Open Monumentendag in Goedereede
in telcen van oude boerderijen
Bedplassen of
incontinentie
'Oosterhoutse Nachtegalen'
in Herv. kerk Dreischor
'Advendo' gaat weer
aan de slag
de juiste M
taxatie...
PIT-kollekte
Bedrijfspresentatie
'De Groene Vlieg'
in 'Ons Dorpshuis'
Bladz. 2
,EILANDEN NIEUWS'
VRIJDAG 4 SEPTEMBER 1992
Omdat historische boerderijen zo langzaam maar zeker verdwijnen - ook op
Goeree-Overflakkee - schenkt de Stichting Open Monumentendag in de
Gemeente Goedereede dit jaar aandacht aan de boerenhofstede; een verge
ten en vaak onbegrepen monument.
jicrtti ^iHnenkut^
„Wat de boer niet kent, dat eet hij
niet."
„Elk zijn meug, zei de boer, en hij at
paardekeutels in plaats van vijgen." „Hij
staat op zijn woord als een boer op
klompen." En: „'t is geen kunst om boer
te worden, maar om boer te blijven."
Onze Nederlandse taal zit nog vol met
spreekwoorden en gezegden ontleend
aan het boerenleven. Doordat die gezeg
den nog veelvuldig worden gebruikt,
lijkt het alsof het boerenbedrijf nog heel
dichtbij ons staat. Niets is minder waar.
Het agrarisch bedrijf komt al verder van
ons af te staan: het traditionele ver
dwijnt en het aantal vermindert. Om de
meedogenloze concurrentie vol te hou
den, moet de akkerbouwer of veeboer
meedoen in de technologische race. De
moderne bedrijven hebben weinig meer
van doen met de oude bedrijfsvoering.
Zo verdwijnen met de technologie oude
boerengebruiken en -functies. Wat zegt
een „grupstal" nog, of een „deel" en een
„tas"? Het is iets van vroeger en niet
meer functioneel. Dus weg ermee. Vaak
letterlijk.
Historische hofsteden verdwijnen van
daag de dag steeds meer. Ze worden
onherstelbaar beschadigd of, nog erger,
gewoon afgebroken. Monumentenzorg
sputtert nog wat, maar heeft tenslotte
ook geen geld. Dit gebeurt overal in
Nederland; ook op Goeree-Overflakkee.
Zo zijn er enkele jaren geleden betrek
kelijk vlak na elkaar twee 18e eeuwse
boerderijen van de Flakkeese bodem
verdwenen! Hoe lang zal dit nog door
gaan? Mondjesmaat probeert men er
wat aan te doen; ook in de bewustwor
dingssfeer. De Stichting Historisch
Boerderij-Onderzoek (SHBO) te Arn
hem heeft sinds de zestiger jaren hier
voor een lans gebroken. Echt „veilig" zal
een boerderij pas zijn als bewoner en
instanties bewust zijn van de historische
waarde en er voldoende subsidiebron
nen kunnen worden aangeboord. Is het
omgekeerde het geval, dan zullen de
generaties van de 21 e eeuw alleen nog in
het Openluchtmuseum in Arnhem een
paar oude hofsteden kunnen zien. En de
vraag is dan nog maar of er ook een
Flakkeese of Goereese hoeve tussen
zal staan.
Open monumentendag
Bezit Goeree-Overflakkee momenteel
nog iets aan bezienswaardigheden op
dit terrein?
Gelukkig wel, maar het is zoeken en je
moet de polder in. Met het doel de
belangstelling voor de boerdeij als mo
nument op te wekken, zal tijdens de
Open Monumentendag van 12 septem
ber in de gemeente Goedereede hieraan
speciaal aandacht worden besteed.
Zo is rond Ouddorp een fietstocht uitge
zet die langs historische boerderijtjes
voert. Vertrek- en aankomstpunt is het
overbekende 'Blaeuwe Huus" (VW-
kantoor). Enkele boerderijen zullen
zelfs zijn opengesteld voor het publiek.
Ook zal een tentoonstelling worden
gehouden van zelfgemaakte afbeeldin
gen van boerderijen.
