EiuvnDEn-niEuws
goed
Uit de Historie
Middelharnis
ATTENTIE
N
DE ZEE
IS ONS LAND
HET
"^KÏjkVENSTER
(19)
2e Blad
VRUDAG 21 NOVEMBER 1986
No. 5550
-*i.
blik op kerk ~^')r
en samenleving Lj
- In staat van hereniging
- Weinig tegenstemmers
- Vrijblijvend?
Wat ik vorige week als waarschijnlijkheid
had gemeld is werkelijkheid geworden.
Sinds vrijdag 14 november zijn de twee
grootste protestantse kerken in ons land
„in staat van hereniging". Nu was er ook
weinig profetisch inzicht voor nodig om te
voorspellen dat het zou gaan zoals het
gegaan is. De toenadering tussen de Ne
derlandse Hervormde en de Gerefor
meerde Synoden was in een stadium ge
komen waarin men moeilijk meer terug
kon. Met opzet zeg ik: tussen de Synoden,
want dat is nog iets anders dan tussen de
beide kerken! Reeds vorige week merkte
ik op dat de zaken op plaatselijk vlak héél
anders liggen en dat daar de bereidheid tot
samengaan aanmerkelijk minder groot is.
Natuurlijk weet men dat „aan de top" ook
wel. En voor zover men het niet wist heeft
men het op de Combi-Synode van vorige
week wel kunnen merken. Het verzet
tegen Samen-op-Weg leeft althans binnen
de Hervormde Kerk in veel bredere krin
gen dan alleen in die van de Gerefor
meerde Bond. Afgevaardigden van Classi
cal Vergaderingen die zéker niet tot deze
groepering kunnen worden gerekend
maakten eveneens hun grote bezwaren
tegen de voortgang van het proces ken
baar. Zó zelfs dat we, toen de stemming
nog moest plaats vinden, dachten dat een
aantal van hen óók weleens tegen zouden
kunnen stemmen....
Toch pakte dat anders üit Toen het zo ver
was bleken toch slechts 12 van de 54
synodeleden tégen SoW te zijn, en dat
waren uitger'ekend alleen de afgevaardig
den die thuis horen in de sektor van de
Gereformeerde Bond.
Hoe is dat te verklaren, dat een aantal
synodeleden die bezorgd zijn over de
voortgang van het proces uiteindelijk toch
hebben voorgestemd? Ik denk dat daar
verschillende redenen voor zijn. In de
eerste plaats doordat de confessionelen en
midden-orthodoxen eerder geneigd zijn te
slikken wat hen door het moderamen van
de Synode wordt voorgezet. Ze kurmen
hun bezwaren hebben en maken die ook
wel kenbaar, maar ze stemmen toch niet
tégen. Ten tweede zijn de voorstellen met
enige zekeringen omgeven. Geen ge
meente kan worden gedwongen tegen haar
zin „Samen-op-Weg" te gaan. Met deze
geruststelling in het achterhoofd hebben
waarschijnlijk een aantal synodeleden de
voortgang van SoW niet willen blokkeren.
Bij de Gereformeerden was er nauwelijks
tegenstand. Ook de mensen van het Con
fessioneel Gereformeerd Beraad stem
den, ondanks de bedenkingen tegen SoW,
vóór. Als ik goed ben ingelicht was er
slechts één Gereformeerde tégen het voor
stel.
Zo zijn de beide kerken van nu voortaan,
honderd jaar na de breuk, Samen-ojv
Weg. Ik herhaal wat ik vorige week
schreef: in de praktijk zal daar niet zo veel
van te merken zijn. Het moét nog niet, het
mag wel.
Hoe lang zal echter die vrijblijvendheid
duren? Het kan immers niet, dat er tot in
lengte van jaren drie mogelijkheden zijn:
onder de Hervormde, onder de Gerefor
meerde of onder de SoW-kerkorde.... Het
is te vrezen dat SoW de verwarring in ons
kerkelijk leven alleen maar groter zal
maken.
Waarnemer
Deze vraag- en antwoord-rubriek staat
geheel ten dienste van de lezer die er
kosteloos gebruik van kan maken. Uw
vragen op velerlei gebied kunt u sturen
aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Post
bus 8, Middelharnis, met in de linker
bovenhoek „Vragen-rubriek" vermeld.
