EIÜM1DEI1-I1IEUW5
else kathedraalmuziek te Dirksland
ffiatotaÈ S
hypotheek [Jj]
op maat... nvm
Oproep
Algemene
vergadering van de
Rabobank te
Dirksland
De Speelmansplaten bieden
in mei een feestprogramma
Reisje voor bejaarden
3e Blad
VRIJDAG 17 MEI 1991
No. 6000
Makelaar Tamboer
Tel. 01870-3477
Op D.V. zaterdag 25 mei hoopt de
Christelijke Oratorium Vereniging 'Mid-
delhamis' o.l.v. Rinus Verhage met
medewerking van Bas de Vroome (orgel)
in het schitterend gerestaureerde kerk
gebouw van de Hervormde gemeente te
Dirksland, een concert te verzorgen dat
volledig in het teken zal staan van de
Engelse kerkmuziek. Een concert dat
geen koorliefhebber mag missen, daar
de Engelse vokale muziek - gebed in een
rijke, eeuwenlange traditie - van onge
kende schoonheid is.
Het programma opent met de indruk
wekkende hymn (gezang) 'Praise my
soul, the King of Heaven' van de compo
nist Sir John Goss (1800-1880) die Tho
mas Attwood (van wie het koor ook een
prachtige motet zingt) opvolgde als
organist van St. Paul's Cathedral te Lon
den in 1838.
Voordien had Goss bij Attwood gestu
deerd, die op zijn beurt weer een leerling
van Mozart was. Goss, van wie ook nog
twee anthems (waaronder 'O Pray for
SINT ANNALAND
Hervormd Sint Annaland
ontvangt een nieuwe predikant
óp Tweede Pinksterdag zal er een einde
komen aan de ontstane vacature, ont
staan op 30 september 1990, ten gevolge
van het vertrek van ds. A van Herk
naar Hasselt.
Na een drietal beroepen werd het derde
gehonoreerd. Kandidaat W. C. Meeuse
uit Zeist nam het beroep aan. Hij hoopt
des namiddags op maandag 20 mei
intrede te doen als predikant van de
Hervormde Gemeente van Sint Anna
land. In de morgendienst van maandag
20 mei zal als bevestiger voorgaan in de
Dienst des Woords ds. M. Verduin uit
Zeist.
the peace of Jerusalem') gezongen wor
den, moet evenals Samuel Sebastiaan
Wesley (1810-1876) gezien worden als
een van de belangrijkste vertegenwoor
digers van de Engelse romantiek. Bei
den zijn beïnvloed door Felix Mendels
sohn die een tijd lang in Engeland
gewoond heeft.
Het concert wordt afgesloten met twee
anthems (motetten) van Wesley, die van
een ongekende dynamische diepgang
zijn. Het betreft het 'Wash me througly
from my wickedness' en 'Blessed be the
God and Father'. Muziek waar je eigen
lijk niets over kan schrijven, maar die
ondergaan moet worden.
Tussen de hoekstenen van het pro
gramma, Goss en Wesley, is een rijk
palet van muziek te horen. Voor wat
betreft het koor valt te denken aan nog
diverse hymns en anthems waarbij veel
aandacht is voor het Pinksterfeest en de
daarop volgende zondag Trinitatis, de
zondag van de Drieëenheid.
In verband met de te verwachten be
langstelling is er kindercrèche in het
gebouw van de Christelijke kleuter
school aan de Schoolstraat. Voor de gas
ten zal er tussen de kerktijden een
koffiemaaltijd worden aangeboden in
het Hervormd verenigingsgebouw aan
de Kerkring.
Voor wat betreft het orgel valt te denken
aan diverse prachtige Voluntary's van
componisten als Stanley, Boyce en
vader en zoon Wesley. Eigenlijk te veel
om allemaal op te noemen, maar bij
elkaar een prachtige eenheid.
Van al de te zingen composities is in het
programmaboekje de tekste en de verta
ling afgedrukt, zodat u zich optimaal
kunt inleven in de intentie van deze
kerkmuziek.
Bas de Vroome werd in 1962 te Rotter
dam geboren. Hij studeerde bij Jaques
van Oortmerssen en later aan het Swee-
linck Conservatorium te Amsterdam
orgel bij Piet Kee en kerkmuziek bij
Klaas Bolt. Hij is als organist verbonden
aan de Oude Kerk te Delft.