In de woonkern Goedereede zullen
foto's van nog bestaande en reeds ver
dwenen hofsteden te zien zijn (in schuur
aan Bekaf)- De heer G. Hoek zal zowel 's
ochtends als 's middags een korte lezing
met dia's verzorgen.
De oudste boerderijen
Nu iets over de boerderijen op Goeree-
Overflakkee.
Over het oudste boerderijtype is niets
bekend. Uit de periode van de eerste
inpolderingen zijn geen exemplaren
meer te vinden. Toen waren ook de hui
zen van hout en hadden daardoor een
beperkte levensduur. Polderkaarten met
betrouwbare afbeeldingen zijn er ook al
niet. Over de oudste vorm blijft het
dus gissen.
De oudste nog bestaande boerderijen op
Goeree-Overflakkee dateren „pas" uit
de 17e eeuw. In niet alle gevallen gaat
het dan nog om een gave woning of
schuur. Soms is de hoofdvorm van het
woonhuis alleen nog intact, of is er
alleen een oude gewelfkamer te vinden,
of een paar oude gebinten in de schuur
(de zgn. ankerbalkgebinten).
Gelukkig beschikt het eiland nog over
enkele mooie huizen uit die periode. Het
gaat hierbij dan om een boerderij aan de
Duivenwaardsedijk in Nieuwe Tonge,
met de huidige naam 'Nooitgedacht',
een boerenhuis aan de Vroonweg bij
Middelharnis uit 1634 en het reeds
genoemde 'Blaeuwe Huus' in Ouddorp
als de oudste exemplaren.
Constructie ankerbalkgebint.
Overigens is bij de onlangs gereed geko
men restauratie van het blauwe boerde
rijtje zelfs een houtconstructie gevanden
van omstreeks 1454! Dus toch nog een
restant van het eerste boerderijtype?
'Zeezicht'te Goedereede, 1672.
De bloeitijd
In de 18e eeuw, als de akkerbouw op de
vruchtbare zeeklei een grote bloei onder
gaat, gaan de boerderijen qua architec
tuur op beide voormalige eilanden
uiteenlopen. Op Goeree worden de
boerderijen wel iets groter, maar blijven
wat monumentaliteit betreft achter bij
die van Flakkee. Dit is verklaarbaar.
Immers, de Goereese akkers zijn veel,
zandiger van structuur en daarom on
vruchtbaarder.
In deze eeuw ontwikkelt het boerenhuis
zich in de breedte. De voordeur wordt in
het midden van de hoge tuitgevel ge
plaatst, waarbij zowel rechts als links
daarvan een woonkamer wordt gebouwd.
De opkamer komt nu achter de grote
rechter woonkamer te liggen; de keuken
blijft zijn plaats houden achter de linker
voorkamer. Om het zaad te kunnen dro
gen, worden zaadzolders gebouwd bo
ven het woongedeelte. Die zolders
voorzag men van luiken, die bij mooi
weer werden opengezet. De grootste
boerderijen bezitten drie boven elkaar
gelegen zolders. Prachtige exemplaren
'Bouwlust'te Nieuwe-Tonge. 1732.
In de 17e eeuw werden de voordeuren
van de boerenhuizen in de kopgevel
geplaatst, met rechts daarvan de opka
mer en gewelfkamer en links de mooie
woonkamer. De woonkeuken bevond
zich meestal achter de woonkamer.
Achter de opkamer was het karnhuis
gebouwd.
De schuur met geteerde houten wanden
bezat één of twee dorsvloeren, die via de
grote mendeuren toegankelijk waren.
Die mendeuren bevonden zich in de
meeste gevallen in de lange noordwand.
Aan de zuidelijke kant van de schuur
stonden de beesten. Men spreekt hier
wel van een dwarsdeelschuur. In deze
periode waren de boerderijen nog niet
zo groot. Dit gold zowel voor Overflak-
kee als voor Goeree. Een uitzondering
hierop vormt 'Kleyburg' bij Sommels-
dijk uit 1666.
'Nooitgedacht' te Nieuwe-Tonge, 17e eeuw.
van dit type boerderij zijn te vinden aan
de Kraaijerdijk bij Melissant, gebouwd
in 1759/1760. De schuren uit deze tijd
bezaten minstens twee dwarsdelen.
