Welkom bij gemaal en
afvalwaterzuivering
Het zuiveringsschap,
ook actief op Goeree- Overflakkee
Voorzitter zuiveringsschap:
Spaar het milieu, help zelf mee
Zuiveringsschap
in 't kort
Bladz. 2
Apart houden en inleveren!
Wel in de vuilnisbak
„EILANDEN NIEUWS"
VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1990
"Het is kort dag
voor het milieu".
Het zuiveringsschap bestaat tien jaar. Al die jaren is veel werk verzet
in de strijd voor een schoner oppervlaktewater. Zijn er inderdaad
resultaten geboekt Hoe is het geld besteed, dat we met z'n allen in de
vorm van de zuiveringsheffing voor dat schonere water op tafel
hebben gelegd En wat staat ons de komende jaren te wachten
Die vragen hebben we voorgelegd aan ir.
H.H. Tonkes, vanaf de oprichting in 1980
voorzitter van het zuiveringsschap Hol
landse Eilanden en Waarden.
Wat heeft hel zuiveringsschap
afgelopen tien jaar bereikt?
de
"Er is om te beginnen een groot aantal
zuiveringsinstallaties gebouwd, gemiddeld
zo'n twee per jaar. Op het binnenwater
wordt nu vrijwel geen ongezuiverd
afvalwater meer geloosd. Dat is te merken,
want de kwaliteit van het water is in die
tien jaar merkbaar vooruitgegaan. Nog
U kunt zelf meehelpen het milieu te beschermen. Elke dag gaan grote
hoeveelheden schadelijke stoffen het riool en de vuilnisbak in. Voorkom dat. Houd
die stoffen apart en lever ze in bij het gemeentelijke depot voor klein chemisch afval
of bij de chemokar.
batterijen
oude medicijnen
foto-chemicaliën
verfresten
olie
terpentine
kwastenreiniger
wasbenzine
verfafbijtmiddelen
schoonmaakmiddelen
bestrijdingsmiddelen (en verpakking)
schrijfmachine-linten
type-out-vloeistof
TL-buizen en energie-zuinige lampen
accu's met accuzuur
petroleum
cosmetica (nagellak, remover)
zuren
spuitbussen
(kapotte kwikthermometers)
en verder alles waar u over twijfelt of het chemisch afval is.
De volgende stoffen kunt u gerust in de vuilnisbak doen, maar persé niet in het riool:
etensresten
koffie- en theedrab
sigarettenpeuken
haren
maandverband, inlegkruisjes, luiers en de plakstrips daarvan
textiel, tampons en watten(produkten)
pleisters, verbandmiddelen en condooms
kattebakvuUing
Ook met fosfaatvrije wasmiddelen dient u het milieu.
niet voldoende, maar dat is een kwestie
van tijd. Op de grote rivieren wordt ook
minder ongezuiverd geloosd. Sommige
soorten dieren zijn zelfs teruggekeerd.
Toch moet er nog veel gebeuren. De
belangen zijn daarvoor te groot. Neder
land is direct afhankelijk van de rivieren en
de zee, voor de drinkwatervoorziening, de
visserij, de landbouw en de natuur en
recreatie".
^uiveren, dat is toch eigenlijk symptoom
bestrijding?
"Niet helemaal, hoewel natuurlijk iedere
voorkoming van lozen meegenomen is.
Maar er blijft altijd een afvalwaterstroom.
De vraag is in hoeverre het wenselijk is dat
allerlei kleine bedrijven zelf hun afval
water gaan zuiveren, dat zou maat
schappelijk wel eens duurder kunnen zijn.
Bij grotere bedrijven kan het wel
interessant zijn. Het terugwinnen van
bepaalde stoffen uit het bedrijfsafvalwater
kan ook economisch gezien interessant
zijn. Maar men zal vaak eerst gedwongen
moeten worden om die stap te doen. In de
afvalwaterstroom die er hoe dan ook
overblijft, zit een aantal milieugevaarlijke
stoffen, zware metalen als cadmium, koper
en kwik bijvoorbeeld. De meeste daarvan
komen nu vooral nog uit de particuliere
huishoudens, niet meer uit de bedrijven!
