EIÜVt1DEt1-HIEUW5
I
De (lichter Revius
Het vredegerecht te Goedereede
van 1811 - 1813
KARELS'
ADVERTENTIES
INSPIREREN I
Damver. „Erst, Nut
en Ontspanning '52"
Nieuwe Tongs Oproer
Oostflakkee
niet de duurste
flakkeese gemeente
Trimwedloop „Het Westrak"
4e Blad
DINSDAG 30 DECEMBER 1986
In november 1586, nu dus vierhonderd jaar geleden,
werd in Deventer aan Rijck Reefsen, één van de
burgemeesters van de stad, een zoon geboren. De
kleine Jacob wiens naam later werd verlatiniseerd tot
Jacobus Revius, zou echter in zijn geboortestad niet
opgroeien. In januari 1587 viel Deventer door verraad
in handen van de Spanjaarden. Burgemeester Reefsen
was op dat moment in Den Haag om de Staten te
waarschuwen voor het gevaar dat hij dreigen zag. Maar
het was al te laat. Hij kon niet meer in Deventer
terugkeren en vestigde zich met zijn gezin in Amster
dam. Daar bracht Jacobus zijn jeugd en jonge jaren
door.
Ik zal u de verdere levensloop van Revius alhier
onthouden. Ik wil uw aandacht vragen voor het
dichtwerk van hem. U weet misschien dat Revius
predikant is geweest; niet minder dan 27 jaar heeft
hij de gemeente van Deventer gediend: van 1614 tot
1641. Revius was een energiek mens, staande mid
den in de kerk en de cultuur van zijn dagen. Wij
kunnen hem ook schetsen als een geleerd, maar
bovenal als een godvruchtig man die van binnenuit,
bevindelijk wist waarover hij schreef en preekte.
Gods genade heeft hem gevormd tot wie hij was.
In Deventer heeft hij zijn vele talenten en gaven
ontplooid. Als pastor die er was voor zijn mensen, als
vurig pleitbezorger van de Dordtsche leer, voorvechter
van de zuivere gereformeerde religie, maar ook als
beoefenaar van wetenschap en letteren, liefhebber van
muziek en poëzie. Hij, de strenge calvinist, had tevens
iets van de Renaissancemens, de alzijdige 'uomo
universalis'.
Bekend is ook dat Revius als revisor van het oude
testament heeft medegewerkt aan de totstandkoming
van de Statenvertaling van de bijbel, „dat indruk
wekkend taalmonument van het zeventiende-eeuwse
Nederlands" (Strengholt). Maar het is vooral in zijn
dichtwerk dat Revius uitkomt als iemand die zijn taal
uitstekend beheerste; het getuigt van een groot en gaaf
dichterschap.
Epos
Revius' (enige) dichtbundel kwam in 1630 in Deventer
uit onder de titel Over-Ysselsche Sangen en Dichten.
Naast de historische zijn het daarin vooral de gods
dienstige gedichten die de aandacht trekken. In zijn
fraaie proefschrift geschreven met een dichterlijke
toon! over Revius noemde dr. WAP Smit deze
verzameling geestelijke liederen „een epos der Gods
geschiedenis", bedoeld om God te verheerlijken.
Het was de hoogste vervulling van zijn dichterlijk
begeren dat hem als motto voor de eerste uitgave van
zijn verzen deed kiezen: „lek wil den HEERE loven
soo lange als ick leve, ende mijnen God lof-singen,
dewijle ick hier ben". Hij heeft in de heils
geschiedenis zelden oog voor het pittoresk verhaal
en het kleurig detail. Voor hem is zij in de eerste
plaats een voortdurende beschaming en onafgebro
ken vermaning een spiegel der zonde. Niet het feit
zelf maar de zin van het feit is hoofdzaak. Niet de
kennis der Godshistorie maar de bezinning op die
kennis. Het wordt een innig en fluisterend
gesprek, waarbij ieder woord een belijdenis is, en het
geweten tot het geweten spreekt. Revius' epos is een
ootmoedige confessie en zijn confessie een predi
king. In zijn vers is hij, in de edelste zin van het
woord, predikant zoals hij dichter bleek, ook in
zijn pastorale werk. (WAP Smit).
