INGESPRSKMST....
Alfabetiserings-expositie
in bibliotheek IVliddelharnis
De andere kant
van de aardappel
In memoriam ds.
A. H. Sonnenberg
Bakkies vrij
de heer J. Grinwis te Middelharnis
Duivensport Middelharnis
Zwangerschapsmarkt
Bladz. 2
1
30
29
28
27
26
2 3 4 5 6 7 I 8 9 i 10
11
12
13
14
15
?5 24 23 22 21 20 19 18 17 16
Bijeenkomst verz. beroepen
regio Goeree-Overflakkee
Na een korte ziekte overleed zater
dagmorgen 1 september 1990 in het
Ziekenhuis St. Jansdal te Harder
wijk de hervormde emeritus predi
kant ds. A. H. Sonnenberg, echt
genoot van mevrouw P. M. Sonnen-
berg-van Wingerden en wonende
Putterweg 59, 3851GB Ermelo.
Ds. Sonnenberg was predikant te
Ooltgensplaat van 19 september
1943 tot 24 juni 1951 en heeft in
deze gemeente een gedeelte van de
oorlog en de evacuatie meegemaakt.
Twee weken geleden
nog twee keer gepreekt
Flakkeese tijd
Wat gelukkig dat analfabeten - zij
die niet lezen en schrijven kunnen -
geen uiterlijke kenmerken dragen,
want dat zou ze nóg ongelukkiger
maken dan ze al zijn. Overal en
altijd dienen ze op hun qui vive te
zijn om situaties te vermijden waar
uit hun tekortkomingen zou blijken,
want voor die ontdekking zouden ze
zich generen. Maar goed dat hen dat
bespaard blijft, dankzij hun verbluf
fende handigheid. In de gem. biblio
theek te Middelharnis waar de
maand september een alfabetise
ringsproject wordt gehouden in de
vorm van een expositie is te lezen
over de problemen die (semi)analfa-
beten ontmoeten:
De smaak van de Nederlandse con
sument verandert. De kruimige aard
appel wordt steeds minder op tafel
gezet en de vaste aardappel steeds
meer. Daarnaast eet de Nederlandse
consument gevarieerder dan vroeger
en de aardappel wordt dan ook
menig keer vervangen door rijst of
pasta.
„EILANDEN NIEUWS'
VRIJDAG 7 SEPTEMBER 1990
IWVUVWWWS/WUVWS/^WSAAAWMV
De naam Dirkslandse Sas maakt bij de meeste oudere Dirkslanders veel wak
ker. Beelden van volgeladen schepen, die door het havenkanaal varen, komen
voor de geest. Aan de haven heerst een grote bedrijvigheid: er wordt graan, sui
kerbieten, grint of kolen aangevoerd. Ooit was Dirkslands haven een
bloeiende handelshaven.
Dirkslandse Sas bestaat 200 jaar. Een aantal weken geleden trofu in E.N. een
interessant artikel hierover aan. De schutsluis heeft jarenlang een belangrijke
plaats ingenomen.
Niet minder belangrijk was de persoon van de sluiswachter
Hij zorgde, met zijn vrouw niet te vergeten, voor het reilen en
zeilen van hetgeen er in en om de sluis gebeurde.
Na de afsluiting van het Haringvliet, in 1972, werd voor
Dirksland niet schutsluistijdperk afgesloten. En daarmee
ook voor de sluiswachter, de heer Jaap Grinwis. De laatste
schipper, die door de sluis voer, was hijzelf met zijn zelfge
bouwde boot....
We zitten deze middag met z'n drietjes rond de tafel in de
kamer. Albums met prachtige zwart-witfoto 's uit een vervlo
gen tijd, liggen opengeslagen. Het echtpaar Grinwis zet door
hun levendige vertelling, verscheidene beelden weer in bewe
ging. Ik zie de beurischippers met hun petten op, desluispas-
seren. ,Hoe gaat het er mee, nog wat verdiend vandaag?",
klinkt het vanaf de brug. „Ach, wedoen hetermee", lachteen
schipper en vaart door de geopende sluisdeuren verder rich
ting Haringvliet.