Bij diverse orgelconcoursen won hij eer
ste prijzen (Deventer 1981, Roeselare
1989) en tweede prijzen (Nijmegen 1984,
St. Albans 1987). Momenteel studeert hij
aan de Nederlandse Beiaardschool. Hij
is beiaardier te Rijnsburg.
Rinus Verhage studeerde orgel (uitvoe
rend musicus) kerkmuziek en koordi-
rektie aan het Rotterdams Conserva
torium bij resp. Arie Keijzer, Barend
Schuurman en Jan Eelkema. Ook stu
deert hij interpretatie bij Kees van
Eersel.
In 1979 was hij prijswinnaar van het
internationale Albert Schweitzer Orgel
festival te Deventer. Naast organist te
Stellendam is hij dirigent van een drietal
koren, waarmee voornamelijk kerkmu
ziek (o.a. Bach cantate's) uitgevoerd
wordt. Als orgeldocent was hij verbon
den aan de muziekschool te Krimpen a/
d IJssel en in Middelharnis heeft hij een
bloeiende privé-lespraktijk. Diverse
leerlingen behaalden organistendi
ploma's en namen met succes deel aan
landelijke en regionale orgelconcour
sen.
In de loop der jaren werden talrijke con
certen gegeven en sinds kort is Rinus
Verhage ook direkteur van de nluziek-
school 'Goeree-Overflakkee'. Tevens
werd hij per 1 juni 1990 benoemd tot
organist van het monumental Kam-
orgel in de Nieuwe Kerk te Zierikzee.
De aanvang van het concert op zaterdag
25 mei a.s. is 20.00 uur. De entreeprijs
bedraagt 7,-; scholieren, CJP-houders
en 65-ers betalen 5,-; kinderen tot en
met 12 jaar hebben gratis toegang.
SINT ANNALAND
De Speelmansplaten hopen op zaterdag
25 mei a.s. bol te staan van diverse akti-
viteiten. De organisatoren van de Thool-
se Dagen en de open dagen van de
watersportrecreatie zullen de handen
ineen slaan en een uitgebreid pro
gramma brengen.
Het gaat van paarden-, koeien- en gei-
tenshows tot rondvluchten per helicop
ter boven het gebied van de Speelmans
platen. Bezoekers kunnen zich zowel
overdag als ook 's avonds vermaken.
De Zeilschool Thoolse Gat 17 laat de
mensen kennis maken met de huidige
zeilsport. Het publiek kan zich tevens
op de surfplank wagen.
De Thoolse duik- en reddingsbrigade
Snotdolf hoopt de diverse demonstraties
te verzorgen. De stichting Behoud Hoo-
gaars is present met enkele schepen en
een tentoonstelling. Ook de natuurver
eniging Tholen is aanwezig met een ten
toonstelling. De vrijwillige brandweer
houdt ondermeer spuitbalwedstrijden
voor de kinderen. Op het water liggen
verschillende waterfietsen en kano's
klaar.
De Speelmansplaten zijn voorts het
toneel van een tweedehands botenmarkt
en een presentatie van diverse water
sportbedrijven. Dweilbandjes zullen de
gehele dag voor de muzikale omlijsting
zorg dragen.
Veel vee
De drijvende krachten achter de Thool
se Dagen staan er dan ook borg voor dat
vee in ruime mate aanwezig zal zijn.
„Vroeger waren het echte landbouwda-
gen", vertelt het bestuurslid van de
Thoolse Dagen, de heer H. Zwikker.
„Tegenwoordig gaat het steeds meer de
recreatieve kant op. Vandaar dat we dit
jaar graag aansluiten bij het water
sportfestijn".
Een kleine greep uit het programma.
Behalve paarden, koeien en geiten is er
ook kleinvee aanwezig. Zo zijn er bij
voorbeeld konijnen en cavia's te zien.
Ook zijn er enkele demonstraties met
border collies. Verder vertonen, naar
alle waarschijnlijkheid enkele schaap
scheerders hun kunsten. De Z.L.M.
(Zuidelijke Landbouw Maatschappij)
verschaft de diverse belangstellenden
informatie. Des avonds kan het aanwe
zige publiek voor muziek terecht in de
opgestelde tent op de Speelmansplaten.
