Op 30 april 1909 (80 jaar geleden!)
de eerste rit van de tram over Flakkee
W. VAN DER REE,
INGBSPR€KM€T....
MIEÜWE-TOIGE.
Hotel, Café-Restaurant Meershoek
OUDDORP.
Tevens veerverbindingen met Hellevoetsluis, Numansdorp en Zijpe
Agent der
Rotterdamsche Tramweg Maatschappij
Ruime Kamers. BiUijkè Prijzen.
Zelfstandige ondernemers
en hun Oudedagsvoorziening
„juf M. Riedijk
te Dirksland
Biz. 2
We mogen veronderstellen dat de gehele bevolking weet dat Prinses Juliana,
onze vroegere Koningin op 30 april 1989 tachtig jaar hoopt te worden. Maar
alleen de ouderen onder ons is het bekend dat op haar geboortedag 30 april
1909 op Flakkee de tram ging rijden. Met een feestelijke rit van Middelhar-
nis naar Ooltgensplaat en van Ooltgensplaat-Middelharnis naar Ouddorp
werd door de R.T.M, de lijn in gebruik gesteld. We willen onze lezers over
deze opzienbarende gebeurtenis graag het een en ander vertellen.
Geschiedkundig overzicht
Feestprogramma
Station Middelharnis
Water
Beschrijving route
HULPKIST A. N. W. B.
R.T.M
O
O
Eigen telefoon
„EILANDEN NIEUWS"
VRIJDAG 21 APRIL 1989
Emplacement Ooltgensplaat (1909)
In het jaar 1894 besloot de R.T.M, over te
gaan tot de aanleg van een tramweg
Rotterdam-Oud- en Zuid-Beijerland.
Over een verbinding met Schouwen-
Duiveland werd in het jaar 1895 de eer
ste bespreking gevoerd. Bij de wet van 28
april 1897 werd een renteloos voorschot,
groot 300.000,- beschikbaar gesteld en
de aanleg van havens aan het Zijpe en
nabij Numansdorp gelast.
Tijdens deze onderhandelingen werd
door het Departement van Waterstaat te
kennen gegeven, dat men het op prijs
zou stellen te voorzien in een betere ver
binding van Goeree en Overflakkee.
De gronden voor de aanleg van de
haven te Middelharnis werden in de
loop van 1906 gekocht. Op 11 december
1905 was het havenwerk reeds besteed
en voor 251.780,- opgedragen aan de
Aannemer W. P. de Vries te Rossum. De
oplevering volgde in januari 1907.
Een aan de haven gebouwde directie
keet ging dienst doen als woning en kan
toor voor de havenmeester. De gronden
voor de tramlijnen op Flakkee werden
in 1906 en 1907 aangekocht. Aan een
eigenaar toebehorende percelen moest
door gerechtelijke onteigening worden
verkregen.
Ook had men moeite met een polderbe-
stuur, waarvoor de toepassing van de
„Belemmeringenwet" werd gevraagd.
Het embleem van de R.T.M.
M. Breur Zonen, Boekdrukkers te
Ooltgensplaat gaven een gratis feestpro
gramma uit van de „Feestelijke opening
der lijn Overflakkee en Goedereede".
De eerste bladzijden staan vol met inte
ressante advertenties van de Rotterdam-
sche Tramweg Maatschappij waar de
zetel van de Rotterdamsche Tramweg
Maatschappij gevestigd was.
Het boekje bevat ook enkele foto's van
de emplacementen te Middelharnis,
Ooltgensplaat, de haven van Stellen-
dam en de waterwinplaats te Ouddorp.
De eerste rit op vrijdag 30 april 1909
begon om 11.40 uur te Middelharnis, te
Ooltgensplaat werd van 12.35 tot 12.55
uur gepauseerd (zeker om water en bri
ketten te laden) en vervolgens ging het
naar Ouddorp en weer terug naar
Middelharnis-Dorp, aankomst 3.30 uur.
„Alsdan wordt den genoodigden te
MIDDELHARNIS-Dorp in de daartoe
ingerichte rijtuigremise een diner aan
geboden", aldus staat er onderaan het
programma te lezen.
Waar en wanneer deze foto is gemaakt is niet met
zekerheid te zeggen, 't Kan best zijn op 30 april
1909. Het was toen har weer. erg koud en het
sneeuwde. Maar zitten deze meisjes (rechts) nu in
de sneeuw of in de zon? Wie kan het vertellen?
Op 23 maart 1907 werd de bouw van het
station te Middelharnis en van de kunst
werken voor het gedeelte Middelharnis-
Ouddorp aanbesteed. De uitvoering werd
opgedragen aan de aannemer Jilles Stuur
man te Ammerstol voor 74.440,- Fami
lie van de heer H. Stuurman te Middel
harnis, broer van zijn vader, die ook in
1916 de binnenste keersluis in de haven te
Oude Tonge heeft gebouwd.