De vragen worden door deskundigen
beantwoord en zullen binnen enkele
weken na de inzending compleet met
antwoord in deze rubriek worden ge
publiceerd.
KLStNE PUCK
Ik dacht vroeger, dat mijn voornaam
Puck een afkorting was van Ukkepukkie
of zoiets, maar nu hoorde ik mijn naam
gebruiken in een toneelstuk van de grote
Shakespeare! Wat is de Engelse beteke
nis?
Antwoord: Puck stamt uit een myste
rieus verleden en is ons overgeleverd als
naam van een lieve kabouter. De kleine
man heette misschien wel „Pug", want de
kleine mopshond is overzee een „pug-
dog". Dat is hier met pukhond vertaald,
zodat onze voorouders pukkie en ukkepuk
gingen zeggen, ook tegen kleine kinderen.
De Britten gebruiken Puck als koos-
naampje voor kleine rakker, boefje, lek
kere schelm. Bij ons was Puck vroeger
vaker roepnaam dan officiële voornaam,
maar tegenwoordig zijn er meer mensen
die werkelijk Puck heten. Ukkepukkie is
bij Van Dale een verlengde vorm van
„uk", dat dreumes betekent.
GSKLSURD WATSÜMERK
In één van onze nieuwe bankbiljetten zag
ik een watermerk dat heel duidelijk ver
schillende tinten vertoonde. Hoe kan dat?
Ik dacht, dat het alleen maar lichter of
wateriger dan het papier zelf kon zijn!
Antwoord: Omdat de papierfabricage al
dateert uit het begin van onze jaartelling
(of eerder), is ook het watermerk erg oud
en zijn er in de loop der eeuwen allerlei
variaties in aangebracht. Bij handgeschept
papier kan dat een figuur van metaaldraad
zijn, die op de zeef is vastgenaaid, zodat
ter plekke bij het scheppen minder papier-
stof blijft liggen. Als dat papier gereed is,
zie je dezelfde afbeelding in lichtere lijnen.
Wordt er een langzeefmachine voor de
produktie gebruikt, dan kunnen er (des
gewenst afwisselend) bepaalde merken of
afbeeldingen op de perswals(en) worden
gesolteerd. Die modellen duwen daar de
vezels van het natte papierblad uit elkaar,
waardoor er een geringere vezeldichtheid
ontstaat. Op de rondzeefmachines kan
men ook figuren in reliëf toepassen en
daarmee zijn tintnuanceringen mogelijk.
Als dat papier gereed is, ziet men in het
watermerk lijnen die lichter zijn en andere
die donkerder ogen dan het papier zelf.
Vooral bij de sterk gekleurde bankbiljetten
krijgt men dan de indruk, dat zo'n fraai
watermerk zelf gekleurd is. U begrijpt, dat
het voor vervalsers telkens moeilijker
wordt, zo'n watermerk na te bootsen.
HUIS VERKOPEN?
makelaar tamboer bellen
voor deskundige bemiddeling
C3 01870-3477 m
DD
PRIJZCNPOeS
Ik heb een kostbare angorakat gekocht,
die afstamt van kampioenen in haar
soort, dus ik wil er ook mee naar tentoon
stellingen en keuringen. Wat is dan de
beste voeding?
Antwoord: Als u haar werkelijk het beste
wilt geven, zonder naar de prijs te kijken,
dan raden wij u aan deze kat dagelijks wat
rauwe biefstuk te geven, afgewisseld met
enige malen per week goed gekookte kabel
jauw of wijting, die u mengt met ver
kruimeld brood of een liga, met wat kook
nat, zodat dit samen een portie vormt.
Tweemaal per week kunt u een geklutst
eitje geven, of door het eten doen. Zet
dagelijks schoon water in een drinkbakje
en geef weinig of nog beter geen melk. Een
enkele keer een klein klontje halvarine en
voor het gebit wat brokjes kattebrood.
Nóóit gezouten vlees of etensresten van
uw eigen dis toestoppen, dus ook geen
vleeswaren, want die zijn véél te zout.
Hoogstens ongezouten lever, maar dan
van uw eigen slager en niet het ongekeurde
goedkope vleesafval gebruiken, dat wel
eens als katte- of hondevoer wordt aan
geprezen!
