EHAilDEfl-illEmi/S
Verzamelde gedichten
van Willem de Mérode
I Alle soorten drijfinest
Een advertentie
in Eiianden-nieuws
lieeft altijd succes..!
BiJIcsemactie tegen plan zoet water Tholen
levert ruim 200 bezwaarden op!
I TE KOOP
I 1 Vroegindeweij, oi870-2037
Boekbespreking:
3e Blad
VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1989
No. 5824
Op dinsdag 26 februari 1924 - het was koud en glad, er lag een dik pak
sneeuw en er viel nog steeds meer - belde een marechaussee uit het naburige
Uithuizen op het adres van Keuning aan. Zijn hospita deed open. 'Is meester
Keuning thuis?' Ja, hij was thuis. De man werd binnengelaten in zijn kamer.
In het korte gesprek dat volgde stortte de wereld van Willem Keuning in. Op
dit moment was hij voor ieder nog de bekende dichter, de aardige onderwij
zer, de gewaardeerde medewerker aan menig blad, - straks zouden ouders,
dorpsgenoten, schoolkinderen, vrienden, literatoren, heel Nederland weten
dat hij gearresteerd was wegens een overtreding waarvan de meesten zich
geen voorstelling konden maken, maar die wel heel afschuwelijk was. 'Juf
frouw Van der Schaar, ik ga even weg, hoor'. Meer zei hij niet tegen zijn hos
pita. De burgemester van Uithuizermeeden had, om een openbaar
schouwspel te vermijden, de arrestatie tot 's avonds uitgesteld. Het was dus
donker toen de twee mannen in de doordringende kou, met de noordooster
in de rug, door de sneeuw naar Uithuizen liepen....
Met bovenstaande woorden beschrijft
Hans Werkman, de biograaf van Willem
de Mérode, het schokkende moment
van diens arrestatie in verband met
pedofiele kontakten. Willem de Mérode,
dichters-pseudoniem van Willem Keu
ning, heeft door zijn homofiele geaard
heid zijn hele leven een zware strijd
moeten voeren. En hij voerde ze ook
rnetterdaad. Zowel lichamelijk als gees
telijk werd hij menigmaal heen en weer
geslinterd. Het ging zijn krachten dik
wijls te boven. Maar juist in en dankzij
die strijd schiep hij, weliswaar tegen een
voor ons vaak onbegrijpelijk hoge prijs,
een schitterend dichterlijk oeuvre. Zijn
dichterschap is een getuigenis van een
moeizame levensweg. Om met enkele
titels van zijn dichtbundels te spreken:
de steile tocht van een verloren zoon.
Scherpe doorn
Op 22 mei jongstieden was het precies
een halve eeuw geleden dat in het Gel
derse Eerbeek deze „belangrijke pro-
testants-christelijke dichter in Neder
land tussen de twee wereldoorlogen"
overleed. De in 1887 in Spijk (Gron.)
geboren Willem Keuning werd enkele
dagen later op het dorpskerkhof van
Eerbeek begraven. Ds. H. C. Touw sprak
bij die gelegenheid uit 2 Kor. 12, name
lijk over Paulus' „scherpe doom in het
vlees, namelijk een engel des satans, dat
hij mij met vuisten slaan zou". Veelzeg
gend zijn de woorden uit Willems
gedicht 'Finis' (Einde) die gebeiteld
staan op zijn grafsteen:
God boog de rechte lijn: 't begin /Raakt
aan het eind, de cirkel sluit. /De hemel
heeft zijn zaalge buit En - harts verlies
blijkt harts gewin". (1261).
Ter gelegenheid van die vijftigjarige
memorie wil ik (nog eens) aandacht vra
gen voor Willem de Mérode en diens
verzameld dichtwerk. Nog steeds name
lijk zijn zijn door Hans Werkman verza
melde en gebundelde gedichten te koop.
De twee dikke delen van in totaal 1545
pagina's verschenen in 1987; ze bevatten
ongeveer 1500 van de door De Mérode
ooit geschreven 2300 verzen. Werkman
hanteerde bij zijn selectie vooral de
kwaliteitsnorm. Zo omschrijft hij de
term 'verzamelde gedichten' als „alle
geschreven gedichten, met uitzondering
van onrijp jeugdwerk en latere zwakke
gedichten". Al met al een zeer waarde
volle bundel die een uitstekend inzicht
in het dichtwerk van De Mérode biedt.