Dat maakt de bestrijding veel lastiger. Dat
is echt een zaak van lange termijn. We
kunnen als samenleving wel besluiten om
allerlei zware metalen niet meer toe te
passen, maar dan zullen we eerst de
elfecten van de alternatieve stofl'en moeten
11 'e lezen de laatste tijd veel overjbsfaten.
^e zijn schadelijk voor het milieu en
worden orn die reden onder meer uit
wasmiddelen i^ehaald? Wat heeft het
Zutvenng^uhitf' daarmee te maken?
"\u er vrijwel ü\'eral gezuiverd wordt,
komen de andere problemen met het
binnenwater duidelijker aan het licht. Eén
van de problemen is dat er teveel fosfaten
en nitraten in het water terecht komen.
Dat zijn op zich geen giftige stoffen, ze
zitten bijvoorbeeld in menselijke uit
werpselen. Ons moderne eetpatroon heeft
daar trouwens ook mee te maken. Maar als
er teveel zijn. kunnen de algen in het water
beter groeier. Daardoor worden de
zuurstofgehalten sterk beïnvloed en daar
door oni-taa- m feite toch een negatieve
invloed water De landen langs de
Rijn hehri' .ndei lina afspraken gemaakt
ovei d( virijiliiiii van het fosfaat-
probleem De lozuii; van fosfaten moet
worden teruggebracht. \'oor een belang
rijk deel eiebeurt dit aan de bron. Maar
ook de verwijdering van fosfaten en
nitraten in zuiveringsinstallaties en een
vermindering van het mestgebruik moeten
daarin een rol spelen. Het zuiveringsschap
moet de in.stallaties uitbreiden met een
extra zuiveringstrap. Dat is vrij duur".
Hoe wordt de landbouw op dit punt
aangepakt?
"Wat het zuiveringsschap betreft, zijn we
met het rijk overeengekomen dat we de
fosfaten voor driekwart terugdringen uit
het oppervlaktewater. Wij kunnen alleen
zuiveren. Het rijk heeft zich verplicht de
andere fosfaatbronnen aan te pakken.
Ir. H.H. Tonkes, voorzitter van het zuiverings
schap Hollandse Eilanden en Waarden.
vooral de landbouw".
.-Igrarièrs kunnen een belangrijke bij
drage leveren aan een schoner water, door
bijvoorbeeld minder mest te gebruiken oj
door een voorzichtiger gebruik van
bestrijdingsmiddelen. Toch gebeurt er op
dat terrein nug met genoeg, h dal
onmacht oj onwil?
"Onwil is het zeker niet. We hebben goede
ervaringen met de landbouworganisaties.
Dat geldt trouwens voor het bedrijfsleven
in het algemeen. Er is daar erg veel begrip
voor milieuproblemen. Maar de maat
regelen die nodig zijn hebben nogal wat
gevolgen voor de bedrijfsvoering van de
agrarische bedrijven. Minder mest be
tekent minder opijrcngst, terwijl de
inkomenssituatie toch al vaak moeilijk is.
Ik zal daarom een individuele agrarische
ondernemer nooit verwijten maken, want
hij kan daar in de meeste gevallen in z'n
centje nooit uitkomen. Er ligt hier een laak
voor het rijk. Want we mogen algemene
maatschappelijke problemen niet afwen
telen op individuele burgers. De agrariërs
veroorzaken wel het probleem, maar zijn
niet de schuld ervan. De opvoering van de
agrarische produktie is ook gebeurd in het
kader van het opvoeren van de hele
Nederlandse produktiviteit. Daar hebben
we allemaal baat bij gehad. Die grote
produktie is varï belang geweest voor onze
economische groei".
Gemeentebesturen spelen ook een belang
rijke rol als het gaat om .schoon
oppervlaktewater, ^e beheren de riool
stelsels. Maar overal kunnen we lezen en
horen, dat er een grote achterstand is in
aanleg en onderhoud van de riolering.
