder zich aan of met
eene andere onafscheidelijk te verbin
den, veel minder zich daarin op te los
sen, alleen wegens hare bestemming om
de hoofdzaak tot dienares en hulp te
zijn, in menigerlei opzicht haar tot en
rechtsgevolgen deelt' (Mr. J. E. Goud-
smit, Pandecten-systeem Ie deel 44).
Het woord 'hulpzaak' drukt de bestem
ming uit. En is de toren in dezen geene
zaak 'van nature bestemd, om de hoofd
zaak zelve te dienen en hare nuttigheid
te bevorderen? Was een kerk zonder
toren - in vorige eeuwen vooral - geen
onding? En vooral hier. waar de uitge
vers ter bedijking blijkbaar met het
stichten eener kerk beoogden, dat zij of
hunne pachters niet van de toenmaals
onontbeerlijke hulp der Kerk zouden
zijn verstoken, die zoowel oproeping
door klokgelui voor de gezamenlijke
aanbidding, als voor de begrafensisen
medebragt. En is de bestemming van
den toren geen 'blijvende'? En is die
bestemming niet daadwerkelijk verwe
zenlijkt? Immers ja. Welnu; dan zijn ook
alle vereischten voor eene hulpzaak,
voor een 'toebehooren' daar. Het aard
of nagelvast zijn is geen kenmerkend
onderscheid.
Ik houd dan ook den bedoelden toren
wel degelijk voor een 'toebehooren', een
z.g. 'pertinenz', een 'aisiamentum' van
de kerk. Hij deelt dus haar lot en
regtsgevolgen.
Moeten nu de polders - als zoodanig -
kerk en toren onderhouden? Neen; niet
de polders als zoodanig. Want op die
vereeniging van landen, die een gemeen
waterkeerings- en waterloozingsbelang
hebben, is die plicht niet gelegd.
Gedenksteen tochtpoitaal.
Dan zouden de vroonen ook mee moe
ten betalen. Op het publiekregtelijk lig-
chaam 'polder' genoemd, rust de on
derhoudsplicht niet; de last kleeft op de
z.g. dijklanden. Dat er nu echter overwe
gend bezwaar zou bestaan, om de kos
ten van dien op het dijkland klevende
last - namens de eigenaren van dat land
- door het polderbestuur te doen innen
en betalen, zou ik niet willen beweren.
De mannen, die - hetzij door regtstreek-
sche keuze, hetzij door benoeming op
voordragt der Ingelanden - de voor den
grondeigendom zoo gewigtige water-
schapszorg hebben te behartigen; zij
zijn zeer zeker ook wel de best-ge-
roepenen, om voor het nakomen van
eenen op dien eigendom rustende last te
zorgen. Men versta mij echter wél; van
het polderbestuur - als zoodanig - kan
de nakoming van den onderhoudsplicht
in regten evenmin gevorderd worden,
als van den polder, als zoodanig. In reg
ten zijn alleen de eigenaren der dijklan
den aansprakelijk daarvoor.
Mijn antwoord op de drie in den aanhef
gestelde vragen kan nu niet twijfelachtig
zijn. Ik hoop het moge hierboven vol
doende zijn gemotiveerd. Het is echter
een geheel ander, dan ik zelf oorspron
kelijk gedacht en ook gewenscht had. Ik
meende dat het vloekte tegen de geest
des tijds, dien we sinds de fransche revo
lutie beleven, dat een grondeigenaar -
als zoodanig - heeft bij te dragen in de
kosten van eenigen eeredienst, voor het
onderhoud van eenig kerkgebouw. Ik
meende, dat dit - tengevolge van het
dóór en na de revolutie tot rijpheid
gebragte en in leven verwezenlijkte
hoofdbeginsel van ons huidig Staatsregt
(Scheiding van Kerk en Staat) - onbe
staanbaar was. Deze omstandigheid
moge de uitvoerigheid blijken, waar
mede ik in het bovenstaande reden
trachtte te geven voor mijne veran
derde meening.
Het antwoord op de gestelde vragen is:
Ad 1 en 2: De dijklanden moeten zoowel
den toeren als de kerk onderhouden;
Ad 3: Een onderscheid te maken tus
schen het uitwendige en het inwendige
is geheel willekeurig en op niets ge
grond.
Willen de belanghebbenden bij het
onderhoud zich met de beperkte uitvoe
ring van den onderhoudsplicht tevreden
stellen: het staat hun natuurlijk vrij, en
de eigenaren der dijklanden mogen
daarvoor erkentelijk zijn. Zoolang ech
ter die beperking van den onderhouds
plicht tot het uitwendige, niet behooriijk
is overeengekomen; kunnen zij, die het
onderhoud mogen vorderen, altijd op
die beperking terugkomen.
De polderbesturen waren dus wel dege
lijk belast met het onderhoud van toren
en kerk. Deze onderhoudsplicht werd
enige jaren later afgekocht. Het onder
houd van de toren ligt thans bij het
gemeentebestuur van Middelharnis.
De kosten van onderhoud van beide
gebouwen is tegenwoordig gemakkelij
ker te dragen als ten tijde dat de polders
hiervoor verantwoordelijk waren. De
toren en de kerk zijn beiden namelijk
'Grote' Rijksmonumenten, waarvan een
groot gedeelte van de onkosten door de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg
wordt vergoed.
Middelharnis I
1 Jan Both
