Verdwenen in het Haringvliet
IN GESPREK M^T...
Open dag Chr. MTS
(ni)
L. Hokke
te Ooltgensplaat
Bladz. 2
„EILANDEN NIEUWS
VRIJDAG 19 JANUARI 1990
komt hij naar beneden. Op het laatste
ogenblik schijnt de parachute zich nog
te openen, maar het is dan reeds te
laat.
Brown kwam neer op een perceel aan de
Merrevlietseweg. Onder bewaking van
enige Duitse soldaten is de ongelukkige
neergekomen sergeant-vlieger Brown
op 16 februari 1945 te Rockanje be
graven.
Op 6 maart 1946 is het stoffelijk over
schot van J. E. Brown overgebracht naar
en herbegraven op de Militaire Begraaf
plaats te Margraten.
Het zal wel nooit bekend worden
hoeveel mensen op 14 februari 1945
's middags een viermotorig vliegtuig
hebben gezien dat plotseling in een
verticale lijn naar beneden stortte.
In de buurt van het Havenhoofd van
Middelharnis plonsde het toestel in
de watermassa van het Haringvliet.
Een grote waterkolom richtte zich
als een donkere zuil de lucht in. Met
bruisend geweld stortte het water in
luttele seconden neer en vermengde
zich weer met de watermassa van het
toen nog met de Noordzee in open
verbinding staande Haringvliet.
Mijn broer Arend en ik hadden dit korte
schouwspel op de Kraaijesteinsedijk
gadegeslagen. Iedereen die dit heeft
gezien, vroeg zich in bezorgdheid af, wat
er met de bemanning zou zijn gebeurd....
Eigenlijk hebben vele inwoners van
onze streek de mysterieuze verdwijning
van dat vliegtuig als een gesloten boek
beschouwd.
Historische gegevens
Uit het boek 'Rockanje in Oorlogstijd
1945-1946' van H. v. d. Graaf mag ik het
volgende (verkort) overnemen.
Op die 14e februaridag van '45 vertrok
ken 's morgens vanaf een aantal vlieg
velden in Engeland 340 bombarde
mentstoestellen voor een aanval op een
aantal wapendepots bij Maagdenburg
in Duitsland.
Het was een onderdeel van een grote
aanval op nog meer plaatsen, zoals
Dresden en Chemnitz, waar 1350 bom
menwerpers en 900 jagers aan deel
namen.
Een aantal van deze toestellen behoorde
tot het 8e luchtleger. Eén van deze vlieg
tuigen, een Liberator 1324J van Ameri
kaanse makelij, kwam boven het lucht
ruim van Rockanje in afzonderlijke
positie te verkeren. Gebleken was dat de
rechter motor was getroffen, nadat het
door afweergeschut vanaf de grond
hevig was beschoten. Het liet zich van
meet af aan ernstig aanzien, want een
deel der bemanning kon de boordwa-
pens niet meer bedienen tegen vijande
lijke jagers.
Er werd radio-contact gezocht met de
commandant van de formatie en de
piloot vroeg om bescherming van de
'eigen' jagers teneinde reeds bevrijd
gebied van het Europese vasteland te
kunnen bereiken. Dit werd toegezegd.
Intussen had de bemanning kans ge
zien, om de ontstane motorbrand te
blussen, die vermoedelijk ontstaan was
door een lekgeschoten olieleiding.
Het vliegtuig verloor hoogte en snelheid
en verloor bovendien brandstof De
piloot had al opdracht ontvangen om de
formatie te verlaten en lager te gaan
vliegen.
Hachelijke omstandigheden
De piloot werd echter gedwongen om
een keuze te maken tussen een noodlan
ding met stilstaande motoren of om het
toestel te verlaten en zich met de beman
ning per parachute in veiligheid te bren
gen. Veel tijd was er natuurlijk niet om te
beslissen. Hij kiest voor het laatste.
Doorsneetekening van een Liberator vliegtuig waarop te zien is welke posities de bemanning innam.
Het was toen ongeveer 15.45 uur terwijl
de vijand de Liberator onder vuur
had.
Alle bemanningsleden verlieten het
vliegtuig per parachute.
