EiüvriDEn-niEuws
„De Razzia
A. DEKKERS.
80 jaar geleden de eerste rit
van de tram over Flakkee (hd
Hotel SPEE
MUZIEK
hhé
95
Waar verhaal uit het laatste oorlogsjaar
Traiiiwei-Maatscliappij.
Na feestelijk onthaal zes jaar later veel klachten
SOMMELSDUK.
CAFÉ^RESTAÜBANT.
Emplacement
flCHTHUIZEN
(George Spee)
No. 5797
m
OOLTGENSPLAAT.
- Wachtlokaal -
voor passagiers.
De komst van de tram naar Flakkee op 30 april 1909 was voor de bevolking een uitkomst. De ingebruikneming ging
dan ook met feestelijk vertoon gepaard. Daar kwam nog bij dat die dag Prinses Juliana werd geboren. Ook de mid
denstand en het bedrijfsleven zagen met dit allernieuwste vervoermiddel omzetvergroting en meer leven in de brou
werij. Vooral de restaurants, cafe's en logementen zagen winst voor de toekomst. In het in een vorig artikel vermelde
programmaboekje van de feestelijke opening kan men uit het grote aantal (zeer interessante) advertenties opmaken
dat de tram ging zorgen voor betere leefomstandigheden. Nadat de tram enkele jaren zijn baantjes had gereden
kwamen echter ook de klachten los. We hebben daarover enkele brieven gevonden met vele details. Een vervroegd
vertrek 's middags uit Rotterdam leverde voor de NRC een groot bezwaar op voor de verzending van het Avondblad
naar het eiland en het bezoek aan de veemarkt, poliklinieken en meer andere zaken liepen in de war.
-:- -:- 10 minuten gaans vanaf het Station. -:- -:-
„Passagiers voor de tram,
het is tijd"
Tweewielercentrum
Middelharnis
Rommelmarkt en Fancyfair
„VOORUIT"
de juiste Rfl
taxatie...
Makelaar "I^mbcjer
Klachten
NRC 20 minuten
minder actueel nieuws....
Veemarkt en poliklinieken
Trams te vroeg
3e Blad
VRIJDAG 5 MEI 1989
(door Jaap Hollander)
Dit verhaal speelt zich af op de „over-
landse" grond van de Hoekse Waard,
om precies te zijn rond Piershil en
Nieuw Beyerland. Pa was veeverlos
kundige en castreur en we bewoonden
een vrij groot huis. Het was in het laat
ste oorlogsjaar. De mensen hadden op
het platteland nog net genoeg eten om
niet dood te gaan. Maar in de grote
steden stierven er velen.
De winters waren erg koud, de zomers
vrij warm. De vlooien tierden welig
omdat er geen zeep was om goed te kun
nen wassen. Op zolder speelden muizen
in de hoop tarwe-aren die we vorige
zomer bij de boeren hadden gelezen.
Mijn ouders waren juist bezig de wollen
dekens tegen het licht te houden om op
die manier de vlooien te kunnen onder
scheiden van pluisjes vuil om ze daarna
met 'n knapp dood te knijpen tussen de
nagels van je twee duimen. Op dat
moment belde iemand aan. Het kan
boer V. B. zijn gweest of iemand anders
die zich daadwerkelijk met „de goede
zaak" bezighield. Hij moest pa spreken
omdat pa op 't dorp bekend stond als
hater van duitsers. Tijdens de vele lucht-
gevechten waarbij Duitse en Engelse
toestellen waren betrokken ging ie altijd
boven op de dijk staan om niets te hoe
ven missen. Mijn moeder stond dan
doodsangsten uit. Soms vlogen granaat
scherven om het huis. Ma riep dan:
„Kors kom toch binnen!!", waarop pa
doodkalm maar vastberaden achter een
telefoonpaal ging staan en snauwde
„mens ga toch weg!" En als er dan een
duits vliegtuig werd geraakt en als een
dor blad neerdwarrelde glommen z'n
ogen bij dat gruwelijke gezicht alsof ie
de Duitser persoonlijk had neerge
knald!
Of mijn vader De Groot politieman en
„van de goeie soort" in huis wilde
nemen. Het was van „vitaal belang".
