EIIAI1DEn-l1IEUW5
Drie H.D.G.-jubilea
in dankbaarheid herdacht
Ti
Boekaankondiging
V
HET
KIJKVENSTER
Erwin Kroll
komt in Den Bommel
Een genadige dood?
ïr
X
^-^
Afkomen
Geheim
IjSLat gewaarschuwd
Zwermdrift
Kunstzwermen
Speurbijen
Scheppen
(herplaatsing i.v.m. enkele wezenlijke zetfouten in de eerdere plaatsing)
„Bij U, o Heere, is de gerechtigheid, maar bij ons de
beschaamdheid der aangezichten", zo werd vrijdagavond
met Daniël 9 7 beleden in de herdenkingsdienst in de
„Lukaskapel" te Sommelsdijk, belegd ter herdenking van
het jubileum van de drie instellingen van de Herv. Diaco
nale Gezondheidszorg (HDG), t.w. het 35-jarig bestaan
van het Verzorgingshuis „de Goede Ree", het 12Vi-jarig
van het Verpleeghuis „de Samaritaan" en het 10-jarig
bestaan van de bejaardenhuisvesting „Het Oudeland".
De dienst, waarin predikant-voorzitter ds. J. T. Cazander
voorging was er een van ootmoed, van nederigheid en van
dankbaarheid, maar diende zeker ook tot toerusting van
bestuurders en medewerkers, in hun werk, „het ene
nodige" te blijven betrachten opdat hun bezig zijn een
afspiegeling moge zijn van de ware CHRISTELIJKE
barmhartigheid.
de juiste
taxatie... Jnvmi
Makelaar Têunboer
DIRKSLAND
Jeugdkoor luventa
Waarnemer
3e Blad
VRIJDAG 26 MEI 1989
No. 5802
D£ BIJENZWERM
■AS
Als een bijenvolk op zijn sterkst ont
wikkeld is, gaat de zwerm tijd naderen.
Het volk telt dan wel 50.000 tot
60.000 insekten. In de bijenkorf is,
zonder ingrijpen, geen ruimte meer
aanwezig voor een verdere ontwikke
ling van het volk.
Eer het zover is, zijn de eerste zwermte-
kens echter al waar te nemen. Eén der
eerste tekens is de aanwezigheid van
mannetjesbijen, de darren. Gedurende
de winter en het vroege voorjaar zal men
geen darren bij een bijenvolk kunnen
waarnemen. Pas wanneer zij op het
vliegplankje van de bijenwoning voor
het eerst verschijnen, dan weet de imker
dat het volk zwermrijp is.
Er moet dan wel rekening gehouden
worden met de leeftijd van de darren,
want niet alleen duurt het van eitje tot
volwassen dar 24 dagen, maar het duurt
(volgens onderzoekers) ook nog eens 14
dagen eer de dar geslachtsrijp is.
Men moet dus niet denken dat bij waar
neming van een dar, de volgende dag al
het bijenvolk zal gaan zwermen.
Een ander teken is het z.g.n. „baard"
maken. Talloze bijen, waaronder veel
jonge bijen, zitten dan samen buiten in
een neerhangende tros rondom het
vlieggat van de kast of korf
Vlak voor het afkomen van de zwerm
wordt het ongewoon stil bij het vlieggat.
De meeste bijen zijn naar de voedsel
voorraden opgeklommen om met het
oog op de aanstaande reis, honing en
stuifmeel in te nemen. Niet lang daarna
ziet men aan het vlieggat juist een onge
wone drukte. Drommen bijen storten
zich naar buiten en vliegen in toene
mende menigte de ruimte in.
Dat duurt minutenlang, tot eindelijk de
koningin verschijnt. Ik heb tijdens het
afkomen van een zwerm wel gezien, dat
de koningin verschillende keren weer
terug ging in de kast om dan tenslotte
toch het luchtruim in te gaan. Aan de
stroom van uitgaande bijen is dan nog
geen einde gekomen!
Ondanks het krioelende bijenverkeer
zien de veldbijen bij thuiskomst toch
nog kans (tegen de stroom van vertrek
kende werksters en darren in) het door
hun met zoveel moeite uit de bloemen
verkregen vrachtje aan honing en stuif
meel in de kast af te geven.
De verspreide wolk heen en weer vlie
gende bijen gaat zich buiten nu wat ver
dichten, om daarna zich op een rustpunt
te groeperen. Op dat punt zal men zon
der twijfel de koningin kunnen aan
treffen.