Het spuien van de sluis (zie foto) was altijd een machtig
gezicht, vindt de heer Grinwis. Dat wil ik graag geloven. Zijn
hele gezicht straals als hij over het leven op Sas verielt. Dag
en nacht was hij in de weer. Als het stormde, en het werd
vloed, moest hij om het kwartier, ook 's nachts, het waterpeil
doorgeven aan de dijkgraaf.
Zijn band met Sas was daardoor zo hecht omdat hij er is
opgegroeid. Zijn vader was namelijk ook sluiswachter. De
heer Grinwis was 5 jaar oud toen vader Grinwis met vrouw
en acht kinderen op het Sas kwam wonen. Hij was tot die tijd
gamalenvisser geweest.
De heer Grinwis trouwde in 1942. Van beroep was hij tim
merman geworden en had werk in Middelharnis gevonden.
Hij verdiende toen f 1,25 per week. Tot 1958 woonde hij aan
de Ring. Groot was zijn vreugde toen hij in dat jaar de aan
stelling tot sluiswachter kreeg. Weer terug naar zijn
geliefde Sas....
„Uw kinderen (drie in getal) hebben daar zeker, zoals uzelf
destijds, een fijne jeugd gehad?"
„Nou en of. Het was er altijd bedrijvig. Tussen mijn werk
door bouwde ik boten. Kijk, die boot en die boot heb ik
gebouwd", en hij wijst me in het album zeilboten, motorbo
ten, roeiboten en kano 's aan. Dat was mijn hobby. De kinde-
SCHUTSLUIS TE DIRKSLAND, in beheer bij het
Waterschap De Gemeeoe Uitwateriog van Dirksland
ONTVANGEN wegens abonnement schutgeld van schipper
voor het schip genaamd
groot ton een bedrag van ton x f 0.60 - f
Dit abonnement wordt verleend voor dertig schuttingen, doch is niet langer
geldig dan één jaar na afgifte.
Voor s:huttingen gedurende de nacht moet één cent per ton extra worden
betaa'd. De nacht wordt gerekend van 21 uur tot 5 uur Zonnetijd.
Afgegeven op 19
De S'.uisaiachter,
Deze kaart bij iedere schutting ter waarmerking a d. Sluiswachter vertonen.
ren gingen vaak mee uit varen op het Haringvliet. En er werd
op het Sas natuurlijk ook veel gezwommen. De hele jeugd
van Dirksland zat er 's zomers. Er was zelfs een kikkerbadje
met een bruggetje er over. 's Winters als het vroor, werd
er geschaatst."
„Adrie Grootenboer was de badmeester", vervolgt mevr.
Grinwis, „en ikzelf fungeerde als badjuffrouw. Ik haalde
kaartjes op en plakte pleisters als dat nodig was.
Als sluiswachtersvrouw had mevr. Grinwis een groot aandeel
in het werk van haar man. Veel taken kon ze overnemen,
zoals bijv. het schutten van kleine schepen. Ze noemt daarbij
de Westlandertjes van 30 ton. De schippers vonden zelfs dat
ze ook maar een pet moest opzetten.
Ik vraag de heer Grinwis wat de tarieven voor het passeren
van de sluis waren. Vier cent per ton en vijf cent voor de
haven. Maar het was voordeliger voor de schippers om een
abonnement voor 30 keer te nemen (zie afbeelding). Bij elke
passage knipte ik de kaart in.
Als er gespuid moest worden, werd de blauwe vlag met het
woord .spuien erop gehesen. Dit gebeurde eveneens bij de
tramhrug zodat de schippers bijtijds wisten dat er werd
gespuid. Grote schpeen. bijv. een Kempenaar van 500 ton,
moesten achterstevoren het havenkanaal invaren, hetgeen
een gevaarlijke manouvre was. Die grote schepen konden
niet keren in het „zwaaigat", halverwege de „haevene".