De bemanning bestond uit negen leden,
te weten:
1. J. Weiss, Ie piloot
2. G. Schaeffer, 2e piloot
3. I. A. Simpson, navigator
4. G. E. Loeser, bommenrichter
5. C. F. Hicks, marconist
6. R. T. Osbome, bovenschutter
7. H. G. Jones, r. boordschutter
8. M. W. Gray, 1. boordschutter
9. J. E. Brown, hekschutter
Naar de aarde
Het weer was bewolkt en droog en de
wind was w.z.w. Boven het grondgebied
van Rockanje en Nieuwenhoorn daal
den de vliegeniers met hun valscherm
naar beneden. Maar helaas, de para
chute van J. E. Brown, die zijn positie in
de staart van het vliegtuig had gehad,
ging niet open.
De heer v. d. Graaf schrijft: als een steen
Niemand hoeft dhr. L. Hokke te Ooltgensplaat er nog van te
overtuigen dat van het 'concert des levens' niemand een pro
gram krijgt, maar toch.... Om te voorkomen dat in huize
Hokke aan het Boomgaardpad ooit nog iemand aan de
waarheid van dat gezegde voorbij zou zien is die spreuk op
een in 't oog lopende plaats in de huiskamer gezet Wanneer
dhr Hokke z'n leven zou hebben kunnen redigeren dan was
hij advocaat-, en geen landbouwer geworden. Oókgeen CDA
raadslid in de gemeente Oostflakkee, dientengevolge, en dat
zou 'm die teleurstelling hebben bespaard die hij nu te incas
seren kreeg.
Voor 't eerst eigenlijk bespeurt dhr. Hokke in z'n levenscon
cert een noot die hem 'keihard' en weinig welluidend in de
oren klinkt Graag had hij nog een periode als raadslid wil
len beginnen, willen volmaken als 't kon, maar de kiesven
heeft hem op een niet verkiesbare plaats op de kandidaten
lijstgezet. „Ik voel me net een leeg fust waarvan de inhoud in
25 jaar is opgebruikt en dat nu zomaar wordt weggegooid",
moppert dhr. Hokke.
Jawel, hij geeft toe dat het z'n 78 levensjaren zullen zijn
geweest die tot het besluit van de kiesver. hebben geleid, maar
van die zijde heeft'ie tot dusver niks vernomen. „Ik heb niks
meer omhanden, doe het graag en had graag medio dit jaar
m'n 25-jarig raadslidmaatschap willen volmaken, zo bear
gumenteert dhr. Hokke z'n teleurstelling over z'n a.s. vertrek
uit de gemeenteraad. Van de weersomstuit heeft het echtpaar
Hokke het lidmaatschap van het CDA opgezegd, maar nu al
zegt dhr. Hokke dat het misschien wel weer goed komt: „je
doet zoiets in een opwelling zonder dat je je ajvraagt ofzo'n
gebalde vuist nou wel verstandig is". Hij deed het eigenlijk
om er eens écht helemaal af te zijn, al heeft hij, zo verklaart
hij „niks tegen het CDA
Het preciesejaar waarin hij als CHU-man de raad kwam
versterken wil hem even niet te binnen schieten, maar 't zal
niet lang na de ramp van '53 zijn geweest. Burgemeester-Hor
dijk nam afscheid en burg. v. d. Harst werd feestelijk inge
haald en dhr. Hokke voelde zich als CHU'erprima: „ik kon
m'n beginsels uitdragen", zegt hij over die periode. Later
werd het PCPen nog weer later het CDA. „In dat 'tehuis voor
daklozenheb ik me ook wel kunnen vinden zo zegt dhr.
Hokke en nóg zou hij z'n raadlidmaatschap hebben willen
continueren: wanneer is een mens nou eigenlijk oud?"
vraagt hij zich af „als raadslid sta je toch midden in de
werkelijkheid en blijf je toch bij de tijd...?"
Het moge dan nu een 'zware onweersbui' zijn die boven z'n
huidig welbevinden hangt, gelukkig zijn er ook andere tijden
geweest waaraan met genoegen kan worden teruggedacht.
Wonend op de ouderlijke boerderij aan de Oudelandsedijk
was er met vrouw en 3 kinderen een gelukkig familieleven.
