HOEK
^H
imGMET
SPAN|OLEN
EEN KLUIS KOPEN
IS EN BLIJFT
EEN ZAAK VAN
VERTROUWEN
295.
Hr
BANGKIRAI
hardhout
IJzer- Houthandel B.V.
drukkerij
kranse bv
KLUIZEN
Dagboek uit
duitse dwangarbeid
174.50
PFAFF
A Vi5 AUTOVERHUUR
PIET DE KORTE
GOEDEREEDE
400 a 500
KLUiZEN
N.A. v.d. HOVEN ZONEN B.V.
VRIJDAG 26 FEBRUARI 1993
„EILANDEN NIEUWS'
Bladz. 3
ZONWERINGSCENTRUM
RVA Electronics
Vlaggetjesdag 1993
Dag van de Nederlandse Zeevisserij
kramen en tenten
1 schutting
1 paalvoor
Hazersweg 44, OUDDORP
Telefoon (01878) 14 92
SPECIALIST
NAAIMACHINES... SINDS 1928 ONS VAK
BËL: (01640) 3 58 78
isx&l
mÊ
Wii hebben altijd
Waar staan in aUeriei
maten en prijzen.
Ooicgrolelieusin-.
VLOER-EN MUURKLUIIEN
I OATASAFES i
RANDKASTENFABRIEK
Dirksland, Bosdreef 1, 01877-2385 of 01877-1357, Ouddorp, Kabbelaars-
bani< 1, Port Zélande 01117-1710, Zierikzee, Oudeweg 1, 01110-17902
Bijgaand weer een aflevering uit het
oorlogsverhaal van oud-Middelharnisser Cor
de Gans. We hopen in elk van de volgende
nummers een klein gedeelte van het
dagboek te publiceren. We hebben al
bemerkt dat het veler interesse heeft.
(aflevering 10)
Goede Vrijdag
Nu komt er geen godsdienstig geschrijf omdat het vandaag
Goede Vrijdag is. In de eerste plaats ben ik niet zo godsdien
stig aangelegd en in de tweede plaats is de aangeleerde gods
dienst, bij het aanschouwen van de vernietiging van dit
gedeelte van de geschapen aarde, wel twijfelachtig. Het is
misschien wel eens goed om na te denken over de woorden
in de bijbel, die God sprak toen Hij hemel en aarde gescha
pen had. Hij zei: „En het was goed". Maar ik zou geen reli
gieus geschrijf beginnen, dus zullen we maar afwachten wat
er van de 'goede aarde' en de 'goede vrijdag' overblijft.
Het is hier nu een zenuwachtige toestand. Vannacht weinig
geslapen vanwege het schieten dat afkomstig is van het front.
Steeds maar kanongebulder en ontploffingen, 's Avonds en
's nachts zien we de lichtflitsen van het afvuren van de
kanonnen en daarna horen we de inslagen van de granaten.
Na een grove berekening, door het tijdsverloop te tellen tus
sen het afvuren van een kanon (lichtflits) en de klap (geluid),
komt men op een afstand van ongeveer 7 km. De geruchten
over de plaats van het front komt wel overeen met die afstand
en zitten ze aan het Dortmund-Eemskanaal. We kunnen ook
nu verschillende branden waarnemen.
Alles staat nu gepakt, omdat we nu ieder ogenblik verder weg
Duitsland in getransporteerd kunnen worden. Er wordt ook
wel gemompeld dat we misschien wel naar huis mogen
(indien dat mogelijk kon zijn) maar dat lijkt me onmogelijk
vanwege dat front en de wens zal wel de vader van de ge
dachte zijn. Bovendien wat zouden die Duitsers met al die
loslopende 'Auslander' aanmoeten? Levensgevaarlijk voor
hen, nee dail worden we eerder doodgeschoten.
We moeten nu afwachten tot de 'Ober Inspector' terug is van
het Polizei-ambt, waar hij (alweer, naar men zegt) besprekin
gen heeft over, wat er met ons moet gebeuren.
Zaterdag 31 maart 1945
Gistermiddag de aanzegging gehad om alles in gereedheid te
brengen om te vertrekken. Juist waar we eigenlijk al bang
voor waren is werkelijkheid geworden, we moeten verder
Duitsland in, om vóór het front uit, voor hen nuttig te blijven,
en behulpzaam te zijn 'tot de laatste man'.
We hebben etensketels en veldflessen gekregen voor 'de reis'.
Om half twee werden wij aangezegd dat we naar het kantoor
moesten komen om ons loon in ontvangst te nemen, en dat
onze reispassen werden uitgereikt. We zouden dan om twee
uur afreizen naar Bochum, waar we dan werden samenge
voegd met andere Auslander, om verder getransporteerd
te worden.