Muzikaal
In dit Revius-jaar verscheen een klein aantal bun
deltjes, gewijd aan en gedeeltelijk gevuld met blijken
van Revius' dichtkunst. Dat is zeer wel te waarderen.
Al te veel verschijnen in protestant Nederland rijm-
produkten veelal van goedbedoelende dichteressen
die de naam van zuivere, waarachtige poëzie niet
mag dragen. Kritiek wordt getracht te voorkomen door
de vermelding op de omslag van de bundel dat het hier
om eenvoudige, pretentieloze gedichten gaat. Het zou
slechts om de 'pasforale boodschap' gaan, alsof de
vorm er niet toe doet. Natuurlijk generaliseer ik. Maar
het moest even gezegd. Overigens, ook in andere
expressievormen, b.v. de toonkunst, bestaat zoiets....
Hoe het zij wie goede poëzie wenst te lezen, en ik
beveel ze u bijzonder aan, kieze Revius eens. WAP
Smit schreef van hem: „Deze brandende beziehng uit
zicha in verzen, die ons telkens treffen door hun grote
muzikaliteit. Met dit woord raken we aan de kern van
Revius' dichterschap, want die muzikaliteit is het
geheim van zijn volstrekt eigen geluid....". En de
inhoud laat die voor zich spreken. Bijbelgetrouw is
ze zeker. Elk die zich aan Reformatie en Nadere
Reformatie verwant weet, voelt zich bij Revius thuis.
Dat kan ook niet van elke echte dichter(es) worden
gezegd.
Twee recent verschenen bundeltjes ontving de redactie
van deze krant ter bespreking. U merkt een echte
bespreking wordt het niet. Laat het voorgaande u
desondanks aanmoedigen 'Revius' ter hand te nemen.
Tot lering en stichting.
Vroomheid
Hiernaast is afgedrukt „Spruyte Davids", een kerst
vers van Revius. De dichter laat zich hier kennen als
een diep-bewogen mens. Hij zoekt naar woorden en
symbolen, maar (aldus Smit) „zijn verrukking ach
terhaalt zijn verbeelding. Hier vloeit alles dooreen
tot een mystieke en tegelijk naïeve eenheid".
Dit is de dichter Revius. Kennis van en ijver voor de
waarheid gaan samen met, of beter: staan in dienst van
een hartelijk?, bevindelijke betrokkenheid tot Hem die
Een spruytgen heeft de Heer geplant
Te Bethlehem int Jootsche lant
Wt Davids stam gesproten
Vol Conincklijcke loten.
Sijn twijgen staen wijt wt-gebreyt
Met bloemen cierlijck overspreyt
Als met een peirlen crone.
Geen schoonheyt is soo schone.
In s'Heeren lusthof sal hy staen
Vol vruchten die de siel versaen.
Sijn loof geneest de crancken
Wijt boven alle drancken.
Gods waerheyt sal sijn wortel zijn.
Gods heete liefd' sijn sonne-schijn,
Den groten Geest een reyne
En levende fonteyne.
O Vader goet, geeft dat wy ras
Dit over-costelijck gewas
Met herten vreugd' genieten;
Geen cruys sal ons verdrieten.
hij wenst te dienen. Of zoals zijn beroemde tijdgenoot,
professor Gisbertus Voetius, het zei: Wetenschap
moet met vroomheid gepaard gaan. Immers, ten
diepste gaat het slechts om de ere Gods.
Versekeret dat Hy die eeuwichlijcken leeft
Mijn tong tot sijnen roem alleen geschapen heeft.
N.a.v. Aanschouwende het nieuw Jeruzalem. Een
bloemlezing uit de gedichten vanjac. Revius, samen
gesteld en ingeleid door Kees Bezemer.
Uitgeverij De Groot Goudriaan te Kampen.
Paperback. 48 pag. Prijs f 10,90.
Een bundel, vooral geschikt ter eerste kennismaking.