Wie meer van diens levensfeiten wil
weten, zij verder verwezen naar de bio
grafie 'De wereld van Willem de
Mérode' (De Arbeiderspers, Amsterdam
1983), ook van de hand van Hans
Werkman.
Ik begon dit artikeltje met een weergave
van het absolute dieptepunt in de levens
weg van De Mérode in 1924. Hij, de
onopvallende onderwijzer aan de Gere
formeerde school te Uithuizermeeden
werd gearresteerd en moest een gevan
genisstraf ondergaan. Willem de
Mérode had al vroeg geweten dat hij
homofiel was. Hij was ervan overtuigd
dat de Bijbel hem verbood die geaard
heid in praktijk te brengen. En ook
steeds heeft hij de kracht ontvangen om
in onthouding te leven. Op die enkele
keer na - met een minderjarige jongen
nog wel.... Na zijn verblijf in de gevange
nis huurde hij een gedeelte van een
boerderij in Eerbeek. Hij woonde er in
betrekkelijke afzondering tot het eind
van zijn leven.
Snoeimes
Het dichterlijk werk van De Mérode kan
in twee perioden worden verdeeld: de
Groningse (tot de crisis in 1924/25) en de
Gelderse (de laatste 15 jaar van zijn
leven). De scheiding wordt dus zicht
baar rond de grote catastrofe in zijn
leven.
In de nu volgende typering maak ik
gebruik van wat dr. J. de Gier terzake
eens schreef
In de eerste periode vertoont De Mérode
invloeden van Bilderdijk en Geerten
Gossaert. Daarbij nogal eens een tekort
aan soberheid en taaltucht. Sierlijke rij
men, weelderige beeldspraak, hartstoch
telijke uitingen kenmerken de gedichten
uit die tijd. De strijd die hij moest voe
ren, weerspiegelt zich overdadig in zijn
verzen. Het grote konflikt in De Méro-
des poëzie is dat tussen aardse en
hemelse liefde, tussen zinnen en geloof
Er zijn heel wat gedichten die spreken
van bitterheid en eenzaamheid, van
liefde die smart brengt. De dichter weet
dat slechts de overgave aan God en Zijn
heilige wil rust brengt. Redding is er
alleen door Christus' kostbaar bloed.
„Aanzie, aanzie mijns harten rouw/En
ken, die Uniet kennen wou. /En gun uw
feilen moordenaar Een woord van
troost, een enkel maar" (419).
Een belangrijk thema dat nogal eens in
zijn gedichten terugkomt is dat van het
gebruik van het snoeimes. Het snoeimes
in de hand van God. Slechts zó wordt de
bloei bevorderd. In één van zijn type
rende gedichten heet het:
„Zou Ik mij dan om dóód hout moeien?
/Dat gaat bij vrachten in het vuur. Wat
lijdt, lééft! en dat wil Ik snoeien! En
léven komt geen leed te duur!" (412).
De tweede periode kenmerkt zich door
toenemende soberheid. Het mystieke,
weke element raakt meer op de achter
grond. Zijn poëzie wordt krachtiger,
mannelijker. De crisis van de jaren
1924/25 met vereenzaming en verstoting
hadden hem na een moeizame en bit
tere zelfstrijd gebracht tot een rust die
hij vond in het betrachten van wat hij als
Gods wil in zijn leven wist.
,.Ik heb gewerkt, ik heb gebeden. Ik
heb geworsteld met 't verdriet, Ik heb
gebogen als het riet, /En soms heb ik 't
met laffe vlucht gemeden.
Nu stelt 't zich ondoordringbaar voor
mijn staren/Als van den nacht het neve
lig begin. /Maar als een lichtende lanta
ren Hef ik U op en volg U 't duister
in" (812).