Veel steek ik deze middag over het werk van een sluiswachter
op. Ik weet nu o.a. wat liet peil van ebbe (na hoog water) en
het peil van vloeien (na laag water) is. Een wereld van slui
zen, weegbruggen en watergemalen ging even open.
Het is nu stil aan het Sas. Het sluiswachtershuisje en de
weegbrug zijn niet meer. Ze werden enkele jaren geleden
gesloopt. Wie kent nog hun plaats? De nu 72-jarige oud-
sluiswachter, de heer Grinwis, heeft voor ons deze middag
even een deur erheen opengedaan....
Teunie Knöps
Jv^^JVJVVi^iflnnNVifinni'MVtriAi^ififlfifififi^^^inrjv'^^
Wedvlucht vanaf Moeskroen dd. 11
september 1990, gelost om 14.30
uur met N.W. wind.
P.V. „De Postduif' in concours 311 dui
ven, eerste duif 16.19,33 uur.
M. de Blok 1,4,25,29,31,41,51; J.Jonge-
jan 2, 28,42, 70; B. v.d. Doel 3,10,22, 36,
43; D. Melissant 5,11,48,49,72; D. Vroe-
gindewey 6, 15, 32, 55, 58, 68; Gebr. v.d.
Sluys 7,14,37,62,77; C. v.d. Bos 8.13,17,
45,52,59; Gebr. van Driel 9,18,20,39,46,
53, 66; Mevr. Dubbeld 12. 21, 26, 30, 33,
34, 38, 40, 56, 60, 63, 64, 65, 73, 74, 76; A.
Sarelse 16, 67, 69; Wim de Vos 19, 75; E.
Groenendijk 23, 57; J. C. Polder 24, 27,
35, 61; B. W. Kalkman 44, 50, 71; André
V d. Linde 47, 78; C. Polder 54.
P.V. „De Seinpost" in concours 562 dui
ven, eerste duif 16.17,04 uur.
A. P. Peekstok 1, 101, 125, 137; Iz. Koese
en Zn. 2,9,10,14,18,24,25,26,41,44,55,
60,62,66,69,74,77,90,104,106,111,118,
123, 124, 128; H. Groenendijk 3, 21; C.
Kleyn 4, 20, 50, 61, 85, 89, 140; J. C. Hor-
seling 5,8,22,23,58,68,72,73,82,97,135;
P. J. van der Slik 6,13,36,38,92,109,127;
P. van Alphen en Zn 17, 30. 78, 121;
Gebr, Vroegindewey 11, 29, 46, 53, 80,
103,122,133,134,138; C. Dubbeld 12,15,
17, 19, 28, 32, 33,40, 42, 43, 45,47,48, 51,
57, 64, 65, 67, 70, 71, 75, 79, 84, 86, 93, 99.
102, 112, 113, 114, 116, 119, 129, 130, 132,
141; A Verwers 16, 34.49, 54.115,117; C.
van 't Veer 27, 31, 87. 139; L. Fabry 35,
131, 136; W. I. Peeman 37, 56, 91, 100.
120; P. v.d. Linde 39; Theo van Dongen
52, 76, 83, 94, 108; Gebr. Verburg 59, 63,
88,105,107; B. de Blok 81; C. v.d. Weide
96, 110, 126; L. Hoek 98.
De vereniging hoopt haar eerste verga
dering van dit seizoen weer te houden
op D.V. 20 september in het verenigings
gebouw van de Geref Gem. te Dirks
land, Geldersedijk 1. De spreker op deze
avond is Ds. A. Bac over het onder
werp „Eenzaamheid".
Dus niet zoals vermeld staat op de rond
gestuurde brieven; Dr. v. d. Wal hoopt
D.V. 24 januari '91 voor ons te spreken.