Het Hoghe Liedt Salomons, door Jac. Revius.
Een nieuwe uitgave van zijn Hoogliedberijming uit
1621. Ingeleid en toegelicht door prof. dr. L. Streng
holt. Met fragmenten uit Udemans' vertaling en
verklaring over het Hooglied.
Uitgeverij Den Hertog te Houten.
Paperback. 114 pag. Prijs f 18,75. j tt
MELISSANT
Uitslagen van maandag 22-12-1986.
Afdeling 1:
A. Visbeen - B. Visbeen1-1
J. Looy - C. Visbeen2-0
J.Non-A. 't Jonk0-2
B. Grootenboer-Doorn2-0
PREDIKBEURTEN ZEELAND
Woensdag 31 december 1986 SINT
(Oudejaarsavond)
De advertenties die Karels' Autoschade
regelmatig op de voorpagina plaatst onder
de suggestieve koppen als „Ongevaarlijke
straling in Ouddorp", „Schoonheid be
trapt op F lakkee'en „Agent verdacht van
inbraak", blijken goed gelezen te worden
en de lezers zelfs te inspireren tot het
dichten van een antwoord. Best leuk,
dachten we, om zo'n pennevrucht eens
een plaatsje te geven.
Dat bizonderheden nog bestaan
vermeld ik hier onderaan.
Drommen mensen toegesneld.
Honderden, vlug geteld.
Met briesende spoed richting Langeweg,
Wat is daar toch gaande zeg!
Op terrein van Karels Autoschade
wat, geef ik u te rade.
Bij nadere beschouwing
zonder enige berouwing
stonden daar prachtige auto's.
Daarvoor bijna totaal loss.
Vakkundig opgeknapt door Karels;
echt, ik vertel geen fabels.
Uit de menigte, die dreigend werd,
Da's mijn auto, riep ome Gert.
Nee de mijne, gilde Dagobert.
Gelukkig kon Karels ze bedaren,
en zei: de kalmte bewaren.
Uw auto's zijn zo gerepareerd,
dat er niets meer aan mankeerd.
Vandaar dat u uw auto niet herkend,
daar bent u zo aan gewend.
Uw schadeformulieren zijn oké;
die neemt u dan gelijk mee.
Voldaan ging een ieder heen.
Opa Bronwater bleef staan, alleen.
Hij had 't op de koffie gemunt;
't werd hem van harte gegund.
Zo kwam alles toch nog goed.
Bij Karels uitdenken, die weet hoe 't moet.
L. v. H.
Afdeling 2:
S. W. Keijzer - Adr. Visbeen 2 - O
T. Goedegebuur-W. v. Waasbergen 1 - 1
J. Roozemond - M. WiegelO 2
Afdeling 3:
L. Taal - S. Reigerberg2-0
R. Moerkerke - M. Arrias0-2
J. Schans - P. Janssen2-0
ANNALAND - Herv. Gem.
19.00 uur (zeven uur) ds. A. van Herk
- Ger. Geni. 19.00 uur (zeven uur)
leesdienst-Ger. Gem. in Ned. 19.15
uur (kwart over zeven) leesdienst.
Donderdag 1 januari 1987
(Nieuwjaarsmorgen)
SINT ANNALAND - Herv. Gem.
10.00 uur ds. A. van Herk-Ger. Gem.
9.30 uur leesdienst - Ger. Gem. in
Ned. 9.45 uur leesdienst.
Op zaterdag 3 januari 1987 organiseert
Tennisvereniging „Het Westrak" te Oude
Tonge, wederom een Trimwedloop.
Er kan ingeschreven worden op de
volgende afstanden:
4,5 km - Dames, meisjes en jongens,
7,5 km - Heren
Halve marathon - Alle cat.
Inschrijven in het clubhuis van ,,Het
Westrak" vanaf 12.30 uur. De starttijd
van de halve marathon is 13.00 uur. De
starttijd van 4,5 km is 13.15 uur en van de
7,5 km om 13.30 uur.
Het inschrijfgeld bedraagt 2,50 voor
junioren t/m 13 jaar; ƒ5.- voor ouderen.
