Kokkelvissers in de Voordelta
ferm
in in KALLIGRAFEREN?
«1
1
H
1
Fa. J. Mackloet Zn. I Fa. L. Huizer Zn.
Eilanden-Nieuws
familieberichten
MALIEPAARD
Een verwoestende invasie:
Fa. M. J. van Brussel
Chr. Gem. Zangverg.
„SOLI DEO GLORIA"
f
A. J. van Rumpt b.v.
1
i^
1
i
m
Bladz. 2
„EILANDEN NIEUWS"
WOENSDAG 23 DECEMBER 1992
Als een donderslag bij heldere hemel veroverde op 31 augustus een onge
kende invasiemacht het Brielse Gat bij Voorne. Na het besluit van minister
Bukman om grote delen van de Waddenzee en de Oosterschelde te sluiten
voor kokkelvisserij, concentreerde zich hier de gehele kokkelvisserijvloot
van Nederland. In plaats van de jaarlijkse boot voeren 23 schepen in sla
gorde op de kokkelbanken af. Met zandzuigers werden systematisch de
Kinderplaat en Westplaat leeggezogen en de bodem verwoest. Op deze
wijze kon nog net door de sektie visserij van het ministerie van LNV het
gebied worden omgeploegd, voordat de sektie natuur er een beschermde sta
tus overheen zou leggen (in 1993 valt het Brielse Gat ond?r de Natuurbe
schermingswet). Een spoedaktie van de Zuidhollandse Milieufederatie
vermocht niet de plundering van de kokkelbanken tegen te houden, maar
vestigde wel nog eens duidelijk de aandacht op de grote natuurwaarden
in de Voordelta.
De Hinderplaat en Westplaat zijn onder
deel van de Voordelta. Na de afsluiting
van het Haringvliet en de aanleg van de
Slufter heeft zich hier in betrekkelijk
korte tijd een aantrekkelijk natuurge
bied ontwikkeld. Door de beschutte lig
ging van het gebied (westelijk de Hinder
plaat en in het noorden de Slufter) heb
ben stormen minder toegang tot het
gebied en is een redelijk stabiel mari
tiem milieu ontstaan. Getijdegeulen,
zandplaten, slikken, schorren en strand
wisselen elkaar af
Door de relatief hoge voedselrijkdom is
een rijk bodemleven ontstaan waarvan
vele duizenden vogels profiteren. Broe
dende Kluten, Strand- en Bondbekple-
vieren kunnen worden aangetroffen op
de schorren en stranden van Voome. De
slikken aan de zeezijde van de Brielse
Gatsdam zijn een goed pleistergebied
voor duizenden trekkende steltiopers,
waaronder Kanoetstrandlopers (ca.
1500) en Kluut (ca. 650). In de winter
maanden verblijven rond de schelpen-
banken in het Brielse Gat en de West
plaat vele tienduizenden Zwarte Zee-
eenden. Toppereenden en de van de
Waddenzee bekende Eidereend.
Ook botanisch is het gebied zich snel
aan het ontwikkelen. Een aantal zeer
specialistische soorten is uniek voor een
smalle zone langs de kust. Zo komt op
de schorren van de Westplaat een groot
aantal typische zoutminnende soorten
voor, zoals Zeekraal, Zeevetmuur, Zee-
postelein. Zilt Torkruid en Zilte Zegge.
Op verbredende stranden vormt Bies-
tarwegras een beginpunt van de vor
ming van primaire duintjes, terwijl op
vloedmerken regelmatig Zeekooi wordt
aangetroffen. Op de vochtige, nog zilte
strandvlakten groeit soms als pionier
Melkkruid. In de zeereep komen specia
listen voor als Zeewolfsmelk, Blauwe
Zeedistel en Zeewinde (Voorlopig vast
gesteld Beleidsplan Voordelta, mei 1992).
Mogelijkheden
Wanneer de ontwikkelingsprocessen,
zoals sedimentatie, afslag en duinvor
ming ongestoord blijven verlopen, zal er
sprake zijn van een zeer volledig natuur
gebied. Het gebied is vergeleken met de
Waddenzee smal en kent minder grote
geulen en zandplaten. Door de hogere
sedimentatie en toenemende rijkdom
aan bodemdieren neemt de betekenis
als kinderkamer voor vissoorten en als
fourageergebied voor vele vogelsoorten
echter snel toe. Het is vooral de jonge
Schol die in dit biotoop gedijt. Daar
naast vormen de slikken en het zeer
ondiepe water een uitstekende foura-
geerbiotoop voor met name steltlopers
(waaronder de Lepelaar) en eend-ach-
tigen. Door de voedselrijkdom zijn zeer
hoge aantallen vogels mogelijk.