Natuurlijk hadden we voordien over deze mogelijkheid
gesproken, en velen hadden te kennen gegeven niet te zullen
vertrekken. Ook mijn broer en ik hadden afgesproken niet
verder Duitsland in te gaan en hier af te wachten tot het front
hier was en we bevrijd zouden worden. We zouden dus
onderduiken. We hadden er wat eten voor gespaard om de
eerste dagen door te komen.
Om één uur zijn mijn broer en ik, onze bagage, bestaande uil
een jute zak met etenswaren en kleren, op de begraafplaats
aan de overzijde van het rangeerterrein, weg wezen stoppen
achter een grafzerk en heesters.
Vervolgens zijn we naar het kantoor gegaan om ons geld, het
ontslagbewijs en de reispas in ontvangst te nemen. Die
papieren waren natuurlijk belangrijk, dan kon je tenminste
met minder risico voor S.A. volkssturm etc, op straat komen.
Op het laatste moment kregen we echter te horen dat we geen
ontslagbewijs of reispas kregen. We moesten zelfs ons Aus-
weis inleveren.
Nou, dat Ausweis hadden we zg. niet meer, warit dan ben je
helemaal een paria. We kregen toch ons loon en, nadat we
toen in de barak onze etensketels en veldflessen met knol
soep hadden gevuld voor de reis, zijn we, via het afvoerka
naal, onder de spoordijk, naar de begraafplaats gegaan.
We hadden toen als etenswaar bij ons, twee etensketels knol
soep, 10 pond brood, 6 winterpeen, een jampot suiker, een
kroes margarine, en een stuk(ie) worst.
We hadden met Leen Meijer afgesproken dat we met hem in
kontakt zouden blijven indien dit mogelijk was. De Meijers
hadden nl. een onderduikadres in Wattenscheid. Dat was
een bakker. Wanneer wij geen eten meer zouden hebben,
zouden we een seintje geven en konden zij een brood stelen
en dat ons geven. Ja, het leven hing met gemeenheid aan
elkaar. De goedheid van die bakker werd van te voren al ver
raden. Maar de omstandigheden lagen zo en dat was onze
schuld niet (het is er nooit van gekomen, maar ook dat lag
niet aan ons).
Wij gingen dus naar die begraafplaats en met ons velen.
Deze plaats was bedoeld als voorlopig onderdak, tot de
nacht zou vallen. Dan zouden we wel zien waar we heen
gingen.
Slechts twee van ons uit de barak durfden niet te vluchten en
bleven in de barak wachten tot zij werden opgehaald.
Op de begraafplaats, welke wél verschilde met die, waar we
kort te voren, op die mooie dag hadden gewandeld, stonden
hoge grafzerken en het geheel erg verwaarloosd (nadien
begrepen we dat we op een joodse begraafplaats waren aan
geland). We hadden nu het voordeel datje er goed kon weg-
schuilen. Mijn broer en ik hadden een hoge zerk welke
geheel was omgroeid met het groen van heesters. Daar waren
we onzichtbaar voor ieder die er langs kwam.
En nu maar afwachten wat er ging gebeuren. Een kleine
twintig man was uit onze barak spoorloos en je kon van die
spoorwegen wel verwachten dat die dit aan de officiële
instanties zouden doorgeven. We verwachtten dan ook wel
de S.A en consorten.
Dit bleek naderhand ook wel zo te zijn. Intussen had Leen
Meijer die ook 'zolang' op de begraafplaats was, een spade
gevonden en hij zou, indien er gevaar was, net doen of hij de
doodgraver- of verzorger van de begraafplaats was. (achteraf
hebben we om zijn durf- of onze domheid - kunnen lachen.
Een jodenbegraafplaats in Duitsland, verzorgen, of om
Joden te begraven, was er al lang niet meer bij).
En tóch, dat bleek bij alles wat we deden, trapten de S.A., de
volkssturm, de Hitler-jugend, er in. Zodra er een uniform
verscheen, floot Leen een 'deuntje' en kropen we allen weg
achter zerken en gebladerte. Leen lieten ze spitten en
onkruid uitsteken en ze vroegen hem zelfs niets.
Veel andere onderduikers op de begraafplaats, zoals Fran
sen, Polen, etc. werden uit hun - niet zo'n beste - schuilplaats
gehaald en gearresteerd. Het bleek ons nu, dat de dodenak
ker wemelde van de levenden.
Het was een spannende middag, we konden zelfs niet weglo
pen want dan werden we onherroepelijk gepakt door die
mensenjagers en moesten dus wel weggekropen blijven tot
het rustiger werd.
's Avonds om 8 uur, toen het na lange tijd, heel stil was
geworden en geen uniformen meer te zien waren, zijn we in
het donker bij elkaar gekomen en overlegden wat we doen
zouden. Natuurlijk moest alles op fluistertoon, terwijl we de
omgeving, zo goed als mogelijk was, in de "gaten hielden.
