Uit de Historie Middelharnis De wegvoering van de Joden 5 februari 1822 gebeurde voor Herkingen een ramp... Berichten uit de Open Scliool 1940 - 1945 Tholen laat personeel computercursus volgen Cursus Duits voor wintersporters T Oranjever. „Dirksland" (28) (vervolg) Bladz. 2 De tweeling Gazan Kritische kanttekeningen van de gemeenteraad Debora Rood Distributie Elk der volgende Geeft recht op het bonnen: koopen van: 290 en J91 8 'rants. Brood 200 t/m 202 4 rants. Brood R31 t/m R 33 3 rants. Brood of Bloem of 250 gr. Kindermeel 203 2 rants. Brood of Bloem 204 250 gr. Peulvr. 205 250 gram Jam of Stroop of 125 gr. Suiker 206 100 gr. Kaas 208 100 gr. Kaas 209 250 gr. Koffiesurr. 210 1 rants. Verv.m. E 405 en D 405 XOVi liter Melk (inlegvel) 293 7/8 1. Taptemelk „EILANDEN-NIEUWS" VRIJDAG 30 JANUARI 1987 Wat de familie Haagens betreft, de oud ste van de broers en zusters was Adriana, gehuwd met Elias Hartogs, over wie we reeds schreven. Er was nog een zuster, Celien, die getrouwd was met de arts Hartogs, ook afkomstig uit Middelharnis. Ze woonden, naar we menen, in Arnhem en hebben, als we ons goed herinneren, de oorlog overleefd. De oudste van de broers was Bernard Haagens te Dirksland, ge huwd met Wilhelmina Rood.^Ze hadden twee dochters: Clara, gehuwd met D. Vroegindewey en Sara (ongehuwd) zie het derde artikel van deze serie. In de lijst, die we van het Ned. Rode Kruis ont vingen, stond abusievelijk, dat Sara met Vroegindewey gehuwd was. David Haagens, ongehuwd, is op 10 november 1942 uit Westerbork wegge voerd en is op 31 maart 1944 in Silezië (kamp wordt nergens genoemd) over leden. Hij heeft daar dus, als tenminste de laatste datum juist is, nog bijna anderhalf jaar geleefd, hetgeen te verwonderen is, omdat zijn gezondheid veel te wensen overliet. Lion Haagens is met zijn echtgenote in Birkenau omgekomen. Zijn jongste broer Henri altijd Harry genoemd was ook gehuwd en had twee kinderen. De ouders hebben kans gezien ze te laten onderduiken. Het dochtertje Clara Ama- lia was toen 8 jaar en het zoontje Henk Benno 4. De laatste was bij pleegouders in Dokkum; van de eerste is het ons niet bekend. Na de oorlog is zij bij een oom en tante in Oud Beijerland gekomen; later is zij er getrouwd en ze woont er nog steeds. Henri Haagens en zijn vrouw zijn zelf, na ongeveer acht maanden in Amsterdam of- en Westerbork geweest te zijn, met de laatste beruchte Sobibor-trein van 20 juli 1943 naar dat kamp vervoerd en direct na aankomst op 23 juli in de gaskamers omgekomen. De familie Slager, de godsdienstleraar die naast de synagoge woonde, werd ook in het najaar van 1942 weggevoerd, het eerst de zoon Philip en twee maanden later de heer en mevrouw Slager met hun dochter Leentje benevens de bij hen in wonende schoonzuster Hendrina Schoo ning. Deze laatste en Philip kwamen in Auschwitz terecht, de drie anderen in Sobibor. Daar kwam Leentje, zoals op de lijst te lezen valt, een maand eerder dan haar ouders en is ze ook een maand eerder vergast. (E.N. 16-6-1967) Ditmaal plaatsen we een foto ons beschikbaar gesteld door mej. A. Vroegindeweij te Middelharnis van de godsdienstonderwijzer dhr. Slager; hij staat hier in de Synagoge op het Zandpad te Middelharnis. David Slager werd in 1871 geboren, op 29 juni 1943 werd hij weggevoerd en overleed in het kamp Sobibor op 2 juli van dat jaar. Dhr. Slager was een algemeen geacht man; hij was vertegenwoordiger voor de fa. Jurgens te Rotterdam en bereisde het hele eiland. Men leze ook het elders in dit blad geplaatste artikel „Folklore en Taal" waarin over dhr. Slager gesproken wordt. De tweede foto