Dhr Hokke was jarenlang voorzitter van de Herv. Jonge
lingsver. en hij was leider van de knapenver., 12 jaar was hij
ouderling in de Langstraat, hij richtte er een afdeling van de
Chr. Landarbeidersbond op, was betrokken bij een hele
reeks verenigings-aktiviteiten tot en met de Zondagsschool
waaraan hij 25 jaar leiding gaf. In de eerste jaren waren er
56 kinderen op de Langstraatse Zondagsschool, maar ten
slotte nog slechts 3 waarmee de terugloop van jeugd in zo'n
gemeenschap duidelijk is getekend.
Op dat alles - en we hebben lar.g nog niet alles genoemd -
kan dhr. Hokke in dankbaarheid terugzien. Hij was een
periode wethouder, samen met Jaas de Vos, beleefde en
bestuurde de opbouw in de jaren na de ramp mee (geweldig,
zegt hij, wat de stad Groningen toen voor ons heeft gedaan)
en hij heeft z'n toontje meegeblazen in het besturen van de
gemeente in z'n huidige status en verwachtingen, waarvan
dhr Hokke niet zóveel terecht ziet komen als burg. de Vos dat
veronderstelt 't Zal met de recreatietoename wel loslopen
vermoedt dhr. Hokke en hij lijkt dat niet te betreuren: „....het
zou veel herrie in huis en toch maar weinig verdienen beteke
nen meent hij. In Ooltgensplaat is het eigenlijk alleen de
echte Bakker die wat aan de recreanten geeft. Andere artike
len dan vers brood brengen ze mee van huis of uit de eigen
supermarkt.... Ook met de vestiging van industrieën ziet dhr.
Hokke het nog wel loslopen.
Hoe hij als ftakkeese landbouwerszoon, die van 's morgens
vroeg tot 's avonds negenen de kluiten bewerkte, aan z'n
Schoonhovense vrouw is gekomen? Een mooi verhaal daar
over ten besluite. De landbouwerszoon die graag voor advo
caat had willen studeren, zelfs van advocaten eens een
compliment voor een 'geharnast' betoog ontving, die ftak
keese jongeling wilde, toen dat allemaal niet doorging, de
neus toch wel eens buiten 't eilandsteken en dat deed'ie door
zich aan te melden als vrijwilliger bij de motordienst van het
Landstormcorps. Zo kwam het dat hij in 't jaar '39 met een
vrachtwagentje door Den Haag reed en daar 't spoor bijster
raakte. In een van de huizen hadden ze een aardig meisje
ontwaard en waar anders dan juist op dat adres zou je de
weg dan vragen? De hele equipage van de wagen werd zelfs
door de oom en tante op de koffie genood en daar was wel
even tijd voor. Naar 't meisje - dat uit Schoonhoven kwam -
werd later een kaart gestuurd en de jonge Leendert Hokke
heeft haar op die kaart geschreven 'eens wat terug te doenen
dat deed ze. Op een Haags stationnetje hebben ze elkaar
daarna voor 't eerst ontmoet Ze hadden 't elkaar duidelijk
geschreven: „ik draag een blauwe gaberdine regenjas en een
hoed" had hij laten weten; „Ik een blauwe mantel en ik
draag een roos" schreef zij en zo hebben ze elkaar getroffen,
goed voor nu al 44 gelukkige huwelijksjaren. Sinds 1975 in
de fraaie woning aan het Boomgaardpad. En daar kan dhr.
Hokke straks gezellig z 'n krantje lezen als de raadsleden het
elkaar in de vergaderzaal weer lastig maken.
A. J G.
Meedogenloos
De oorzaak van de val die Brown
maakte zal wel nooit met zekerheid vast
komen te staan.
Misschien is dooreen vouwfout de para
chute niet open gegaan. Volgens som
mige ooggetuigen zou dit op het laatste
moment toch nog gebeurd zijn, maar te
laat om de val te vertragen.
Vele ooggetuigen spraken over het schie
ten vanaf boten van de ICriegsmarine,
die in het Voomse Kanaal ten anker
lagen. Sommige spreken dit tegen. Er
zou door de Duitsers op de parachutis
ten niet geschoten zijn....
