Met de V.V.O. naar de Sint Janskathedraal
van 's-Hertogenbosch
In gesprek met prins Bernhard
Een advertentie
in Eilanden-nieuws
lieeft altijd succes..!
AuteZ:Fr^J.Lammers;ISBN90604^;f37,50
Nieuwe mogelijldieden in
het Chr. Vormingsinstituut
„De Proeftuin"
Flakiceese Zaterdagvliegers
VRIJDAG 23 MEI 1986
Bladz. 2
,EILANDEN-NIEUWS"
Dr.J. van Bruggen, Wie maakte de
bijbel.
Uitgeverij Kok te Kampen.
Paperback. 138 pag. Prijs f 22,50.
Het christelijk geloof is geen boek-ge-
ioof. Christen wordt men door de hei
lige Geest, die het geloof in de harten
werkt. Christenen kussen niet het boek,
maar knielen voor hun levende Heiland
in de hemel. Dat betekent niet dat
het christelyk geloof zónder boek is. De
katholieke kerk van alle eeuwen heeft
haar Koning in de hemel, Gods Geest in
het hart en de bijbel in de hand.
Christenheid zonder bijbel is dus ondenk
baar. Dit boekje van p-of. Van Bruggen te
Kampen heeft als onderwerp de begren
zing en het gezag van de bijbel, het oude en
het nieuwe testament. Méér: hij voert een
pleidooi voor de daadwerkelijke erken
ning van het goddelijke gezag van de
Schriften. Daardoor bevindt hij zich in het
gereformeerde spoor. Immers, de kerk van
de reformatie spreekt als haar belijdenis
uit: „Al deze boeken alleen ontvangen wij
voor heilig en canoniek, om ons geloof
daarnaar te reguleren, daarop te gronden
en daarmede te bevestigen".
Dr. J. van Bruggen schreef een in meer
dere opzichten verantwoord boekje. Hij
geeft gedocumenteerd antwoord op tegen
werpingen en motieven die het gezag van
de bijbel willen ondermijnen of als slechts
„relationeel" van aard willen achten.
Het vierde hoofdstuk is het hart van het
geschrift. Fundamenteel is het drietal stel
lingen dat de structuur van dat hoofdstuk
uitmaakt: 1. Gods eigen verschijning gaat
aan de Schriften vooraf. 2. Gods eigen
woorden wijzen de schrijvers aan voor de
Schriften. 3. Gods eigen leiding vulde de
handen van de kerk.
Met het Woord in de tijd.
Uitgeverij Boekencentrum
te 's-Gravenhage. Gebonden.
250 pagina 's. Prijs f 39,90.
Het was in 1985 50 jaar geleden dat de
Hervormde Bond voor Inwendige Zen
ding (IZB) werd opgericht. Ter gelegen
heid van het halve-eeuwfeest verscheen
deze bundel met een 14-tal artikelen, sa
mengesteld door een gelijk aantal mede
werkers.
De IZB wil met het oude Woord dat zij
wenst te brengen in de tijd en de cultuur
van de tijd te staan. Vandaar deze titel van
het boek, gekozen vanwege het thema dat
de bundel beheerst: „Evangelisatie en
cultuur".
De bond hoopt op deze wijze een bijdrage
te leveren aan de bezinning op het aposto
laat, met name terzake van de kwestie
tekst en context; met andere woorden: niet
zozeer van de,boodschap als wel het
kader, het milieu waarbinnen de bood
schap moet „landen", en de vertolking die
deswege vereist is, wordt aan de orde
gesteld in dit boek.
Het boek biedt veel en velerlei. Na een
viertal exegetische bijdragen, volgt het
middendeel waarin historische en dogma-
historische lijnen worden getrokken
(Augustinus, Calvijn, Nadere Reformatie,
Reveil, Miskotte). In de laatste bijdragen
komt de praktijk van de .missionaire
gemeente"" aan de orde.
Christiaan Salomon Duijtsch,
Jehovah verheerlijkt door de er
kenning van de ware Messias Jezus
Christus.
