Uit de Historie
Middelharnis
Het hoofd
GRATJS
GRAM
jeugd-
hoekje
EXTRA RAADSEL 3
JUNIRAADSEL 3
i
s
Oude „Mennistenkerk" aan gemeente
Middelharnis verkocht
(IX)
van Oom Ko
5
r/
ALLEMAAL
VARIA
en...Arensman
heeft een eigen
servke-^Meling
ARENSMAN
Bladz. 2
,EILANDEN-NIEUWS'
VRUDAG 20 JUNI 1986
De tekening van vorige week van de
burger Jan Vroegindewey in 't gedeelte
van onze artikelen over Middelharnis,
heeft dit voordeel, dat men in Jan Vroeg
indewey met een Christen te doen heeft,
die in het volle gewone leven stond, en niet
met iemand, die zich slechts tot het dus-
genaamd geestelijke, bevindelijke leven
beperkt.
Jan Vroegindewey ging ook voor op vele
plaatsen in Nederland.
Ik las dat hij, de vader van 4 dominees, z'n
zonen het ambt heeft voorgeleefd. NL
het wezenlijke daarvan: „te spreken over
de wegen des Heeren".
Dat heeft een stempel gezet op de predi
king van de gebroeders Vroegindewey.
(naar E.N.).
Over vader Vroegindewey geven de vol
gende woorden van z'n zoon Ds. Arend
Vroegindewey ons nog iets belangrijks:
Ds. Boone is wel eens bij ons geweest om
mijn vader over te halen predikant bij hem
te worden. Maar hij zei: ik ben Hervormd
en dat ben ik niet zomaar, dat ben ik met
veel pijn soms, maar ik kan die oude
vaderlandse kerk niet verlaten. Dat heeft
hij ons meegegeven, ja, zo vertelt Vroeg
indewey, bewust: Hervormd met pijn.
('t R.D.).
Over ds. L. Vroegindewey dit:
Hij was Flakkeeër en dat is hij ook ge
bleven. Wie hem weleens hoorde preken
(en dat zullen er ongetwijfeld velen zijn!)
kon het merken, zelfs aan zijn taal en aan
zijn stijl. Hij deed geen moeite om dat te
verbergen. Waarom ook? (E.N.).
Tenslotte het volgende:
(Arend Vroegindey): „Ik ben de jongste,
zo vertelt de Veenendaalse predikant.
Mijn derde broer, Wim, is direct met de
studie begonnen. De twee oudste be
gonnen pas later. Mijn moeder heeft er
heel wat tranen om geplengd. Middel
harnis lag op een eiland. Wij hadden
alleen een rijks-HBS. Mijn broer moest
naar Doetinchem, daar was een gym
nasium met een internaat. Alleen in de
vakanties kwam hij thuis.
Toen het eenmaal zover was zei mijn
oudste broer: ik wil ook dominee worden.
Ik heb het al lang gewild, maar ik dacht dat
het niet kon. Die is toen ook naar Doe
tinchem gegaan. Dat was Leen. Hij zat al
te studeren toen hij de koeien aan het
melken was, zo, met het boek op de knie.
Hij is gelijk in de vijfde klas van het
gymnasium gekomen.
De ander. Wouter, wilde nu ook predikant
worden. Mijn vader een vrome man, hij
heeft ons het geloof en de liefde voor
geleefd zei toen: dan ruim ik de boer
derij maar op. Hij had inmiddels allerlei
functies. Tot zijn tachtigste was hij wet
houder. Ik óók nog? Eigenlijk was het te
mooi. Ik zei tegen mijn vader: ik heb wel
geprobeerd om iets anders te worden,
maar dat lukt niet ('t R.D.).
Over de ontwikkeling in de Ned. Herv.
Kerk van Middelharnis vond ik in: 100
jaar Bosseschool het volgende:
De Hervormde Kerk had in het begin van
deze eeuw een liberaal karakter, en steeds
meer leden konden zich niet meer vinden
in de aard van de prediking. Er ontstond
een zogenoemde „evangelisatie" die pre
dikanten van elders liet komen en diensten
hield in een zaaltje onder aan de Westdijk,
op de hoek van de Eendrachtstraat.
J. VroegindeweiJ (midden) met zijn vier zoons:
v.l.n.r. ds. A. VroegindeweiJ, ds. W. Vroegindeweij, ds. Wr. VroegindeweiJ, ds. L. VroegindeweiJ.
(archieffoto uit 't R.D.)
Omstreeks 1915 kreeg deze evangelisatie
zoveel invloed dat er een ommezwaai in
de Herv. Kerk plaats vond, en men een
predikant kon beroepen die het evangelie
bracht op een wijze die de Hervormde
kerkmens in Middelharnis meer aansprak.