"Dat is inderdaad een grote zorg. We
kunnen de waterkwaliteit niet verder
verbeteren als de riolering achterblijft. Het
afvalwater wordt verzameld in gemeente
lijke rioleringen en vandaar gaat het naar
onze zuiveringsinrichtingen voordat het in
het oppervlaktewater komt. Dat ver
zamelen in de gemeentelijke riolering is
één van de zwakste schakels. De aanleg
van riolering is in sommige gemeenten
Alle 130 waterschappen in Nederland
houden op zaterdag 6 oktober ter
gelegenheid van de landelijke water-
schapsdag open huis. Belangstel
lenden kunnen die flag een bezoek
brengen aan waterwerken als ge
malen en installaties ilie het afval
water van huishoudens en bedrijven
zuiveren.
Op Goeree-Overflakkee zijn van 10.00 tot
16.00 uur geopend: het gemaal "Smits"
aan de Westhaven Dijk in Dirksland, van
het waterschap Goeree-Overflakkee en de
afvalwaterzuiveringsinrichting Middel-
harnis aan de Westhaven Dijk 11 van het
zuiveringsschap. Medewerk(st)ers verzor
gen ter plaatse rondleidingen. Ook wordt
er een videofilm vertoond en is er
informatiemateriaal beschikbaar, waar
onder een stripboekje voor de jeugd.
Tijdens de opefi dag willen het zuiverings
schap Hollandse Eilanden en Waarden
(wettelijk een "waterschap") en het
Waterschap Goeree-Overflakkee laten
zien wat er met het geld dat de burger
jaarlijks betaalt gebeurt. Het is de
bedoeling dat de burger zich meer
betrokken gaat voelen bij alles wat met
water te maken heeft en dat mensen
milieubewuster met water omgaan. Ook
het NOS-prograroma Van Gewest tot
Gewest besteedt uitgebreid aandacht aan
het werk van de waterschappen tijdens
haar uitzendingen op 10, 17, 24 en 31
oktober en 7 november.
achtergebleven, omdat het te kostbaar zou
zijn. Verder is de kwaliteit van de riolering
vaak slecht. Aanpak van de riolering
vraagt politiek moedige besluiten, omdat
er meestal een lastenverzwaring voor de
burger aan vast zit. Maar de situatie zoals
die nu is, belast het milieu en de
maat.schappij ook. Op den duur zou dat de
samenleving wel eens veel meer kunnen
gaan kosten. Maar doen we niets aan de
verbetering van het milieu, dan wentelen
we het probleem af naar volgende
generaties. Om die reden moeten we bij de
gemeenten soms sterk aandringen om de
riolering te verbeteren. Maar we hebben
weinig andere middelen dan overleg en
argumentatie om dat te bereiken".
Vlet alleen het water, ook de bodem van
het oppervlaktewater blijkt ernstig te zijn
vervuild.
"Als het ene probleem is opgelost, wordt
het volgende duidelijker zichtbaar. Dat is
ook het geval bij de waterbodems. In de
bodem zit bijvoorbeeld fosfaat uit mest,
vervuiling afkomstig van uitlaatgassen en
het geïmporteerde vuil uit de grote
rivieren dat hier in de binnenwateren
terechtkomt op de bodem. Daarbij gaat
het om schadelijke stoffen. We kunnen
vervuilde bagger uit het water halen, maar
waar laten we het? Bergingslokaties zijn
nauwelijks voorhanden. Oplossingen kos
ten in ieder geval gigantisch veel.
Projekten als de Hollandsche IJssel en het
Hollandsch Diep kosten meer dan een
miljard gulden. Vervuilde waterbodems
zijn niet alleen een gevaar voor het
oppervlaktewater, maar ook voor het
grondwater en daarmee voor de drink
watervoorziening".
Er werken nogal wat instanties aan de
verbetering van hel water. Hoe verloopt de
samenwerking tussen zuiveringsschap,
waterschappen, gemeenten, rijkswater
staat, provincie en het rijk?