Uitgeverij De Groot Goudriaan
te Kampen.
Geïll. 149 pag. Prijs f 35,—
Salomon Duijtsch 1734-1795), een voor
malige Hongaarse rabbijn, was van 1777
tot zijn dood predikant te Mijdrecht. De
titel van zijn bekende en meermalen her
drukte biografie, door hemzelf beschre
ven, spreekt van „de wonderlijke leiding
Gods omtrent een blinde leidsman der
blinden op wegen en paden die hij niet
kende".
Duijtsch schreef echter nog meer boeken.
Eén daarvan ziet in herdruk opnieuw het
licht middels deze uitgave. De annotatie
en bewerking is van de hand van dr. J.
Haitsma, die al eerder over hervormd
Mijdrecht publiceerde.
Hartelijk aanbevolen.
Drs. C.J.Meeuse, Van geslacht tot
geslacht. Hoofdpersonen uit de
kerkgeschiedenis.
Uitgeverij De Groot Goudriaan
te Kampen. Gebonden. Geïll.
253 pag. Prijs f 49,50.
Al eerder verscheen dit werk, toen als
schooluitgave in twee delen, nu in één
band als meer luxe editie. Het in groot
formaat en met veel illustraties uitgegeven
boek bevat bijna dertig kerkhistorische
Wanneer men 's-Hertogenbosch
nadert uit het zuidwesten heeft men
een prachtig uitzicht op de stad.
Boven de weidse polders van het
Bossche Broek staat, scherp afgete
kend tegen de hoge lucht, het proflei
van de oude stad met daarin het
dominante silhouet van de gigan
tische kathedraal van die stad: de
Sint Jan. Al eeuwenlang is deze
kerk de trots van de Bosschenaren,
en terecht. En naar deze kathedraal
hoopt de Vereniging Van Orgel
vrienden voor haar leden en alle
belangstellenden een excursie te or
ganiseren op zaterdag 21 juni a.s.
De Sint Jan, of volledig gezegd: de
kathedrale basiliek van Sint Jan, waaraan
zo'n 300 jaar lang gebouwd is (1300-
1600), geeft ons een duidelijke spiegeling
van de Franse kathedralenbouw. De ka
thedralen van Reims, C hartres en Amiens
vertonen qua bouw veel overeenkomst
met dè kathedraal van Nederland: de Sint
Janskathedraal. Vermeldenswaard is
hierbij ook het feit dat voor de opbouw van
de Bossche kathedraal dezelfde platte
grond werd gebruikt als bij die van Amiens.
Verder is de Bossche Sint Jan een echte
Brabantse kerk, het doel van talrijke be
zoeken en bedevaarten vanuit de Meierij,
in deze tijd evengoed als in het verre
verleden van de vrome middeleeuwen.
Brabants is de kerk ook in haar aanzien.
Vóór de torenbrand in 1584 bezat de Sint
Jan drie orgels van bijzondere kwaliteit,
die vervaardigd waren door verschillende
leden van het beroemde Bossche orgel-
bouwersgeslacht Niehoff. Het moeten
prachtige instrumenten zijn geweest. Al
leen het kleine orgel in de noordelijke
zijkapel overleefde de brand van 1584 en
meer dan dertig jaar lang moesten de
musici in de Sint Jan zich bij hun gezangen
behelpen met dit kleine instrument, dat er
natuurlijk niet op berekend was dè gehele
kerkruimte met zijn klanken te vullen. Pas
nadat in 1617 het nieuw oxaal was vol
tooid en weer van een klein orgel was
voorzien konden de kerkmeesters gaan
denken aan de bouw van een nieuw groot
orgel tegen de westtoren.
De opdracht werd werd verleend aan de
in Keulen werkzame Florens Hoque II,
zoon van een uit Grave afkomstige orgel
bouwer.