Twee iets oudere hofsteden van dit type,
maar waarbij de (grote) opkamer zich
nog rechts van de voordeur bevindt, zijn
te vinden bij Nieuwe Tonge ('Bouwlust'
uit 1732) en aan de Stadse Zeedijk
(1746).
Uiteraard zijn er allerlei varianten op dit
type, maar ze zijn wel tot deze hoofd
vorm terug te brengen.
Zeeuwse en
Brabantse invloed
Dat Goeree-Overflakkee zowel van de
Zeeuwse als de West-Brabantse kant
invloeden heeft ondergaan, zal begrijpe
lijk zijn. De genoemde dwarsdeelschuur
is zo'n Zeeuwse invloed, evenals de
boerderijgroèp waarbij het woonhuis
los van de schuur werd gebouwd. Dat
was brand-veilig en bovendien had men
minder last van ongedierte. Vooral op
Overflakkee zijn nog mooie hofsteden te
vinden met een losstaand woonhuis.
Zoals: de Torenstee' aan de Blindeweg
in Dirksland en 'Veelust' aan de Nieuw-
landsedijk te Sommelsdijk (beiden uit
de 18e eeuw). Voorts nog: 'Lust en Last'
aan de Kokseweg te Sommelsdijk (1672)
en de 'Johannahoeve' vlakbij Stellen-
dam (1781).
Een andere Zeeuwse invloed is de inde
ling van het woonhuis. Veel boerenhui
zen bezitten in het Zeeuwse de voordeur
- met zowel rechts als links een woonka
mer - in de lange zuidgevel. Dus niet in
de hoge tuitgevel, zoals gebruikelijk op
Goeree-Overflakkee. De woonhuizen
zijn vaak lager dan de schuur, maar zijn
er wel tegenaan gebouwd. Voorbeelden
van dit „Zeeuwse huis"-type vindt men
vooral in Ouddorp. Het zijn vaak de
kleinere boerderijtjes.
Een zeer gaaf voorbeeld hiervan is de
'Ridderstee' aan de Westerweg in Oud
dorp (1786). Zelfs de schuur en alle bij
gebouwen zijn hier nog in de oorspron
kelijke staat!
Zoals gezegd, hebben zich ook Westbra
bantse invloeden laten gelden. Deze
zijn tot uitdrukking gekomen in de
schuur. Pas omstreeks 1800 werd vooral
rond Ouddorp een groot aantal schuren
van het Westbrabantse type gebouwd.
Het kenmerkende is dat in de hoge oost
en westgevel van de schuur de mendeu
ren zijn aangebracht; en dus niet in de
lange noordgevel. Men reed met een
geladen wagen door de westelijke men-
deur de schuur binnen om deze vervol
gens met een lege kar via de oostelijke
mendeur weer te verlaten. Het tegen de
schuur gebouwde woonhuis was daar
om veelal smaller, óf was ten opzichte
van de bedrijfsruimte als het ware iets
versprongen. Men spreekt bij dit type
wel van een langsdeelschuur. Vreemd
genoeg zijn langsdeelschuren in Flak
keese polders niet te vinden; daarente
gen weer wel in de Hoeksche Waard.
Een verklaring is hiervoor nog niet
gevonden.
De oude schuur van het Ouddorpse
'Blaeuwe Huus' behoorde tot dit type.
Bij de herbouw van de schuur dit jaar
werd die vorm weer teruggebracht.
In dit kader kunnen de boerderijtypen
slechts kort worden aangestipt. Het ligt
overigens in de bedoeling ooit nog eens
een uitgebreidere beschrijving van de
boerderijen op Goeree-Overflakkee (met
foto's) te laten verschijnen. Al een aantal
jaren verzamelt dhr. G. Hoek hiervoor
gegevens.
Belangrijker is dat u mede door de Open
Monumentendag in de gemeente Goede
reede voor deze agrarische monumenten
interesse gaat krijgen. Ook de kleine
monumenten zijn in dit verband de moeite
waard, zoals: zomerketen, wagenschuren
en dam- of hekpalen, vaak versierd met
hardstenen Franse tuinvazen.
Gaat u eens een kijkje nemen op 12 sep
tember in de gemeente Goedereede!