De meeste zwermen komen zo tussen elf
uur 's morgens tot half drie 's middags
af, al zijn er (zoals altijd) wel enige uit
zonderingen op de regel. Het afvliegen
gebeurt bij voorkeur met mooi weer en
een hoge barometerstand. Eind mei,
begin juni zijn de bijenzwermen te
verwachten.
Wie bepaalt nu om te gaan zwermen en
wie bepaalt wanneer dit precies zal gaan
gebeuren?
Niemand zal een startschot afvuren
zoals aan het begin van een sportwed
strijd.
Wie bepaalt er voorts welke bijen van
het oude volk wel of niet mee zullen
gaan?
Niemand weet dit!
Men kent immers alleen de voorwaarden
voor het zwermen dat is gebaseerd op
waarnemingen en onderzoekingen.
Wel is bekend dat naar verhouding veel
jonge bijen meetrekken in tegenstelling
tot wat men vroeger dacht, dat het voor
namelijk de oude bijen zijn die de
zwerm zouden bevolken. Na het afko
men van de zwerm ziet men zelfs vele
jonge bijen op de grond lopen die nau
welijks kunnen vliegen.
Binnen vijf a tien minuten is de zwerm
reeds neergestreken. Meestal aan een
laag hangende boomtak of in een in de
buurt staande struik. Men kan als imker
maar beter zo gauw mogelijk de zwerm
proberen te „scheppen" daar men an
ders het risico loopt dat de zwerm na een
poosje er werkelijk vandoor is gegaan.
In dat geval kunnen de bijen wel enige
kilometers verder van de oude stand
wegtrekken.
Elke zwerm is weer een nieuw, zelfstan
dig volk waarbij tegelijkertijd sprake is
van een volk dat achtergebleven is.
Deze splitsing van het bijenvolk heet
wel sociale deling. In het achter geble
ven volk zal na de bevruchting van een
jonge koningin de opbouw van het volk
weer voortgang krijgen.
Eenmaal neergestreken begint de
zwerm al vrij snel te bouwen aan hun
nieuwe toekomst.
Er wordt dan al met raatbouw (zie foto)
een begin gemaakt. Soms ontstaat een
volledig nest in de open lucht wanneer
ze b.v. onopgemerkt zijn neergestreken.
Zo'n bijenkolonie kan zelfs in de vrije
natuur de komende winter overleven.
Zo ging het immers reeds vanaf de
Schepping ook en bij de aanverwante
mieren geschiedt het vandaag de dag
niet anders!
Eén keer heb ik bij de familie Kamerling
te Stad aan 't Haringvliet een zwerm
bijen moeten scheppen die al weken van
te voren in een heg was neergestreken.
De kolome moest helaas uit elkaar wor
den getrokken om ze daar te kunnen
wegnemen. Het werd een kliederige
massa, maar het bijenvolk kwam later in
een definitieve behuizing toch tot een
goede ontwikkeling.
De zwerm die het eerst uit de kast komt
wordt de voorzwerm genoemd. Er zijn
ook wel andere namen als bromzwerm
of brandzwerm in gebruik.
Wanneer er sprake is van een voor-
zwerm zal er ook wel sprake zijn van een
nazwerm. Dat is ook zo. Afhankelijk
Blanke jonge bijenraat
van het bijenras komt de nazwerm acht
tot tien dagen na de voorzwerm af. De
nazwerm, ook wel maagdenzwerm ge
noemd, bevat echter een nog onbe
vruchte koningin.
Reeds na twee dagen kan de nazwerm
worden gevolgd door een tweede, en
derde, een vierde enz. met tussenruim
ten van een of twee dagen. Het volk kan
zich op die manier „kaal" vliegen en
zichzelf volkomen ten gronde richten.
Nazwermen bevatten soms meer dan
een (onbevruchte) koningin.
Dat soort nazwermen zijn niet veel gro
ter dan een gemiddelde appel. Het is
duidelijk dat de imker deze ongebrei
delde zwermdrift niet kan laten voortbe
staan. Hij moet dan wel ingrijpen,
anders zal er geen half pond honing
kunnen worden geoogst.
Het zwermen komt niet veel meer voor.
Niet vanwege het feit dat er minder bij
envolken op ons eiland gehouden wor
den, maar de imker maakt in de tijd die
net vóór de zwermtijd ligt, een z.g.n.
kunstzwerm.
Ook de amateur-imker doet dat. Daar
zijn verschillende methoden voor. Elke
toegepaste methode is niet zonder risico,
maar dat is met een natuurzwerm ook
het geval.
Eens op een winderige zaterdagmiddag
waren een paar imkers bij me op bezoek,
juist op het tijdstip dat een bijenvolk
ging zwermen.