Gods gevangene
„Het blijft dan toch maar een 'steile
tocht' voor De Mérode", had in 1930 één
van zijn recensenten geschreven, met
een verwijzing naar de titel van de in dat
jaar verschenen bundel. „Ja! Wat dan?",
zo reageerde De Mérode. „We bereiken
den hemel toch niet langs een nieuwe
autoweg. Zolang Christus de Weg blijft
(en dat is eeuwig), blijft de weg eng en
nauw en vol strijd. Wee!, wie dat niet
ervaart. Bij alle vrede, blijft 't oorlog".
De Mérodes leven was in de latere jaren
tot een mate van rust gekomen - maar
dat wilde niet zeggen dat de worsteling,
de strijd tegen de zonden, het konflikt
tussen aardse en goddelijke liefde voor
bij waren. Mèt de apostel Paulus beleed
hij: 'Ik weet dat in mij, dat is in mijn
vlees, geen goed woont. Ik vind deze wet
in mij: als ik het goede wil doen, dat het
kwade mij bijligt'. In het gedicht 'Chris
telijk leven' lezen we:
„Het gaat niet om één snelle slag, /Die
wordt gewonnen of verloren. Wij moe
ten levenslang 't bekoren Verwinnen,
dag aan dag. Maar die gebroken
tot Hem snikken, Troost Hij" (1345).
In zijn gedichten laat De Mérode meer
malen blijken ervan te weten dat het
Gód is die zondaren opzoekt. Eenzijdig,
geheel eenzijdig is Gods genadige zon-
daarsmin. Zie het hierbij afgedrukte zo
ontroerende gedicht 'Mijn zoon, geef
Mij uw hart'. Evenwel - deze adeldom
van het door de Heere ontvangen en
gekend zijn, verplicht tot een nieuwe
gehoorzaamheid. In zijn eigen leven
behoorde daarbij de diepe overtuiging
Mijn zoon, geef mij uw hart
Koorts
Bloedtheologie
01870-
4844
Onafhankelijk
HYPOTHEEK-ADVIES
SINT-ANNALAND
- E:ctra Kerkdienst - Op donderdag 17
augustus a.s. zal er des avonds om 19.30
uur (half acht) in het kerkgebouw van de
Gereformeerde Gemeente van Sint-
Annaland een extra Kerkdienst worden
gehouden, waarin in de Dienst des
Woords hoopt voor te gaan Ds. J.J. Tanis
uit Ridderkerk.
dat een homofiel zich moest onthouden
van directe seksualiteit. Niet uit angst
voor zijn omgeving, maar uit een waar
achtig Bijbels normbesef Gewillig
droeg hij dit kruis; hij wilde en mocht
Gods gevangene zijn. Scherp kon hij
dan ook zijn over hen die over een rui
mer geweten beschikten.
„....maar dit geslacht, getuchtigd en
gepijnigd, Roemt in zijn zonden en
blijft goddeloos (744).
Genade
Willem de Mérode - een begenadigd
dichter, in de volle betekenis. Genade,
van Godswege betoond aan een zon
daar, een goddeloze. Opdat de roem
Godes zij en blijve! Ten blijke van zijn
diepste levenshouding tenslotte nog een
enkel fragment uit het gedicht waar hij
zich vergelijkt met de heidestruik:
„Mijn purperen gewaden /spreid ik als
een tapijt. Tot, heerlijkste genade, Uw
voet er over schrijdt. /Ik heb 't gerucht
vernomen, /men fluistert het alom, /Dat
Gij welhaast zult komen. /Och, kom tot
mij; Heer, kom!" (721).
N.a.v. 'Verzamelde gedichten' van
Willem de Mérode.
Verzorgd en ingeleid door
Hans Werkman,
Twee delen. Gebonden.
Samen 1545 pagina's.
Met twee foto's. Prijs 90,-.
Uitgeverij De From, Baarn.
Middelharnis
J. M. J. Kieviet
In de kop van een sloot staat een rei
ger te vissen. Nu krijgt hij ons in de
peiling. Zijn elegante kop scharniert
op de slanke hals naar links en draait
met ons mee. Geloof maar dat onze
reigergenoten de passerende men
senkinderen goed in de gaten hou
den. Toch, als we geen fratsen
uithalen, blijven ze wel op hun stekje
staan. Na de passage gaat het rijwiel
aan de kant.