VHOUTSSAUS
Bij een bepaald recept stond voorge
schreven, dat ik er een ,,veloutesausje"
bij kon geven, maar wat is dat voor saus
en hoe maak je die?
Antwoord: Sauce velouté is de Franse
aanduiding van een fluweelachtige basis-
saus, dat wil zeggen een zacht smakend
sausje dat op zichzelf weinig voorstelt
maar datje voor verschillende doeleinden
kunt gebruiken, door er zelf een bepaalde
smaak aan te geven, bijv. met mosterd,
kerrie, mierikswortel, tomatenpuree, ci
troensap enz. U maakt zo'n veloutésaus
van een „roux" en dat is een mengsel van
gelijke delen bloem en boter met bouillon.
U kunt zo'n sausje zowel dun als ge
bonden maken, dus precies zoals het u het
beste lijkt.
BMW 315
zwart, 1982, 15.500 km.
A. J. VAN RUMPT
STAD AAN 'T HARINGVLIET
Terugblik op het
Middelharnis anno 1911
(Een terugblik van Aai Boogerman)
Voorjaar 1911: Daar ligt dan het toen
nog kleine Middelharnis aan zgn prach
tige haven. In de kleine huisjes bü deze
haven en elders heerst een opgewekte
stemming want de vloot is binnen. De
echte grauwe armoede uit de vorige
eeuw is dan voorbij al is het nog zeer
zuinig aan. In de propere huisjes van de
vissers liggen nu biezen matten waar
over nog een mooi vloerkleed.
Voor de schoorsteen staat een „angeklede
juffrouw" (type kachel) waar naast een
gegoten ijzeren bak waarin de stukkolen
doornat worden gemaakt. Een mooie pe-
troleumlamp aan de zolder en vaak een
echte koperen doofpot in de hoek.
Aan de schoorsteen ter weerszijde van de
spiegel in ieder huisje de twee foto's van
de baai (Lerwick).
Eén met de dikke ronde vuurtoren en één
met een uitlopende rots waar je onder door
kan kijken. Daarboven het scelet van een
grote geelbruine zeekrab.
Op het schoorsteenblad o.m. een fles
waarin een viermast bark. Die heeft vader
tijdens de lange reizen uit houtjes ge
sneden en kunstig door de nauwe flesse-
hals naar binnen gewerkt. We volgen nu
een visser vanuit zo'n huisje naar het
Vingerling. Op de donkergroene deur wel
ke hij achter zich dicht trekt is een vijftien
centimeter grote witte ruit geschilderd.
Dus, dan is deze visser een „baas".
Reeds om de hoek van de straat klinkt
ons het geratel van kruiwagens over
de keien van de Vissersdijk tegen
samen met het geroezemoes van vele
stemmen.
De aantrekkelijk geur, een mengsel
van teer en verf waait ons nu tegen.
De sloepen
En daar liggen ze dan, de Menheerse
sloepen. Met hun hoge stevens bonken zij
tegen de zware boomstammen die met
kettingen en beugels losjes om palen zijn
bevestigd zodat ze met het getij op en neer
kunnen.
Het Vingerling is één en al leven. Er wordt
gesjouwd met vaten, manden, kabels, zei
len en ballast. Smeden komen met een
ijsmolen aan sjouwen. Er lopen timmerlui,
schilders, kuipers, zeilmakers.
Oude vissers staan te kijken op het zon
nige Vingerling. Men sleept met kettingen
en ankers vanaf de ankerparken verborgen
achter de huizen van de Vissersdijk. Van
de wal naar de schepen en andersom
schreeuwen de vissers elkander toe om
boven de herrie uit te komen. De vloot
wordt klaar gemaakt. De schepen zijn
zwart of grijs geschilderd met gele randen.
De houten schepen hebben de roman
tische kleur van het eiken hout.
RENAULT 18 GTL
zilver, 1984, 26.000 km.
RAMOCO h.\. Renault-dealer
STAD AAN 'T HARINGVLIET
Wij verzonden aan de abonnees die
hun abonnementsgeld nog niet vol
deden, een acceptgirokaart.
Momenteel missen we echter nog
enkele betalingen.
Wij verzoeken de betreffende abon
nees het nog verschuldigde abonne
mentsgeld middels de toegezonden
acceptgirokaart te willen voldoen.