"We hebben taken en bevoegdheden die
erg door elkaar heen lopen. Dat is
typerend voor .N'ederland en te veranderen
is dat niet zomaar. Soms wordt er dubbel
werk gedaan terwijl andere zaken blijven
liggen. Het optimale resultaat ontbreekt
dus nog wel eens. Toch zijn er ook
resultaten bereikt in de samenwerking
tussen verschillende instanties. Heel be
langrijk is, dat we samen naar één doel
streven en dat is een zo goed mogelijk
milieuresultaat tegen zo laag mogelijke
kosten. Het gaat er om dat alle taken die
met hel water te maken hebben, zo goed
mogelijk op elkaar worden afgestemd. Wij
doen dat in het zuidelijk deel van Zuid-
Holland door nauwe samenwerking met
de waterschappen, die de waterkwantiteit
verzorgen. Die samenwerking is er op
allerlei praktisch gebied, zoals bagger-
werk, maai ook bij de planvorming. We
zijn nu bezig met een integraal beheers
plan voor alle taken op het gebied van het
oppervlakte v\ater voor het hele gebied. Als
we de beleiilslijnen gezamenlijk bepalen.
wordt het ook makkelijker om de
uitvoerende taken goed op elkaar af te
stemmen. Integraal waterbeheer noemen
we dat. Ook zaken als grondwater,
rijkswater en riolering behoren daarbij".
In de beginjaren van het zuiveringsschap
kreeg u te maken met veel weerstanden uit
de maatschappij. Er werden zelfs
actiegroepen tegen het schap opgericht.
Hoe staat het daar nu mee?
"Die weerstand is eigenlijk helemaal
verdwenen. Ik zeg er direct bij, dat ik me
die weerstand van toen best kon voor
stellen. We worden als burger toch maar
opeens geconfronteerd met een nieuwe
organisatie. We waren gedwongen om
direct vrij hoge heffingen op te leggen,
omdat er voor het waterkwaliteitsbeheer te
weinig betaald werd. Er was een grote
achterstand op dat punt. Dat zijn
vervelende dingen voor de huishoud
portemonnee. Men had ook geen flauw
benul waar het zuiveringsschap mee bezig
was. We hebben dan ook geprobeerd
duidelijk te maken wat ons werk was, wat
de zin ervan is. We gingen ook als eerste
zuiveringsschap in Nederland een kwijt-
scheldingsbeleid voeren, volgens de regels
van de rijksbelastingen. Dat deden we in
overleg met de actiegroepen. Daarmee
hebben we een goede samenwerking
gevonden. Vrijwel iedereen betaalt nu
keurig hefllng en een heel klein deel komt
voor kwijtschelding in aanmerking".
Is het milieubesef bij de burger
toegenomen?
"Dat is moeilijk te meten, maar het is
duidelijk dat de afgelopen jaren het besef
voor het milieu bijzonder sterk is gegroeid.
Dat ligt ook voor de hand, want de
problemen worden steeds groter, men
wordt er steeds meer zelf mee gecon
fronteerd. Wat we niet kennen, daar
hebben we ook geen begrip voor. Dat is nu
gelukkig anders".
Wat staat ons de komende tien jaar te
wachten?
"We hebben de fosfaten en de vervuilde
waterbodems genoemd. Een derde pro
bleem is de verwerking van het zuiverings
slib. In het verleden werd daarvan veel in
de landbouw gebruikt als mest, maar er
zitten allerlei minder gewenste stoffen in.
En de boeren hebben al zoveel mest. Dus
we zullen daar iets anders mee moeten
doen, zoals verbranden, omdat storten in
Zuid-Holland niet mogelijk is. Al deze
problemen zullen er toe leiden, dat het
tarief de komende jaren met ongeveer vijf
procent per jaar zal stijgen. In het jaar
2000 zal het tarief vrijwel verdubbeld zijn.
Een huishouden moet uiteindelijk rekenen
op zo'n 400 gulden per jaar. Eenzelfde
bedrag zal nodig zijn voor de riolering.
Dat is diep in de buidel tasten. Het gaat
totaal om zo'n 70 tot 80 gulden per maand.