De avond begint om 19.30 uur. Wij
hopen weer op een grote opkomst voor
dit nieuwe seizoen.
Iedereen is hartelijk welkom!
Het bestuur.
ERMELO - OOLTGENSPLAAT
Anthony Hendrikus Sonnenberg werd
op 20 juni 1912 te Ermelo geboren. Zijn
vader was aldaar hoofd van een Chr.
School. Na zijn studie voor predikant
werd hij in 1936 kandidaat in Noord-
Holland. Zijn eerste gemeente was
Molenaarsgraaf in de Alblasserwaard.
Hij werd aldaar op 9 mei 1937 bevestigd.
Op 19 september 1943 werd hij door zijn
vriend, nu wijlen ds. Streefkerk van
Ernst te Ooltgensplaat bevestigd. Deze
gemeente verwisselde ds. Sonnenberg in
1951 voor Leerdam. Hij verbleef daar 4
jaar en werd in 1955 werd de stad Kam
pen zijn vierde standplaats.
Gedurende 22 jaar, tot aan zijn emeri
taat op 1 juli 1977, bleef ds. Sonnenberg
deze gemeente trouw.
Na zijn emeritaat vestigde de familie
Sonnenberg zich in Ermelo, de geboor
teplaats van ds. Sonnenberg. Vol energie
zoals hij altijd was, kon ds. moeilijk stil
zitten. Daarom verrichtte hij nog pasto
raal werk in Swifterbant en was geeste
lijk verzorger van bejaardenhuis „Bo
veneind" te Veenendaal. Tijdens zijn
verblijf in Kampen was ds. Sonnenberg
mentor van de Geref Bondsgroep in de
Noord-Oostpolder, 's Zondags ging ds.
Sonnenberg nog regelmatig voor in
diverse gemeenten en kwam ook jaar
lijks nog naar zijn oude gemeente
Ooltgensplaat.
Zondag 19 augustus jl. preeltte ds. Son
nenberg nog tweemaal, nl. te Brakel en 's
avonds in „de Ark" (wijk Veldhuijzen) te
Ede. Zijn laatste preek te Ede handelde
over Joh. 14 18 „Ik zal u geen wezen
laten, ik kom weder tot u". In de Bijbel
staat boven hoofdstuk 14 „De laatste
rede" (van de Heere Jezus). Van ds. Son
nenberg is het ook zijn laatste rede (preek)
geweest. Dit werk, preken, had zijn grote
liefde, nl. het Evangelie verkondigen; een
rijke Christus voor een arme zondaar.
Drie en vijftig jaar heeft hij dit mogen
doen. Hij is in het harnas gestorven.
Zijn Flakkeese tijd, van september 1943
tot juni 1951 is voor de familie Sonnen
berg niet onopgemerkt voorbijgegaan.
De oorlog drukte een stempel op het
geheel. Tijdens de herdenkingsdienst op
zondag 10 mei 1987 te Molenaarsgraaf
gehouden, toen 50 jaar ambtelijk werk
werd herdacht, zei ds. Sonnenberg o.a.
het volgende: „Ooltgensplaat is een
gemeente die mij zeer na aan het hart
lag en nog ligt. Mogelijk komt dit ook
door de oorlog toen heel het dorp 17
maanden werd geëvacueerd". Met wij
len ouderling G. M. L. de Bruin bezocht
ds. Sonnenberg samen de verstrooide
gemeenteleden verspreid over het gehele
land, maar vooral in de provincie Gro
ningen. De tekst voor deze gedachtenis-
dienst in 1987 was Joh. 14 1-3.
In deze periode op Flakkee was ds. Son
nenberg ook mede-oprichter en voorzitter
van de stichting „De Goede Ree". Op 6
september 1951 kwam hij uit Leerdam om
de eerste steen voor dit gebouw te leggen
als oud-voorzitter.