Wij zeggen u bij voorbaat hartelijk
dank voor uw medewerking.
Adm. Eilanden Nieuws bv
De laatste hand
Enkele schilders zijn nog bezig aan de
sierlijke krullen die de namen op de achter
stevens omlijsten. Aan de gieken hangen
als een rij kleurige lampions de breels vers
geschilderd (denk maar aan enorme vis-
dobbers). Elders wordt onder begeleidend
gezang een onwezenlijk groot zeil ge
hesen.
In de brede bocht van het Vingerling zit te
midden van al die herrie met stoïcijnse
kalmte de zeilmaker Brinkman een fok te
repareren. Hij is gekleed in een wit zeil-
doeks pak. Op de heup aan een riem een
koehoorn gevuld met vet. Daarin steekt hij
telkens de grote naald. Om de hand een
riem waaraan een ijzeren geruite plaat
waar mee hij op de naald mept.
Elders in een pakhuis doet Aren Put
hetzelfde voor Kolff. Van Leeuwen de
kuiper vist nu met een haak een bos verse
hoepels uit de kaai.
Ik houd nu maar op met details. Ik
zou iedereen duidelijk willen maken
hoe onwaarschijnlijk mooi het is ge
weest als deze vloot grote zeilschepen
voorde wal lag en hoe vol van leven dit
deel van Middelharnis dan was.
Maar daar is een heel boek voor
nodig.
Een brok folklore, onvoorstelbaar voor
degenen die het niet hebben mee gemaakt.
Hoewel er nog nergens sprake was van
een vrije zaterdagmiddag leggen de vissers
nu het werk neer, ze zijn immers zo weinig
thuis.
Het wordt dan geleidelijk stiller op het
Vingerhng en in de visserswoningen wordt
het eten opgeschept. Het blijft dan een
paar uren stil op straat maar dan komen ze
te voorschijn.
„Aangekleed"
De groene zeep en de Sunlight zijn er aan
te pas geweest en nu zijn zeaangekleed".
Ze hebben nu zwarte pantoffels aan, een
lange broek van blauw fries laken, een
dikke donkerblauwe of zwarte trui of een
blauw gestreept „kezjak". Aan de truien
(vrok) echte zilveren Zeeuwsche knopen.
Een blauwe lakense pet met glimmend
leren klep. Een zeer lange zilveren ketting
om de hals, twee lussen voor de borst,
achter de trui heen naar beneden en dan
net van onder de rand de zilveren
signetten en een enorme horlogesleutel
hangende aan die ketting. Koperen rin
getjes in hun oren. Tegen half drie loopt
dan de Westdijk vol met van die blauwe
vissers: Pracht typen zijn er bij. Ze zijn
allemaal op weg naar Café Hanson, hun
trefpunt (waar nu slijterij v. d. Weide is).
Andere trefpunten waren Job Bom (nu
privé woning Jacobi),Bennemeer (nu Jac.
Smit), V. d. Sluijs (nu woning G. A.
Wijnhoff en café Schippers (nu hotel-
café-restaurant Bellevue).
RectiHcatie
In ons vorig stuk stond abusievelijk K.
Broen, in plaats van K. Groen, als schrij
ver over de visserij.
drukkerij kranse bv
Deze Hanson, Jehan, voor de vissers
heeft niets gemeen met het begrip kroeg
baas, integendeel.
Hij is de vertrouwensman van de vissers
en staat hen met raad en daad bij in de
problemen van de wal waar ze soms zo
onhandig voor staan.
Zijn zaak loopt nu stampvol. Voor 5 cent
een stenen kruikje bier. Nu zijn ze „uit".
Ze praten opgewekt en zien er gelukkig
uit. Ze hebben zo weinig in hun leven.
Sommigen hebben hun kleine jongens
meegebracht.
Die worden in de serre gezet waar de
pleegzoon van Jehan speelt met een grote
bus Engelse pepermunt, een geschenk van
een der vissers. (Deze bussen zeer fijne
pepermunt brachten ze allemaal mee uit
de baai). De jonge vissers wanen zich nu
miljonair en trakteren de kinderen op
grenadine.
Het wordt steeds voller en rumoeriger,
maar als er één „uit zijn roer" dreigt te
lopen is een klein schouderklopje van deze
eminente kastelein voldoende om de zaak
te klaren.