Aan de andere kant, vergeleken met een
gemiddeld Nederlands inkomen is dat niet
hoog. Ik denk dan ook, dat dit bedrag
Taak van het zuiveringsschap:
bevorderen en handhaven van een
goede kwaliteit van het oppervlakte-
w/ater
door:
- vergunningverlening
- opsporing en controle
- baggeren en doorspoelen
- heffingen
- voorlichting
- zuiveren van afvalwater
Aantal gemeenten in gebied: 43
Aantal waterschappen in gebied: 7
Totaal oppervlakte land: 139.000 ha
Totaal oppervlakte water: 8.750 ha
Water gebruikt voor
recreatie: 1.500 ha
Bestuurssamenstelling:
Verenigde Vergadering
(inclusief voorzitter en
dagelijks bestuur): 41
Dagelijks bestuur (incl. voorzitter):?
zetelverdeling:
- huishoudelijke vervuilers 17
(8 PvdA, 4 CDA, 3 VVD, 2 SGP)
- waterschappen 6
- kamers van koophandel 5
- landbouwschap 4
- milieu-organisaties 2
Aantal inwoners:
Aantal bedrijven:
ruim 1 miljoen
ruim 25.000
Aantal afvalwaterzuiverings
inrichtingen: 50
Aantal rioolpersgemalen: 90
Totale jaaromzet: 100 miljoen gulden
gemiddeld genomen heel wel op te
brengen is, maar tevens dat de laagste
inkomens via kwijtschelding moeten wor
den ontzien".
U vertrekt over enige tijd als voorzitter
van het zuiveringsschap. Wat wenst u uw
opvolger toe?
"Het is niet mijn gewoonte om opvolgers
een richting te geven. Hij zal in z'n functie
zelf z'n lijnen moeten uitzetten. Ik hoop
uiteraard, dat de pragmatische aanpak
zoals we die de afgelopen tien jaar hebben
ontwikkeld, kan worden doorgezet".
Is het al niet te laat voor het milieu?
"Gelukkig is het milieu nu een volstrekt
serieus onderwerp. Er wordt ook heel veel
aan gedaan, al is dat in mijn ogen nog te
weinig. Ik heb alle hoop, dat dat meer gaat
worden, zodat we de problematiek
uiteindelijk echt kunnen oplossen. Of het
te laat is, ja, dat weten we nooit. Maar het
is wel kort dag!"
De afvalwaterzuivering Den Bommel, de jongste zuiveringsinstallatie op Goeree-Overflakkee.
Het zuiveringsschap Hollandse Ei
landen en Waarden verricht zijn
taak, zoals de naam al aangeeft, in
een flink deel van Zuid-Holland.
Daarin bevinden zich zowel dicht
bevolkte stedeUjke gebieden als uit
gestrekte polders. Met de variatie in
bebouwing en het gebruik van de
grond variëren de problemen waar
voor het zuiveringsschap zich gesteld
ziet bij de zorg voor de waterkwaliteit
van sloten, plassen, singels en meren.
Het grootste deel van de afvalstroom
is afkomstig van de particuliere
huishoudens: zo'n tweederde van het
totaal. Daarnaast heeft het zuive
ringsschap te maken met een aantal
typische probleemgebieden.
Op het Zuidhollandse eiland Goeree-
Overflakkee bijvoorbeeld vraagt de agra
rische bedrijvigheid veel aandacht van het
zuiveringsschap. Nog te veel meststoffen
die in de landbouw worden gebruikt,
komen in het oppervlaktewater terecht.
Een van de oorzaken is dat er te veel meest
op het land wordt uitgereden. Maar dat
gebeurt bijvoorbeeld ook als een mest-
opslag zich zonder verdere voorzieningen
dicht bij een sloot bevindt. Een al te
weelderige groei van algen in het water is
het gevolg. Al die waterplanten gebruiken
bij elkaar veel zuurstof Het evenwicht in
het watermilieu wordt daardoor ver
stoord. Het gevolg kan zijn dat de vissen
doodgaan. Ook door het schoonmaken
van landbouwmachines, het wassen van
agrarische produkten en het verspreiden
van bestrijdingsmiddelen, onder meer met
sproeivliegtuigen, komen veel ongewenste
stoffen in het oppervlaktewater terecht,
rechtstreeks of via het grondwater.