De eerste predikant van die richting heette
Ds. Pop, de tweede ds. Alers". (p. 30,31).
Beste puzzelaars en puzzelaarsters,
het is eigenlijk te warm om te werken,
daarom begint oom Ko maar aan het
hoekje. Kan je teimiinste in de schaduw
zitten. Het is me daar maar even 35°
Celsius in de zon. Wel lekker hoor, maar
niet om in te werken. Maar we hebben
allemaal om mooi weer verlangd, dus
moeten we erg blij zijn dat het zulk weer is.
Wel jammer dat jullie nu geen vakantie
hebben, maar jullie kunnen er toch wel
van genieten. Het mag gerust zo een
poosje blijven hoor. We zullen nu maar
wat werk opgeven, dat is ook goed tegen
de warmte. Dan denk je er niet zo over na,
Want dan zitje met je gedachten vanzelfbij
de opgave, om die zo goed mogelijk, en
vanzelf zo netjes mogelijk, opgelost te
krijgen. De Bijbelse opgave is al heel erg
eenvoudig. De beginletters en de laatste
letters geven van boven naar beneden
gelezen een tekstgedeelte uit Johannes.
n
65
9J
lè
^9
^l
JL
2.
5
h
5
10
-------
1. kleinzoon van Juda (Gen. 46)
2. profeteerde in het leger (Num. 11)
3. zoon van Ruben (Joz. 15)
4. zoon van Ginath (1 Kon. 16)
5. naar deze stad vluchtte Paulus
(Hand. 14)
gemeend; oprecht (Hand. 18)
7. onrein roofdiertje (Lev. 11)
8. stad in Bazan (Joz. 13)
dienstmeisje (Hand. 12)
zoon van Juda en andere naam voor
Paradijs (Num. 26 Gen. 2).
(twee namen dus!!!)
6.
9
10
van links naar rechts:
1vluchtige stof4. grote bijl 7. modegek9. stapel 12. geneesheer
14. machine 16. In.eiland 17. strijd 19 kledingstuk 20. rand 22.
aanw. vnw. 23. muil 24. vaartuig 26. landbouwwerktuig 26. cijfer
30. rivier in Duitsland32. pers. vnw. 33. teer— 35. harde wind— 37.
beet 38. plant 39. pasvorm 40. klaar, afgelopen 41plant 44.
ontkenning— 46. idest(afk.) 47. vrouw— 49. delfstof— 52. voorzetsel-
53. kruipend dier 54. hemellichaam— 56. boom— 58. steekwapen— 59.
deel v.e. wet 60. europeaan 62. eeimiaal 63. plooi 65. streek in
Brabant/Limburg 67. jong dier 68. stomp 69. mannelijk dier 70.
deel van een schip.
van boven naar beneden:
1. bevel2. vaartuig— 3. grote gemeente 5. lengtemaat6. ijsdrank
7. beroep 8. slee 9. reservoir 10. zangstem 11. noot 13. beroep
15. dicht 16. patroon 18met 20. toiletartikel 21. grasland
25. volgroeid 27. militaire afdeling 29. moh. godsdienst 31vat met
hengsel 32. vaartuig 34. europeaan 36. bid 37. kip 40.
nachtvogel 42. ambassadeur 43. kramer45. plaats inN.O. Polder
47. zachte veren 48. lokspijs 50.1000kg. 51. steeg53. bevreesd—
55. munt 57. courage 58. gesteente 61. hinde 62. getijde 63.
verslagen 64. huisgenoot 66. maanstand.
Bij juiste oplossing in de onderstaande balk: nuttige instelling.
Een hoofdje is op mijn hals geplant;
Dat denkt en oordeelt met verstand;
Daarmee bestuur ik voet en hand.
En al mijn andere leden.
Ik draai dat hoofdje heen en weer.
Ik hef het op en buig het neer.
Als ik eerbiedig tot den Heer
Genaak in mijn gebeden.
Maar schoon 'k een denkend
hoofdje kreeg,
Het blijft een hoofdje bijster leeg,
Als ik niet eiken dag terdeeg
Mijn lessen tracht te leeren.
God heeft het hoofd ons toebereid.
Opdat het zonder hoofdigheid.
Zich buig voor alles, wat Hij zeit;
Zich willig laat regeren.
En Christus is van alles 't Hoofd,
Wiens glans het zonnelicht verdooft;
En zoo mijn hart in Hem gelooft.
Behoor ik tot Zijn leden.
Al ben ik dan nog jong en kleen.
Een kleine pink, een kleine teen.
Ik ben toch met Zijn lichaam één
En 'k erf Zijn zaligheden.