Mede gezien de ligging van de Voordelta
op een belangrijk punt op de internatio
nale trekroutes van steltlopers en een
den en het verdwijnen van een groot
areaal aan geschikt voedselgebied als
gevolg van de Deltawerken, is deze
potentie van de Voordelta van groot
belang.
In combinatie met het nabijgelegen
duingebied is zelfs de vestiging van een
broedkolonie Lepelaars niet ondenk
baar. Verwacht kan worden dat grote
aantallen zeehonden zich hervestigen
na de klappen uit de zestiger en zeventi
ger jaren in de Zeeuws-Zuidhollandse
Delta.
Gezien de nu al zeer hoge waarden en
grote toekomstige mogelijkheden, is het
niet verwonderlijk dat Rijk, Provincie
en Gemeenten niet binnen het Voorlo
pig Vastgesteld beleidsplan Voordelta
voorgesteld hebben het Brielse gat als
natuurgebied verder te beschermen. In
het nieuwe bestemmingsplan van West-
voome is het gehele gebied van duin tot
Westplaat als natuurgebied aangewe
zen. Daarnaast ligt het in de bedoeling
om volgend jaar het gebied onder de
Natuurbeschermingswet te brengen.
De kokkel is een tweekleppig schelpdier
dat in grote maar wisselende aantallen
voorkomt in de Waddenzee, de Ooster
schelde en de Voordelta. Ook in het
Brielse Gat worden sinds kort grote kok-
kelbanden gevonden.
Kokkels leven ingegraven in het zand
ongeveer 0.5-1 cm onder het bodemop
pervlak. Kokkels komen vaak voor in
zogenaamde kokkelbanken. Dit zijn
plekken van enkele tot tientallen hecta
ren groot, waar zeer hoge dichtheden
optreden. Soms worden maarliefst 1000
volwassen kokkels per m^ gevonden in
een kokkelbank. Jonge kokkels kunnen
in nog veel hogere dichtheden voor
komen.
Dichtheden van enkele tienduizenden
kokkeltjes per m-^ komen voor. Zodra de
schelpen onder het bodemoppervlak
een gesloten laag vormen betekent ver
dere groei dat er dieren uit de grond
gedrukt worden. Op den duur gaan
deze dood.
De plaats van de kokkelbanken is niet
ieder jaar hetzelfde. Ook verschilt de
totale hoeveelheid kokkeltjes die groot
wordt sterk van jaar tot jaar. Redelijk
strenge winters hebben een gunstige uit
werking. Vermoedelijk zijn er dan min
der predatoren (krabbetjes en garnalen).
Ook mooie warme zomers geven meest
al een goede broedontwikkeling te zien.
Een aantal groeistadia zijn aan te geven.
In het eerste groeiseizoen groeit de kok
kel meestal tot een lengte van 0.5-1.5 cm.
In het tweedejaar wordt hij meestal tus
sen de 2 en 3 cm. In de jaren daarna
neemt de groeisnelheid af. Volwassen
kokkels bereiken een grootte tussen de
4 en 5 cm.
De kokkelvisserij
Voor de visserij worden kokkels bij een
lengte van 2.5 en 3 cm pas interessant. In
de zomer hebben zulke kokkels een
vleesgewicht van circa 1.5 gram per stuk.
Het kokkelvisseizoen start per 1 septem
ber als de hoeveelheid kokkelvlees het
grootst is.
Tot na de tweede wereldoorlog werd de
kokkelvisserij in ons land uitsluitend
met handkracht beoefend.
Een van de werktuigen die men daarbij
gebruikte was de wonderklauw. Dit is
een zwaar soort hark die met schokjes
door de bodem getrokken wordt wan
neer er een laagje water op het wad staat.
Aan de hark is een beugel met een net
bevestigd, waarin de kokkels terecht
komen.
Sinds 1970 is het mechanisch vissen
begonnen. Eerst met een kor (een meta
len kooi) die vanaf het schip over de
bodem getrokken wordt. Hierbij wordt
met behulp van een strip metaal de
bovenste bodemlaag, ter dikte van onge
veer 4 cm, in de kooi geleid. Door de
spijlen van de kooi spoelen zand, bij
vangst en water er weer uit, terwijl de
grote kokkels achterblijven.
In de tachtiger jaren is men echter over
gegaan naar een nog efficiënter systeem.
Via een zandzuiger (een dikke pijp) wor
den kokkels samen met het zand en de
bijvangst aan boord gepompt. Door dit
alles door een roterende zeef te leiden
kan men de grote kokkels scheiden van
de rest.