De grote kast werd met prachtig houtsnij
werk en vele beelden versierd door de uit
Tyrol afkomstige kunstenaar Georg
Schysler, die ook het sierlijke, al enigs
zins barok aandoende positieforgel ver
vaardigde dat op de balustrade van de
koorgalerij geplaatst werd.
De monumentale, bijna twintig meter
hoge orgelkast van Symons en Schysler is
een kunstwerk van koninklijke allure, dat
wel gerekend wordt tot de mooiste orgel
fronten ter wereld. Het is nauwelijks te
bevatten dat de beide kunstenaars in
slechts twee jaar tijd dit hoogtepunt in de
houtsnijkunst van de Nederlandse renais
sance tot stand brachten.
De luisterrijke kast is voorzien van een
zeer uitgebreide decoratie, waarin naast
talrijke klassieke motieven zoals hermen,
saters en karyatiden ook talloze figuren
zijn uitgesneden die met vedel, bazuin,
kromhoom, doedelzak, dwarsfluit en
draailier de glorie van de muziek uit
dragen. De klok boven in de orgelkast is
verbonden met het uurwerk van de toren,
evenals de trommel daaronder, die eens in
het uur een ronde maakt en die met zijn
afbeelding van de dodendans een ver
zinnebeelding is van de vergankelijkheid
van het leven.
In 1622 kwam Florens Hoque het speel
werk in het orgel plaatsen. Het schijnt
echter dat het in zijn vormgeving zo ge
slaagde instrument in muzikaal opzicht
niet geheel aan de verwachtingen voldeed.
De afwikkeling van de opdracht liet mede
daarom geruime tijd op zich wachten en
pas in 1634, toen de kerk inmiddels in
hervormde handen was overgegaan, werd
het werkstuk van Hoque en zijn meester
knecht Hans Goltfuss, die het na de dood
van Hoque had voltooid, door enkele
deskundigen officieel gekeurd en zeer ne
gatief beoordeeld.
Dat was overigens wel verklaarbaar als
men bedenkt dat het orgel door Hoque
was ontworpen voor een katholieke kerk
en dat het nu plotseling dienst moest doen
in de hervormde eredienst. Zo zou, nog
maar twaalf jaar na de oplevering, het
orgel al zijn eerste wijzigingen ondergaan.
De Amersfoortse orgelbouwers vader en
zoon Van Hagerbeer verrichtten dit werk
tot volle tevredenheid van de deskundigen
die na een hernieuwde keuring verrukt
waren van het instrument en vol enthou
siasme verklaarden dat het Bossche orgel
nu alle andere orgels in de Nederlanden in
klankrijkdom overtrof.
Na geleidelijke achteruitgang in de daar
op volgende honderdvijftig jaar, waarbij
enkele malen deskundige reparaties wer
den verricht zonder dat deze het algehele
verval lang konden stuiten, begon in 1784
een niewue bloeiperiode voor het grote
orgel toen een grootscheepse restauratie
werd uitgevoerd door de tot dan toe weinig
bekende Nijmeegse orgelbouwer A. F.
Heyneman. Deze liet zich bij zijn werk
zonder twijfel inspireren door het grote en
bijzonder mooie orgel dat Ludwig König
uit Keulen kort tevoren, in 1776, had
vervaardigd voor de Nijmeegse Sint Ste
venskerk. Heyneman handhaafde voor
een deel het pijpwerk van zijn voorgangers
uit de zeventiende en het begin van de
achttiende eeuw, maar veranderde het
orgel als geheel zodanig, dat toch een
volledig nieuw instrument ontstond.
Doordat de omvang van het klavier werd
vergroot, het aantal registers werd uit
gebreid, en enkele daarvan een andere
klankkleur kregen, werd het oorspronke
lijke laat-renaissance instrument met een
„modem" achttiende eeuws orgel dat be
halve als begeleidingsinstrument ook als
concerterend solo-orgel kon fungeren.
