EIIIVt1DEI1-t1IEUW5
Sommelsdijk
Weer een rijke perenoogst!
Orgel- en Trompetconcert te Oude Tonge
m
Nieuwe start aktie Zuinig Stoken
Jeugdwerk 'Elim'
é'^)W-
Fa. B. van Eek Zn.
Kinderboekenweek 1990
Gratis boekje:
Nuttige tips bij
het zelf compost maken
No. 5938
(II)
Gorzengebied
De Vóórstraat
en naaste omgeving
^f'UChf
samenwerking tussen bibliotheek
boekhandel en basisscholen
Op zaterdag 13 oktober D.V. zal er een mooi muzikaa]
evenement plaatsvinden in de Ned. Herv. Kerk te Oude
Tonge. Het bekende trompet-duo Herman en Henk-
Jan Drost zal dan samen met de organist Martin Mans
een concert geven. De karakteristieke trompetklank,
ondersteund door het fraaie Frobenius-orgel, vormen
een prachtig geheel.
Hakselen
Ook jij kunt slagen
aan de
AVONDMAVO
Dam- en Schaakclub Dirksland
Uitslagen 24 september 1990
een huis
verkopen...
Makelaar Tamboer
Voor het zesde jaar start binnenkort
in Zuid-Holland de inmiddels al
weer landelijke aktie Zuinig Stoken.
De aktie wordt in deze provincie
georganiseerd door de gezamenlijke
Energiebedrijven. Via dit blad kunt
u de aktie door de regelmatige publi-
katies volgen. Meedoen is heel een
voudig! U krijgt daardoor een beter
zicht op uw gas- en elektriciteitsver
bruik. En dat helpt veelal bij het ver
lagen van uw energieverbruik!
Waarom deze aktie?
Hoe gaat de aktie?
Hoe doet u mee?
Op UW Stookkosten besparen?
Het milieu zal er wel bij varen!
3e Blad
VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1990
De daarin geïnteresseerde lezers
zullen zich ongetwijfeld de serie
herinneren die door dhr. J. L.
Struijk uit Heino over de geschiede
nis van de flakkeese dorpen is ver
schenen. Zijn serie werd een kleine
twee jaar geleden wat plots afgebro
ken omdat het ons toen aan plaats
ruimte ging ontbreken, maar we
vatten nu de draad weer op en ver
volgen de serie 'Uit de Historie'
waar dhr. Struijk toen gebleven
was, met een blik op Sommelsdijk.
Redactie E.N.
Over dit gorzengebied nog het
volgende:
I. Om de gorzen voor verdere afbraak
door het water te behoeden ging men de
kreken afdammen. Hieraan herinneren
nog de namen Langendam en Poppen-
damseweg. Langendam was in het begin
van de vorige eeuw een flinke buiten
plaats en wordt thans bewoond door
dhr. van der Baan.
Zuidelijk van Langendam zijn nog de
restanten te zien van een kreek, die blijk
baar door de Langendam in de midde
leeuwen werd afgedamd. Bij de gelijk
namige weg moet de Poppendam heb
ben gelegen. Poppo is een oude voor
naam, ongetwijfeld van de man, die
deze dam aanlegde (aldus J. L. Braber,
een tijd geleden in EN).
Mocht iemand constateren dat ik wat ik
hier en in 't vervolg, citeer iets gewijzigd
is, dan houd ik me aanbevolen voor
een korrektie.
IL Dhr. A. J. Kruider gaf in „Opbouw"
het volgende overzicht onder het kop
je: Sommelsdijk:
De gorzen en slikken werden 31 maart
1418 ter bedijking uitgegeven door
Vrouwe Jacoba van Beijeren aan hare
moeder Margaretha van Bourgondië,
het werd toen van een zomerkade voor
zien. Deze verkocht in 1430 de heerlijk
heid weer aan Floris van Borselen,
waarbij de bewoners een privilegie van
vrijheid van alle tollen ontvingen. Hier
uit blijkt dus dat hoewel de eerste dijken
van weinig belang zijn geweest, het toch
bewoond werd. Door de uitgifte in 1418
herdenkt Sommelsdijk dit jaar zijn 530-
jarig bestaan. Op 18 juni 1464 werd het
opnieuw bedijkt gezamenlijk met het
Oudeland van Middelharnis en Dui-
venwaard van Nieuwe Tonge. Dit alles
werd in één dijk besloten. De aanhef der
uitgifte luidde:
„In den Name der Heijligen Drievuldig-
heijd. des Vaders, des Zoons, des Heijh-
gen Geest, Amen. Soo hebbe ik Adriaan
van Borselen uitgegeven omme te be-
dijcken de gors en slicken van Sommels-
dijck tot een Corenlande".