Zo hebben ze dan een fijne zaterdag
middag. De avond wordt gebruikt om te
gaan gendagzeggen.
Dit was een vaste ceremonie maar het is
onmogelijk op alles dieper in te gaan. Men
ging dan heel de familie af alvorens te
varen). Bij het afscheid was het altijd:
„Goeie reis en gezondheid".
Zo, nu morgen met zijn allen nog naar
dominé Bruining en dan volgende week
weer varen.
Het lot
Dat was dan voorjaar 1911. Vond u het
mooi? Ja? Dat was het ook.
Maar; van het vrolijke gezelschap hier
boven omschreven zullen in december
1911 onder Toon den Braber met de
„Anna" 12 mannen uitvaren om nooit
meer terug te keren. Voor het koffie-
kokertje stond in dit geval onder het ,,in
memoriam" in de kranten „knaapje uit
Vlaardingen". Inderdaad, Nico van Os
was zijn naam.
En in januari 1910 was Willem van den
Hoek met zijn „Luctor et Emergo" in een
storm vergaan, 13 mensen. Bittere ironie.
„Luctor et Emergo" immers betekent: „Ik
worstel en kom boven".
En aan dit alles, het goede en het kwade
willen wij straks denken als wij op kunnen
kijken naar onze bronzen vissersjongen.
A. B.
Gezicht op het vroegere Vingerling te Middelharnis. Potloodtekening van A. Boogerman.
VERVOLGVERHAAL
Door Fenand van den Oever
- 36 -
G.F.CallenbachB.V. Nijkerk
Arend-Michiel vond Jacobs voorstel opperbest. Hij
kon gerust gemist worden. Voor het veranderen van de
vleten had hij een paar vertrouwde mannetjes. Hij had
alles voorgedaan en de maatlat erbij gegeven. Ze
snapten nauwelijks wat ze deden, maar ze deden het
goed. En van de trawl kon hij leren. En hij van hem.
Ja, want Arend-baas was wel wijs, maar niet eigenwijs.
Wie dat zei, kende hem nieten dat waren er heel wat.
Tussen die kerst en nieuwjaar, toen alles geregeld was,
nam hij zich voor er eens met Albertien over te praten.
Tijd had ze nauwelijks maar ze moest het er maar even
van nemen. Ze wou zo graag voor nieuwjaarsdag de
voorlopige cijfers van de handel laten zien.
Op een avond thuis begon hij erover. Hij was veel
minder gesloten dan de vorige keer. Och, wat d'n heer
en Wijnand en jonge Jacob wisten, mocht zij toch ook
wel weten.
....Hij wou er eens uit Hij wou elders poolshoogte gaan
nemen. De Duitse kust langs. Dat haringtrekken lokte
hem zo. Vooral in de schrale weken van de teelt...
Albertien luisterde goed. Zij, verknocht aan de handel,
kon niet alles ervan beoordelen. Maar ze had een
ongeschokt vertrouwen in hem. Ze gaf hem gelijk. Het
kon nou best Meer zei ze niet Het leek wel een
telegram, zoals ze sprak. Ze boog zich alweer over de
papieren.
In diezelfde dagen kwam bovenmeester Van der
Schaar eens aanstappen. Over Willem wilde hij een
ogenblik praten. De jongen werd de kamer uitgestuurd.
Met een blos op de wangen vertrok hij. Ja, 'twas niet zo
erg, maar een gesprek zonder hem over hem was nu
toch beter. Meester Van der Schaar ging even verzitten.
Er hing iets van spanning in het vertrek.
Willem zou volgendjaar examen doen en, naar de mens
gesproken, zeker slagen met prachtige cijfers. Hij was
een der schrandersten van de klas een beste kop
stond erop. Wat of ze verder methem wilden? Daar kon
dan rekening mee worden gehouden bij de verdere
opleiding.
Arend-Michiel schrok ervan. Wat ze verder met hem
wilden? Was dat dan hier een vraag? Al de vrees voor
de visserij en de jongen en het verloren gaan van hem
ervoor stapelde zfch op. Als de jongen eens wat anders
koos. Van zijn schrik liet hij echter niets merken.
Hij vroeg kalm:
Wat zou hij kunnen halen, meester?