Met de camera in aanslag gaan we
behoedzaam beginnen aan een omtrek
kende beweging. Plotseling verandert de
statige vogel in een wervelende veren-
pracht als hij zich klapwiekend uit de
sloot tilt. Zonder een snavel open te
doen zeilt hij op holle vlerken van deze
plek des onrusts.
Een herhaalde ervaring in verscheidene
f akkeese polders. De vogels zijn aller
gisch voor speciale aandacht van twee-
beners met kijktoestellen. Ook wij moe
ten dus nu beterschap beloven en
betrachten. Ardea cinerea komt de laat
ste jaren ook in onze regio steeds talrij
ker voor. Een gunstige ontwikkeling die
we ;iu niet moeten gaan verstoren met
een overdreven belangstelling.
Stille gestalte
Ze worden algemeen omschreven als
slank en sierlijk. Rug en schouders zijn
tekleed met zachte grijze veren. De
dunne hals is wit met donkere vlekken
aan de voorkant. Een aantal veren valt
als een kraag over de borst. Twee don
kere strepen op de kop lopen via de ogen
naar de nek. Waar deze strepen de nek
raken, vormt zich een kuif van drie
lange veren welke naar achteren vallen.
De grote slagpennen zijn zwart, de
kleine slag- en stuurpennen hebben een
grijze kleur.
In het Verkade-album Lente van 1906
schrijft de bekende natuurvorser Jac. P.
Thijsse zijn signalement: „Een groote
stille gestalte langs den slootkant. Uit de
verte gezien zijn het grijze, platte sil
houetten, als uit zink geknipt, maar
dichterbij worden het mooie vogels met
fraaie kleuren aan snavel en poten en
zacht getinte veren, die tot het mooiste
behoren, wat er in de vogelwereld te zien
is".
Onze stille gestalte staat aan de Oude--
landsedijk naar Sommelsdijk, even voor
bij de watertoren. Het is half mei als we
het rijwielerstunneltje aldaar doorfiet-
sen. Boven gekomen parkeren we de
tweewielers en onszelf rechts in het
meter hoge gras voor een korte pauze.
Er zwenkt een vlinder voorbij. In een
soort sluipgang er achteraan. Zo ont
dekken we onze gevederde vriend in de
bocht van sloot en dijk onder het geur
en kleurenrijkdom van fluitekruid. Met
zijn staart in het gras, tot zijn buik in het
water in een gestrekte houding. Enkele
meters boven hem peddelen de fietsers
voorbij en spoedt het veel jachtiger snel
verkeer naar hunner bestemmingen.
Maar dat deert hem niet, zolang alles
voorbijtrekt.
Schoonmaakpoeder
Zijn borst blijft vooralsnog droog. Moet
wel, want die is bezet met poederveren.
Dat zijn steeds doorgroeiende, niet uit
vallende veren, waarvan de uiteinden
verdrogen en tot poeder verstuiven. Dat
spul gebruiken de vogels om toilet te
maken. Komt vooral van pas na een uit
gebreide vismaaltijd. Laten we eens aan
nemen dat onze gevederde Sommer-
dieker zijn buikje vol kan eten.
Allicht komt er daarbij wat vettigheid op
zijn mooie gladde pakje. Hij is proper
op zichzelf, dus na het karper menu aan
de slag. Eerst worden de veren met het
haardroogpoeder ingesmaard. Zijn sna-
SINT-ANNALAND - Een bliksem
actie onder de Thoolse agrariërs heeft
niet minder dan tweehonderd be
zwaarschriften opgeleverd tegen zoet
water. Volgens initiatiefnemer A.C.
Geluk uit de kern Sint-Maartensdijk
is dat aantal nog maar een schijntje
van het werkelijke verzet. „Ik ben al
leen maar langs de mensen geweest,
van wie ik wist dat ze tegen dit plan
waren. Zelfs nu wordt ik nog gebeld
door collega's die vragen waarom ik
niet ben langs geweest. Ja, kijk, ik ga
natuurlijk niet met mijn auto door een
aardappelveld rijden om iemand op
een aardappelrooier om zijn handte
kening te vragen".