Het eiland dat door deze bedijking ont
stond was van Dirksland gescheiden
door de Boomvliet ten Z. door de Welle-
vliet Hekkinge en de Rube van Grij-
soord en ten O. van Middelharnis was
een watervlakte waar nu de polders van
Stad en Den Bommel liggen. Op 27 sep
tember 1477 brak de dijk door tezamei)
met Middelhkarnis. De polder Oude
Plaat werd in 1480 bedijkt en was uitge
geven door Anna van Bourgondië als
Amb. Vrouwe.
Door deze bedijking slibde de N.-zijde
aan en kon in 1489 St. Cristoffel inge
dijkt worden. Het Zeeuwse Nieuwland
met Oud Kraaier onder Melissant, een
bedijking uitmakende werd in 1669
bedijkt en door Jhr. Comelis van Aers-
sen verkocht aan Jhr. Zeger de Cocq van
Nerijnen, baljuw en dijkgraaf van Som
melsdijk en Ooltgensplaat. Bij de storm
van 1682 vloeide de polder in. De Ever-
dina en Kraaiensteinspolder, maken
een bedijking uit. In 1808 werd de West
plaat ingedijkt, met de Weipolder onder
Sommelsdijk en de Galgeweitjes, één
bedijking uitmakende.
1596. De dijk waarop de huizen staan is de Oostdijk en daarnaast de liaven.
De toren is hier nog in zijn oorspronkeUjke staat en was gebouwd op hel kruis van de kerk.
Ten N. van deze gorzen, tussen de
havenhoofden van Middelharnis en
Dirksland liggen buitengorzen waarvan
enkele met zomerkaden voorzien zijn in
1823,1828 en 1895. De laatste is vernield,
maar weer hersteld.
De Voorstraat en naaste omgeving van
Sommelsdijk is oorspronkelijk een ho
ger liggende Kreekrug. een dichtge
slibde kreek,k die hoger lag dan de
omgeving, omdat het omringende land
op een veenlaag ligt, die steeds verder
inklinkt.
In ieder dorp in dit deltagebied werd
loodrecht op de buitendijk een Voor
straat aangelegd. Op het eind daarvan
bouwde men een kapel of een kerk.
Reeds tijdens de bedijking bouwde men
een kapel of een kerk, omdat men
vreesde, dat anders geen zegen op het
voor die tijd grootse inpolderingswerk
zou rusten.
De kerk stond altijd oost-west gericht,
zodat de parochianen tijdens de mis met
het gelaat naar het oosten zaten.
(J. L. Braber in „Middelharnis - toen en
nu", uitgegeven bij de opening van het
nieuwe gemeentehuis, waarin ook ande
ren een bijdrage gaven).
Hier nemen we uit E.N. van eind decem
ber 1963 over: p^^^
In E.N. 21-11-1973 schrijft J. L. Braber
denkelijk over deze afbeelding:
Deze ets van Sommelsdijk treffen we
voor het eerst aan in de in 1696 gedrukte
„Cronyk van Zeeland" door M. Smalle-
gange. In deze uitgave staat op de plaat
geen jaartal, zodat dit dus bij een her
druk is toegevoegd.
Zoals uit bovenstaande blijkt, wordt
hier de situatie weergegeven na de her
bouw van kerk en toren in 1635. De ets
dateert dus tussen 1635 en 1696. Het
STELLENDAM - De Rietpeer-boom die Hen Polie, gewezen melkslijter te Stel-
lendam, in z'n weivoorziene achtertuin heeft staan schijnt een heel bijzondere
te zijn, althans, dat vindt de ruim 82-jarige er zelf van. Vorig jaar vond'ie dat we
die knoert van een peer van 7 ons moesten zien en dezer dagen was dhr. Polie er
weer met wat'ie een opzienbarende mededeling vond, en daar hebben we
opnieuw zoveel geloof aan gehecht dat dhr. Polie daar wéér mee in de krant
staat. Nu met een rijke perenoogst van 90 stuks en dat is van die jonge lei-boom
inderdaad een bijzondere score. „Gewoon bemest, gewoon gesnoeid en gewoon
water gegeven", zo onthult dhr. Polie het kennelijke geheim van het rijke peren
resultaat. Hij geniet van de goede resultaten die mede door zijn zorg tot stand
komen. In het water dat hij in de droge zomer toediende heeft hij dan ook wat
extra's gedaan..., met het pracht resultaat als gevolg!