Vollere sloten
Een extra probleem op (ïoerce-Over-
flakkee vormt de lage waterstand in
sommige sloten. Die wordt veroorzaakt
De zuiveringsinrichting Goedereede kan in de zomermaanden het afvalwater van de vele campings ook verwerken.
door een sterke ontwatering van de
landbouwgronden. Het gevolg is, dat de
schadelijke stoffen onvoldoende worden
verdund. Dit probleem is voor een
belangrijk deel opgelost tijdens een van de
recente landinrichtingsprojecten. De
waterloop is daarbij zodanig vrrapnlitd,
dat het oppervlaktewater naar luiIdi n
en dus hoogste deel van hel rifm'l unuli
geleid. Vandaarstrooml hel w.iic i n.iai de
lagere gedeelten van (;oeree-( >viiilakkee.
Het doel daarvan is: vollere sl<iien en een
betere waterkwaliteit.
Gelukkig beseffen de meeste agrariërs op
het eiland, dat maatregelen nodig zijn om
de vervuiling van het water tegen te gaan.
Ook al kost dat soms veel. Een belangrijke
maatregel is, dat mest niet zo maar op het
land wordt bewaard. Er moeten deugde
lijke opslagplaatsen worden gebouwd.
Verder kan mei een voorzichtig gebruik
van bestrijdingsmiddelen worden voor
komen, dat de waterbodem wordt ver
vuild.
Samenwerking
Ook de manier waarop de oevers zijn
ingericht, beïnvloedt de waterkwaliteit.
Door de overgang van land naar water
minder steil te maken, krijg je natuur
vriendelijke oevers. Allerlei waterplanten
krijgen daardoor weer levenskansen.
Milieuvriendelijk is het bovendien als voor
de oeverbeschoeiing geen paaltjes en
planken worden gebruikt die met het
venijiiige creosoot zijn behandeld. Ook dat
spaart het water. Deze aanpak houdt
overigens in, dat het zuiveringsschap
samenwerkt met andere instanties die zich
met het water bezighouden, zoals water
schappen, gemeenten en rijkswaterstaat.
Die samenwerking tussen instanties en het
op elkaar afstemmen van allerlei maat
regelen noemen we integraal waterbeheer.
Over samenwerking gesproken, een mooi
voorbeeld daarvan is het project "Werk
mee aan een schoon Goeree-Overilakkee".
Rijkswaterstaat, de politie, de gemeenten,
de provincie en het zuiveringsschap
ondernamen gezamenlijk actie tegen
allerlei bedreigingen van de waterkwaliteit
op en rondom het eiland.
Vervanging
Het afvalwater op Goeree-Overflakkee
wordt gezuiverd in een aantal afvalwater
zuiveringsinrichtingen (awzi's). Die staan
in Goedereede, Melissant, Dirksland,
Middelharnis, Oude Tonge, Herkingen,
Den Bommel en Ooltgensplaat. De awzi
van Den Bommel is de nieuwste. De
installaties Dirksland en Herkingen zijn
aan het einde van de jaren negentig aan
vervanging toe.
Riolering
Een goede riolering is van groot belang
voor het werk van het zuiveringsschap.
Lekkende buizen of rioleringen waarin het
afvalwater niet goed doorstroomt, zijn
allesbehalve milieuvriendelijk. Nog erger
is het als de riolering helemaal ontbreekt.
Wat dat betreft is er voor de gemeenten in
Nederland nog veel werk aan de winkel,
maar Goeree-Overflakkee vormt een
goede uitzondering. De meeste huizen op
het eiland hebben een aansluiting op de
riolering. Datzelfde geldt voor de cam
pings. Op de zuiveringsinrichting Goede
reede zijn maatregelen genomen om in de
zomermaanden de piek in de aanvoer van
afvalwater vanaf de campings te kunnen
opvangen.