Een van de meest betrouwbare getuigen
is M. W. Gray, een bemanningslid van
de Liberator B24J zelf, die na de oorlog
aan de heer v. d. Graaf het volgende
schreef:
„Ik was de eerste, die via het noodluik
sprong. Ik geloof dat John Brown het
vliegtuig ongeveer 10 seconden na mij
verliet. Er werd op ons geschoten. Ik ging
een wiegende beweging met de para
chute maken, waardoor ik als doelwit
moeilijker te beschieten zou zijn. Tevo
ren had ik een van mijn vrienden boven
me gezien met een volledig geopende
chute, maar die viel niet meer waar te
nemen, terwijl er zo'n 300 m rechts van
me, een van ons naar beneden viel waar
van de parachute niet geheel geopend
was.... Ik denk wel dat deze man de
zelfde bewegingen met zijn parachute
heeft gemaakt, maar helaas zonder suc
ces. Dat zou het lot betekent kunnen
hebben, dat Brown heeft ondergaan.
De acht overlevenden kwamen in
Duitse handen terecht en van hen is
omtrent hun vervoer naar de plaats van
gevangenschap weinig bekend.
Daarover deden verschillende verhalen
de ronde. Of deze Amerikaanse vliege
niers de oorlog hebben overleefd en
naar huis zijn teruggekeerd, is niet met
zekerheid te zeggen. Wel heeft de heer v.
d. Graaf na de oorlog gecorrespondeerd
met M. W. Gray.
Het vliegtuig
Het vliegtuig vloog vanaf de Beer op
Rozenburg waarboven het een bocht
zuidwaarts had gemaakt in de richting
van Hellevoetsluis. De vallijn van de
parachutisten geeft dit ook duidelijk
aan. Het toestel was in oostelijke rich
ting afgedreven en vloog zonder beman
ning verder tot boven het Haringvliet.
Al dalende heeft het onbemande vlieg
tuig een grote bocht gemaakt en gleed
vervolgens in noordelijke richting waar
na het tenslotte bij de ingang van het
Vuile Gat. loodrecht naar beneden viel
op een plaats waar de diepte wel tot 40
meter reikt.
Het toestel, de Amerikaanse Liberator
B24J is nooit meer boven water gehaald.
Dit zal trouwens van weinig nut meer
zijn, denk ik.
Ooggetuige
Als jongen van dertien jaar verbleef Cor
Verhage uit Middelharnis dikwijls op en
in de buurt van het Havenhoofd. Ook op
die bewuste 14e februaridag van 1945.
Hij zag de Amerikaanse bommenwer
per aankomen en hoorde op dat mo
ment het luchtafweergeschut vanaf de
Duitse marineboten het vuur openen.
Van schrik sprong Verhage als een haas
over het gazen hekwerk dat tussen de
tramlijn en het fietspad ter afscheiding
en beveiliging was aangebracht op het
bovendeel van de Oost Havendijk.
Gelukkig sprong hij op een plaats.
Op donderdag 25 januari is het weer
zover: de Chr. MTS houdt OPEN
DAGDe school is van 14.00 tot
16.00 uur en van 18.30 tot 21.00 uur
volop in bedrijf te zien. Iedereen is
hartelijk welkom om kennis te ko
men maken, en in het bijzonder de
toekomstige leerlingen natuurlijk.
Met de tijd mee
De slagzin van de Chr. MTS luidt:
'Goede scholing, goed voor later'. Dat bete
kent dat de school met zijn tijd is mee
moeten gaan om later zelf niet achterop
te komen. Waar merkt u dat nu aan? In
de eerste plaats valt op dat de school
groeit! Van 540 leerlingen in 1984 naar
652 in 1988! En dat terwijl er op veel
scholen juist een daling van het aantal
leerlingen optreedt! Kennelijk vinden
veel jongens en meisjes het belangrijk
op een 'school van naam' te zitten. En
die naam zit natuurlijk niet alleen in het
'Christelijke' van de school....
Want niet alleen groeit het aantal leer
lingen, ook het rendement van het
onderwijs is gestegen.
Hoe komt het nu dat steeds meer leerlin
gen met steeds beter succes een oplei
ding aan de Chr. MTS volgen? De reden
daarvan is onder andere het systeem van
leerling- en studiebegeleiding. Daar is in
de afgelopen jaren veel aandacht aan
besteed.