Oplossingen meiraadsels
1„En werd opgenomen in den hemel"
(Lukas24: 51b)
2. Lasteraar
3. „Ziet hoe goed en hoe liefelijk is het dat
broeders ook samenwonen".
(Psalm 133 Ib)
4. De Goede Herder.
5. Eer uw vader en uw moeder.
Oplossingen
extra meiraadsels
1Een natte mei, geeft boter in de wei"
2. Moederdag? ledere dag!
3. Badhoevedorp - Rinsumageest -
Bovenkarspel
4. In goede aarde vallen
5. Vlaardingen
Prijswinnaars meiraadsels
Nathali Kan^JYerseke
Marieke RasYerseke
Natasja VerkerkeNieuwe Tonge
Beste allemaal, wegens omstandigheden
van de week geen briefwisseling. Hopen
het volgende week bij te werken.
Allemaal de hartelijke groeten van jullie
OOMKO
En over een andere ontwikkeling schreef
F. den Eerzamen in HetEiland Goeree en
Overflakkee op pag. 257 aldus:
Gezien de mentaliteit van de Flakkeese
bevolking zal ieder begrijpen, dat men op
het eiland van de Oecumene (algemene
ker, die alle christenen omvatten moet)
niet veel hebben moet. Alle Hervormde
Kerken op het eiland zijn aangesloten bij
de Bond en hebben de Gezangen afge
schaft. Een aantal vrijzinnigen in Middel
harnis wilde een vrijzinnige prediking van
het Evangelie horen in de Hervormde
Kerk, maar het kerkbestuur wilde er niet
toe meewerken een derde predikant van
hun richting te beroepen. Ze kregen in
1963 van de Ned. Hervormde Kerk toe
stemming om een eigen gemeente te stich
ten, en hielden hun kerkdiensten voorlopig
in de Openbare U.L.O.-school, die ze van
de gemeente voor één keer per week in
huur kregen. Zo ontstond in de Her
vormde Kerk een buitengewone wijkge-
meente in wording. In mei 1966 werd in de
aula van de school onder leiding van de
scriba van de Provinciale Kerkvergade
ring een vergadering belegd, waarin be
sloten werd een eigen predikant te be
roepen en een eigen kerkgebouw te stich
ten. Eenjaar later was het zo ver, in mei
1967 werd de nieuwe kerk, die plaats
biedt aan 200 personen, in gebruik ge
nomen.
Het is dus een Hervormde Kerk, van
afscheiding is geen sprake. Ze heet „Wijk-
gemeente in wording", maar men hoopt,
dat die laatste woorden overbodig worden
en ze eenvoudig „Wijkgemeente" zal zijn
van Middelharnis, één met de zogenaam
de „grote kerk". (1966).
Een lidmaat der Herv. Gem. te
Middelharnis berijmde in 1789 de
Heidelbergse Catechismus
De Zaaier van 23 maart 1940 vertelt
daarvan:
In een weivoorziene boekenschat vonden
we een oud geschrift, dat we na lezing wel
gaarne op deze wijze in breeder kring
bekendheid willen geven.
Op de binnenzijde van het omslag staat
vermeld, dat het exemplaar dat we voor
ons hebben, indertijd is gegeven als prijs,
mogelijk aan een ijverig catechisant.
We lezen daar: Cornells Pleunsz. v. d.
Schenk heeft dit (boekje) prijs gekregen
van Domine C. Brinkman; oud 12^ jaar,
Com. V. d. Schenk natuurlijk te
Dirksland 1790, den 29ste Maart".
Mogelijk zijn meerdere exemplaren van
dit werkje nog in het bezit van deze of
gene.
Uitgever was: „Joost van der Laan te
Rotterdam, Boekverkooper in de Korte
Hoofdstraat 1789".
Als alle kerkelijke en godsdienstige ge
schriften vóór de revolutie van 1795 draagt
het de erkenning en goedkeuring van de
classis, in welks ressort het boekje is
uitgegeven.
Visitatoren waren: Comelis Gavél, predi
kant te Goedereede en Stellendam, en
Joh. de Milde, predikant te Piershil.
Evenmin ontbreekt de bepaling, dat ieder
exemplaar van deze uitgaaf, zal het voor
echt erkend worden, eigenhandig door den
auteur geteekend moet zijn.
Doopsgezinden
te Middelharnis
In E.N. schreef H. de Jong:
Toen in 1604 ds. J. van Henkelum, ge
komen uit Nijland, intrede bij de her
vormde gemeente te Middelharnis had
gedaan, rapporteerde hij al spoedig aan de
classis Voome en Putten „datter over
ettelijke jaeren totten wederdoop waren
afgevallen, waervan dat er twee van de
dooperen herdoopt waren".
