De ronduit aan het Vingerling
Luxaflex vouwgordijnen
NIEUW!
Fa. B. van Eek Zn.
Bladz. 2
„EILANDEN NIEUWS
VRIJDAG 28 FEBRUARI 1992
Op de hoek VingerlingA'issersdijk
te Middelharnis stond tot het einde
van de vorige eeuw een merkwaardig
gebouw. De ouden van dagen ston
den hier vaak oude koeien uit de
sloot te halen, omdat hier het zonne
tje scheen en het niet tochtte; zij
noemden deze plaats de 'ronduute'.
Aan het eind van het Vingerling werd
namehjk ter beveiliging van het dorp
een redoute gebouwd. De redoute werd
in de volksmond 'ronduit' genoemd. Het
behelst hier een verdedigingswerk, waar
in in oorlogstijd soldaten of bewapende
burgers waren gelegerd, die het dorp
moesten beschermen tegen aanvallen
over zee. Toen in 1791 Nederland weer
eens in oorlog met Engeland was ver
wikkeld werd het nodig geacht, dat er
wachters aan het Havenhoofd en in de
ronduit werden gestationeerd om een
landing van het engelse leger voors
hands onmogelijk te maken. We lezen
over deze zogenaamde burgerwacht het
volgende: „inmiddels des nagts door
eenige met snaphaenen gewapende per
sonen te doen waeken aan de haeven bij
het hoofd en in de Ronduit alhier, met
speciale order om het aen het hoofd of in
de haeven koomen van eenige suspectie
scheepen (des noods) met er daed te
beletten en voor te komen en zijn vervol
gens benoemdt tot de buitenwagt in de
tent aan de haeven een wagtmeester en
agt gemeene, en voor de binnewagt in de
ronduit een wagtmeester en vier ge
meene en voorts aan ieder man der bui-
tewagt toegelegd 14 stuijvers neevens agt
turven en aen ieder der binnewagt 10
stuijvers en ses turven, alsmeede nog
daer en booven aan ieder wagtmeester
twee stuijvers, alle per nagt."
Later, tijdens de franse bezetting van de
Nederlanden, deed de ronduit dienst als
kazerne en bood onderdak aan enkele
franse soldaten. Of de ronduit nadien
nog is gebruikt voor militaire doelein
den is mij niet bekend. Wel is zeker, dat
de Commissie van Spijsuitdeeling de
ronduit de laatste jaren van de vorige
eeuw gebruikte als soepkokerij. Hier
konden de dorpsarmen hun dagelijkse
kostje afhalen. Ook heeft de ronduit
enige tijd plaats geboden aan de plaatse
lijke brandspuit. Er zijn zelfs plannen
ontwikkeld om de ronduit te verbouwen
tot brandspuithuis. Zover is het echter
nooit gekomen.
Zoals te zien op de foto's hingen aan de
voorzijde van de ronduit twee publika-
tieborden, waarop openbare bekendma
kingen werden aangeplakt. Aan de
zijgevel gaven een viertal jaarankers op
sierlijke wijze het bouwjaar (1622) aan.
In de raadsvergadering van 4 maart 1895
werd besloten om de ronduit af te bre
ken, dit ter verkrijging van een betere
passage voor rijtuigen van en naar de
Vissersdijk (er is in de loop der tijd al
heel wat schoons vernield t.b.v. het feno
meen auto en verkeer). Op 27 maart 1895
werd de ronduit voor afbraak verkocht.
Hoogste inschrijver was timmerman
Teunis Schilperoord, die voor/65,- het
gebouw mocht slopen. Aan de sloop
waren de volgende voorwaarden ver
bonden:
Artikel 1
Met het afbreken moet worden aange
vangen den eersten april 1895, en daar
mede moet zoodanige spoed worden
gemaakt, dat het terrein binnen drie
weken daarna geheel is ontruimd.
Artikel 2
Ten dienste van de afbraak moet de
kooper aan de zijde van den Visschers-
dijk een steiger plaatsen naar aanwij
zing, doch zoo eenvoudig mogelijk.
Artikel 3
Het afgebrokene moet geregeld worden
vervoerd. Onder afbraak wordt alleen
verstaan hout, steen, dakpannen, steen-
puin en lood. De steenpuin moet ver
voerd worden naar de kerkgracht en
daar behoorlijk afgestort. De helft van
het afkomende ijzerwerk blijft het eigen
dom der gemeente.
Artikel 4
De bestaande ketel van de Commissie
van Spijsuitdeeling wordt voor rekening
van de gemeente Middelharnis wegge
broken en blijft het eigendom van die
Commissie.