Het plan was eerst de lijn Middelharnis-
Ouddorp aan te leggen, maar admini
stratieve moeilijkheden verhinderden
dat, waardoor de bestekken van de
grondwerken van de beide lijnen op 18
februari 1908 gelijktijdig werden aanbe
steed. Voor ƒ635.000,- werd het werk
opgedragen aan de aannemer Steven
Arntz te Millingen. In het bestek waren
ook de kunstwerken van de oostelijke
lijn opgenomen.
Op 21 maart 1908 volgde de aanbeste
ding van de gebouwen en de watervoor
ziening. Aan de laagste inschrijver G.
van Dijk te Hardinxveld werd het werk
voor 51.460,- gegund. Het fraaie weer,
gedurende de zomer van 1908 werd
„allerkrachtigst" benut, maar van kerst
mis tot in de eerste helft van maart 1909
Middelharnis (tramhaven). Uiteengezet
wordt hoe de treinen vanaf de tramha
ven richting Ouddorp en Ooltgensplaat
rijden en een beschrijving van het per
ron en de wachtkamer te Middelharnis-
Dorp. Bij de wachtkamer is ook het
goederenkantoor ondergebracht, de los-
en laadplaatsen, de remise en de kolen-
loods met watervoorziening. De geza
menlijke lengte van de baanvakken op
Flakkee bedroeg 45,1 km. Te Stellendam
werd vanaf de hoofdlijn nog een zijtak
aangelegd maar de mond van de haven
met het oog hierop om, wanneer tijdens
strenge winters de haven van Middel
harnis door het ijs niet bereikbaar was,
de veerdienst kunnen verleggen naar
deze aanlegplaats, welke volgens overle
veringen steeds bereikbaar moest zijn.
Dit verbindingsspoor was ook bestemd
voor goederenvervoer naar en van die
haven. Met gelijk doel werden te Dirks-
land en Oude Tonge ook verbindings-
sporen naar de havens (gasfabriek)
aangelegd. De aanlegplaats te Stellen-
dam werd voor Rijksrekening gebouwd.
De kunstwerken die op Flakkee moes
ten worden gebouwd omvatten een 21-
tal bruggen en duikers met een wijdte
van 0.80 tot 5 meter. De beweegbare brug
over de haven van Dirksland had een
doorvaartopening van 8 meter en was
van het rolbasculetype.
Volgens het programma was het een
„levensquaestie" voor den stoomstram-
weg op Goeree-Overflakkee hoe men
kon voorzien in „Zuiver voedingswater"
voor de locomotieven. Zonder goed
ketelwater zou toch de onderneming
niet geëxploiteerd kunnen worden.
Daarom werden in de onteigening opge-
moesten de werken door minder goed
weer nagenoeg stilliggen. Toch werd de
streefdatum om de lijnen op 1 mei 1909
voor het publiek verkeer open te stellen
verwezenlijkt. Niet voltooid was toen de
aanlegplaats aan het Volkerak aan het
Steiger te Ooltgensplaat; het werd door
administratieve moeilijkheden ver
traagd. De voltooiing werd najaar 1909.
Van genoemde steiger was er een veer-
verbinding met Numansdorp en Zijpe.
Na een beschrijving van de tramroute
door Rotterdam (Hillesluisa en Char-
lois), Voorne en Putten (Spijkenisse en
Hellevoetsluis) wordt nader ingegaan
op de veerdienst van Hellevoet naar
Haven van SlcUcndam met minliiisleiger (1989)
--------------------.^ -;-------------------
Advertenties uit het programmaboekje.
Waterwerk met windmotor
te Ouddorp (1909)
TRAMUJNEH OP EN VEREH TUSSCHEH
ZUID HOOANDSCHE EH ZEEUWSCHt
EtLANDEH. <V
iKfiJl,-
_j. s^->- -"—- - h-.;...|....-ji-i- ^v
OOR,j^^E.^T'---''-"_:--^sff-'^.-'^^^'"A\'' - -.si-ss-^*^
i l'.OK-HH Ji
\K(,ïk.
^^«^),„J1-■■•
-. /Vs,.k.i,|l/"-AF \aI -'j-1,:;.;•-.
KI«>>'|<
W,,..;k,-,l.-
A>;ii„,r,,.„!--.
()nll,»..-,.,rl..W',-/
K^-.. --'.S^
- :,r .--c-'' i.".i.-i.;.o"i •'■■I
^>C i'S'wrsrr^* („.-,.1.,..,.