Het parcours is ook geschikt voor rol
stoelatleten.
SPORTERS, RECREANTEN,
KOMT ALLEN!
Voor iedereen is een vaantje beschikbaar
en natuurlijk heeft u weer kans op een
mooie prijs bij de gratis verloting.
T.g.v. de vorige week gehouden behan
deling van de gemeentebegroting hebben
de Oostflakkeese ambtenaren een pas
send antwoord gegeven op de in de pers
veronderstelde duurte van Oostflakkee,
waar het de belasting van de burgers
betreft. Zij achten de eerdere publiciteit,
waaruit Oostflakkee als de duurste ge
meente naar voren kwam omjuist en zelfs
zeer misleidend. Het vergelijk ging bo
vendien niet op omdat Oostflakkee als
enige van de vier eilandelijke geen riool
belasting/rioolrecht heft.
Daarom zo zegt de Oostflakkese afd.
Financiën kunnen de vier gemeenten
alleen vergeleken worden vanuit het totaal
pakket onroerend goedbelasting plus rei-
nigginsrechten plus rioolrecht. Uiteraard
is het niet verwonderlijk dat in de ge
meente Oostflakkee de eerste twee belas
tingen hoger zijn dan bij de andere.
Een overige verstorende factor in de
eerdere publiciteit is dat de opbrengsten
van de overige belastingen ook zeer ver
schillend is (bijvoorbeeld in Goedereede
veel woonforensen- en toeristenbelasting
opbrengsten). De afdeling overlegde een
overzichtsstaatje wat een en ander ver
duidelijkt.
Essentieel in dit overzicht is A. het
bedrag per inwoner van het pakket o.g.b.
reinr. rioolr.; B. het bedrag per
inwoner over alle belastingen, ook buiten
hoofdfunktie 9.
Oostflakkee A. 199,48 B. 229,38
Middelhamis A. 225,49 B. 261,32
Dirksland A. 207,01 B. 236,79
Goedereede A. 143,02 B. 204,57
Gemiddeld A. 193,75 B. 233,02
„De gemeente Oostflakkee is bepaald
niet het duurst De belastingen zyn
middelmatig, respectieveiyk conform
het gemiddelde. Middelharnis is duide
lijk duurder, Dirksland iets duurder",
zo luidt dan ook de conclusie.
De bewoners van het eiland Goeree-Overflakkee zullen ongetwijfeld
bekend zijn met het functioneren van het kantongerecht te Sommelsdijk.
Velen zullen met de „figuur" kantonrechter bekend hebben in civiele
en/of strafrechtelijke zaken, variërend van het trachten hard te maken van
een vordering op iemand, tot het laten voorkomen van parkeer-
overtredingen.
Minder bekendheid geniet de voorganger van de kantonrechter, te weten de vrede
rechter. Dit is ook niet zo verwonderlijk, daar deze rechtsfiguur in ons rechterlijk bestel
heeft bestaan van 1811-1838 en is geïntroduceerd bij de inlijving bij Frankrijk.
Het aldus ingestelde laagste rechtelijke orgaan is ook aan dit eiland niet ongemerkt
voorbijgegaan, door de instelling van een tweetal vredegerechten, namelijk te Sommels
dijk en Goedereede.
De Vakgroep Rechtshistorie ca. van de Juridische Faculteit van de Erasmus
Universiteit te Rotterdam is momenteel bezig met een onderzoek naar het functioneren
van de vredegerechten in het toenmalige DepartementMonden van de Maas" hetgeen
een gebied omvatte hetwelk ongeveer gelijk was aan het huidige Zuid-Holland.
Schrijver dezes heeft zich gericht op een onderzoek naar het functioneren van het
vredegerecht te Goedereede.
De zaken die aan een vredegerecht werden voorgelegd, waren van dusdanige aard, dat
het zondermeer verantwoord is de uitkomsten van de onderzoeken een bredere
bekendheid te geven en niet te laten rusten in de stoffige studeerkamers. Wat is er nu
voor zoveel bijzonders aan die vrederechter en de door hem behandelde zaken? Dit is
niet in één of twee woorden te vertellen, maar moet blijken uit een aantal aspekten rond
het gebeuren bij een vredegerecht, waaraan in het navolgende aandacht zal worden
besteed.