Heynemans inspanningen leidden tot
een toestand die beschouwd kan worden
als een hoogtepunt in de geschiedenis van
het Bossche orgel en het is dan ook
schetsen. Een korte biografische schets is
doorgaans het uitgangspunt voor een rond-
blik in de desbetreffende periode.
De keuze van de figuren is uiteraard
subjectief. Tussen de apostel Paulus en de
theoloog Karl Barth ligt een tijdsspanne
van negentien eeuwen waarvan elk zich
kenmerkte door dominerende stromingen
en personen.
Mede door en veelal ondanks deze en
andere mensen bouwde de Koning Zijn
kerk.
Drs. Meeuse, predikant van de Gerefor
meerde Gemeente te Rotterdam, stelde
een lezenswaardig boek samen.
J. K.
Het christelijk vormingsinstituut „De
Proeftuin" in Middelhamis is hard bezig
zijn mogelijkheden binnen het totaal van
het onderwijs gebeuren op Goeree Over-
flakkee uit te breiden en nieuwe mogelijk
heden te bieden. Voor het a.s. schooljaar
staan een aantal vernieuwingen op het
programma die zeer zeker zullen aan
sluiten bij de behoefte van jonge mensen
maar ook gericht zijn om een arbeids
plaats te verkrijgen.
In augustus start het vormingsinstituut
naast de vele bestaande mogelijkheden
met ECABO, een leerlingstelselopleiding
die gericht is op kantoor. Om de vele
jongeren die nog geen werk hebben of nog
niet weten wat ze willen te helpen zich te
oriënteren in de vele beroepsmogelijk
heden komen er in het nieuwe schooljaar
ORIËNTATIE CURSUSSEN die 18
weken duren en waarin de leerling zich
een oordeel kan vormen over een beroeps
opleiding. Op het programma staan: Elek-
tro, motorvoertuigentechniek, timme
ren en metselen en hand- en voetverzor
ging. Deze laatste kan een aanloop zijn
om een volledig pedicure diploma te be
halen.
Voor de Verzorgende sector komt er
een apart ééndagsprogramma waarin be
roepshouding mogelijkheden en de
zieke oudere mens centraal staan.
Stage- en stagemogelijkheden zijn hier
bij niet vergeten.
Bij de bestaande OVD (winkel) oplei
ding zal in het komende jaar gebruik
gemaakt worden van zeefdruktechniek
om het onderwerp reklame beter te leren
beheersen. De computer die meer en
meer zijn intrede in onze samenleving
doet wordt ook gebruikt bij de midden
standscursus terwijl de mogelijkheden van
computerkunde en tekstverwerking
apart aanwezig zyn.
Het chr. vormingsinstituut „De Proef
tuin" in Middelharnis doet z^n best om
de blinde vlek die er op onderwijsgebied
op ons eiland nog is, in te vullen.
verklaarbaar dat deze situatie als uitgangs
punt werd genomen bij de jongste restau
ratie van het orgel door de firma Flentrop
die tevens een aantal weinig geslaagde
veranderingen uit de jaren 1902 en 1953,.
zoals het aanbrengen van een electrische
fractuur en een gigantische uitbreiding
van het aantal registers, ongedaan maakte.
Wat tot vóór de laatste restauratie een
vier-klaviers orgel met twee en zeventig
registers was werd nu een drie-klaviers
instrument met 48 registers, waardoor het
orgel van de kathedrale basiliek van Sint
Jan, niet alleen in zijn vormgeving maar
vooral ook in zijn klankrijkdom weer in
oude luister hersteld en daardoor ook
weer een sieraad voor de kathedraal werd.
Zo zijn we gekomen aan het einde van
een meer dan 125 jaar durende restau
ratie van kerk en orgel naar aanleiding
waarvan de Vereniging Van Orgelvrien
den reeds meerdere malen geprobeerd
heeft toestemming te krijgen om als ver
eniging en andere belangstellenden deze
unieke kathedraal met haar orgel te be
zoeken. Na mislukte pogingen hiertoe in
het vorige jaar vonden we de Bossche
geestelijken dit maal wel bereid om ons
toegang in de kathedraal te verlenen.