Mijn vader WIST; wij BEGREPEN
jaren LATER dat hij van de onder
grondse moest zijn. De Groot zou een
grootse opdracht gaan vervullen en
kreeg bij ons z'n kamer. Ik weet nog
goed hoe ik als jongen trilde van span
ning als ik stiekum in zijn kamer ging en
daar de koppel met revolver zag. Was ie
geladen? Wel durfde ik aan zijn schrijf
machine komen. Het waren heerlijke
ervaringen! De van B.'s waren van refor
matorische huize en erg koninklijk
gezind. Zij haatten de duitse bezetter en
daarom waren zij het vooral die in hun
landerijen in en om Piershil tonnen
wapens hebben opgehaald die in de
nachtelijke uren door Engelsen wer
den gedropt.
Mocht in de beginne een Duitse pa
trouille op zo'n boerenwagen met wa
pens stuiten dan gingen deze Duitsers
„gegarandeerd" voor jaren diep onder
de mest van Jan, Klaas of Henk van B.
De van B's durfden meer dan alleen
achter de vrouwtjes aan zoals boze ton
gen beweerden! De verschrikkingen
werden nog verschrikkelijker.
Inmiddels hadden de Duitsers de VI uit
gevonden. Een automatisch bestuurde
vliegende bom vol met explosieven en
van grote vernielende kracht. Deze wer
den vanuit Pernis over onze omgeving
naar Antwerpen gedirigeerd. Daar had
den Engelsen en Amerikanen de zaak al
in handen. Wanneer zou „de vesting
Holland" aan de beurt komen? Wij
zagen steeds meer ontredderde Duitse
troepen door honger en luizen gekweld
door de straten trekken waarbij men
alles stal wat men kon pakken. Jawel
ook nog het schamele bezit dat ons nog
restte. Tenslotte werd al het land op
Piershil geïnundeerd en mocht je er niet
meer komen op straffe doodgeschoten te
worden. Daarom moesten wij allen huis
en erf verlaten. Zo vervoerden wij op
kindersleetjes ons huisraad in de winter
'44-'45 van Piershil naar Nieuw Beyer
land over de door strenge vorst kner
pende sneeuw, gaande langs nachtelijke
wegen.
Pa's auto was al lang „gedemonteerd"
om te „overleven". De meeste fietsen
waren ook „meegenomen" door het
Herrenvolk. Toen gebeurde het. Onder
Heinenoord werd de door de Duitsers
aangestelde NSB burgemeester van
Goudswaard, Piershil en Nieuw Beyer
land doodgeschoten. Deze „verrader"
moest de Duitsers steunen tegen de
ondergrondse „boeven"....
ineens was De Groot uit ons oog ver
dwenen; deels vanwege onze evacuatie;
deels omdat hij „spoorloos" bleek. Wel
werden niet lang daarna een tiental gij
zelaars uit de Scheveningse gevangenis
opgehaald en ter hoogte van de plaats
waar deze NSB burgemeester werd
doodgeschoten stuk voor stuk gefusi-
leerd. Een jongen amper nog 16 jaar had
net voor de dood intrad stervend uitge
roepend „Moeder!" Dat woord „Moe
der" is nu nog te lezen op het gedenk
teken onder Heinenoord aan de weg tus
sen Blaaksedijk en Oud-Beyerland.
Soms werden wapens van de ene naarde
andere boerderij overgebracht alvorens
ze hun weg vonden naar de rest van
ondergronds Nederland. Ons gezin
werd bij boer Troost aan de Kreekkant te
Nieuw Beyerland ondergebracht.
Rechts boven deze boerderij vlogen de
vliegende bommen richting Brabant.
Soms vloog er een zo laag dat het
gebeurde dat een in de weg staande
boerderij niet kon worden ontweken. Ze
waren allen onbemand dus dom en
onbestuurbaar, mocht er iets zijn. Dat
gebeurde zo vaak. Zo gingen te Zuid
zijde alle inwoners inclusief hun boer
derij in vlammen op. Er waren veel
„blindgangers" die niet allemaal ont
ploften. Er passeerden er circa 15 tot 20
altijd bij nacht. De Duitsers kon het
niets schelen dat arme burgermensen
direct onder de vuurlijn kwamen te lig
gen. Goed voor de ondergrondse sluip
moordenaars!