Bijvangst en bodem worden weer over
boord gewerkt. Veel kokkelvissers voe
ren echter hun vangst tegenwoordig in
het geheel af naar de wal met een jaag-
schip zodat de bijvangst ook verdwijnt.
De werkwijze is zeerlukratief Op goede
dagen wordt voor ca. 50.000 gulden
omhoog gehaald. Uiteindelijk verdwijnt
het grootste deel van de kokkelvangst in
de Paëlla te Spanje.
Negatieve effekten
Door de efficiëntere mechanische me
thoden zijn de kokkelopbrengsten ex
plosief gestegen. De zandzuigermetho-
de is zo effektief dat grote kokkelbanken
snel leeggehaald kunnen worden. In de
Waddenzee leidde dit tot het decimeren
van de kokkelpopulatie.
Omdat het niet mogelijk is tijdens het
vissen de bodem te zien (vertroebeling
van het water door het zuigen) is men
genoodzaakt kriskras over de kokkel
banken te vissen, meestal in grote cirkels
rondom een baken dat het centrum van
de visplaats markeert. Het is daarbij
onvermijdelijk dat de sporen elkaar
vaak kruisen waardoor de bodem meer
dere malen wordt opgezogen. Bij de
meer traditionele kor-visserij wordt on
geveer 4 cm bodem meegenomen. De
nieuwste professionele zandzuigers
werken dieper.
Er is nog onvoldoende studiemateriaal
aanwezig om exact de effekten van de
nieuwe vorm van mechanische kokkel
visserij op het totale bodemleven en
indirect op de vogelstand te bepalen.
Dat de bodem aangetast wordt is duide
lijk. In welke mate het bodemleven ver
dwijnt echter niet. In sommige gevallen
kan van een kleine ecologische ramp
worden gesproken.
De Dienst Getijdewateren van Rijkswa
terstaat spreekt van het omploegen tot
een rottende stinkende bodem (medede
ling Dienst) daar weer in de Wester-
schelde gevist was op Spisuia (enigszins
vergelijkbaar met de kokkel). De signa
len uit de Waddenzee zijn even duide
lijk. Een grote sterfte aan eidereenden is
opgemerkt. Eidereenden leven van grote
kokkels. Door het leeghalen van de kok
kelbanken is vorig jaar een enorme
sterfte opgetreden onder deze vogels
omdat de voedselvoorraad te klein was
geworden. Over soorten als de Zwarte
Zee-eend en Toppereend die bij duizen
den overwinteren in de Voordelta zijn
echter geen direkte gegevens voorhan
den. Zij fourageren voor een groot deel
op jonge kokkels en kleinere schelp
dieren.
Visserijbeleid
De enorme sterfte onder de Eidereen
den in de Waddenzee heeft er toe geleid
dat het Ministerie van Landbouw, Na
tuurbeheer en Visserij (LNV) onder
druk van de natuurbeschermingsorga
nisaties een relatie heeft gelegd tussen
de vangstcapaciteit van de kokkelsektor
en de voedselbehoefte van vogels in de
Waddenzee en de Oosterschelde.
In een Besluit van 28 augustus 1992 heeft
Bij voldoende belangstelling zal er in januan een kursus KALLIGRA
FEREN voor beginners van start gaan. Deze kursus zal gegeven wor
den in Het Diekhuus, Beneden Zandpad te Middelhamis en bestaat
uit 8 lessen van anderhalfuur. Men kan zich opgeven voor maandag
ochtend of donderdagavond en voor meer informatie kunt u ook bel
len naar tel. (01870) 8 63 69.
minister Bukman een aantal gebieden
in de Waddenzee gesloten voor de kok
kelvisserij. Door een lobby van de kok
kelvissers is het voornemen om tevens
enkele delen van de Oosterschelde te
sluiten afgezwakt naar een vrijwillige
vangstbeperking in het gebied. Óver de
Voordelta wordt in het Besluit niet
gesproken.
In de Struktuumota Zee- en kustvisserij
'Vissen naar evenwicht' wordt voor de
komende jaren een verdere uitwerking
gegeven. Opvallend is het gegeven dat in
deze Nota (die tot 1 september ter visie
lag) alleen de relatie Eidereend-Kokkel-
vangst wordt meegenomen. In de Nota
wordt de bodemaantasting door de
nieuwe mechanische vangsttechniek als
niet echt relevant ter zijde geschoven.
Het Ministerie van LNV neemt hierbij
de redenatie over van de kokkelvissers.
Het effekt van modem kokkelvissen
wordt vergeleken met een zeer zware
storm met orkaankracht.
Zeer zware stormen komen eens in de
vijftien jaar voor en zouden ongeveer
hetzelfde effekt op de bodem hebben als
vijftien dagen vissen.