Artikel 5
De zijgevel scheidende de woning van
den heer J. Bom, zal voor dat het boven-
gedeelte wordt weggebroken op kosten
der gemeente worden gestempeld en
zullen de zich daarin bevindende gor-
dingena worden geankerd. De kooper
moet den bovenkant van bedoelen zijge
vel wegbreken tot 30 cm boven de pan
nen; het overige van dien zijgevel blijft
bestaan.
Artikel 6
De schade, die veroorzaakt wordt door
den val van voorwerpen op bovenge
noemde woning van den heer Bom, op
de heiningen en het erf moeten ten koste
van den kooper worden hersteld.
Artikel 7
De funderingen moeten tot hare diepte
geheel worden uitgegraven en ontruimd.
Artikel 8
Indien de kooper op den bepaalden tijd
niet met het afbreken en het vervoer van
de afbraak gereed is, hebben Burge
meester en Wethouders het recht, een en
ander te koste van den kooper te laten
verrichtten, die bovendien voor lederen
dag vertraging als boete in de gemeente
kas moet storten eene som van 10,-.
Zandpad 36
Middelharnis
Tel: (01870) 8 27 84
Artikel 9
De grond, waarop het gebouw staat,
blijft het eigendom der gemeente.
Artikel 10
De verkooping heeft plaats bij enkele
inschrijving. De koopsom moet dadelijk
na de toewijzing ten kantore van den
gemeente-ontvanger worden betaald.
Burgemeester en Wethouders behouden
zich gedurende 24 uren het recht voor,
om het verkochte al of niet in koop te
gunnen. De kosten dezer akte zijn voor
rekening der gemeente Middelharnis.
Artikel 11
Alle kosten, aan het afbreken van het
gebouw verbonden, moeten door den
kooper worden gedragen.
Artikel 12
Voor het geval op of in het perceel oude
muntstukken of andere oude merkwaar
digheden worden gevonden, moeten die
door den kooper of zijne onderhoorigen
aan de gemeente Middelhamis zonder
schadevergoeding worden afgestaan.
Uit vorenstaande artikelen blijkt onder
meer, dat het puin van de gesloopte
ronduit werd gebruikt om een gedeelte
van de kerkgracht te dempen. Als we
artikel 12 lezen, dan wordt duidelijk dat
men reeds in 1895, alhoewel op beschei
den schaal, rekening hield met moge
lijke archeologische vondsten in de
oude kem van Middelhamis; de Vin-
geriing.
De Vingerling is een eeuwenoude water
kering, waarvan de oorsprong gezocht
moet worden in het begin van de zes
tiende eeuw. De Halsheren lieten toen
tertijd, ter bescherming van de haven
kom tegen het door de noordwesten
wind opgezweepte water, de 'dam' Vin
gerling aanleggen. De naam Vingerling
is mannelijk, dus men dient te spreken
van de Vingerling. Ook de kop van dit
artikel is taalkundig gezien onjuist, er
behoort te staan: 'De ronduit op de Vin
gerling'. Het woord Vingerling wordt als
straatnaam evenwel al jaren als een
onzijdig woord gebruikt, waardoor men
in de spreektaal spreekt over het Vinger
ling, dit is echter zó ingeburgerd, dat ook
ik in dit artikel de vrijheid neem om de
Vingerling het Vingerling te noemen. De
naam Vingerling komt o.a. ook voor in
de plaatsen Hoogvliet, Oostvoome, Ter-
neuzen, Antwerpen en Goedereede. In
dit laatste geval hebben we te maken met
een oude doorbraak in de Jonkersdijk.
Deze dijk ligt tussen de polders Het
Oudeland van Diepenhorst (reeds be
staande voor 1065) en de Piaspolder, die
voor het eerst werd bedijkt in 1546 en
welke op 14 januari 1551 inundeerde.
Op 2 december 1553 werd de polder
opnieuw ter bedijking uitgegeven door
Keizer Karel aan Sebastiaan Theems.
De Vingerling alhier is wellicht een
overblijfsel van de inundatie uit 1551.
Ook zijn er mensen die de achtemaam
Vingerling dragen. Eén van de voorou
ders is misschien kleermaker geweest.
Een vingerling is namelijk ook een open
vingerhoed of sluifje, die werden ge
bruikt door kleermakers.
Het Vingerling langs de Middelhamisse
haven was reeds in de tweede helft van
de zeventiende eeuw bebouwd. In oude
kronieken lezen we onder meer, dat
door een hoge watervloed op 26 januari
1682 het dorp Middelhamis grote scha
de leed, ofschoon de dijken het waterge
weld weerstonden. Desondanks werden
de meeste huizen aan het Vingerling
weggeslagen. Verder spoelden het vuur
baken en de rijzen weg, de scheepstim-
merwerf werd verwoest en enkele huizen
op de dijk stortten in. Of er mensen ver
dronken zijn is niet bekend; wel staat er
geschreven, dat sommigen kort daarop
stierven als gevolg van de uitgestane
angst. De meeste huizen aan het Vinger
ling werden herbouwd en sommige
daarvan staan er nog steeds. Ook staan
er aan het Vingerling en op de Vissers-
dijk enkele monumentale pakhuizen uit
de bloeitijd der visserij.