De zwerm wilde echter niet neerstrijken.
De bijen vlogen met duizenden door
elkaar, voor het menselijk oog volko
men chaotisch.
Na ongeveer een halfuur keerde de rust
weder en de bijen waren op hun oor
spronkelijke stok terug gevlogen.
Kennelijk was er sprake van een veron
gelukte koningin die b.v. door een harde
windvlaag tegen een voorwerp werd
gesmakt en zodoende de dood vond, of
die door een insectenetende vogel tij
dens de vlucht was opgepikt. De bijen
koningin vliegt namelijk trager dan de
overige bijen.
Een aparte rol is weggelegd voor de
zogenaamde speurbijen. Zij gaan voor
het afkomen van de natuurzwerm de
naaste omgeving verkennen.
De imker kan zelfs op een keer verrast
worden vanwege het plotseling voorko
men van bijenaktiviteit in een voordien
totaal lege bijenkast. De speurbijen had
den het in zo'n geval wel erg dichtbij
huis gehouden en het hele volk was met
een in de lege kast naar binnen gegaan.
Zal de zwerm ergens anders neerstrijken
(meestal is dat binnen een straal van
zo'n dertig meter) dan zullen de speur
bijen, nadat de zwerm is neergestreken,
opnieuw gaan speuren naar een ge
schikte plek, waar ze dan in feite voor
goed willen neerstrijken.
Toch komen er nog enkele natuurzwer-
men per jaar op Flakkee voor.
De imkers onderling weten meestal wel
van wie de zwerm afkomstig is. Er kan
met enige onnauwkeurigheid een kunst-
zwerm zijn gemaakt waarbij één konin-
ginnecel (moerdop) over het hoofd is
gezien. Daardoor zou de mogelijkheid
tot zwermen niet geheel ongedaan zijn
gemaakt. Of men heeft de zwerm willens
en wetens laten gaan!
De meeste mensen vinden het maar niks
als er een bijenzwerm in hun tuin komt
neerstrijken.... Men denkt onmiddellijk
een of meer bijensteken te zullen op
lopen.
Dat valt in de praktijk gelukkig nogal
mee. Zwermende bijen steken niet,
meent de imker, alleen de wachters er
om heen, die kunnen in hun verdedi
gende funktie wel steken. Maar de wach
ters maken slechts een klein deel uit van
het totale volk.
Enige jaren geleden werd ik opgebeld
door de heer Ras, wonende aan de
Scharloodijk in Herkingen. Daar was
me een zwerm van ongelooflijke grootte
neergestreken op een vijgeboompje in
de achtertuin.
De imker wordt echter ook wel gevraagd
om relatief kleine zwermen weg te
komen halen. Maar hoe klein of groot
een bijenzwerm ook mag zijn, de imker
laat u niet in de steek.
Slechts op uitzonderlijk moeilijk te
bereiken plaatsen moet de imker wel
eens verstek laten gaan b.v. als een bij
enzwerm in een hoge schoorsteen is
neergestreken en daar naar binnen is
getrokken.
Dan kan de imker geen opvangkast of
kieps onder de zwerm plaatsen om deze
door schudden aan een boomtak b.v. de
bijen op te vangen.
Doch dat komt zelden voor.
Wespen worden vaak voor bijen aange
zien, maar uit het verhaal van degene
die er mee geplaagd wordt, valt door de
imker al gauw af te leiden waarmee men
van doen heeft. De imker heeft uiteraard
liever een bijenzwerm. Vooral nu de
VAROA-mijt, ook op Flakkee, zijn scha
delijke invloed op de bijenstand heeft
laten gelden.
Mocht u in de komende weken in uw
tuin een natuurzwerm (bijen) aantref
fen, dan kunt u gerust een imker ter
plaatse waarschuwen om ze te laten
wegnemen. Maar de kans is uiterst
klein.
Met dank aan de redaktie en aan dhr. P.
Vroegindeweij voor zijn pentekening.
D. Hoogzand
„Het enig nodige", Christus Zelf had het in Lukas 10 42
Martha voorgehouden. „Ook zij „holde en vloog", zoals het
veelal ook hier gebeurt", zo vergeleek ds. „Jezus waar
schuwde de ijverige Martha voor het gevaar dat ook óns kan
bedreigen", besefte ds., n.l. voorbij te zien aan het meest ele
mentaire in de hulpverlening, te blijven luisteren naar wat
Jezus zegt: „Ik, Maria, Martha, Ik Stichting HDG, ben in uw
midden als een die dient".