Door anderen wordt genuanceerder
gedacht over de negatieve effekten van
de kokkelvisserij. In het Beleidsplan
voor de Voordelta worden een drietal
gebieden aangewezen om te bescher
men. Het Brielse Gat is een van deze
gebieden. De geïsoleerde ligging van het
gebied (zware golven hebben geen toe
gang door de ligging van Hinderplaat en
Slufter) en de ontwikkeling van het
bodemleven in het gebied zijn hier
debet aan. Intensieve kokkelvisserij zal
de natuurlijke ontwikkeling van het
gebied ernstig stagneren.
Aktie milieufederatie
De overval op 29 augustus (een dag na
het inwerking treden van het Besluit op
de kokkelvisserij) was er een van ouder
wetse omvang.
De laatste jaren zijn door de overheid
gestimuleerde snelle en doeltreffende
aantastingen van natuurgebieden niet
meer voorgekomen in Zuid-Holland.
Nadat op 1 september het eerste veront
ruste telefoontje uit Voome binnen was
gekomen is direkt een telegram gestuurd
naar minister Bukman en Staatssecreta
ris Gabor met het verzoek om in te grij
pen. Daarnaast is een persbericht ge
stuurd naar alle bladen en nieuwsdien
sten. Gekeken is naar de juridische
mogelijkheden om het Besluit aan te
vallen. Navraag bij de Zeeuwse Milieu
federatie en de Waddenzeevereniging
leerde echter dat zo'n procedure te lang
zou duren en dat de kokkelvissers bij
uitspraak allang weg zouden zijn. Dit
zelfde gold voor procedures in het kader
van het Baggerreglement en bestuurs
dwang door de gemeente Westvoome
vanwege strijdigheid met de voorschrif
ten van het bestemmingsplan.
Rijkswaterstaat kon en durfde niet in te
grijpen vanwege de onduidelijke status
van het Baggerreglement.
Binnen 500 meter van een zeewering,
duin of iets wat daar op lijkt mag zonder
vergunning niet gebaggerd worden.
Kokkelvissen valt volgens het Regle
ment onder baggeren, maar de status
van de Hinderplaat als zeewering was
onduidelijk.
Voor een Gemeente is het probleem te
komplex.
Enigszins knarsetandend moest daar
om het vervolg worden aangezien. Al
leen een paar illegale schepen konden
worden verwijderd.
Wel is aan iedereen duidelijk gemaakt
dat het volgende jaar een invasie als
deze niet zo gemakkelijk meer zal gaan.
De besluitvorming ten aanzien van de
bescherming zal nauwgezet worden
gevolgd en eventuele juridische proce
dures zullen in een vroegtijdig statium
worden voorbereid.
Uit: Milieu Aktief, uitgave voor de Zuid
Hollandse Milieufederatie ZHM.
Antwoordnummer 20596
3020 WB Rotterdam
^^S^^
Onderhoud - Tegelwerken - Open haarden
wenst clientele, vrienden en bekenden
Gezegende Kerstdagen en een voorspoedig 1993
Achterdijk 22, 3243 AA Stad aan 't Haringvliet
Telefoon (01871) 17 80
Schildersbedrijf
Voorstraat 7, telefoon (01871) 14 12
Stad aan 't Haringvliet
Wij wensen alle mensen
Gezegende Kerstdagen
en een voorspoedig 1993
Handel in Landbouwprodukten
Stad aan 't Haringvliet Tel. (01871) 14 19 24 74
wenst alle bekenden
prettige feestdagen
en een voorspoedig 1993 toe
Bestuur, leden en dirigent van de
wensen donateurs en vrienden
Gezegende Kerstdagen
en een voorspoedig 1993
STAD AAN 'T HARINGVLIET, december 1992
Autobedrijf
Molendijk 85 Postbus 4
Stad aan 't Haringvliet Tel. (01871) 15 53
Prettige Kerstdagen
en een gelukkig nieuwjaar
Jachthaven Atlantica
Eigenaar: S. Bakker
Zeedijk 54-56, Postbus 20
3253 ZG Stad aan 't Haringvliet
Telefoon (01871) 25 24
is het blad voor uw
^TLA}<nïCA
Familie, vrienden en clientele
Prettige Kerstdagen
en een voorspoedig 1993
Medewerkers wensen vrienden en clientele
prettige Kerstdagen
en.een voorspoedig 1993
Stad aan 't Haringvliet, telefoon (01871) 25 21
Vissers baggeren de Voornse kokkelbanken leeg. (foio Fred Hess)
m
m
i-
i
■.-..M
■im».
r^^^^
mm
^^^w
f
Tot vlak onder de kust: 'Een zware storm(fom Fred Hess)