G. Hoek
Het laatste concert van de stichting
'Musi Voca' van het seizoen 1992 wordt
gehouden op zaterdag 12 september a.s.
Het koor de 'Oosthoutse Nachtegalen'
zal op deze avond een avondvullend
concert geven in de Nederlands Her
vormde Kerk te Dreischor. Aanvang
20.00 uur. Het koor, dat via de televisie
de aandacht trok van de stichting 'Musi
Voca', is vooral bekend in het buiten
land.
De zangschool 'Oosterhoutse Nachte
galen' is in 1937 oorspronkelijk ontstaan
uit een jongenskerkkoor. De oprichter
heeft dit koor zodanig gevormd, dat het
een eigen stijl en klankkleur kreeg. Al
gauw waren de 'Nachtegalen' bekend als
een graag gehoord koor en talloze optre
dens (vooral in Duitsland en Itaelië)
volgden.
Om in de concertgroep opgenomen te
kunnen worden, krijgen de 'Mussen'
eerst een volledige opleiding Algemene
Muziekvorming. Deze opleiding wordt
verzorgd door eigen, volledig bevoegde,
muziekleraren. Na deze periode kan de
jongen of het meisje, sedert 15 jaar zijn
er ook meisjes bij het koor, worden toe
gelaten tot de 'Oosterhoutse Nachtega
len'. De jongens en meisjes, leeftijd
variërend van 10 tot 20 jaar, komen uit
de verre omtrek van Oosterhout en
bezoeken minimaal 2 keer per week de
repetitie. Het koor, dat sinds 1975 onder
leiding staat van de heer Tiny Schoones,
heeft geen kerkelijke binding met een
kerk of kerkelijke gemeente. Toch treden
zij vaak op in kerken bij erediensten
en vieringen.
Het koor heeft door de aanwezigheid
van 3e alten (tenorstemmen) een geheel
eigen klankkleur, die de vele 4- en 5-
stemmige stukken een eigen charme en
karakter geven.
Er is een uitgebreid klassiek repertoire
voorhanden, waarbij vooral het zingen
van motetten een belangrijk aandeel
vraagt. Fragmenten uit opera's en ope
rettes behoren tot het concertrepertoire,
evenals de vele liederen die meege
bracht zijn uit de landen waar werd
opgetreden.
De 'Oosterhoutse Nachtegalen' gaan
vaak op tournee in het buitenland en de
lijst van namen van landen waar zij
zijjn opgetreden is indrukwekkend.
Hun optredens trekken veel publiek,
met name een concert in Toronto,
Canada, waar 28.000 mensen aanwe
zig waren.
Op 12 september kunnen de 'Ooster
houtse Nachtegalen" beluisterd worden
in Dreischor in een afwisselend pro
gramma van geestelijke, licht klassieke
en populaire liederen, die zowel a
capella als met orgelbegeleiding gezon
gen worden.
in het doolhof van prijskaartjes
Makelaar Tamboer
Tel. (01870)8 34 77
OUDDORP Tussen 7 en 12 septem
ber 1992 kunt u uw gift geven voor het
PIT. Stel de kollektanten niet teleur.
Dinsdagavond 8 september 1992 na
afloop van de ledenvergadenng van de
Rabobank Nieuwe Tonge, houdt firma
'De Groene Vlieg' een bedrijfspresen
tatie.
Aan de orde komen: stenele insekte
techniek tegen uien-vliegen; insekte
parasitaire aaltjes voor bestrijding van
insektelarven in de bodem; intensief
onderzoek aardappelmoeheid.
Aanvang 21.00 uur. Vrije toegang. Ieder
een is van harte welkom.
NIEUWE TONGE
Op D.V. 8 september a.s. hoopt de
chr. gemengde zangvereniging 'Ad-
vendo' te Nieuwe Tonge weer een
aanvang te nemen met de wekelijkse
repetitie-avonden.
Het koor telt momenteel 105 leden en
repeteert elke dinsdagavond van 20.00
tot 22.00 uur in het Herv. verenigings
gebouw 'Elim' aan de Zuiddijk 19 te
Nieuwe Tonge.
Met ingang van het nieuwe seizoen is de
repetitie-avond voortaan dinsdagavond.