Ds. bewonderde daarbij het VOLKOMEN liefdewerk van
Jezus Christus, de enige, echte en waarachtige Diaken Die in
Zijn dienen zelfs Zijn leven gaf Onverkort blijft de in de hal
geschreven tekst geboden zo barmhartig te zijn als God de
Vader barmhartig is geweest, maar dat hoeft niet meer tot in
de dood, dat heeft God als Enige voor altijd gedaan. Dat
bevrijdende - aldus ds. - dient onze christelijke handreiking
te bepalen. „Het ene nodige is Christus bij je te dragen en
geleid door Zijn liefde en kracht Hem - voorzichtig - te vol
gen", beval ds. Cazander aan en van harte zei hij het die
rabbi na toen die meende dat iemand die niet in wonderen
gelooft geen realist is. „Wie hier, binnen de HDG niet in
wonderen gelooft, in het wonder van Jezus Christus en Zijn
overgave en in het wonder van de navolging van Hem is
inderdaad geen realist en staat buiten het leven", zo be
sloot ds. de prediking die door de aanwezigen, bewoners en
huidige- en oud-bestuurders, werd beantwoord met het
zingen van de verzen 1 en 9 van het Gebed des Heeren.
In de recreatiezaal vond daarna een informele bijeenkomst
plaats. Daar ondervond het bestuur tal van blijken van waar
dering, o.a. van de zijde van het gemeentebestuur bij monde
Mevr. Verolme, bewoonster van „de Goede Ree"
en voorz. van de
bewonerscommissie tijdens haar gelukwens
die uitmondde in de aanbieding van een video-camera.
van burg. Sleurink en van de zijde van de bewoners en de
familieraad. Door dhr. Mulder en mej. de Bonte werd een
glas in lood raam en een nieuwe geluidsinstallatie voor de
nieuwe rolstoelbus aangeboden. Een video-camera werd
aangeboden namens de bewoners, door de 79-jarige mevr.
Verolme-v. d. Veer.
in het dcx)lhof van prijskaartjes
Imamlaabj
Tel. 01870-3477
blik op kerk
en samenleving
- Kerkverlating
- Waardering
- Positieve dingen
Aan „Godsverduistering" en „kerkverla
ting" zijn al ontelbaar veel woorden
gewijd en het ziet er niet naar uit dat het
laatste woord erover gesproken is. Het
zijn verschijnselen die in heel het wes
ten worden waargenomen, en heus niet
alleen in Nederland. En de leegloop van
de kerken treft niet alleen het Protestan
tisme, maar evenzeer, en misschien in
nog groter mate, de Rooms-Katholieke
Kerk. Over de oorzaken willen we het nu
niet hebben, daar zouden trouwens vele
kranten mee kunnen worden gevuld.
Oorzaken van buitenaf: de hoge vlucht
die de techniek heeft genomen, de zoge
naamde botsing tussen geloof en weten
schap, het materialisme, de recreatie,
enzovoorts.
Maar ook oorzaken van binnenuit: de
versmalling en de verminking van het
Evangelie, de politiek die op vele kan
sels wordt gebracht, de vernieuwingen
in de liturgie, etc.
Soms ben ik geneigd me minder zorgen
te maken over het verschijnsel zelf als
wel over de wijze waarop het wordt
gewaardeerd. Dat er van buitenaf wordt
opgemerkt dat de kerken hun tijd gehad
hebben, en dat het als positief wordt
ervaren dat de kerk, laten we zeggen,
haar rol heeft uitgespeeld en binnen
afzienbare tijd verdwenen zal zijn uit de
samenleving, althans geworden zal zijn
tot een te verwaarlozen minderheid, dat
kan ik verstaan. Maar dat er binnen de
kerken zelf ook zulke geluiden te horen
zijn, dat is verontrustend. Predikanten
die wekelijks voor enkele tientallen
mensen staan, of nog minder, en die dan
de saecularisatie ook nog begroeten als
een positieve ontwikkeling, waarover we
ons hartelijk kunnen verblijden! Im
mers, zo redeneren zij, de heilsgeschie
denis is overgegaan in de kerkgeschie
denis, maar het volmaakte wordt pas
bereikt als de kerkgeschiedenis uit
mondt in wereldgeschiedenis. De kerk is
De Rabobank Den Bommel houdt op 1
juni a.s. haar jaarlijkse algemene verga
dering, die om 19.30 uur begint in het
verenigingsgebouw Bommelstee.
Na het officiële gedeelte wordt om 21.00
uur „Het Weer" in woord en beeld gepre
senteerd KNMI en TV-presentator, de
heer Erwin Kroll.