We kwamen overeen dat we naar een ander kanaal onder de
spoordijk zouden gaan. Dit was zoiets als het kanaal bij onze
barak, alleen waren we daar verder van de bewoonde wereld
en dus voor de nacht wel veiliger.
We moesten ongeveer 2 kilometer lopen voor we er waren.
We kwamen er zonder narigheid. Het was er wel vochtig en
koud en een goede schuilplaats tegen artillerievuur en an
dere gewelddadige wapens, maar ook een goede bescher
ming tegen regen, koude winden enz.
De gehele avond, en ook in de middag was er veel geschoten
met kanonnen en mitrailleurs. De granaten vlogen inmid
dels over ons heen.
We waren met 10 man onder de spoordijk aangekomen. De
Meijers waren naar hun onderduikadres. Alle bagage zetten
we vóór ons, tegen elkaar om de koude tocht over de vloer
wat tegen te gaan. Zo zouden we wat proberen te slapen.
Het was inmiddels midden in de nacht geworpen en, hoe laat
precies weet ik niet meer, hoorden we iemand buiten
naderen.
Wij zaten in het pikkedonker in de schuilplaats en tegen de
opening van de schuilplaats tekende zich de nacht af.
We hielden ons doodstil en zagen plotseling een silhouet van
een kerel voor de ingang.
In angstige spanning keken we wat die kerel moest. Wel die
kerel moest gewoon. Hij ging op z'n hurken zitten om te
drukken.
Voor ons een geruststelling natuurlijk, want deze persoon
zocht niets, althans geen vluchtelingen en wist ook niet dat
wij daar zaten. Maar... wat gebeuren moet, moet gebeuren.
Eén van ons was heel erg verkouden, zijn naam was, van 't
Hof. Hij moest zich al die tijd inhouden om niet te hoesten of
te niezen. Dus, doodse stilte. Een man waant zich alleen en
drukt bij een duiker onder de spoorlijn.
Plotseling... kon van 't Hof zich niet langer inhouden en
barstte los in een hoestbui. Konsternatie alom. Ook bij die
kerel buiten natuurlijk. Hij sprong op en hees zijn broek
overeind en schreeuwde 'dr-aus', dr-aus'. Natuurlijk die
Duitser had alle macht en middelen aan zijn zijde om te
eisen dat wij er uit moesten komen. Zonder iets te kunnen
zeggen, zijn mijn broer en ik naar voren gestapt en gezegd
dat we van de Eisenbahn waren en dat we weggestuurd
waren en nu niet wisten waarheen en dus maar onderdak
hadden gezocht in deze schuilplaats en het verder maar
afwachtten.
Eigenlijk moesten we er onmiddellijk uit volgens de Duitser,
maar met wat smeekbeden mochten we er toch tot morgen-
vroeg wel blijven. Het liep weer met een sisser af, want wat
had er weer moeten gebeuren als hij ons had weggestuurd?
Moest je gaan? Moest je hem koud maken? In ieder geval was
hij er weer al om 6 uur in de morgen, en zei dat we moesten
vertrekken. We beloofden te gaan en kwamen onderling
overeen om in een stukgebombardeerde woning, een kelder
of ziets, te kruipen en gingen op pad.
Het was nog donker. We liepen een stukje langs de spoordijk,
toen we al iemand tegenkwamen, die vroeg wat we wilden.
We vertelden hetzelfde verhaal en zeiden dat we op weg
waren voor onderdak. Hij zei ons, wijzende op een verlicht
raam van een woning, vraag het eens aan die vrouw, dat is
een best mens. Misschien mag je wel in het hooi slapen.
Wij onmiddellijk naar dat huis, waar het licht in de keuken
brandde. We klopten aan en de vrouw deed open. We zeiden
dat we Hollanders waren en dat we niet wisten waarheen we
moesten omdat enz... en of we misschien een kopje koffie
(ersatz) kregen om wat warm te worden. Enfin, een erg zielig
verhaal, erg aandoenlijk én we waren heel erg verontwaar
digd over die kerel van vannacht die ons weggestuurd had uit
onze schuilplaats.
De vrouw nodigde ons binnen voor een kopje koffie en ver
telde dat die kerel van vannacht haar man was geweest, doch
dat hij in de veronderstelling verkeerde dat wij Russen
waren, en die waren niet te vertrouwen. Maar zij zou aan
haar man, als hij vanmiddag thuis kwam, vertellen hoe het
zat. We konden weer gerust terug gaan naar onze schuil
plaats. Ze vertelde ook nog dat de Hollanders zulke goede
mensen waren. Haar zoon was in Holland gelegerd geweest
en hij bracht van alles mee naar huis. Kazen, en andere
levensmiddelen. Die had hij allemaal gekregen van ons.