toont de tweeling Bets (rechts) en Floor (links) Gazan te Middelharnis, dochters van Hartog Gazan, die op de Westdijk een winkeltje dreef De beide meisjes werden geboren op 21 maart 1919. Beiden werden op 14 augustus 1942 (23 jaar oud!), weggevoerd om op 30 september 1942 te Auschwitz te worden omgebracht. De foto kregen we van de heer Human te Sommelsdijk. SINT ANNALAND De Thoolse gemeenteraad werd maan dagmiddag tijdens de eerste vergadering van het jaar geconfronteerd met de steeds verder oprukkende automatisering. Het college van burgemeester en wethouders heeft het personeel van het gemeentehuis in de gelegenheid gesteld nader kennis te maken met de computer, via een twee avonden en twee middagen durende cur sus. Hiervoor hebben zich niet minder dan zestig ambtenaren aangemeld. Deze cur sus zal verzorgd worden door de Zeeuwse bestuursacademie. De raad ging zij het met de nodige kritische kanttekeningen akkoord met het beschikbaar stellen van een krediet van 15.000 gulden voor de scholing. Het raadslid P. van Belzen (RPF/GPV) vroeg zich af of de grote belangstelling voor deze computercursus niet teveel van het goede is. Hij had liever gezien dat alleen de mensen die direct met de computer te maken krijgen voor deze cursus in aan merking kwamen, vooral omdat de op gedane kennis toch snel veroudert. Een meerderheid van de raad was het hier niet mee eens, omdat iedereen uit eindelijk in aanraking komt met de auto matisering en dus ook op de hoogte van de ontwikkelingen moet blijven. Van Belzen had ook nog al moeite met de (korte) duur van de cursus, maar kreeg te horen dat het verkrijgen van een algemeen inzicht in de automatisering het hoofd doel van de cursus is. „Mensen die verder ingevoerd moeten worden zullen daar zeer zeker de gelegen heid voor krijgen", aldus burgemeester H. A. van der Munnik. Het raadslid J. van Gorsel WD) wilde graag weten of er nog een eigen bijdrage in de kosten zal worden gevraagd, en hoe veel tijd de deelnemer met deze cursus kwijt is. Hij wees er ook op dat de gelden in de pot voor scholing al helemaal besteed zijn. Burgemeester Van der Munnik ant woordde dat voor de cursus een aparte post op de begroting is gezet, en dat de twee avonden en de twee middagen die ervoor zijn uitgetrokken niet al teveel pro blemen konden opleveren. De raad nam verder een voorstel aan om de akten van de burgerlijke stand en de bevolkings registers op microfiches te zetten, om zo de slijtage die ontstaat door het vele raadplegen en copieëren van de stukken een halt toe te roepen. Met de beschik bare middelen (gelden) kan begonnen wor den met het verwerken van de eerste vier meter akten. De andere zestien meter worden in fasen tot 1990 op de fiches gezet. Met het op microfische zetten van de burgerlijke stand en de bevolkings registers is een bedrag gemoeid van 12000 gulden. De raad had daarvoor al in een eerder stadium een bedrag uitgetrokken! Ditmaal een foto van de Jodinnen Jetje en Debora Polak uit Middelharnis. Jetje, „dove Jetje" werd ze genoemd, woonde in de Eendrachtstraat; zij bleef ongehuwd. „Dove Jetje" was een goedig mensje, zoals haar bijnaam doet vermoeden was ze erg doof, zij kon goed liplezen. Jet was, voor ze op 5 februari 1943 werd weg gevoerd, zes weken ziek. Toen het mensje werd weg gebracht had ze alle hoop dat ze nog eens terug zou komen. Ze overleed op 13 maart 1943 in het kamp Sobibor.... Debora Polak was een nicht van Jetje. Haar vader. Benjamin Polak, woonde op de Westdijk, waar thans de winkel van Lisseveld is gevestigd; hij dreef daar een handeltje in ,,ellegoed". Debora die even eens