Woedender en steeds driester werden de
Duitsers en zo gebeurde het op een
kwade dag in het vroege voorjaar van
1945 dat onze hele boerderij werd
omsingeld door Duitse troepen. Ook
waren er SS'ers bij. Dit waren vreselijke
boeven met uniformen aan en in bezit
van autom. wapens. Nooit tevoren heb
ik in m'n leven gruwelijker en hatelijker
gezichten gezien. Half slapend nog
hoorde ik „Raus, nach unten, schnell!"
terwijl ik keek in de loop van een duits
pistool. Toen ik naar beneden was
geduwd en gesnauwd zag ik tot m'n
grote schrik daar tegen de lange muur
buiten in de vrieskou met de handen in
de nek gevouwen en het hoofd tegen de
muur gedrukt al mijn broertjes en zus
jes; mijn vader en moeder; boer Troost
en z'n drie zonen, en nog een oude man
met huishoudster van 75 jaar op blote
benen; amper tijd gehad om de klompen
aan te trekken. Ik dacht „ze staan allen
klaar om gefusileerd te worden". Ik
dacht ook nog „ik zal nu zeer spoedig in
de hemel boven zijn". Lona onze oudste
zus had gedacht zo zei ze later: „als ze in
Godsnaam maar bij mij beginnen!'
Ik nam zonder enige emotie of angst
gewillig mijn plaats in. Op zo'n moment
ben je niet bang, heb je geen tijd voor
emoties. Je denkt nog aan het leven dat
er nu nog is. De angst komt later wel,
wees maar niet bang! In een flits v.e.
seconde kon ik mijn beul ontwaren. Een
gruwelijk monster stond klaar met de
handen aan de trekker van z'n autom.
geweer. Zeer snel zou het ons doden.
Zus Lona probeerde met Jaap de oudste
zoon van Troost te praten en ik hoorde
haar zeggen; „Het ondergrondse blaad
je heb ik in de kachel verbrand". Toen de
mof dat hoorde snauwde hij: „Ruhig, ob
ich schiese....!!" Wij WISTEN niet dat
men wapens zocht, wij VOELDEN het!
Er was een dodelijk gelatenheid in en
om ons. Vele Duitsers waren druk
doende alles overhoop te halen.
Er bleef letterlijk niets op z'n plaats.
Goud en zilver dat de boer goed had ver
borgen kwam boven water. Koper en
ander metaal dat men had moeten inle
veren werd gevonden. In de schuur
onder een hoop steenkool was de blote
motor van pa's laatste Renault tevoor
schijn gekomen. Diep onder de hooi-
massa's in de schuur bestond al jaren
een geheim hol. Ook dat werd blootge
legd. Duitsers en NSB'ers liepen af en
aan met illegaal geperste olie, banden,
flessen vlees enz. Niets werd onberoerd
gelaten. Eindelijk na 4 lange bange uren
daar tegen de muur gestaan te hebben,
waarin wij elke seconde NIET werden
GEËXECUTEERD, werden we ineens
vrij gelaten. De gijzeling was over! De
laatste Duitsers reden het erf al af Alle
drie de zonen van boer Arie Troost wer
den meegenomen voor nader verhoor
en keerden een maand later. God zij
dank, ongedeerd terug.
Enkele dagen tevoren had men de sten-
guns en munitue naar elders overge
bracht. Daarom kan ik u dit na 45
jaar navertellen.
Het kan zijn dat het letterlijk niet 100%
juist is. Maar de boze geest is helaas
maar al te waar en tiert nog rond na al
die jaren. Ze is zo werkelijk aanwezig
dat velen zich nog achtervolgd wanen
door nazi-beulen. Ook ik had daar 20
jaar last van! Pas las ik een Nederlands
schrijver van naam die beweerde dat de
oorlog geen dag korter heeft geduurd
dankzij de ondergrondse aktiviteiten.
Oorlog is een dodelijk spel waarin gru
welen worden gepleegd door gruwe
lijke mensen.
J. C. H.
MIDDELHARNIS Muziek is een
onderwerp waar we eigenlijk allemaal
mee te maken hebben. Zaterdagavond
a.s. hoopt ds. P. Vermaat een inleiding
over dit onderwerp te houden.