Holland was een goed land. En wij het maar beamen, want
we wilden wel terug naar onze veilige schuilplaats. Daar
konden we immers het einde van de oorlog afwachten. In
ieder geval op een veilige manier door het front heenkomen.
We hebben ons bij die vrouw mogen wassen, hebben ons
gewarmd bij de kachel en zijn toen weer opgestapt naar onze
schuilplaats.
Het was toen half acht in de morgen. Dankbaar voor die
goede vrouw en het geluk dat het ons meezat, waren we wéér
onder de spoordijk.
(wordt vervolgd)
ZONWERING EN
RAAMTECHNIEKEN
GEGARANDEERDE KWALITEIT
VOOR EEN SCHERPE PRIJS
Vraag prijs en documentatie van
onze kwaliteitsprodukten.
^m
staat voor KWALITEIT en SERVICE
GRATIS MONTAGE
HET HELE JAAR DOOR
Nieuwepad 7, Middelharnis, Tel. (01870) 8 21 20/8 39 01/8 39 85
Toekomstig adres: Haveneind 9b, Sommelsdijk
Industrieterrein Haveneind (voormalig Binnenhof)
m
Van Aerssenstraat 36 - Sommelsdijk
Tel. 01870-87423 - Fax 01870-87486
RVA Electronics is een jonge zelfstandige en dynamische
onderneming in de automatiseringsbranche met een eigen visie,
welke zich vooral richt op een goede service, eerlijke
adviezen en voorlichting.
Werkend met kwaliteits produkten van gerenommeerde
merken zoals:
Compaq, Tulip, Hewlett Packerd, NEC,
Unitron, Exact software, Novell e.d.
Ter gelegenheid van deze visserijdag op 19 juni a.s. v/ordt
langs de binnenhaven van Stellendam ruimte gereserveerd
voor het plaatsen van
Aannnelding voor deelname dient vóór 15 mei 1993, onder
vermelding van branche c.q. activiteit, schriftelijk te geschie
den aan: burgemeester en wethouders van Goedereede,
postbus 38, 3253 ZG Ouddorp.
Voor nadere inlichtingen: afdeling Interne Zaken en Voor
lichting, telefoon 01879-1500, toestel 22.
25 februari 1993
Geheel uit
I opgebouwde schutting van
2.00x1.80 m., bestaande uit:
2-zijdig rabat 21x135 mm.
Paal met sponning 70x70 mm (eind- tussen-
palen) lengte 2.70 m.
incl. B.T.W.
Voor VERKOOP en REPARATIE:
Voor u ons verdenkt van onzindelijkheid of onzin
delijk denken willen wij u maar gelijk uit de droom
helpen.
Bovenstaande uitdrukkingen zijn ontleend aan
eeuwenoud drukkersjargon en stonden voor
vuiltjes en vlekjes in drukwerk. Nu zijn de appara
tuur, de werkomgeving en tiet vakmanschap in de
loop van al die eeuwen zodanig verbeterd dat
genoemde luizen en spanjolen niet meer zo veel
vuldig voorkomen als vroeger, maar ze blijven een
bedreiging vormen voor de kwaliteit van ons druk
werk. Wij, bij drukkerij Kranse, doen er alles aan
deze boosdoeners buiten de deur te houden. Want
kwaliteit staat voorop en weet u wat het aardigste
is? We zien ondanks onze scherpe kwaliteitskon-
trole toch nog kans de levertijden scherp in de
gaten te houden en messcherpe prijzen te offreren.
3®?
Voorstraat 13, Sommelsdijk, tel. 01870-82275
Laat u daarom eens uitgebreid in onze
showroom voorlichten door onze
veiligheidsexperts.
VRIJBLIJVEND UITERAARD B^H
voor privégebruik
bij ons vani460:-=-voor
Bedrijfsterrein "Ziedewij" no. 1 (hoek Gebroken Wleeldijk), Barendrecht
Telefoon 01806-12988, Fax 01806 - 20158
i Onze grote showroom is dagelijl(S
I geopend van 09.00-16.00 uuren op
I zaterdag van 09.00-12.00 uur.
I Vervoer- en servicedienst door het
I gehele land.
Altijd prachtige OCCASIONS
vanaf 1 mtr. hoog in voorraad.
el
IAvisfaaluras
Opel mr».
U kunt het beste een auto
huren bij Avis. Uitsluitend
praktisch nieuwe auto's, scherpe tarieven
en Ie klas service.
Aantrekkelijke tarieven per dag, per week, per
maand. Speciale weekendaanbieding: van
vrijdagmiddag t/m maandagochtend.
31 maart 1945. Jodenkerkhof Wattenscheid.