ongetrouwd bleef, werd op 3 novem ber 1942 weggevoerd en overleed op 13 november 1942 in Auschwitz. Lewietje Polak die op de andere foto is te zien was een broer van de eerder ge noemde Debora. Lewietje had op het Zandpad een manufacturenwinkeltje, waar nu de zaak van Seton is. Lewietje kocht ook ongetemde hitten die hij voor zijn kar spande en ze temde, waarna hij ze weer verkocht. Hij was gehuwd met Mar- garetha Gazan, beiden kwamen in kam pen om. Lewietje werd op 28 februari 1943 in Auschwitz omgebracht, zijn vrouw op 13 november 1942. Hoewel dit stukje in de serie over Som melsdijk past, is het ook hier op z'n plaats. Ingezonden: Gaarne een plaatsje in uw blad in ver band met uw artikelen over het wegvoeren der Flakkeese Joden. Volgens uw derde artikel bestaat onzekerheid over de data van wegvoering uit Sommelsdijk van o.a. de Hammelburgs. Dit was m.i. 14 augus tus 1942. Althans deze data staat in uw tweede artikel bij de kinderen van Mesritz e.a. Ik zag Jacob Hammelburgdie middag met zijn dochtertje aan de hand naar het station gaan. Deze wegvoering had mid den op de dag plaats en bracht veel op schudding in de dorpen teweeg. Velen gingen naar het station. Toen het erg druk werd werden wij door de Duitsers verdreven. Wat echter zeer schrijnend is, die kerels die hier de joden kwamen halen waren merendeels Hollan ders. Zij gingen zich eerst bij Meijer maar eens te goed doen. Het gerucht ging toen dat die kerel die het ergst te keer ging in 1940 als marinier tegen de Duitsers had gevochten. Zijn er misschien ook lezers die hier iets meer over weten? Ik bevond mij met enige anderen bij de overweg op de Oudelandsedijk in Middel harnis toen daar de tram passeerde. Eli Mesritz stond op een voorbalcon en zwaaide naar ons met zijn zakdoek. De tranen stroomden over zijn gezicht. Hij wist wel dat dit het laatste was. Deze goedaardige jongen had reeds veel te ver duren gehad, inzonderheid van Oskam. Bij dit transport moeten ook de Hammel burgs geweest zijn en zeer waarschijnlijk wel allen waarvan de data niet zijn in gevuld in uw 3e artikel. Het lijkt mij goed dat ook veel jongeren uw artikelenreeks lezen. De ouderen zullen het zeer zeker wel doen en er zullen weer heel wat pijnlijke herinneringen boven komen. Dit mag ook niet vergeten worden. Bij voorbaat dankend voor de plaatsing. Hoogachtend, G. Boogerman Tuinstraat 1, Sommelsdijk Een van de weinigen, die door onderduik kans gezien hebben de oorlog te over leven is mej. Debora Rood. Zij heeft ons veel gegevens verschaft en deed ons boven dien het verhaal van haar wederwaardig heden. Na de dood van haar ouders woon de ze samen met haar broer Louis en haar zuster Betje op het Zandpad Middel harnis. De broer was veehandelaar en de zusters dreven een herenmodezaak. Vol gens inlichtingen van het Rode Kruis werden Betje en Louis op 3 november 1942 in Amsterdam gearresteerd, op 10 november vanuit Westerbork gedepor teerd naar Auschwitz en daar zijn ze direct na aankomst op de 13e in de gaskamer omgekomen. De gegevens van het Rode Kruis inzake de arrestatie klop pen echter niet, want volgens hun zuster zijn ze tegelijk met haar in Middelharnis opgehaald op 3 november 1942. Daar mej. D. Rood ziek was en drie dokters attesten had, werd ze per auto naar het raadhuis gebracht. Per gratie mochten haar broer en zuster meerijden; de an deren moesten met hun zware koffers en rugzakken erheen lopen. De „heren", die hen kwamen ophalen, spraken goed Nederlands, dus waren blijkbaar N.S.B.'ers. Het geld werd af genomen, maar ze kregen drie rijksdaal ders zakgeld terug. Daar er nog enige zieken