We gaan daarvoor terug naar de franse tijd en eigenlijk tot voor 1800, naar de franse
revolutie. Daarbij is het ancien regime omvergeworpen en is uiteindelijk gekomen tot
een onafhankelijk rechtelijk systeem. Dat systeem is nog steeds neergelegd in ons
huidige recht en alleen daarom reeds van groot belang. Getracht is destijds de
rechtspraak terug te brengen naar de burger, uit welk voornemen het systeem van de
vredegerechten is geboren. Een belangrijke taak van de vrederechter was en de naam
zegt het ook al, om partijen tot elkaar te brengen en alsnog een overeenkomst tot stand te
brengen. De functionarissen waren mensen uit het volk. De kandidaat-vrederechters
werden gekozen door de kantonsvergadering en ter benoeming voorgedragen bij de
Keizer Napoleon. Veelal waren de benoemde vrederechters dan ook plaatselijk
bekende figuren. Zij behoefden niet juridisch geschoold te zijn en in het begin was het
zelfs verboden voor advocaten om te pleiten bij een vredegerecht onder het motto dat de
eenvoudige burger niet het slachtoffer mocht worden van juridische spitsvondigheden.
Van een schriftelijke procedure was geen sprake. Alle zaken werden mondeling
behandeld, waarbij de-stellingen van partijen in een proces-verbaal werden neergelegd.
De schikkende taak, dus om te trachten alsnog overeenstemming te bereiken stond
voorop. Zonder die poging om te schikken ten overstaan van de vrederechter was het
voor de partijen niet mogelijk naar de rechtbank te stappen om aldaar een geschil te laten
beslechten.
Voorts kende de vrederechter nog een aantal andere niet specifiek juridische taken,
waaraan een groot gedeelte van de tijd werd besteed.
Hierbij moet met name gedacht worden aan voogdij-beschikkingen, verzegelingen bij
overlijden, ontzegelingen, aktes met betrekking tot eigendomsverklaringen, hand-
lichtingen e.d. De uitgebreide behandeling van al dit soort zaken maakt het aandacht
vestigen op de gegevens van deze vredegerechten zo interessant. Gesteld kan worden,
dat de stukken van deze gerechten zoals deze nog zijn aan te treffen in het Rijksarchief te
's-Gravenhage voer zijn voor juristen, economen en sociologen om een beeld te krijgen
van het leven in die tijd.
Hoe zit dit nu met betrekking tot het vredegerecht te Goedereede?
Vrederechters in die tijd waren:
- Comelis Anemaet van 4 januari 1811 - 12 juni 1811;
- David Goekoop van 12 juni 1811 - 5 maart 1812; en
- Johannis Plaat vanaf 5 maart 1812.
Plaatsvervangers waren:
- David van Weel vanaf 4 januari 1811;
- Comelis Kievit van 4 januari 1811- 17 juli 1813; en
- David Goekoop vanaf 17 juh 1813.
Griffiers waren:
- David Goekoop van 4 januari 1811 - 12 juni 1811; en
- Bartinus Jacobus Rumph vanaf 12 juni 1811.
Duidelijk moge zijn, dat David Goekoop een centrale figuur is geweest bij dit
vredegerecht, de latere notaris van Goedereede, die ook in het bestuurlijk gebeuren een
belangrijke rol heeft gespeeld.
In een volgend artikel zal worden ingegaan op vorenvermelde personen en naderhand
aan de behandelde zaken door deze personen. Ten aanzien van dit laatste punt moet
worden opgemerkt ten aanzien van de genealogen onder ons, dat met name de voogdij
beschikkingen, die tot stand kwamen na het horen van een familieraad perspectieven
bieden voor het verkrijgen van nadere informaties.
'^ffh,\^^K^>\%^^U
Jacobus Revius (1586-1658)