Het koor staat onder leiding van de voor
velen bekende dirigent/organist Martin
Mans en wordt op het orgel begeleidt
door Janco Belder en ook Janco is geen
onbekende in de wereld van orgelmu
ziek en koorbegeleiding.
Het koor verzorgt regelmatig optredens
waarvan de opbrengst voor diverse
instellingen wordt bestemd. Medewer
king verleende het koor aan twee cd/mc-
opnames resp. in Dordrecht en Tiel. Op
17 oktober 1992 D.V. zal er in verband
met het 12V2-jarig bestaan van het koor
'Advendo' de cd/mc worden gepresen
teerd tijdens een zangavond in de Ned.
Herv. Kerk te Nieuwe Tonge. De netto
opbrengst is bestemd voor het zieken
huis Shaare-Zedek in Jeruzalem.
Verder staat er voor het seizoen '92-'93
veel op het programma, zangavonden
en een cd/mc-opname.
Heeft u belangstelling of is uw belang
stelling gewekt, kom gerust een avond
luisteren of gewoon meezingen. Schroom
niet, maar kom het koor 'Advendo' ver
sterken om met elkaar te zingen tot
Gods eer.
Tot ziens op dinsdag 8 september om
20.00 uur in het Herv. centrum 'Elim' te
Nieuwe Tonge.
Van de zomerzangavond is een live
opname gemaakt door STH-records. De
me is vanaf heden te koop bij mevr. T.
Looy-van Moort, Prinsessestraat 11,
NieuweTonge, tel. (01875) 18 65 a 17,50
per stuk. De netto-opbrengst is bestemd
voor hongerend Afrika.
Bestuur 'Advendo'
'De Duivenkooi', Ouddorp, 18e eeuw.
Berichten uit de Gezondheidswijzer
De Gezondheidswijzer Zuidhollandse
Eilanden is het informatiecentrum van
de GGD waar iedereen vragen kan stel
len op het terrein van de gezondheid. De
Gezondheidswijzer verstrekt naar ge
lang de vraag folders, artikelen, adres
sen van patiëntenverenigingen of kur-
sussen op het gebied van ziekte, gezond
heid en gezondheidszorg. Veel mate
riaal is kosteloos te verkrijgen.
Daarnaast besteedt de Gezondheidswij
zer iedere maand extra aandacht aan
een bepaald thema. Door de vele aan
vragen besteedt de Gezondheidswijzer
in september nogmaals aandacht aan
'bedplassen of incontinentie'.
Veel kinderen plassen regelmatig 's
nachts in bed. Een op de tien kinderen
van zes jaar is 's nachts niet droog.
Ouders en kind vinden bedplassen vaak
erg lastig. Het is daarom goed te weten
dat bedplassen vaak vanzelf over gaat.
In een infonnatiepakket vindt u iets over
oorzaken van bedplassen en een aantal
tips die kunnen helpen. Kies echter
alleen tips die bij uw kind en u passen.
Bij volwassenen is een veel voorko
mende klacht dat zij niet in staat zijn
hun urine op te houden, ook wel urine-
incontinentie genoemd. Incontinentie
heeft gevolgen voor de persoon. Het gaat
vaak gepaard met ongemak en gevoe
lens van schaamte. In het informatie
pakket kunt u uitleg vinden over divers
vormen van incontinentie en de moge
lijkheden die er zijn om de klachten op
te lossen of te verlichten.
In beide pakketten vindt u ook informa
tie over waar u een kursus voor deze pro
blemen kunt volgen.
Deze informatiepakketten kunt u opha
len bij de GGD-vestiging die het dichtst
bij u in de buurt is. U kunt ze ook koste
loos aanvragen bij de Gezondheidswij
zer, het informatiecentrum van de GGD.
Het adres is Kon. Julianaplein 1, 3201
CH Spijkenisse, tel. (01880) 202 22.
Vraagt u dan naar de medewerkers van
de Gezondheidswijzer.
GGD-nevenvestigingen:
Oostzanddijk 26, Hellevoetsluis
Sportlaan 5, Middelharnis
Pad van Jongejan 3, Oud-Beijerland
M
Zandpad 36 Middelharnis Tel: (01870) 8 27 84
NVM,
UAKELAAni