J 'h ■- "ïk'"- -^' '•■■■-'-'"••'
LJ'X Y fr T..i.n-|,.ii.,Ki
N„!,i,l.....,,
s.,%.,:ii -.,^
R..J
Kaartje van rond 1900-1910
nomen enkele percelen duingrond op
700 m. afstand van het eindpunt te
Ouddorp. Een drainage voerde het
water af naar een gemetselde put. Per
windmolen werd het water opgezogen
en naar een reservoir geperst. Hier wer
den de waterwagens gevuld en naar de
emplacementen te Middelharnis-Dorp
en Ooltgensplaat vervoerd. Daar werd
het water door stoom van de locomotie
ven aangedreven pompen opgevoerd
naar hoogreservoirs, waardoor met een
slang de locomotieven werden gevuld.
Het was heerlijk water, dat weten we nog
uit onze jeugd.
De langs de stations gelegen wachtgele-
genheden van de agenten waren aangeslo
ten met een eigen R.T.M.-tetefoon met
aansluiting op het centraalpunt te Middel
harnis-Dorp en van hieruit op Rotterdam.
Te Ouddorp en Ooltgensplaat vroegen de
conducteurs voor het vertrek van de tram
naar Middelharnis of er nog iets bijzon
ders was; het meenemen van wagons en
waar men moest kruisen als er een tram
uit de tegenover gestelde richting op weg
was van Middelharnis naar Ouddorp,
Ooltgensplaat of een tussengelegen
plaats. De conducteur gaf dit voor het ver
trek door aan de machinist. Wij horen
Wittekoek, Vroegindeweij, Noordijk of
Korteweg het nog zeggen: „Achthuizen
kruisen".
Alle cafe's of wachtplaatsen waren niet
van de R.T.M. Ondernemende personen
stichtten haltegebouwtjes te Stellendam,
Dirksland, Nieuwe Tonge en Achthui
zen. Zij traden tevens op als agent van
de Mij. Te Ooltgensplaat en Melissant
werden kort nabij de trambaan wo
nende personen tot agent aangesteld. Te
Emplacement Middelharnis (1909)
Ooltgensplaat L. Breeman Mzn.. later
W. Korteweg en zijn zoon M. Korteweg.
Laatstgenoemde woont nog te Ooltgens
plaat aan de Stoofstraat. Voor de overige
halten Den Bommel, Oude Tonge. Goe
dereede en Ouddorp ging de Mij. tot
stichting van haltegebouwtjes over,
welke aan de voor die plaatsen aange
stelde agenten werden verpacht.
(wordt vervolgd)
Donderdagmiddag 18 mei a.s. organi
seert de Kamer van Koophandel in
samenwerking met het RIMK een voor
lichtingsbijeenkomst met als onderwerp
„Zelfstandige ondernemers en hun oude
dagsvoorziening". De inleiders van deze
bijeenkomst zijn een notaris, een ac
countant en een makelaar in assuran
tiën, die o.a. de volgende onderwerpen
zullen behandelen: erfrecht, testament
en huwelijksgoederenrecht, fiscale as-
pekten en de voorstellen van de com
missie Oort. Ook wordt aandacht be
steed aan: lijfrentepremie-aftrek, stam-
recht-vrijstelling en AOW- en AWW-
premie-aftrek. De bijeenkomst, die be
stemd is voor zelfstandige ondernemers
en vennoten van maatschappen, wordt
gehouden in het Ondernemingshuis.
Groenmarkt 17 te Dordrecht. De kosten
bedragen 25,- per persoon. Voor infor
matie en aanmelding kan kontakt wor
den opgenomen met mevrouw Stuy en
mevrouw van der Wiele, telefoon 078-
337214/337234.
Ik ken haar uit het ziekenhuis te Dirksland als juffrouw Rie
dijk. Velen zullen zich haar met deze aanspreektitel herinne
ren. Want in de 32 jaar dat ze in de huishouding van het
ziekenhuis werkzaam is geweest, heeft ze menigeen zien
komen en gaan. Ik schaar me onder die velen. Voor mij is ze
onlosmakelijk verbonden aan een tijd, die louter uit mooie
en dierbare herinneringen lijkt te bestaan....
Onze begroeting is hartelijk en weldra neemt ze me in
gedachten mee naar de eetzaal van de zusters (broeders
waren er toen nog niet). Juffrouw Riedijk heeft er keurig de
tafels gedekt mét servetten en ringen. Dat was een hele klus
daar dit in een bepaalde rangorde moest gebeuren: de eerste-
tweede- derdejaars en de hoofdentafel. Je moest heel goed
weten hoeveelste jaars iemand was!