meest waarschijnlijke is dat we 1695
moeten lezen in plaats van 1596. Op de
voorgrond gorzen, dus nog niet bedijkt
gedeelte van de heerlijkheid. Rechts van
het hekwerk de oostelijke spui. Achter
de spuisluis vele schepen in de haven
kom, die met een lange haven nabij het
tegenwoordige Dirkslandse sas met het
Haringvliet in verbinding stond.
Opmerking:
Han Boomsma schreef in het E.N. in:
Terugblik in het grijs verleden: „De vier
havens van Sommelsdijk". De ruimte
laat niet toe om het grote stuk hier over
te nemen.
Ook J. L. Braber schreef uitvoerig over
de haven van Sommelsdijk.
(wordt vervolgd) J. L. Struijk
Westdijk 33-56
Middelharnis
ATel. 01870-3035-2060
/Fietsen, brommers,
reparatie
Van 10 tot en met 20 oktober is het weer
kinderboekenweek; met dit jaar als
thema 'Van boeken krijg je nooit ge
noeg'.
Boekhandel Vroegindeweij en de Ge
meenschapsbibliotheek Middelharnis
hebben samen een projekt ontwikkeld
waar verschillende basisscholen uit
Middelharnis en Sommelsdijk aan mee
doen.
Op dinsdag 2 oktober is er in de biblio
theek een lezing van de jeugdboeken
schrijfster Els de Groen.
Deze schrijfster is o.a. bekend door haar
boeken speciaal voor kinderen met lees-
moeilijkheden en haar boeken die vaak
een boodschap hebben.
Zo gaat 'het jaar van het goede kind'
over de vrede tussen Oost en West.
Els de Groen zal vertellen hoe zij haar
verhalen bedenkt, aan haar onderwer
pen komt en hoe zij dit uiteindelijk uit
werkt tot boek.
Kinderen van de groep 7 en 8 van de
basisscholen in Middelharnis en Som
melsdijk zijn uitgenodigd om deze
lezing bij te wonen.
Later in de middag biedt boekhandel
Vroegindeweij de gelegenheid om boe
ken te kopen die door Els de Groen
gesignaleerd worden. Van 15.15 tot 15.45
uur kunt u terecht.
Ook is er een prijsvraag bedacht door de
boekhandel en bibliotheek.
De basisschoolleerlingen is gevraagd
om naar eigen idee een boek te maken,
dus een verhaal verzinnen, illustraties te
maken, een voorkant te ontwerpen en
het geheel in te binden.
De werkstukken worden vanaf 2 oktober
tentoongesteld in de bibliotheek. Boek
handel Vroegindeweij heeft prijzen be
schikbaar gesteld voor de meest ver
zorgde boeken.
Natuurlijk is er voor de jongere kinde
ren ook weer een kleurwedstrijd (16
oktober laatste inleverdag).
Op woensdag 10 oktober komt de jeugd
boekenschrijfster Marja Visscher naar
Middelharnis. Zij zal tussen 14.00 en
17.00 uur bezoeken brengen aan Boek
handel Vroegindeweij en de biblio
theek.
In de bibliotheek kunnen 15 panelen
Herman Drost (1947) kreeg op 9-jarige leeftijd zijn eerste
trompetlessen van zijn vader. Studeerde vervolgens bij Jac.
Broer en Dick Radstake aan de Reginale Muziekschool te
Amersfoort. Herman werkte aan vele concerten in binnen-
en buitenland mee. Ook werd medewerking verleend aan
diverse radio-opnamen.
Henk-Jan Drost (1971) ontving zijn eerste trompetlessen van
vader Herman. De bekende trompettist Henk Brouwer zag
kans zijn muzikale talenten verder uit te bouwen. In 1989
werd een aanvang gemaakt met zijn studie aan het Stedelijk
Conservatorium te Utrecht o.l.v. de Internationaal bekende
trompettist Wim van der Vliet.