Leerlingen die een achterstand hebben,
kunnen bijles krijgen, evenals 'zwakke'
leerlingen. Daarvoor zijn in het lesroos-
ter studielessen opgenomen voor zowel
exacte als theoretisch-technische vak
ken. En om de leerlingen met magere
studieresultaten goed te motiveren, is er
de klassementor. Hij speelt een belang
rijke rol bij de studie van 'zijn' leer
lingen.
Aantrekkelijk
Waarom is de Chr. MTS een aantrekke
lijke school? Zeker, vanwege de naam,
de groei, de rendementsverbetering, de
leerlingbegeleiding etc. Maar dat kun je
toch moeilijk ZIEN op de OPEN DAG?
Dat klopt, en daarom staat het hierbo
ven even opgeschreven.
Op de OPEN DAG is de school te
bezichtigen en de volgende zaken beve
len we u van harte aan:
De school zelf
Prachtig gelegen aan de groene rand
van Rotterdam. Met name degenen die
's middags komen, kunnen hiervan
genieten.
01870
4844
Onafhankelijk
HYPOTHEEK-ADVIES
dichtbij een vers uitgegraven éénmans-
gat. Deze gaten waren door gevorderde
arbeidskrachten op vele plaatsen in de
dijken gegraven. Begrijpelijkerwijs
zocht hij dekking door in zo'n gat te
springen.
Ook werd het luchtafweergeschut vanaf
de grond door de Duitsers in stelling
gebracht en begonnen als razenden te
schieten. Deze Duitsers waren gestatio
neerd in de ambtswoning van het Rijks-
havenpersoneel. Tegen een regen van
granaten was de Amerikaanse bom
menwerper niet bestand. Het verloor
zienderogen zijn hoogte en zwenkte af
naar het noorden. Het toestel maakte
nog even een opstijgende beweging en
stortte direkt daarop loodrecht naar
beneden. Een enorme watermassa
spatte enige tientallen meters recht naar
boven. Toen verdween het vliegtuig,
waarvan men op Flakkee niet wist dat
het geen bemanning meer aan boord
had!
Resumé
Zo zijn er op het grondgebied van Som-
melsdijk en Middelharnis tijdens de
Tweede Wereldoorlog, zeven vliegtuigen
neergekomen met een totaal van 25
omgekomen geallieerde oorlogsvliegers.
Ik zal dit in volgorde voor u opnemen:
1. 10 mei 1940: Hollands
gevechtsvliegtuig, Sommelsdijk.
2. 20 mei 1943: Engelse
bommenweiper, Middelharnis.
3. 28 mei 1944: Engelse
bommenwerper, Sommelsdijk.
4. 1 januari 1945: Duits
gevechtsvliegtuig, Sommelsdijk.
^1-4 L i.
t t
Deze foto geeft een indruk van hoe laag de geallieerde gevechtsvliegtuigen
soms boven Sommelsdijk vlogen.
De techniek in de school
Dat spreekt uiteraard vanzelf! Niet
alleen de grote hoeveelheid computers is
interessant, ook de vele toepassingen
kunt u ruimschoots bewonderen.
Al acht jaar lang wordt er informatica-
onderwijs gegeven. U kunt zien hoe de
leerlingen in het eerste leerjaar ver
trouwd worden gemaakt met de compu
ter zelf en met enkele elementaire
toepassingen. In het tweede leerjaar leren
ze om te gaan met alle toepassingen die
in het bedrijfsleven van belang zijn:
tekstverwerking, databases, grafieken,
spreadsheets en alle mogelijke combi
naties daarvan. In het derde leerjaar
maken de leerlingen al hun vaktekenin
gen op de computer, en de resultaten
zijn fantastisch. U kunt dat zelf gaan
bewonderen!
En alsof het vak informatica zelf nog
niet genoeg is, komen de leerlingen in
alle praktijk- en praktikumlokalen met
de automarisering in aanraking. Bijna
teveel om op te noemen. Een kleine
greep:
Bij de bouwkunde is het mogelijk alle
berekeningen aan woningen en utili
teitsbouw via de computer uit te voeren.