waren, werd goed gevonden, dat de oude heer Gazan, zijn vrouw en zijn dochter Roosje, Max Hartogs en mej. Rood naar het ziekenhuis in Dirksland gingen. De anderen gingen regelrecht naar de Hollandse Schouwburg in Amsterdam. Na een kleine drie maanden moesten deze vijf, benevens mevr. Gazan-Meuleman, ook naar Amsterdam met auto's van de G.G.D. van Rotterdam, waar men een nacht mocht overblijven. Ze werden in Amsterdam ondergebracht in het Neder lands Israëlitisch Ziekenhuis. Daar waren heel veel Joden met verklaringen van huis artsen opgenomen; ze voelden zich daar veiliger. Volgens prof. Presser(zie Onder gang I pag. 343) waren er wel 500. Daar hoorde mej. Rood op maart 1943, dat de Duitsers de „Joodse Invalide" leeg haalden. Ze kreeg toen „de schrik van haar leven". Zij en mevr. Gazan-Meule man besloten te vluchten. Er was blijk baar geen Duitse bewaking. Prof. Presser vertelt, dat er van de patiënten 400 de benen namen, geholpen door familiele den, vrienden enz., die hen met hand- karren bakfietsen etc. naar hun woning brachten. Inderdaad zijn twee dagen later de Duitsers verschenen. Beide dames gingen met hun koffers de straat op, maar wisten niet waarheen. Gelukkig kwam er iemand die helpen wou en hen voor de nacht onder dak bracht. Via de ondergrondse, waarmee mej. Rood al kontakt had, kreeg ze een tijdelijke schuilplaats in Amsterdam-West en van daar is ze op 31 maart 1943 naar Rotter dam gegaan, later naar Elburg. Enige weken heeft ze ook doorgebracht bij de familie Iz. van den Boogert in Terbregge (voorheen te Sommelsdijk), voorts in Schiebroek, Blijdorp en Rotterdam-Zuid. Daar was ze bij de bevrijding. Op 17 mei heeft men haar naar het motorschip van Toon de Wachter gebracht en zo kwam ze dezelfde dag nog in Middelharnis terug. Van het verschrikkelijke drama, dat zich met de Joden had afgespeeld, wist ze toen nog niets. Ook mevr. Gazan-Meuleman is ondergedoken en heeft de oorlog over leefd. Ze woont nu in Enschedé. Het bestuur der Groen van Prinsterer- school besloot geen opgave te doen aan het Departement over de joodse kinderen, die de school bezochten (Notulen 4-9- 1941). Ook het bestuur der Bosseschool deed geen opgave. Tenslotte nog een citaat uit: Folklore en Taal 2, 2e serie 147. De Joodse bevolking vormde op 't eiland een door ieder gerespecteerde groep; de meesten strekten hun werkzaamheden uit over 't gehele eiland, zoals ik in mijn vorig artikel al meedeelde. Van anti-semitisme was feitelijk geen sprake. Iedereen was diep begaan met het wrede lot, dat de bezetters hen in de laatste oorlog heeft doen ondergaan. Des te pijnlijker heeft het velen getroffen, dat er van hun kerk al zo gauw een cafetaria gemaakt is. Juffrouw Rood in Apeldoorn schreef me, hoe ver ontwaardigd ze nog altijd is over de af wikkeling, de liquidatie van de Joodse bezittingen, door de destijds aangewezen zaakwaarnemers. 11 mei 1943 hield ds. H. Visser M.zn. een preek getiteld: De Kerke Gods te midden der oordelen Gods. Een preek, opgenomen in „Na 40 jaar" die ons nu nog veel te zeggen heeft. Een preek waarin staat: „Dit alles is ge profeteerd door Jesaja over het Joodse land en het is gekomen. Dit alles is geprofeteerd in voorgaande eeuwen o.m. door een Theodorus van der Groe over Nederland en het is gekomen. Beide luidklokken werden door de be zetters in de ooriog opgeëist. De kleine klok is later teruggevonden en op haar oude plaats teruggebracht. De grote klok moet als verloren worden beschouwd. Maar op 24 december 1949 is er een nieuwe klok in de toren aangebracht (Dhr. J. Rooy in „De Zaaier"). Aangewezen bonnen voor de 12e periode (2e helft) 12 t/m 25 November 1944 Dhr. Gebraad uit Nieuwe Tonge was zo vriendelijk ons het volgende relaas ter publicatie aan te bieden: Cornells van den Doel 5-7-1731 Dl; overl. Hkg 24-1-1785 tr.22-5-1754metAnnetjeKaslander8-2-1734Hkg,overl. 