Hierom besloten we op a.s. zaterdag 21
juni een reis te organiseren naar deze
monumentale kerk. Zoals reeds eerder
vermeld, staat de kathedraal op 21 juni
a.s. nu niet alleen open voor de vereniging
zelf, maar ook voor diegenen die niet tot
de Vereniging Van Orgelvrienden be
horen, maar wèl op één of andere wijze
zich geïnteresseerd voelen voor het orgel
met de veelal monumentale kerken er
omheen. Zodoende is er voor iedereen nu
de unieke gelegenheid om de kathedraal
uitgebreid te bezichtigen.
Door de plaatselijke V. V. V. zal ons zelfs
een rondleiding door het gebouw gegeven
worden. Na deze rondleiding zal er een
kerkdienst gehouden worden van 14.30
uur tot 15.30 uur, waarbij het een ieder
uiteraard vrij staat of men deze dienst mee
maakt of niet. Eventueel kan men tijdens
Prins Bernhard met Toto.
Vijftig jaar geleden stapte een onbekende Duitse prins ons nationale leven binnen:
Bernhard van Lippe - Biesterfeld.
Naarmate de jaren verstreken werd die onbekende prins, die de man werd van prinses
Juliana, een figuur die het gezicht van onze koninklijke familie mede in belangrijke mate
ging bepalen. In de beginjaren werd de onconventionele opstelling van prins Bernhard
lang niet door iedereen begrepen. In het jaar waarin hij zijn 75e verjaardag viert, kan
worden^ gezegd dat prins B emhard in onze koninklijke familie bruggen heeft geslagen die
hebben geleid tot een modernere manier van omgaan met elkaar tussen volk en
vorstenhuis.
De man van onze vorige koningin heeft in de loop der jaren veel stof tot spreken en
schrijven gegeven. Soms werd hij wereldnieuws en verscheen zijn naam ook in het
buitenland op de voorpagina's. De laatste tijd is het stiller geworden om prins Bernhard.
Maar nog steeds neemt hij aktief deel aan het openbare leven.
Als je er driekwart eeuw hebt opzitten is het een goed moment om terug te blikken. Ook
om vooruit te zien naar de periode die mogelijk nog rest.
Prins Bernhard heeft dat gedaan tijdens tijdens lange gesprekken die Fred Lammers
speciaal voor dit boek op Soestdijk met hem voerde. Van alles en nog wat kwam daarbij
aan de orde. Onderwerpen als het ouder worden, de religie, de dood, hef koningschap en
de visie die prins Bernhard daarop heeft, de rol die figuren als koningin Wilhelmina,
prinses Armgard en de legendarische kolonel Pantchoulidzew in zijn leven hebben
gespeeld, maar ook de toenemende milieuvervuiling, de activiteiten van Greenpeace en
de krakersbeweging passeerde dê revu.
Koningin Wilhelmina bracht prins Bernhard er lang geleden toe te gaan schilderen. Op
een winterse dag vertelde de prins Fred Lammers bij de schildersezel wat deze hobby
voor hem betekent. Via dit boek exposeert de prins een groot aantal van zijn schilderijen.
Het is voor het eerst dat buitenstaanders die nu onder ogen krijgen.
Dat geldt ook voor het overige fotomateriaal. Urenlang mocht de auteur bladeren in de
particuliere foto-albums van de bewoners van Soestdijk. Fred Lammers kreeg
toestemming uit die albums een groot aantal foto's te reproduceren voor het boek.
Prins Bernhard wordt 75, een gebeuren dat hem, naar hij vertelt, weinig doet „Ouder
worden, so what. De dag na mijn verjaardag hoop ik gewoon door te gaan. Door zo'n
datum die je passeert verandert er naar mijn gevoel niets. Ik heb met dat ouder worden
geen problemen. Ik moet zeggen dat het tot nu toe in de praktijk ook wel meevalt", zegt
Prins Bernhard er letterlijk over.