De begrafenis van ds. Sonnenberg heeft
donderdag 6 september plaats gehad op
de Algemene Begraafplaats aan de
Varenlaan te Ermelo. Voorafgaande
werd een rouwdienst gehouden in de
Oude Hervormde Kerk, Kerkbrink te
Ermelo, waarin wijkpredikant ds. G. C.
Post voorging.
De minister van Verkeer en Waterstaat,
mevrouw J. R. H. Maij-Weggen, heeft
besloten dat per 1 januari 1991 voor het
gebruik en bezit van MARC 27 MHz
zendapparatuur, de zogenoemde bak
kies, geen machtiging meer nodig is. Het
huidige MARC-machtigingsbewijs blijft
vereist tot 1 januari 1991 en moet bij een
eventuele controle kunnen worden ge
toond. Op 1 januari komen deze machti
gingen automatisch te vervallen.
De Hoofddirektie Telecommunicatie en
Post van het Ministerie van Verkeer en
Waterstaat zal op verzoek het voor het
gebruik vn 27 MHz apparatuur in het
buitenland benodigde officiële doku-
ment afgeven. Dit dokument wordt
vanaf 1 december 1990 tegen betaling
van administratiekosten verstrekt en is
onbeperkt geldig.
De apparatuur moet van een toegelaten
type zijn en van een keurmerk zijn voor
zien. Het gebruik van andere zenders
blijft verboden en dus strafbaar inge
volge de Wet op de telecommunicatie
voorzieningen.
....ze zijn steeds bedacht op confrontatie
met lezen en schrijven, elk loket of for
mulier vormt een probleem. Formulie
ren vullen ze nooit ter plekke in, ze
willen die meenemen naar huis omdat
de letters te klein zijn of omdat ze hun
bril zijn vergeten. In uiterste nood wordt
soms zelfs een hand in het verband
gewikkeld.
„Niet kunnen lezen of schrijven plaatst
iemand in een zeer geïsoleerde positie",
zei bibliotheekvoorz. dhr. Barendse. Het
is de bedoeling van de expositie „analfa
beten bij hun kraag pakken" en hen op
de onderwijsmogelijkheden te wijzen
zodat aan hun leven een nieuwe, bijzon-
Uit handen van Mevr. Huisman,
hoofd van de bibliotheek Middelharnis
ontving dhr. Tiggelman een fotofolder
over het bibliotheekwezen op
Goeree-Overflakkee, ook specijiek bedoeld
voor informatie aan de analfabeten-groep.
der waardevolle dimensie wordt toege
voegd die hen in staat stelt te commu
niceren en niet meer alleen van uitingen
of beelden van anderen afhankelijk te
zijn".
Weth. A. Tiggelman (Welzijn, Volksge
zondheid. Cultuur en Sociale Zaken)
was gevraagd de tentoonstelling te ope
nen en hij deed dat gaarne, In het jaar
dat door de Ver. Naties is uitgeroepen tot
het Internationaal jaar van de alfabeti
sering.
't Was hem en ieder ander onbekend
hoeveel analfabeten de wereld, en zelfs
een ontwikkeld land als Nederland telt,
maar 't zijn er ongetwijfeld velen die
daarmee dagelijks problemen zullen
hebben en die daardoor ook weinig
kans maken op een baan of die baan
dreigen te verliezen. Er blijkt een duide
lijke relatie te bestaan tussen het analfa
betisme en de werkloosheid. Spr. stelde
vast dat zij die niet lezen of schrijven
kunnen daardoor zelfs naar de rand van
de samenleving zijn gedrongen, waar
om hij het een goede zaak acht het pro
bleem d.m.v. een expositie bespreekbaar
te maken en erop de onderwijsmogelijk
heden wordt gewezen, zowel voor
autochtonen als allochtonen. Op Goe
ree-Overflakkee houdt zich daarmee de
Stichting Volwassenen Educatie bezig,
tel. 01870-3927.