Voor de algemene vergadering van het
waterschap Tholen breken spannende
tijden aan. Aan het einde van deze
maand moet het bestuur een belangrijke
beslissing nemen: wel of geen zoet wa
ter. De meningen op het voormalige ei
land Tholen, dat aan de oostkant is be
grensd door het verzoete water van het
Zoommeer, zijn verdeeld. Met name de
tuinbouw ziet het nut van zoet water,
waarmee druppelbevloeiing en berege
ning in droge tijden eindelijk waarheid
worden, wel in. De akkerbouw, die
meestal over grotere oppervlakten be
schikt, betwijfelt of de te nemen investe
ringen wel economisch verantwoord
zijn. Zeker gezien de benarde situatie in
de Nederlandse landbouw. Zo'n twijfe
lende akkerbouwer is de heer A.C. Ge
luk uit Sint-Maartensdijk. In zijn eentje
bestiert hij een bedrijf van 85 hectare.
Als het waterschap besluit tot de zoetwa
tervoorziening, moet hij in de toekomst
72 gulden per hectare gaan betalen. De
basisvoorziening, die dient om de zoute
kwel te weren, kost 25 gulden per hecta
re. „Er zijn best wel eens jaren dat het
lekker zou zijn als je zoet water hebt.
Maar dit jaar heb ik nog geen minuut
water nodig gehad. Het gaat prima nu.
De prijzen zijn goed. Ik, en met mij 210
andere boeren, hebben dan ook geen be
hoefte aan een extra aanslag van het wa
terschap. Het is veel te duur". Het fikse
aantal bezwaren is voor het waterschap
aanleiding geweest om het landbouw
schap, waar alle boerenorganisaties in
vertegenwoordigd zijn, nogmaals om
een standpunt te vragen.
Dijkgraaf I.C. Hage uit de kern Oud-
Vossemeer: „De organisaties hebben al
tijd gezegd: voer het maar uit. De plan
nen daartoe zijn dan ook rond. Maar nu
wij massaal bezwaarschriften hebben
binnen gekregen is het van belang om te
weten of de standorganisaties nog steeds
achter het voorgenomen plan staan".
Volgens dijkgraaf Hage zal de reactie
van het landbouwschap, die één dezer
dagen vergaderde over het protest,
zwaar mee zullen wegen in de te nemen
beslissing van dijkgraaf en gezworenen.
„Maar", zegt hij, „ik zou het triest vinden
als er aan het einde van de maand geen
definitieve beslissing kan worden geno
men". Kringvoorzitter J.L. van Gorsel
van de Zuidelijke Landbouw Maat
schappij (ZLM) is niet zo verbaasd over
het aantal bezwaarschriften. „Het is een
vaststaand feit dat de akkerbouwers een
stuk lager rendament van zoet water
kunnen verwachten dan bijvoorbeeld
de tuinbouwers. Je kunt die groep van
211 in twee groepen verdelen: een ge
deelte dat totaal geen behoefte heeft aan
wat voor water dan ook en een groep, die
akkoord gaat met de 25 gulden voor een
basisplan, maar twijfels zet bij het fijn
mazige net. Die mensen zijn bang dat ze
uiteindelijk meer dan 72 gulden zullen
vel doet daarbij dienst als spatel, zeg
maar een soort strijkmes. Dat is het rus
tig wachten tot het schoonmaakmiddel
is ingedroogd. Nu zou het dier een bor
stel of kam bij de poot moeten hebben.
Heeft de natuur ook voor gezorgd. De
middelste teen van zijn poot, een klauw-
nagel, is getand. Daarmee wordt het
opperkleed uitgekamd. Staat meneer er
weer netjes op.
Fabeldichter
Nu nog even de reiger uit de fabel van La
Fontaine. Die staat bij de oever naar
voedsel te zoeken. Het woord zoeken
moet hier worden gelezen als moeite
doen, speuren naar.
Komt er een zeelt aanzwemmen. Niet
goed voor de kieskeurige vogel. Dan een
karper. Wordt ook afgekeurd door het
hooghartige beest. Aan de andere kant
wandelt er nog een pad voorbij maar die
wordt zelfs geen blik waardig bevonden.
Dan komt de honger en moet het ver
waande dier zich tevreden stellen met
een over de grond kruipende slak.
Bah!