Het havenkwartier van Middelhamis
heeft gelukkig zijn vroegere sfeer groten
deels behouden. Toen men in Sommels-
dijk in de zeventiende en achttiende
eeuw naar nieuwe woonruimte omzag
besloot men daar op en om het kerkhof
te bouwen. Hierdoor ontstond de karak
tervolle volle kern van Sommelsdijk.
Het grote stedebouwkundige verschil
tussen Middelhamis en Sommelsdijk is
het feit, dat men in Sommelsdijk in de
oude kem bleef bouwen totdat het dorp
echt vol was. De expansiedrang van
Middelhamis was schijnbaar groter en
de woningbouw verhuisde daar richting
de grootste inkomstenbron van het
dorp, de haven. Zo heeft ieder dorp zijn
eigen identiteit.
Gelukkig heeft men in Middelhamis, na
de ondergang van de visserij, niet alle
schepen achter zich verbrand en bleef
grootschalige sloop van de eeuwenoude
visserswoningen achterwege. Alleen het
Vissersstraatje moest er, mede ten ge
volge van schade veroorzaakt door de
Watersnoodramp van 1953, aan geloven
en werd met de grond gelijk gemaakt.
Dit is jammer en vele mensen, die hier
hun hele leven hadden gewoond, von
den het maar niks. Het Vissersstraatje
was echter nog niet zo oud (ca. 1875).
Het straatje werd in de volksmond ook
wel 'de Nieuwe Huusjes' genoemd.
De afbraak van de ronduit is echter bij
zonder jammer en is ook nu nog een
gemis voor het dorp. Het had thans één
van de meest in het oog lopende monu
menten geweest, maar laten we trots en
bovenal zuinig zijn op het vele mooie,
dat het verleden ons heeft nagelaten.
Middelhamis
Jan Both
Deze vraag- en antwoord-rubriek staat
geheel ten dienste van de lezer die er
kosteloos gebruik van kan maken. Uw
vragen op velerlei gebied kunt u sturen
aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Post
bus 8, Middelharnis, met in de linker
bovenhoek „Vragen-rubriek" vermeld.
De vragen worden door deskundigen
beantwoord en zullen binnen enkele
weken na de inzending compleet met
antwoord in deze rubriek worden ge
publiceerd.
VEHSrntNGEUNG
Mijn grote Japanse sterkers is, tot in de
kruin, omstrengeld door een Chinees klok
je. Is dit funest voor die boom?
Antwoord: Wij nemen aan, dat u niet de
zg. Chinese klokjesbloem (Platycodon)
bedoelt, want u schrijft over de sterke
groei en de opvallende gele kleur. Het
moet dus wel de Forsythia betreffen. En
aangezien die plant zich kan ontwikke
len tot een ongeveer vier meter hoog op
gaande bossige struik, zou uw Japanse
kers daardoor wel in de verdrukking
kunnen geraken. U weet waarschijnlijk
niet, welke soort zich aan de boom vast
klampt, maar het gaat in elk geval om
een lei-plant die steun zoekt en die kunt
u beter naar een muur of schutting ver
plaatsen. Denk er om, dat ze een hekel
hebben aan natte voeten en zorg daar
om voor goed ontwaterende en voedza
me, kalkhoudende grond.
0.: .^'^*'6>^<'ï;ir
ROTTS KNOLLEN
Wij kweken al 22 jaar zelf arabische knol
len. De laatste vijfjaar gaat het niet meer,
want ze rotten tot onder in de knol weg. Wat
is hieraan te doen?
Antwoord: Volgens de beschrijving, die
u er van geeft, is het gewas aangetast
door de zg. knolvoet. Die veel voorko
mende ziekte wordt veroorzaakt door
een zwam, de Plasmodiophora brassi-
cae, die in de grond leeft. Zij kan ehcter
niet bestaan zonder de wortels van
kruisbloemigen. Als u op een stuk grond
twee jaar geen kruisbloemigen teelt, is
de knolvoet er uit. Er mogen dan óók
geen kruisbloemige onkruiden groeien,
zoals boterzaad, herderstasje en herik,
en evenmin de verwante koolrapen,
herfstknollen en meirapen. U kunt de
beschikbare grond maar 't beste in vie
ren delen en wisselbouw toepassen, zo
als ook voor aardappels voorgeschreven
is. U mag geen kompost gebruiken waar
in koolafval is verwerkt. In plaats daar
van kunt u bijv. flink kalk geven, want
aan een hoge pH heeft die zwam een
broertje dood. U behoeft de grond dan
niet zelf te stomen of met chemische
middelen te ontsmetten. Van alle kool
soorten is boerenkool het misnt gevoe
lig. Onvatbare soorten bestaan er ech
ter niet.