Het is de moeite waard om te komen.
Iedereen is natuurlijk weer van harte
welkom. De Hoeksteen gaat om half
acht open en de avond hopen we om
acht uur te beginnen.
Tot ziens, het OJW-team
■i~ 'i' -'i- 'i'- -*"• -i- "L"' -ir 4^ 'i^ 1-
vT.- -.T^ vT^ vT:r -.T-:; vT? -jf^t vT' '-T-'
Telef. Interc. No. 7.
Verder nog enkele advertenties uit het Programmaboekje van 80 jaar geleden.
Eerst iets over het horecawezen. In
genoemd boekje treft men leuke adver
tenties aan van Hotel Spee te Sommels-
dijk; Hotel, Café-Restaurant Akershoek
te Ouddorp; J. C. Kievit te Nieuwe
Tonge; Hotel Meijer te Middelharnis
(Diners en Dejeunès a la minute, met
kegelbaan en Serre) staat er in de adver
tentie. Ook een foto van de zaak met in
de haven de Middelharnisse boot. Te
Achthuizen was A. Buijs de logement
houder en tevens timmerman. Hotel
„Du Commerce", Café-restaurant en
Stalhouderij was de zaak van D. Han
son te Sommelsdijk. Een P. G. van den
Bemden Az. had een Logement te
Achthiiizen.
Te Ooltgensplaat was er Hotel „Hob
bel", Café-Restaurant, gelegen in de
onmiddellijke nabijheid van het station
der R.T.M. Het oude, door de oorlog ver
woeste hotel siert de advertentie.
Ook had men te Ooltgensplaat Hotel L.
Moelker-Olree aan de Slikdijk, juist
voor de Steiger. Met een bord werd aan
gekondigd „Hier waarschuwt men voor
den tram". Ongeveer 10 minuten voor
dat de tram vertrok kwam zoon Marien
uit de kamer of keuken en riep door het
Café-Restaurant: „Passagiers voor de
tram, het is tijd". De hotels te Middel
harnis en Ooltgensplaat waren dikwijls
goed bezet, want zakenmensen die met
de tramboten 's avonds aankwamen of's
morgens met de eerste boot moesten ver
trekken en die de gehele week op Flak
kee hun werk hadden namen hier voor
overnachtingen hun intrek. Voor late
passagiers werd ook nog plaats vrij
gemaakt.
Hoek
Hoflaan/
Schoolstraat
01870-3332
OUDE TONGE
Op 13 mei zal de ontspanningscommis
sie van het fanfare-orkest „Vooruit" een
zogenaamd Fancyfair houden op het
plein bij „Bolbaeken" achter de R.K.
kerk. Er zullen wat rommeltjes te koop
worden aangeboden zoals bijvoorbeeld:
eigengemaakte advokaat, kruikplaatjes,
en nog vele andere zaken. De opbrengst
van dit gebeuren is geheel voor de aan
koop van de broodnodige instrumen
ten.
Heeft u oude spulletjes, wij houden ons
aanbevolen. U kunt als u wat wilt
afstaan even bellen naar C. Westdijk
(01874-2102), T. Verroen (01874-1971) of
J. de Neef (01874-1650).
Deze dag beginnen we om 10.00 uur. We
hopen dat u met grote getale aanwezig
zult zijn. U helpt daarmee de muziek
vereniging.
Tot ziens op 13 mei a.s.
in het doolhof van prijskaartjes
iNVMi
IUAK£UkARI
Tel. 01870-3477
Enkele jaren na het ingebruiknemen
van de tram begonnen de klachten los te
komen. De Vereeniging van Burgemees
ters en Secretarissen op Overflakkee en
Goedereede verzond op 8 November
1915 een, aan vier zijden bedrukte, brief
aan de Directie der Rotterdamsche
Tramwegmaatschappij te Rotterdam.
Voorzitter van genoemde vereniging
was Ulbo J. Mijs (burgemeester van
Middelharnis-Sommelsdijk) en de sec
retaris C.Zaaijer (burgemeester te Dirks-
land). Bij deze brief was een begelei
dend schrijven waarin werd medege
deeld, dat „het adres gericht tot de direc
tie der R.T.M, naar verschillende autori
teiten was verzonden" en daarin nog het
volgende verzoek kenbaar maakte:
„Ik geeft U in overweging bij heeren
Gedeputeerde Staten adhaesie aan
dit adres te betuigen en hun te ver
zoeken die adhaesiebetuiging te wil
len overbrengen aan den Minister
van Waterstaat en den Raad van Toe
zicht op de Spoorwegdiensten".