Sinds enkele jaren treden vader Herman en zoon Henk-Jan
op als duo. In februari 1990 maakten zij een succesvolle
concert-tournee door Canada.
Martin Mans (1965) ving zijn muzikale loopbaan aan in
1972 als orgelleerling van Cees het Jonk. Studeerde vervol
gens bij Piet Westhoeve en momenteel bij de bekende con
certorganist Herman van Vliet.
Martin is organist te Dirksland en dirigent van een viertal
koren. Daarnaast is hij als vaste begeleider verbonden aan
het Dirkslands Mannenkoor.
In zijn funkties als organist en dirigent is hij regelmatig
aktief tijdens zang- en orgelavonden en opnamen.
Tijdens het concert zullen klassiek en geestelijk repertoire
ten gehore gebracht worden. Op het programma staan o.a.
werken van Purcell (Trumpet Duet); Handel (Watermusic,
Queen of Sheba'); Bach (twee koralen); Mozart (Adagio) en
Verdi (Marsch). Daarnaast staan er enkele orgelimprovisa
ties op het programma met aansluitend samenzang.
Het belooft een prachtige avond te worden waar we u dan
ook van harte voor uitnodigen.
Aanvang 20.00 uur. Kerk open 19.30 uur.
Entree +16-jarigen 3,50; 16-jarigen en CJP-ers 2,50.
Al-Ko International, specialist in me
chanisch tuingereedschap, heeft een
nuttige handleiding uitgegeven voor het
zélf compostmaken. Wie een tuin heeft,
moet nu eenmaal bemesten. Wie daar
voor geen kunstmest wil gebruiken, kan
zakken compost kopen, maar men is
nooit helemaal zeker van de samenstel
ling van deze handelscompost. Het
gevaar is niet denkbeeldig dat daar b.v.
zware metalen als cadmium, lood, koper
e.d. in aanwezig zijn. Het zélf compost
maken heeft het voordeel, dat men pre
cies weet, wat er in gaat en de ingrediën
ten (eigen tuin- en keukenafval) zijn nog
gratis ook. Het karwei is bovendien
milieuvriendelijk: niet alleen is het een
oplossing voor het eigen afvalprobleem,
maar het vermindert sterk de totale
afvalberg.
Compost ontstaat door de gisting van
plantaardige en dierlijke stoffen. Com-
postering is eigenlijk niets anders dan
het versnellen van een natuurlijk proces,
waarmee de vruchtbaarheid van de
bodem in stand wordt gehouden: dier
lijk of plantaardig afval wordt ontbon
den door de werking van micro-orga
nismen.
Keuken- en tuinafval zijn uitstekende
ingrediënten voor compost. Voor een
optimaal mengsel voor een snel verrot
tingsproces moet het compost-materiaal
echter eerst kleingemaakt worden. Dat
kan met een compostmolen of een zoge
heten hakselaar. Al-Ko heeft ze in alle
mogelijke maten en uitvoeringen. Er
zijn zowel hakselaars met een benzine
motor als elektrische. Voor een goede,
snelle compostering is behoorlijke be-
Middelharnis
Tel. (01870) 25 90
Dammen:
J. Stolk - C. van Welie2 - O
H. de Munck - P. v. d. Groef.O - 2
A. van Rossum - A. de Munck2 - O
B. Roetman - H. Grootenboer2 - O
C. V. d. Kroon - J. KnopsO - 2
W. Nieuwland - J. Vijfhuizen1 - 1
H. Stolk - KI. de JongO - 2
Schaken:
Aad Nobel - Wim KnöpsO - 1
P. Witvliet - Wim StolkO - 1
L C. de Jong - H. P. Loggen1 - O
bekeken worden waarop duidelijk
wordt gemaakt hoe haar boeken tot
stand zijn gekomen. Op één paneel kun
je bijvoorbeeld zien hoe een manuscript
tot stand komt op een andere staan
schetsen voor illustraties.
Ook zij signeert haar werk.
Gedurende de hele kinderboekenweek
is er weer verkoop van afgeschreven
boeken! Ook mensen die geen lid van de
bibliotheek zijn kunnen komen kijken
of er iets van hun gading bij is!