De classis adviseerde ds. van Henkelum
deze leden te vermanen „en bij volharding
procedeeren tot excommunicatie". Van
dat laatste is niet veel gekomen. Ds. Van
Henkelum oyerieed reeds in 1606 en ex
communicatie had weinig zin, omdat de
„dopers-gezinden" zich door aansluiting
bij de doperse gemeenschap zelf al buiten
De AEROLIJN van Alko. Door de uitgekiende
afstemming van motorvermogen -windvleugelmes
en het Aerochassjs maaien en vangen zij perfect.
(Ook nat gras).
Kaai 5, Sommelsdijk, tel. 01870 - 6500
de hervormde (toen „gereformeerde")
kerk stelden.
In 1617 leidden de doopsgezinde ge
meenten te Sommelsdijk en Middelharnis,
hoewel zij officieel niet getolereerd wer
den naast de Hervormde kerk, reeds een
„erkend" bestaan, hoewel zij klein waren.
(Opm.: Ds. G. v. d. Zee schrijft Ds.
Heuchelom).
Uit E.N. nu dit stukje:
Gedurende heel de 17e eeuw konden de
gemeenten zich handhaven, zij het niet
zonder steun van zustergemeenten. Toch
krijgt men de indruk, dat de gemeenten,
hoe klein ook, een opgewekt leven leid
den, hetgeen vaker voorkomt juist in klei
ne gemeenschappen, waar men elkaar
kent en steunt.
In de achttiende eeuw bestond te Middel
harnis een kleine groep doopsgezinden,
die een eigen kerk en een predikant had
den. Deze Mennonieten, (naar Menno
Simonsz.) werden op z'n Flakkees' de
„Mennisten" genoemd en hun kerk de
„Mennisten-kerk". Dit gebouw aan de
Steneweg is in het jaar 1805 verkocht en
ingericht als woonhuis en pakhuis. Later
is het uitsluitend pakhuis geworden; de
laatste eigenaar was dhr. C. de Graaff te
Middelharnis, van wie de gemeente Mid
delharnis dit pand met de bijbehorende
grond ter sanering heeft aangekocht.
Beroemd predikant
Onder de predikanten van de kleine doops
gezinde gemeente te Middelharnis, be
hoorde onder meer ds. Jan Nieuwen-
huyzen, aan wiens naam „Het Nut" is
verbonden, de huiselijke naam van de
„Maatschappy tot Nut van het Alge
meen", in 1784 door hem gesticht.
Wanneer het gebouwtje aan de Steneweg
te Middelharnis wordt afgebroken, zal
daarmee de laatste herinnering aan de
„Mennisten" van meneerse, zijn verdwe
nen.
L, van Wallenburg vertelde in E.N. over
Van Nieuwenhuyzen:
In 1758 kwam deze vroegere uitgever en
boekverkoper uit Haarlem naar Middel
harnis. Het was zijn eerste standplaats, hij
was toen 34 jaar oud. Hij is hier gebleven
tot 1763. Toen kreeg hij een beroep naar
Aardenburg. „U kunt me dan en dan
(noemt een datum) per schip komen ha
len", schreef hij aan de kerkeraad. Ze
zullen het wel gedaan hebben, want van
1763 tot 1778 was hij Doopsgezind leraar
in Aardenburg, in Zeeuws-Vlaanderen
gelegen vlak bij de Belgische grens.
Van Aardenburg vertrok hij naar Mon
nikendam, waar hij tot zijn dood in 1806
gebleven is. Daar is hij vooral bekend
geworden, toen hij in 1874 't Nut op
richtte.
En F. den Eerzamen:
Van 1758 tot 1763 was hij predikant van
de doopsgezinden in Middelharnis op een
traktement van 500 gulden met het ge
bruik van één kamer met keukentje in het
schamele kerkje, dat niet veel beter dan
een schuur was. Hier verkondigde hij het
evangelie aan enkele arbeiders, hun vrou-
weii en kinderen; hier kwam hij in aan
raking met de armoede van de plattelands
bevolking, armoe en de onkunde. Tot
1778 werkte hij in Zeeuws-Vlaanderen,
waar de toestanden niet beter waren dan
hier en van 1778-1806 stond hij te Mon
nikendam, waar hij in 1806 overleed.
J. L. Struik
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
63
54
55
56
57
68
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
^0
J/
9/
Electrische maaiers: 100
beveiligd d.m.v. motorrem,
kabelbegeleiding,
veiligheidsschakelaar etc.
Benzinemaaiers met start-
zekere electroniscfie
ontsteking, div. uitvoeringen
o.a. met wielaandrijving en
net als uw auto: Electrostart.
Nu nog interessanter: Bij aankoop van zo'n
(electr. v.a. f 549,- benz. v.a. f 899,-) een
t.w.v. f 129,-GRATIS.
uw DEALER
professional equipment