„Dat heb ik blijkbaar aardig kunnen rooien", lacht ze,
„etenstijd betekende toen spitsuur. Het was hard rennen
maar ik vond het wel leuk. Je kende iedereen; het was in het
begin allemaal erg gemoedelijk".
Ze was 30 jaar toen ze als huishoudelijk medewerkster solli
citeerde. „Is dal niks voorjoe", had haar nichtje gevraagd na
de oproep van de direktrice. zr. Korver: „zusters weten jullie
niet iemand voor de huishouding?"
Ze wist wel wat werken was. Haar moeder overleed toen ze 7
jaar was. Marie was de jongste van de zeven kinderen. Al
vroeg leerde ze een huishouden te bestieren.... Haar oudste
zus, die 20 jaar ouder is was voor haar in haar verdere leven
als een moeder.
„Ik kan het allicht eens proberen", had ze geantwoord. Dat
„proberen werd het begin van een mooie loopbaan. Na een
paar jaar volgde ze juffrouw van Walsum op als hoofd van
de huishouding.
Met plezier blikken we samen nog eens terug op die tijd.
„Ik herinner me nog dat ik 's middags om half vijf de wach
ten met thee en een kaakje moest wekken. Ze mochten niet
vroeger opstaan want dan werden ze op het matje geroepen
bij zr. Korver. Dat was overigens een schat van een vrouw.
Iedereen hield veel van haar.... Wat ik ook nooit zal vergeten
is, dat juffrouw van Walsum soms 's avonds met pap of
watergruwel langs de zusterkamers ging. Als f e één keer pap
genomen had was ze zo aardig om iedere keer pap voor je op
te scheppen; of f e er nu was of niet.
En weet f e nog van de gezellige avonden in de „konfmet St.
Nicolaas of met de verjaardag van de direktrice? Op een keer
was er zelfs een pianist van de overkant geweest. Hij was
ergens gaan eten en had klaarblijkelijk wat te veel gedron
ken. Hij mocht in het ziekenhuis overnachten omdat de reis
te ver was. Flakkee was toen nog een eiland. Enfin, hij kon 's
avonds zijn kamer niet vinden. ledere deur op de zustergang
deed hij open. Je begrijpt dat dat grote hilariteit gaf Later
heeft wijlen juffrouw Zoon van de linnenkamer er een
gedichtfe over gemaakt;
toen gebeurde er in 't nacht'lijk uur
een vreemd avontuur!
was er, voor 't slapen gaan, een glas wijn geschonken?
hoe het zif onze begaafde pianist
heeft, onbekend met de situatie, en slaapdronken
die nacht de juiste deur gemist.
Op een foto uit 1958 bleken we naast elkaar aan tafel te zitten;
rechts mej. Riedijk.
Tja, ze zou over die tijd een boek kunnen schrijven.... Veel is
er in die 32 jaar veranderd. Vaak ten goede, vindt juffrouw
Riedifk. De keukenkar b.v. werd een serveerwagen en de
emmer met dweil, waarin een sop van zachte zeep -f chloor,
maakte plaats voor een taski-wagen. Alleen het onderlinge
kontakt is losser geworden. Dat is ook heel goed te verklaren.
De zusters wonen extern en er is vanzelf veel meer personeel
dan vroeger.
Velen heeft ze zien vertrekken. Ze noemt o.a. Dr. Stoel, Dr
Jessurun, Dr Ie Poole, Bram van Dam, de tuinman, zr Kor
ver zr Spanjer, zr de Gier, zr Snijders En zo zouden we nog
even door kunnen gaan. Juffrouw Riedijk is hij het zieken
huis gaan horen; ze is er mee vergroeid. Van huishoudelijke
hulp werd zo hoofd van de Huishoudelijke Dienst.
De onderlinge verstandhouding is altijd heel goed geweest
Dat betrof ook de samenwerking met de civiele dienst. Ze gaf
leiding aan een groot team van meisfes, die altifd bif haar
terecht konden als ze problemen hadden. „Juf wist overal
raad op.
„Het zal niet mee vallen, hele dagen thuis", denk ik even
hardop....
„Ik heb gelukkig de gelegenheid gekregen om me daar op
voor te bereiden. Ik heb mijn werk langzaam af kunnen bou
wen door steeds minder te gaan werken. Dat is heel goed
geweest en ik heb ontdekt dat ik me prima kan bezig
houden
Ik wens juffrouw Riedifk van harie nog veel goede f aren
toe.
Iedereen die met haar gewerkt heeft wordt van harte uitge
nodigd op de receptie, die het bestuur van hef ziekenhuis
haar aanbiedt op vrijdag 28 april van 3 uur tot 5 uur in de
konversatiezaal van het ziekenhuis.
Teunie Knöps