Op het gebied van ziektes en operaties heeft de prins zijn portie rijkelijk gehad. Steeds
kwam hij er echter weer bovenop. „Altijd als ik er beroerd aan toe was heb ik de absolute
wil gehad weer beter te worden. Dat maakt geloof ik veel uit Ik zou het ontzettend
vervelend vinden als ik morgen dood zou gaan, omdat er nog zoveel dingen zijn, die ik
wil doen. Ik ben bang, dat ik altijd zal moeten zeggen dat ik nog niet klaar ben als voor mij
het ogenblik daar is", aldus prins Bernhard in een van zijn gesprekken met Fred
Lammers. Telkens werd er voor die gesprekken een andere lokatie gezocht in de
werkkamer van de prins, in zijn atelier en zelfs tijdens het versieren van de kerstboom in
de huiskamer van Soestdijk. „In gesprek met prins Bernhard'is de weerslag van dit alles.
de kerkdienst op eigen gelegenheid en op
eigen kosten een consumptie in de stad
nuttigen. Na de kerkdienst (om 15.30 uur)
zal er een wandelconcert gegeven worden,
waarna apart voor onze vereniging een
demonstratie van het orgel zal plaats
hebben, welke verzorgd wordt door de
vaste organist van de Sint Janskathedraal:
Huub ten Hacken.
Indien u op 21 juni van deze bijzondere
gelegenheid gebruik wilt maken, waar
voor wij een ieder hartelijk uitnodigen,
dan kunt u zich hiervoor opgeven bij de
secretaris van de Vereniging Van Orgel
vrienden: dhr. A. Dekker, Nieuweweg 45,
Stellendam, tel. 01879 - 1323.
We hopen deze reis te beginnen om
11.30 uur vanaf Stellendam. Vervolgens
hopen we ca. 11.40 uur Middelhamis aan
te doen (hotel Zaaijer, Koningin Juliana-
weg) en om 11.50 uur kunnen deelnemers
van Schouwen Duiveland opstappen op
het busstation te Oude Tonge.
Daarna hopen we linea recta per luxe
touringcar van de fa. Mijnders koers te
zetten naar 's-Hertogenbosch, alwaar we
om 13.30 uur in de kathedraal verwacht
worden. Gezien de vertrektijd vanaf Flak-
kee is het aan te raden om zelf een lunch
pakket mee te nemen wat in de bus
genuttigd kan worden.
De kosten bedragen 16,voor jeug
digen en 18,voor volwassenen. De
laatste dag om u als deelnemer op te geven
is woensdag 18 juni a.s.
Alle belangstellenden zijn hartelijk wel
kom, dus hopenlijk tot ziens!
Uitslag wedvlucht vanuit Noyon d.d. 17
mei. In concours 1590 duiven.
D. van Lenten, Stellendam: 1, 12; Ph.
Logmans, Herkingen: 2,7,13,18; Comb.
Kievit Ouddorp: 3, 22; J. A. Willemse,
Ouddorp: 4; H. Grinwis, Ouddorp: 5,30;
Joh. Grinwis, Ouddorp: 6, 8; A. Klijn,
Ouddorp: 9; L. Dorsman, Ouddorp: 10; J.
Smit, Stellendam: 11; Gebr. Kieviet
Sommelsdijk: 14; Comb. Westdijk-Witte,
Stellendam: 15; S. du Pree, Stellendam:
16; A. Redert, Goedereede: 17; W. Groo-
tenboer en Zn., Stellendam: 19; J. Kap-
tijn, Ouddorp: 20; N. H. v. d. Groef,
Dirksland: 21; Comb. Cees en Miep,
Ouddorp: 23; W. Nieuwland, Dirksland:
24, 29; L. Hoek, Stellendam: 25; C.
Grootenboer, Stellendam: 26; L. S. v. d.
Baan, Dirksland: 27; G. van 't Geloof,
Ouddorp: 28.
Nieuwe boeken
Karl Barth