Voor een aangename en leerzame avond
op 1 juni, zal Erwin Kroll garant
staan.
Het bestuur van de Rabobank Den
Bommel, nodigt, naast haar leden, ook
belangstellenden uit om het één en
ander over het weer te weten kunnen
komen.
I.v.m. Bondsdag -16 zaterdag 27 mei
geen repetitie. Vanaf zaterdag 3 juni
weer om half 11.
are C J Meeuse
een historisch verschijnsel, dat ge
doemd is te verdwijnen. Het Conciliair
proces van vrede, gerechtigheid en heel
heid van de schepping, moet daaraan
meewerken. Als dat slaagt, dan krijgen
we een wereld waarin het onrecht en de
oorlog zijn uitgebannen, dan is er demo
cratie, dan zijn er gelijke rechten voor
allen en dan is de kerk overbodig
geworden.
Op deze manier maak je natuurlijk van
de nood een deugd. Toch is dat niet zó
verwonderlijk, als je eerst het Evangelie
hebt omgevormd tot een politiek en
maatschappelijk systeem. Als dan je
inzichten ingang hebben gevonden kun
je jezelf wijsmaken dat je evangelie
(maar dan wel met een kleine letter!)
vrucht heeft gedragen. Alleen - het was
niet het Evangelie van Jezus Christus....
De kerk in haar huidige gestalte zal dan
misschien wel ophouden te bestaan, en
terugkeren naar het tijdperk vóór Con-
stantijn de Grote. Zij zal nog bijeen
komen in huisgemeenten, misschien
wel in het geheim, en zonder dat haar
stem in het maatschappelijk leven nog
wordt gehoord.
Overigens - zo ver is het nog niet. We
moeten nu ook weer niet doen alsof alle
kerken leeglopen en alsof het over de
hele linie alleen maar kommer en kwel
is. Er zijn nog tal van plaatsen waar de
kerken twee keer per zondag bomvol zit
ten. Er worden nog nieuwe kerken
gebouwd en nieuwe predikantsplaatsen
gesticht. En er zijn zelfs kleine gemeen
ten die met grote offervaardigheid het
kerkelijk leven en een eigen predikants
gezin onderhouden.
Dat zijn dingen die meestal niet in de
krant komen. En zeker het werk dat de
Heilige Geest in het verborgen doet
wordt niet gepubliceerd. Maar het is er
wel. Daarom h oeven we, bij alle zorg die
er is, nog niet in een ondergangsstem
ming te leven.
£en oproep
J mllen nemen
Met70siell,ngenover
*^^-deva„he,mense,„Meven
Klaagliederen 4.,5j
^'1 "eoben ae ouaen
seen genaae b
BIDSTOND
Op D.V. dinsdag 2 mei a.s. zal in hel
kerkgebouw van de Ger. Gemeente van
Rotterdam-Zuid, {Mijnsherenplein 9)
een classicale bidstond worden gehou-
den, i.v.m. de behandeling van het z.g.n.
Euthanasie-wetsvoorstel in de Tweede
Kamer der Staten Generaal. In deze
bidstond hoopt ds. C.J. Meeuse voor te
j gaan. Gezien de grote ernst van deze
zaak, wekken wij een ieder op deze
»si||i£§PkJ#i
Bij uitgeverij Stark-Texel te Oosterend
verscheen een belangrijke brochure,
getiteld „Een genadige dood?", van de
hand van drs. C. J. Meeuse. De brochure
is geschreven naar aanleiding van de
voorgenomen behandeling van het
euthanasie-wetsvoorstel in de Tweede
Kamer. Het eerste deel bevat een zake
lijke weergave van wat behandeld werd
in een bidstond op 2 mei in Rotter
dam.
Het tweede deel behelst een 70-tal stel
lingen over de waarde van het menselijk
leven. De brochure doet een poging om
een dam op te werpen tegen de vloedgolf
van zonden die ook ons dreigt mee te
sleuren. Drs. Meeuse is predikant van de
Gereformeerde Gemeente te Rotterdam-
Zuid.
Vanwege de aktualiteit en het grote
belang van deze zaak, is de partikuhere
verkoopprijs van de brochure zeer laag
gehouden: ƒ5,- per stuk plus ƒ2,25
voor portokosten.
Voor gratis uitdeling bedraagt de inkoop
prijs (voor kerkeraden, verenigingen en
stichtingen) 2,75 per stuk bij een mini
male afname van 50 exemplaren.
„Een genadige dood?" is rechtstreeks te
bestellen bij Uitgeverij Stark-Texel b.v.
(02220-18661) of bij de boekhandel.