10-12-1783 Hkg. zoon Johannis 20-3-1763, veerschipper, overi. 5-9-1835 cc trouwt Jannetje van Tergouw, 31-12-1769 Dl, overl. te Hkg 15-6-1835. Uit dit huwelijk worden geboren vijf dochters en drie zoons. De oudste zoon Ferdinand trouwt met Adriana Snijder. De beide andere zoons willen net als hun vader in het schippersvak en toen ze twintig werden deden ze het meeste werk aan het veer en ging vader Johannes zich wat meer bemoeien met zijn winkeltje en deed verder allerlei werk aan de haven. Hoewel noch niet officieel waren dus de veerschippers Jillis van den Doel van 1897, vernoemd naar een broer van zijn vader, en Adrianus van den Doel van 1899. Deze jongens kregen dan ook op5 februari 1822 tussen de middagde opdracht om in Bruinisse af te gaan halen de passagier A. Hoogstrate te Nieuwe Tonge. Het was slecht weer, een februaristorm is niet niks, we weten dat nog maar al te goed. Besloten werd om met opkomend water over te steken. Alles ging goed en de passagier kwam aan boord. De veerdienst werd onderhouden met een hengst, een houten zeilschip, platbodem met twee zwaarden, karaktervol en goed zee waardig zeilschip van ruim elfmeter. De wind stak nog meer op en ging ruimen naar het Noordwesten. Tot aan het bolbaken bij Herkingen ging alles goed, zeilend met halve wind en zo nu en dan wat stekend was er niets aan de hand. Maar vanaf het bolbaken werd het moeilijker, de wind liep naar het Noordwesten en de jongens moesten zo hoog mogelijk aan de wind zeilen. Maar zo'n platbodem veriijert gauw en ze konden dan ook het vaargeultje niet houden. Ze zakten wat af en vader van den Doel zag dat alles gebeuren van af de kant. Met de armen omhoog en gillend tegen de wind gebaarde hij dat ze over stag moesten om weer in de geul te komen. Ze begrepen het en bij het overstag gaan sloeg de boot om, waarschijnlijk doordat een zwaard de grond raakte. Johannis vloog naar de haven, kreeg zowaar nog een boot zeilklaar en voer naar buiten. Maar het had te lang geduurd. De mannen hadden nog lange tijd aan de boot gehangen maar moesten door onderkoeling los laten. Broer F erdinand en schoonvader Snijders gingen de andere dag op het gemeentehuis aangeven dat op 5 februari 1822 des namiddags om drie uur verdronken waren: Jillis van den Doel oud 25 jaar, schipper en Adrianus van den Doel, oud 23 jaar, beiden zoon van Johannis van den Doel, veerschipper en Jannetje van Tergouw. Dat dit niet alleen bij de schippers diepe indruk had gemaakt maar ook bij de boerenbevolking blijkt wel uit het gedicht dat landbouwer Antonie Korteweg uit Sommelsdijk maakte. TREURZANG door Antonie Korteweg, landbouwer te Sommelsdijk (in bezit bij J. H. Kalle te Herkingen). Treurzang en poging tot opbeuring en vertroosting aan de ouders, bloedverwanten en vrienden van de broeders van den Doel en A. Hoogstrate. Verongelukt met den veerhengst van Herkingen op den vijfden februari 1822. Ik hieronder volgen couplet 7: Aldus komt gij den wal steeds nader, daar staat en wenkt en roept uw vader, en gij, gij doet wat hij begeerd, gij wendt dan, ach gij wendt niet weder, een rukwind slaat het vaartuig neder, zodat het gansch wordt omgekeerd. HENGST: lang 11.20; breed 3.90; diepgang60 cm; grootzeil 31.7; fok 14.8; kluiver 14.40. Nogal stijle kop, wat plomp, nogal buisend klein vooronder met kachel en 2 langsbanken. J. L. Gebraad, Gebar, Nieuwe