N.B. Als gevolg van het bezoek van Els
de Groen is de bibliotheek dins
dagmiddag 2 oktober gesloten, 's
Avonds zijn we wel open.
luchting een voorwaarde. Vooral de toe
voeging van houthaksel bevordert de
ventilatiel, waardoor snellere biologi
sche afbraak plaatsvindt.
Wanneer men bovendien het houtafval
direct tussen de planten gooit, krijgt
men een uitstekende 'oppervlakte-com-
postering' en als neveneffect onkruid-
l3estrijding.
De hakselmachine verwerkt in een
ommezien zowel keuken- als tuinafval -
maar ook hardere stronken en takken
(tot zelfs een kleine 5 cm doorsnee!) - tot
een ideale basis voor de compost. Voor
het bio-proces zelf levert Al-Ko ook de
compostsilo's.
De gids 'Bio-raadgever voor het maken
van compost', samengesteld in samen
werking met de Universiteit van Inns
bruck, is gratis verkrijgbaar bij de
meeste tuincentra, ijzerwarenzaken,
bouwmaterialencentra en grote waren
huizen. Tevens aan te vragen bij de afde
ling Klantenservice Tuinmachines van
Al-Ko International, Postbus 538,
7550 AM Hengelo, tel. (074) 43 99 55.
met optimaal resultaat
Tel. 01870-3477
|NVM,
NIEUWE TONGE
Op D.V. zaterdag 29 september hopen
wij weer te starten met het Jeugdwerk.
Omdat het de eerste keer is van het
nieuwe seizoen, beginnen wij met een
open avond. Zo kan een ieder eerst ken
nis maken met elkaar en weer eens lek
ker bijpraten. Een ieder die 15 jaar is
(dus niet wordt) verwachten wij om
19.30 uur in 'Elim'. Ook je vriend(in) is
deze avond hartelijk welkom. Allemaal
de groetjes en tot ziens!
Het J.W.C.
Deze eenvoudige aktie draagt bij aan
het bewust omgaan met energie. Zuinig
omgaan met energie spaart namelijk
niet alleen uw portemonnee maar ook
het milieu. En dat wordt steeds be
langrijker.
De aktie Zuinig Stoken geeft u inzicht in
uw eigen gas- en elektriciteitsverbruik.
Er wordt een relatie gelegd tussen uw
energieverbruik en uw leefpatroon. Op
speciale meterstandkaarten kunt u weke
lijks de standen van gas- en elektrici
teit noteren.
Elke week verschijnen dan in deze krant
de streefverbruikcijfers die u met uw
eigen gasverbruikcijfers kunt vergelij
ken. Voor elektriciteit zijn er geen streef
cijfers, omdat het verbruik elke week
vrijwel hetzelfde is. Het weer heeft
namelijk nauwelijks invloed op het
elektriciteitsverbruik.
Bij vorige akties werden vaak besparin
gen van 5 tot 10% bereikt; doordat de
deelnemers beter begrijpen waardoor
een hoog verbruik wordt veroorzaakt!
Misschien lukt u dat ook wel. Ruim
200.000 gasverbruikers in Zuid-Holland
hebben aan de vorige aktie meegedaan.
Daarom gaan ook dit jaar weer de Zuid-
Hollandse energiebedrijven in samen
werking met deze krant met de aktie
van start.
In de eerste week van oktober worden
huis-aan-huis de meterstandkaarten
gratis verspreid. Vanaf 7 oktober kunt u
dan elke week (op zondag of op maan
dagochtend) de standen van de gas- en
elektriciteitsmeter noteren, de verbrui
ken per week berekenen en deze verge
lijken met de streefverbruikcijfers die
wekelijks in de krant verschijnen.
Als u het belangrijk vindt om een idee te
krijgen over uw energieverbruik, te
bezuinigen op uw stookkosten en bij te
dragen aan een schoner milieu, dan
moet u volgende week de Zuinig-Stoken-
kaart in de gaten houden.
Op de kaart staan naast verbruikstabel-
len voor gas ook wekelijks verbruiksta-
bellen voor elektriciteit. Als u wekelijks
vrijwel dezelfde hoeveelheid elektriciteit
verbruikt, zit u goed. Hang de kaart
naast uw meter, dan kunt u dire kt zien of
u zuinig bent geweest met energie!
Op de deelnamekaart vindt u in het kort
de belangrijkste informatie over de aktie
samen met de telefoonnummers van de
Zuid-Hollandse energiebedrijven waar
u met vragen terecht kunt.