In het praktikum electronica treft u ont
wikkelingssystemen aan voor het schrij
ven en testen van programma's voor
micro-processors.
In het praktijklokaal energietechniek
vormen de PLC's een onmisbaar be
standdeel.
En in de werkplaats werktuigbouwkunde
werken de leerlingen met computerge
stuurde draaibanken.
Tijdens de OPEN DAG is er dus op
computergebied genoeg te beleven.
De vakkennis van de docenten
Het aantal cursussen dat de leraren als
nascholing gevolgd hebben en nog
steeds volgen, is bijna niet bij te houden.
Dat is natuurlijk ook hard nodig om
onder andere op het gebied van de infor
matica bij te blijven en les te geven, en
om uw vragen op de OPEN DAG te
kunnen beantwoorden.
School en bedrijfsleven
De Chr. MTS leidt natuurlijk op voor
funkties in het bedrijfsleven en bij de
overheid. Omdat die relaties in de toe
komst alleen maar belangrijker worden,
zullen er op de OPEN DAG in ruime
mate stands aanwezig zijn van diverse
bedrijven en instanties. Daarmee heeft
iedereen de gelegenheid zich niet alleen
een beeld te vormen over de opleiding
aan de school, maar ook van het werk
dat de leerlingen na de school zoal kun
nen gaan doen.
Nieuwe opleidingen
Vlak voor het ter perse gaan van dit
bericht is bekend geworden, dat de Chr.
MTS met ingang van de cursus 90/91
een groot aantal nieuwe opleidingen
mag gaan verzorgen. Bijna alle afdelin
gen die nu een vierjarig programma
hebben, gaan cursussen verzorgen die
twee jaar duren en voor iedereen met 10
jaar dagonderwijs toegankelijk zijn.
Verder worden de vierjarige MTS-oplei-
dingen uitgebreid met de afdelingen
installatietechniek en motorvoertuigen
techniek. Op de OPEN DAG kunt u
daar alle inlichtingen over krijgen!
Al met al is de Chr. MTS een bezoekje
méér dan waard!
De school staat aan de Aleyde van
Raephorstlaan 45 in Rotterdam-Schie-
broek.
De openingstijden zijn:
25 januari van 14.00 tot 16.30 uur en van
18.30 tot 21.00 uur.
U kunt dan alles zien en vragen. Extra
informatie wordt verstrekt in een pros
pectus die u ter plaatse uitgereikt krijgt!
5. 17 januari 1945: Engels
jachtvliegtuig, Sommelsdijk.
6. 14 februari 1945: Amerikaanse
bommenwerper, Middelharnis.
7. 5 april 1945: Amerikaanse
bommenwerper, Sommelsdijk.
Algemeen
Wonder boven wonder hebben deze
'crashes' geen slachtoffers onder de bur
gerbevolking geëist. Het valt te begrijpen
dat er in die oorlogsperiode in geheel
Nederland heel wat meer vliegtuigen
zijn neergekomen.
Ab. A. Jansen vermeldt in het voor
woord van zijn boek 'Gevleugeld Verie-
den', dat het aantal vliegtuigen dat ten
gevolge van de luchtooriog op Neder
lands grondgebied een laatste landing
maakte, onvoorstelbaar groot is. Het
waren er meer dan 7000 (zevenduizend).
Daar worden die van de Duitse vijand
ook bij gerekend.
Verder vn\ ik de lezers wijzen op een zeer
duidelijk herkenbare luchtfoto, opgeno
men in het boek 'Luchtgevaar' van A.
Korthals Altes op blz. 80! Op deze foto
ziet men drie laag vliegende Geallieerde
vliegtuigen over Sommelsdijk's grond
gebied in noordelijke richting gaan. De
molen 'De Korenbloem' en de Aula op
de Alg. Begraafplaats zijn daarop duide
lijk te zien. Zelfs de afrastering van een
perceel weiland van G. L. Bom aan de
Achterweg is te herkennen!
Met veel dank aan de heer H. v. d. Graaf
uit Rockanje en aan de Redaktie.
Hoogachtend,
D. Hoogzand
Neergeschoten
vliegtuigen
Ja*-* j