Het spektakel begint des morgens om
tien uur. De VW eiland Tholen coördi
neert de te houden evenementen.
In het begin van de vorige eeuw en daar
voor werden de faecaliën in secreetput-
ten gedeponeerd. Deze putten werden
tweemaal per jaar geopend en geruimd.
Dit geschiedde in april of mei en in
oktober of november. De inhoud werd
vervoerd naar bepaalde beerputten. Ver
volgens werd de mest vervoerd naar de
mestschuiten, die aanlegden aan de
zogenaamde mestkaai. In augustus 1838
werd daartoe door de gemeenteraad van
Middelharnis een resolutie ingesteld,
betreffende het verpachten van het 'rui
men en vervoeren van den secreetmest
of zogenaamde beer'. In artikel 6 werd
gesteld: „Bij het ruimen en vervoeren
van den beer, hetwelk op geene andere
tijden zal mogen plaats hebben dan des
nachts tusschen tien en vier uren, zal
door den pachter worden gezorgd, dat
zulks met de meest mogelijke zindelijk
heid geschiede en alle onreinheid worde
vermeden en voorkomen, zoodat niets
daarvan op de straten worde uitgestort;
dat de beerput en de beerschuiten steeds
gesloten zijn, en alle spoor van onrein
heid daarvan worde weggespoeld, zul
lende bij nalatigheid hiervan zulks door
Burgemeester en Assessoren en ten
koste van den pachter kunnen worden
geordonneerd en bewerkstelligd". Deze
regeling bleef nog vele jaren van kracht,
maar uit hygiënisch oogpunt werd lang
zamerhand, zowel in Middelharnis als
ook in de overige gemeenten op het
eiland, overgegaan tot het wisselemmer-
stelse, waarbij de zinken emmers regel
matig werden opgehaald door de vuilnis
ophaler (karreman) om te worden ver
vangen door schone. Ook kwam het
voor dat men de privaatemmer in een o
phet gemeenschappelijk erf staande
houten kist ledigde. Dergelijke open
bakken werden op geregelde tijden door
de karreman schoongemaakt.
Blijkens een woningonderzoek te Mid
delharnis, ingesteld in 1900 door de
toenmalige burgemeester Ulbo J. Mijs,
waren de toestanden met betrekking tot
de privaten verbijsterend te noemen. Op
de 175 onderzochte woningen werden
slechts 22 privaten geteld, waarvan 6 in
afzonderlijk en 16 in gemeenschappe
lijk gebruik, 21 daarvan waren buitens
huis in de open lucht geplaatst. Het eene
binnenshuis had geen gemeenschap
met de buitenlucht.
Wat betreft de verzameling van de faeca
liën door de bewoners van huizen zon
der privaat werd het volgende gekonsta-
teerd. Meestal bleek op zolder, soms ook
in het schuurhuis voor eigen rekening
een inrichting met emmer gemaakt te
zijn, iets wat aan de zuiverheid van de
lucht in de woning geenszins bevorder
lijk was. Zij. die geen voorhuis of zolder
bezaten, waren er nog erger aan toe, aan
gezien de faecaliën niet anders dan in
het woonvertrek konden worden be
waard. In het warme jaargetijde veroor
zaakte dit, speciaal 's'zondags wanneer
geen vuilnis werd opgehaald, aan de
bewoners veel hinder. Anderen die op
frisheid in hun woning gesteld waren,
zochten eenvoudig een plaats achter een
schuur of op een mestput.
De karreman bracht zijn vracht naar
een beerput of naar de vulnisbak (karre-
mispit). In de regel werd er te weinig
aandacht geschonken aan de plaats
waarheen het vuil werd afgevoerd en
vond er dientengevolge belangrijke ver
ontreiniging van de sloten nabij de kom
van de gemeenten plaats. In het bijzon
der was dit het geval te Oude Tonge en
Stad aan 't Haringvliet. Maar ook bin-
rien de bebouwde kom waren nog
diverse verontreinigde sloten te vinden.
De verzamelplaats van straatvuil lieten
in het merendeel van de gemeenten veel
te wensen over. Meestal werd het straat-
vuil even buiten de bebouwde kom in de
helling van een dijk op een voor ieder
een toegankelijke plaats neergeworpen.