Is Blauwe Jaap nu werkelijk zo onuit
staanbaar. Welnee. Waarom schrijft die
fabeldichter uit Frankrijk dan zo? Wel,
dat is zijn manier om lucht te geven aan
een kritische geest. Hij richt zich tot de
dieren maar bedoelt er de mens mee.
Geen elegante houding tegenover het
redeloze schepsel in pose.
J. V. P.
moeten gan betalen". De ZLM blijft, al
dus Van Gorsel, bij het eerder genomen
standpunt. Geen problemen met het ba
sisplan, maar iedere akker- of tuinbou
wer moet zelf kunnen bepalen of hij wel
of niet zoet water wil. „Voor de ontwik
keling van Tholen", meent Van Gorsel,
„moet het doorgaan". Hoewel de alge
mene vergadering slechts beslist over
het zoetwaterplan, spreekt het gelijk de
intentie uit om een fijnmazig net te gaan
bestuderen. Die koppeling is nodig om
in aanmerking te kunnen komen voor
rijkssubsidie. „Het waterschap", aldus
Geluk, „zegt zelf dat de grondgebruikers
pas mogen beslissen over zoet water als
het basisplan er al is. De inspraak die
wij zogenaamd zouden krijgen, is dus
van nul en generlei waarde. We zijn am
per aan het woord geweest".
Onbegrijpelijk noemt de heer Geluk
verder het standpunt van de Gemeente
Tholen: „Eerst zeggen ze dat zoet water
zo belangrijk is voor de economische
ontwikkeling van Tholen en vervolgens
dienen ze als eerste een bezwaarschrift
in, omdat ze niet willen betalen. Daar
mee geven ze gelijk aan: boeren, betalen
jullie maar".
1 JVunstmest bijna niet meer nodig.
I Uitrijden met moerasvoertuig.
I JVeserve opbouw van voedingsstoffen in de grond.
i önelle en efficiënte organisatie.
I A e leveren tegen zeer scherpe prijzen.
I üaar rond mestdistributie en uitrijden.
1 JLlke mestsoort te leveren.
I i^ atuurlijke mest van hoge kwaliteit.
1 ötructuur verbeterend.
I JVlestdistributie JvurStjenS, 08851-17500
I Verspreider in uw gebied:
De zomernacht werd zwart,
Toen, zacht en duidlijk klonk er
Een klare stem door 't donker:
Mijn zoon, geef Mij uw hart!
Ik aarzelde.... verward....
Was het de wind die zoefde!
En weer zei, maar bedroefder.
De stem: geef Mij uw hart!
Ik wrong mij op den grond.
Tot ik de woorden vond:
Heer, 't moet door U genomen!
En nog eens overviel
Die stille stem mijn ziel:
Daartoe ben Ik gekomen.
4: 4: 4:
O Heer, mocht in dit vreeselijke leed,
Dat erger is dan alle lichaamslijden.
Ik uw gestalte voor mij uit zien schrijden,
Dan raakte ik snel de franje van uw kleed.
Want dit is 't zekerste van al wat 'k weet:
Die van ellende vragen dorst noch schreide,
Beroert U en is een voorgoed verblijde.
Wijl hem uw kracht doorstroomd' en heelen deed.
Heer, 'k zie U niet, maar weet dat mijn verzuchten
U toch bereikt, wat heb ik dan te duchten!
't Wordt donker en 't heelal draait met mij rond.
Ik voel het licht mijn oogen binnenstroomen.
De kramp ontspant, de koorts is weggenomen.
En stil lig 'k op de plek waar Gij mij vondt.
Ik ben met Christus gekruist. (Paulus)
Dit is elk jaar de droeve tocht:
Wij volgen U tot op den heuvel.
Waar God U sloeg om aller euvel,
En mensch noch engel helpen mocht.
Tusschen die beiden in de locht
Hangt Gij gelijk een worm te krimpen.
Dof zwijgt het volk na tierend schimpen.
Uw bloed wordt reeds aan hen bezocht.
En wij? O Heer, vol bloed en wonden.
Wij zijn met U aan 't kruis geschonden.
En sterven door Gods toornegloed.
Zoo sterven onze zonden mede.
Het is volbracht! wij hebben vrede!
Want bloed wordt slechts verlost door Bloed!
REIGER IN POSE