Om te voorkomen dat de aardappel zijn
plaats op de eettafel verliest, heeft het
Nederlands Aardappelbureau, het
NIVAA een campagne geïnitieerd.
Deze aktie heeft als thema „De andere
kant van de aardappel" en zal half sep
tember van start gaan. De campagne
omvat de publikatie van een recepten
boekje en er zullen in diverse bladen
advertenties verschijnen. Daarnaast
zullen de diverse aardappelhandelaren
worden voorzien van promotiemate
riaal, zodat zij de campagne onder de
aandacht van hun clientèle kunnen
brengen. Kortom in de komende maan
den zal de consument kennismaken met
de andere kant van de aardappel en wel
de voedzame, calorie-arme, vitamine
rijke en exotische kant.
In het receptenboekje staan ruim twintig
recepten waarin diverse soorten aardap
pelen zijn verwerkt. De recepten worden
vergezeld door kleurenfoto's van de
gerechten en er is in het boekje een zoge
naamde „aardappelkalender"opgeno
men waarop precies staat aangegeven
welk aardappelras wanneer te koop is.
Want net als voor groenten geldt voor
aardappelen dat ze seizoengebonden
zijn. Daarnaast geeft het boekje infor
matie over welke aardappel het meest
geschikt is voor een bepaald gerecht.
Immers, elke van de 140 aardappel
rassen heeft z'n eigen kook- en smaakei-
genschappen. Uiteraard wordt er in het
boekje ook aandacht besteed aan de
voedingswaarde van de aardappel.
Kortom, het receptenboekje bevat niet
alleen recepten, maar geeft de consu
ment ook volledige informatie over de
aardappel.
Op zaterdag 22 september wordt in het
Gezondheidscentrum De Burgh te Hel-
levoetsluis een zwangerschapsmarkt
georganiseerd.
Aanstaande jonge ouders en andere
belangstellenden zijn op deze dag van
harte welkom.
Men kan zich laten informeren over de
zwangerschap, de bevalling, de kraam-
periode en het eerste levensjaar.
Het Gezondheidscentrum is ingericht
voor deze zwangerschapsmarkt; er zijn
diverse stands van hulpverlenende or
ganisaties rond zwangerschap, beval
ling, kraamperiode en eerste levensjaar.
Tevens is er gelegenheid tot het bekijken
van een videofilm over de bevalling en
het consultatiebureau.
Nieuwsgierig geworden?
Kom eens een kijkje nemen in het
Gezondheidscentrum, Struytse Hoeck
92b te Hellevoetsluis. 10.00-15.30 uur;
toegang gratis. Bel voor informatie:
(01883) 104 06.
Er zij n met opzet een flink aantal „exoti
sche" gerechten in het boekje opgeno
men, want de aardappel wordt meestla
als „typisch" Hollands voedsel gezien
en men is niet op de hoogte van het feit
dat de aardappel ook in het buitenland
een belangrijk onderdeel van het dage
lijks menu vormt. Zo maken Duitsers en
Engelsen veel zoet gebak van aardappe
len, terwijl de Fransen de aardappel
vaak poffen of verwerken in salades. In
Zwitseriand is de aardappel een onmis
baar ingrediënt in rösti en in oosterse
landen zoals Maleisië maakt men heer
lijke curry's met aardappelen.
De aardappel is dus veelzijdiger dan
men doorgaans denkt en er kan veel
meer mee worden gedaan dan koken of
bakken alleen. De aardappel heeft zeer
veel kanten en door de campagne „De
andere kant van de aardappel" maakt de
consument ook eens kennis met de min
der alledaagse kant van de vertrouwde
Hollandse aardappel. Het recepten
boekje kan worden aangevraagd bij het
NIVAA, Antwoordnummer 17213,
2501 VH Den Haag. De aanvraag hoeft
niet te worden gefrankeerd.