In 1906 werd er voor het eerst gesproken
over de afschaffing van deze publieke
vuilnisbakken. Stellendam was de eerste
gemeente op het eiland die hiertoe
overging.
Een andere veel voorkomende meststof
was toentertijd stratendrek. Deze mest
bestond uit een mengsel van secreet-
mest, aanveegsel van straten, waarin
paardenmest, verder as. keukenafval,
modder, etc. Het was bijzonder geliefd
bij boeren, die het over hun land uitre
den. Dit verklaart ook de vele scherven,
die men nog steeds in de polder kan aan
treffen op plaatsen waar nooit iets
gestaan heeft. Mestschippers brachten
dit produkt ook naar het eiland, daar de
veeteelt op het agrarische Goeree-Over
flakkee relatief weinig te betekenen had.
Toen in 1909 in Rotterdam gevallen van
STAD AAN 'T HARING'VLIET
Het jaarlijkse bejaardenreisje voor in
woners van Stad aan 't Haringvliet voert
deze keer naar Broek op Langedijk.
Dit gebeuren vindt plaats op donderdag
6 juni. Vertrek vanaf verenigingsgebouw
"t Trefpunt' om 8.00 uur. Onderweg is er
natuurlijk koffie met gebak en de brood
maaltijd is in Blokker. Vervolgens rijdt
de bus richting Broek op Langedijk, het
beginpunt van een vaarroute. Het diner
's avonds wordt in Halfweg gebruikt.
Kosten 67,50. U kunt zich opgeven bij
J. C. Arensman, Vrouwtjesweg 15 te Stad
aan 't Haringvliet, tel. (01871) 1617.
Aanvoer garnalen in eilce haven
Garnalen mogen slechts worden aange
voerd in door het Ministerie daarvoor
aangewezen havens. Om de zuid zijn
dat Breskens, Colijnsplaat en Stellen
dam. Het Produktschap voor Vis en Vis-
produkten wil de beperkingen opheffen,
zodat garnalen kunnen worden aange
voerd in elke haven met een visafslag,
waar ook plat- en rondvis wordt aange
land.
Aziatische Cholera waren gekonsta-
teerd adviseerde de Gezondheidscom
missie Goeree-Overflakkee, dat 'de in
voer van straatmest uit besmette streken
geheel moest worden verboden', maar
toen reeds stelde dit vervoer niet veel
meer voor.
Om aan vorenstaande onhygiënische
toestanden een eind te maken was het
bovendien noodzakelijk om een syste
matische riolering aan te leggen. Eind
19e eeuw begon men in sommige dorpen
op het eiland met de aanleg van een rio
lering. Door de aanleg van de riolering
konden verscheidene verontreinigde
sloten worden gedempt. Deze waterin
gen werde verontreinigd door omwo
nenden, die er o.m. stratendrek, huis
afval en zelfs kadavers in dumpten. De
kerkgrachten moesten ér ook meestal
aan geloven. Omdat de afwatering van
deze pittoreske grachten niet altijd even
gemakkelijk te verwezenlijken was ont
stond er troebel water wat vaak een
ondraaglijke lucht verspreidde. Om
deze redenen zijn bijna alle grachten
gedempt. Ook met de eerste riolering
was het ook vaak dweilen met de kraan
open. Zo loosde de riolering in voordien
redelijk schone sloten, waardoor ook
deze weer werden verontreinigd. De rio
lering rond de eeuwwisseling op het
eiland was dan ook uiterst gebrekkig.
Alleen in Middelharnis kon feitelijk van
een enigszins systematische riolering
sprake zijn.
Degene die ervoor zorg moest dragen,
dat het dorp er zonder riolering toch
proper uit zag was de reeds eerder
genoemde karreman. Wat was dat eigen
lijk voor iemand? In het onderstaande
wil ik de werkzaamheden van de karre
man nader toelichten. De karreman was
geen gemeente-ambtenaar, maar ver
richtte zijn werk gewoonlijk 'in het aan
genomen'. Hij was in eerste instantie
belast met het ophalen van het straat- en
huisvuil. Hij deed daartoe dagelijks in
de vroege morgenstond een rondje door
het dorp om alle vuilnis van de straten
weg te halen en te vervoeren. De straten
werden vroeger meer bevuild dan tegen
woordig (alhoewel...?). Zo kon voorheen
een kudde koeien, die door een koeie-
wachtertje naar huis werd gedreven, een
dorpsstraat aanzienlijk vervuilen. De
karreman zorgde voor het herstel van de
reinheid. Daarenboven veegde hij dage
lijks alle stegen en sloppen in het
dorp aan.