VAN PAPIER TOT PLATINA
Op weg naar onze koperen bruiloft zeiden
buren: dan hadden jullie al lang je blikken
en roestvrijstalen bruiloft kunnen vieren!
Ze noemden nogmeerjubileumnamen. Be
staat daar een lijstje van?
Antwoord: Er bestaat een lijst benamin
gen voor een aantal jubilea van de Ame
rikaanse juwelenindustrie uit 1948, waar
van er enige in Europa zijn over
genomen. Daamaast zijn er andere, min
of meer populair of spottend begonnen
aanduidingen uit de volksmond langza
merhand zo ingeburgerd, dat ze in grote
delen van ons land gemeengoed werden.
Wij noteerden in de loop der jaren al: bij
één jaar - papieren, bij twee jaar - kar
tonnen, bij vijfjaar - plastic, bij zes-en-
een-kwart (de helft van 12'/2) - blikken,
bij lOjaar- stalen (soms kristallen), 12'/2
jaar - koperen, 20 jaar - verzilverde - 25
jaar - zilveren, 30 jaar - paarlen, 35 jaar
- koralen, 40 jaar - doublé (ook robij
nen), 45 jaar - saffieren, 50 jaar - gou
den, 55 jaar - witgouden, 60 jaar - dia
manten, 65 jaar - briljanten en bij 75
jaar wordt van platina gesproken. Voor
verdere jubilea bestaan nog geen vaste
aanduidingen, maar voor 70-jarige wordt
bloedkoraal en voor de 80-jarige al plu
tonium gesuggereerd. Er zullen trou
wens steeds meer van die bijnamen bij
moeten komen, want de mensen (dus
ook de partners) gaan alsmaar langer
mee!
KAT MET VAKANTIE
Wat is beter: onze poes meenemen met
vakantie, naar een dierenasiel brengen of
thuis opsluiten in een kamer waar ze geen
schade kan aanrichten?
Antwoord: Zowel het vervoer als een
vreemde omgeving moeten we afraden.
Een kat zou op een vakantie-adres snel
bang worden en weglopen. Opsluiten in
een kooi of één enkele kale kamer is
voor katachtigen een marteling. Laat het
dier thuis en geef haar de iiiimte, bijv. in
keuken, trappenhuis en zolder. Vraag
een buurmeisje of dierenliefhebber die
zelf poesen heeft, dagelijks voor vers wa
ter, kattevoer en schone bak te zorgen en
dan even een tijdje met uw poes te spe
len. Zet voldoende blikvoer gereed. En
zorg voor een behoorlijke beloning,
want anders laten de mensen 't gauw af
weten, tegenwoordig.
Westdijk 33-56
Middelharni.s
Tel. (01870) 8 30 35/
8 20 60
Fietsen, brommers,
reparatie
AAN DE HAAK GESLAGEN
Omdat ik in vrije uurtjes gezellig zit te ha
ken, wil ik ook een rond vloerkleed haken
van zo'n anderhalve meter middellijn en
dan met berber natuurwol Hoeveel wol heb
ik daarvoor nodig en hoeveel avondjes
vergt dat?
Antwoord: Voor een rond kleed van pre
cies Vh meter middellijn, te haken met
genoemde wol van 1 cm dikte, hebt u bij
gebruik van haaknaald no. 12 in totaal
zo'n zes kilogram nodig. Als u er zes
avonden per week een paar uur aan
haakt, kunt u het na twee weken klaar
hebben.
BRIL BESLAGEN
Als ik uit de kou in een warme kamer kom,
beslaan prompt mijn brilleglazen. Weet u
daar iets tegen, want afvegen helpt niets.
Antwoord: Maak er een gewoonte van
in 't koude jaargetijde uw brilleglazen 's
morgens, voor u van huis gaat, schoon te
poetsen met één druppeltje glycerine, of
anders met een anti-condensdoe'kje
voor bril of automiten. Daarna nawrij-
ven met een zeemleren lapje. Zonodig 's
middags herhalen.
RIJK(S HERBARIUM
Waar kan ik ergens het Nederlandse herba
rium vinden?
Antwoord: Dat heet Rijks Herbarium
en het is een rijk herbarium, want het be
zit planten uit de gehele wereld. U vindt
het aan de Schelpenkade 6,2313 ZT Lei
den. Voor een afspraak kunt u bellen-
(071)13 05 41.
GEZOCHT
Sprundel staat niet op mijn landkaart
Waar vind ik dat dorp?
Antwoord: Dat behoort tot de gemeente
Rucphen tussen Breda en Roosendaal.