Tonge Na het succes afgelopen jaren organi seert René Mijnders in Goedereede ook nu in februari 3 woensdagavonden Duits voor wintersporters. De eerste avond wordt aandacht be steed aan het reserveren, aan zaken, die onderweg van belang kunnen zijn, als u per toeringcar, trein of met eigen vervoer reist. U staat dan niet meer met een mond vol tanden in een restaurant, bij een grens wisselkantoor of erger nog, bij pech. De tweede avond zullen uitdrukkingen worden behandeld, die u van dienst zullen zijn in uw hotel, appartement, bij inkopen en ski-huur. De derde avond tenslotte zullen termen worden beoefend, die op de piste ge bruikelijk zijn. Aansluitend maken we de spieren wat los, zodat u goed geprepa reerd in de voorjaarsvakantie op reis kunt gaan. Voor informatie en aanmelding: tel. 01879- 1201. De Oranjevereniging „Dirksland" houdt zijn algemene vergadering op maandag 16 februari in „de Schakel" te Dirksland. Aanvang 20.00 uur. AGENDA: 1. Opening voorzitter. 2. Financieel verslag. 3. Bestuursverkiezing: F. A. J. van Moorsel, aftredend, wel hierkiesbaar. A. Stolk, aftredend, niet herkiesbaar. 4. Bespreking Koninginnedag 1987. 5. Rondvraag. 6. Sluiting. Veler aanwezigheid wordt bijzonder op prijs gesteld. 294 100 gr. Vet R 35 250 gr. Margarine R 36 250 gr. Suiker R 37 300 gr. Kinderdr.p. 158, 258, 358 en 100 gr. Vermicelli 458 van de Nood- e.d. kaart 1ste Serie Voor het tijdvak 12 t/m 18 Novembera geeft elk der bonnen 297 recht op het koopen van 2 kg. aardappelen en bon R 38 op het koopen van 1 kg. aardappelen; bon 207 geeft recht op het koopen van IVi rantsoen vleesch. (wordt vervolgd) (E.N. 1944) J. L. Struik Naast algemene ontwikkeling, Neder lands en Engels wordt er in de Open School ook gerekend, nl. praktisch ge rekend. Wat moet u zich daarbij voorstellen? Praktisch rekenen is rekenen wat meteen in de praktijk, dus in het dagelijks leven, toegepast kan worden. Aan de hand van thema's wordt er aan bepaalde aspekten van het rekenen ge werkt, b.v. bij het thema „Rekenen in de keuken" komen de volgende rekenpro blemen aan de orde: gewichten, inhoudsmaten, temperaturen, tijdschatten, verhoudingen, netto-bruto, huishoudboekje en tabellen. Terwijl er ook gewerkt wordt aan optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Daar waar mogelijk wordt er handelend gerekend, d.w.z. als men uitgaat van b.v. een recept, dan wordt eerst het recept gelezen, begrippen worden duidelijk ge maakt, er wordt gewogen op een weeg schaal en met inhoudsmaten (litermaten) gewerkt. Wat is 1 cc, 1 dl. etc. Is 1 kg. gelijk aan 1 1. water en 1 dm^? Ook zal er een recept worden uitgevoerd, b.v. een taart bakken. Er zijn nog andere rekenthema's, zoals: - kopen met korting: procenten, prijsvergelijkingen. - huis en tuin: omtrek, oppervlakte, bouwtekening lezen. - vakantie: vreemd geld, kaartlezen, schaal. Tijdens de bijeenkomsten wordt er ge zamenlijk gewerkt. Thuis worden op drachten gemaakt die in de groep bespro ken worden. De deelnemers werken zoveel mogelijk op eigen niveau en in eigen tempo. Na afronding van het rekenthema wordt een toets afgenomen, tenminste als de deel nemer dat wenst. SINT ANNALAND Uienveiling van dinsdag 27 januari 1987 Uien, maat veertig opwaarts, klasse twee N.L. 23.30. Uienprijs per honderd kilogram. Aanvoer: twintig ton. PREDIKBEURTEN ZEELAND Zondag 1 februari 1987 SINT ANNALAND - Herv. Gem. 10.00 en 18.00uurds. A. vanHerk- Ger. Gem. 9.30, 14.00 en 18.00 uur leesdienst - Ger. Gem. in Ned. 9.45, 14.15 en 18.15 uur leesdienst.

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 1987 | | pagina 10