Eenmaal of tweemaal per week deed hij
zijn ronde voor het ophalen van de
zogenaamde 'beeremmers'. Tevens haal
de hij iedere dag de haardas op. Hij
ratelde dan om de zes huizen tot waar
schuwing aan de ingezetenen, dat zij
hun as moeten voorzetten. Hij zag er
nauwlettend op toe, dat niemand de
haardas in houten voorwerpen voor
zette. Hij was namelijk bevoegd om in
een dergelijk geval de burgemeester te
waarschuwen, waarna een proces-ver
baal en boete volgde voor de persoon die
deze brandgevaarlijke situatie veroor
zaakte. De dorpskarreman moest ge
woonlijk zelfzorgen voor een geschikte
vuilniswagen met een daarop passende
dicht sluitende huif of kap en een paard.
In sommige gemeenten kon de karre
man gebruik maken van de gemeente
lijke karren; doorgaans een houten kar
voor het gewone straat- en huisvul en
een ijzeren kar voor de beer en de
rioolmodder.
De karreman genoot in het midden van
de vorige eeuw voor zijn gewone dien
sten een jaarlij ks traktement van 300,-.
Daarboven ontving hij voor het schoon
houden van de sloppen en stegen nog
eens 26,-. Bij de boeren kon hij veel
afval kwijt. Hieraan verdiende hij ook
nog een aardig centje.
In de loop van de twintigste eeuw veran
derde ere veel. Steeds meer huizen wer
den aangesloten op de gemeentelijke
riolering. De bekende paard en wagen
verdween langzamerhand uit het straat
beeld van de kleine dorpsgemeenschap
en werd vervangen door een echte vuil
nisauto. Ook werd het huisvuil niet meer
los op straat neergelegd, maar werd
netjes in een vuilnisemmer op de stoep
gezet. In het begin van de zeventiger
jaren werd in de meeste gemeenten de
grijze plastic zak ingevoerd. In de tachti
ger jaren gevolgd door de groene mini
container. En wat dacht u van de
glasbak, oliebol, chemocar en de batte
rijenbox. Er is binnen het tijdsbestek
van een halve eeuw veel op milieu- en
hygiënegebied verbeterd. En ook al
moet men tegenwoordig zo nu en dan de
schoenen aan de rand van het trottoir
schoonvegen, omdat men weer eens in
de uitwerpselen van een hond is gaan
staan. Toch mag men hopen, dat die
goede oude (karremans)tijd nooit meer
terug komt.
Middelharnis
Jan Both
kritisch selekteren
Zandpad 36 Middelharnis Tel: 01870-2784
Hierdoor roept de Coöperatieve
Rabobank 'Dirkland' B.A.
haar leden op tot het bijwonen van de
algemene ledenvergadering die
gehouden wordt op woensdag
5 juni 1991 om 20.00 uur
in het Hervormd verenigingsgebouw
'Onder de Wiek', Ring 57, Dirksland.
VERKORTE AGENDA
- Opening
- Notulen vorige vergadering
-Jaarrekening 1990
- Verkiezing leden Bestuur en Raad van
Toezicht
- Wijziging statuten en huishoudelijk
reglement
- Mededelingen en rondvraag
De volledige agenda, de notulen van de
vorige vergadering alsmede de
jaarrekening 1990 liggen vanaf heden
op het hoofdkantoor van de bank voor
de leden ter inzage.
Het Bestuur.
De Rabobank is een
coöperatieve bank.
Dus een banl< met
leden. Leden die
door middel van
ledenvergaderingen
het door hen
gekozen benuur,
invloed kunnen
uitoefenen op het
beleid van hun
plaatselijke bank.
Dat is een garantie
voor u, dat bij elk
advies dat de
Rabobank geeft het
belang van de
leden en cliënten
zwaar weegt.
De karreman
S. Visser, de Sommelsdijkse Icarreman.
Dienst gemeentereiniging te Stad aan t Haringvliet anno 1957. B. H. van Pelt.
J. Ooserling. de icarreman van Nieuwe Tonge.