Vóór de brief van 8 november 1915, met
als verzendplaats Middelharnis-Dirks-
land, was er op 18 oktober 1915 al een
brief van de R.T.M, ontvangen No. 3317,
waarin men schreef „zich aanbevolen te
houden voor eene nauwkeurige om
schrijving der grieven, welke de alge-
meene ontevredenheid over de tegen
woordige exploitatie uwer tram veroor
zaakten, waarop wij u bij onzen brief dd.
15 October j.l. No. 72 wezen". De corres
pondentie was dus al eerder op gang.
Het vervolg van de brief van 8 november
1915 luidt:
„Het is ons aangenaam te constate
ren, dat dus bij u nog belangstelling
bestaat omtrent de wenschen en mee
ning van degenen, die belang hebben
bij het vervoer door uwe Maatschap
pij. Nog aangenamer zou het ons zijn
indien die belangstelling in het ver
volg zich zou openbaren door bij het
invoeren van een nieuwe dienstrege
ling vooraf enkele belanghebbenden
in dit eiland te hooren, waartoe onze
vereeniging zich gaarne zou beschik
baar stellen. Alsdan zou het waar
schijnlijk niet noodig zijn met klach
ten te komen zooals over het vervroe
gen van den dienst 4.43 n.m. uit Rot
terdam op 4.22 n.m., op welke klacht,
door ons geuit bij genoemd schrijven
van 15 October j.l., u nu moet verkla
ren, dat het ten eenenmale onmoge
lijk is, drie dagen te voren maar de
geringste wijziging te brengen in
uwe dienstregeling".
Om te weten wat de grieven van de bevol
king waren had de vereniging zich gewend
tot polderbesturen en landbouwverenigin-
gen. Hierop kwam een stroom van brie
ven, die bevestigden dat er inderdaad over
de tram algemene ontevredenheid heerste.
In de plaatselijke bladen kwam ook dit tot
uiting. De brief vervolgd:
„Over het geheel maakt de wijze van
exploitatie den indruk dat meer gelet
wordt op de financieele uitkomsten van
het bedrijf, dan dat rekening wordt
gehouden met de belangen van het rei
zend publiek".
Breedvoerig worden de grieven op een
rijtje gezet, waarvan punt 1 wel heel inte
ressant is:
„Het vertrekuur van de tram 4.43 n.m.
uit Rotterdam is vervroegd op 4.22
poliklinieken te Rotterdam hadden van
zelf ook te maken met het reizen per
R.T.M. De veemarkt eindigde omstreeks
12.30 uur en de tram vertrok om 1 uur en
die kon men dan op tijd halen. Door ver
vroegd vertrek te 12.45 uur uit de Rose-
straat ging dat niet meer en moest men
tot 4.22 uur wachten.
De poliklinieken werden te Rotterdam
in 1909 eerst te 3.30 uur n.m. geopend.
Was men spoedig geholpen dan kon
men de tram van 4.43 nog halen, door
het vroegere vertrek van 4.22 niet meer.
Ook werd tevergeefs gewacht op herstel
van de avonddiensten 7.30 n.m. naar en
9.30 n.m. van Middelharnis, mede ook
in het belang van een betere postver
binding.
Ook werd veel aandacht besteed aan de
reisduur, 3 uur 50 minuten van Rotterdam
naar Ouddorp of Ooltgensplaat. Oor
zaak: gecombineerd passagiers-, goede
ren en veevervoer. Dan volgt er een reeks
van klachten, bestaande uit niet minder
dan 22 punten. In het kort geven wij hier
van een resumé.
Een oude foto van de tram te Ooltgensplaat. De afrastering was nog van palen met prikkeldraad.
Op het perron (links) de machinist Wim Franke en conducteur Han Wittekoek.