Nou, wel wat, dokter of dominee of ingenieur, denk
ik
Arend-Michiel zweeg. Hij dacht diep na. 't Was
allemaal geweldig, een jongen van hem naar de hoge
school. Als Wil dit eens had mogen beleven. Een
jongen van hen dominee. Mooi zou het wel zijn. Maar
ze verspeelden hem dan voor de visserij. Hij overlegde:
als de jongen er nou zelf lust in heeft, mag ik hem dan
tegenhouden? Was dat dan geen opofferen aan eigen
eerzucht?
Het bleef stil. Er werd bijna hoorbaar gedacht
Toen sprak Albertien, die eigenlijk tot nu toe de
opleiding had bedisseld. Ze hakte de knoop door.
k Als Willem eerst zelf eens sprak! Ze stelde het
maar voor. Arend-Michiel keek haar aan. Wat een
mooie ogen had die meid toch.
Ja, dat was niet gek.
Spreek jij dan maar, Albertien, zei Arend-Michiel.
Hij voelde, dat hij daarvoor niet de man was. Hij zou
het nooit objectief kunnen voorstellen.
Willem, die met zijn grootvader zat te praten, werd
geroepen. Hij kwam meteen.
Albertien deed het verhaal. Op haar manier, bijna
neutraal.
....Meneer Van der Schaar was hier. Als hij zijn best
deed, zou hij volgendjaar denkelijk wel slagen. Maar
wat dan verder?....
De jongen zei speels:
Daar heb ik nog nooit over nagedacht
De bovenmeester wel, zei Albertien.
O.
Ze wilde niets verzwijgen.
Als je heel erg je best deed, zou je misschien wel
dokter of dominee of ingenieur kunnen worden.
Ze zagen hem schrikken. Wat wilden ze met hem? Het
fiere, dat hem anders tekende, zakte weg. Hij keek een
beetje hulpeloos de kamer rond. Hij zag zijn vader aan
en liep op hem af. Als een kleine jongen leunde hij tegen
hem aan, als zocht hij beschutting. Ineens lei hij zijn
hand om de hals van Arend-Michiel en smeekte bijna:
Vader, vader, ik mag toch in de rederij?
Geen ding of woord had Arend-Michiel deze dag rijker
kunnen maken. De beslissing was gevallen.
Iedereen besefte, dat hier geen woord meer nodig was.
In de gang had meester Van der Schaar gezegd:
Erg vind ik het niet, het bedrijf kan zo'n vent wel
gebruiken. Van Koon. De visserij is hier anders niet
meer wat het geweest is. Wie voelt er nog wat voor,
zoals vroeger.
De bovenmeester had gelijk, maar deren deed het
Arend-Michiel op dit ogenblik niet
„Vader, ik mag toch in de rederij?" had zijn jongen
gevraagd, 't Was de heerlijkste muziek voor hem, die er
te maken viel.
Mag ik, vader?
Ja, natuurlijk, graag!
Toen Willem naar bed was, zei Albertien:
Wel gefeliciteerd, Arend-Michiel.
Hij zei:
Jij ook.
Zij had het leren geregeld. Ze had het goed gedaan. De
jongen was niet zoals velen hier van de visserij af
geleerd.
Ze waren allebei zo blij met Willems beslissing.
We zijn toch wel erg gelukkig, Arend-Michiel.
Vind je, Albertien? vroeg hij nadrukkelijk.
Ze begrepen wat bedoeld werd.
En ze zwegen.
XIII
u nam Arend-Michiel het er zeker helemaal
van. En er was toch vakantie Willem
mocht mee.
(wordt vervolgd)
verhuizen
van west naar oost
en omgekeerd
van hoog naar laag
en omgekeerd
van klein naar groot
en omgekeerd
van dorp naar stad
en omgekeerd
van binnen naar buiten
en omgekeerd
met flakkee expresse kunt
u alle kanten op
flakkee expresse
01870-2188 middelharnis
01883-20016 hellevoetsluis
01110-3163 zierikzee
sss. ^^k voorstraat 13
3245 bg sommelsdilk
tel, 01870-2275
l^l^l^l^^^l^l^>^l^^.4.l^^^l^44■'^**'^>^>^4■>ff***'^**'^'^*¥¥****'^*4■¥*>^*¥********'^**'^***¥**4■**^■*****^