Achter de locomotief de koers-, loco- of ringwagen. bestemd voor expres- en ijlgoed. ook voor
staven ijs bestemd voor de bakkers, die ijsco 's verkochten.
zonder dat het zelfs der moeite waard
geacht schijnt te zijn vooraf bij den
uitgever van de Nieuwe Rotterdam
sche Courant te informeren of deze
vervroeging met het oog op de ver
zending van het Avond-blad be
zwaar kon opleveren". (De N.R.C.
had vroeger een ochtend- en avond
blad (E.N.). Men schrijft verder: „Dat
het blad intusschen toch meestal den
zelfden avond in Flakkee ontvangen
wordt, is niet te danken aan de Rot
terdamsche Tramweg Maatschappij.
Bij de tegenwoordige dienstregeling
zouden wij onvoorwaardelijk van de
ontvangst van het Avondblad versto
ken zijn gebleven, ware het niet, dat
de uitgever van genoemde courant,
ter tegemoetkoming aan de wen
schen der lezers, de bijzondere wel
willendheid had gehad de verschij
ning 20 minuten te vervroegen, waar
door echter, zooals te recht wordt
opgemerkt, het blad ook 20 minuten
minder actueel is geworden. Uitdruk
kelijk wordt echter geconstateerd dat,
al zijn ook, dank zij den uitgever de
moeilijkheden met betrekking tot de
Nieuwe Rott. Courant ondervangen,
de bezwaren tegen het te vroege ver
trekuur van 4.22 onverminderd blij
ven voortbestaan".
Het bezoek aan de veemarkt en de
De tram in de bocht Weesmolen-Langeweg te Ooltgensplaat met loc 28. richting Middelharnis.
Bij de bomen op de achtergrond is het station gelegen.
Op maandag- en dinsdagmorgen ging
de tram al te 3.40 uur uit Ouddorp en
Ooltgensplaat. „Waarlijk te vroeg",
schrijven de heren.
Op die tijd zijn op de meeste stations de
wachtkamers nog gesloten. Op enkele
stations van het eiland is de verlichting
onvoldoende. Ook is er op enkele sta
tions geen berging voor goederen.
Bij het begin van zomer- en winterdienst
hebben de agenten geen dienstregelin
gen te koop, wat een gevolg schijnt te
zijn van verkoop door de conducteurs.
Op Flakkee zijn er in de trams geen niet-
rookwagons 2e klasse. De niet rook-
wagons Ie klasse hebben dikwijls on
voldoende ruimte; dan moeten de da
mes in rookwagens, waar, zelfs als zij er
zich tegen verzetten, het rooken niet ver
boden is. Op het eiland is er herhaalde
lijk gebrek aan goederenwagons. Op
drukke dagen (maandag, dinsdag en
zaterdag) is het materiaal van tram 4.22
n.m. uit Rotterdam onvoldoende. Ge
volg: de passagiers verdringen zich
langs de binnenrijdende tram. Ongeluk
ken kunnen op den duur niet uit
blijven.
Het station te Rotterdam is te klein, een
deel van de tram staat buiten de over
kapping. De wachtkamer aan den Stei
ger te Ooltgensplaat is niet verlicht en
verwarmd. Ook ontbreekt een urinoir.
„Wanneer de boot Numansdorp-Zijpe
door den waterstand niet aan den Stei
ger te Ooltgensplaat kan aanleggen,
worden de passagiers op eigen kosten
aan of van boord gebracht door particu-
Here vaartuigen. De tram behoort o.i.
zelf te zorgen voor een behoorlijke ver
binding met de wal". Een betere aanslui
ting (per tram) te Ooltgensplaat op de
boot Numansdorp-Zijpe v.v. ware ge-
wenscht. Tot slot nog dit: Het vervoer
van vrachtgoed en post naar Zeeland
loopt over Rotterdam. „Die ware spoedi
ger over Ooltgensplaat-Zijpe te leiden",
aldus schreef de Vereeniging van Burge
meesters en Secretarissen op Overflak
kee en Goedereede.
„Wij erkennen dat niet alle (grieven)
even belangrijk zijn, maar wij meenen
toch te mogen vertrouwen, dat de ken
nisneming zal leiden tot wegneming van
de zoo talrijke moeilijkheden, die bij het
reizen voortdurend ondervonden wor
den", zo staat het in het uitgebreide
request te lezen.
(wordt vervolgd)
